Search results

1

Osadnictwo braci czeskich i morawskich w regionie łódzkim

100%

Szczepankiewicz-Battek J.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2017

|

vol. 6

153-181

EN

The article describes migrations and colonization of Bohemian and Moravian Brethren in Łódź region from 16th to 19th centuries, as well as their cultural heritage. The first stage of colonisation involved migrations from Bohemia to Poland at the turn of the 16th and 17th centuries. It began in 1547 after emperor Ferdinand Habsburg's edict forcing the Bohemian Brethren to convert to Catholicism or leave the Habsburg empire, and lasted until the Battle of White Mountain (1620) at the outset of the Thirty Years' War. At this time, thousands of religious refugees from Bohemia settled in Polan, mostly in Great Poland, with some in the Łódź region. Most of the Bohemian Brethren congregations in Poland ended their activities during the Counter-Reformation, in late 17th century. The second stage of Czech settlement in the region started at the beginning of the 19th century, simultaneously with German colonisation. The biggest settlement of Bohemian Brethren in Łódź region was the town of Zelów, where a large group of immigrants from Silesia already lived. Until the mid-19th century, Czech settlements covered a dozen villages near Bełchatów. The village Kuców, demolished in the 1980s due to the opencast lignite mine, became the centre of the settlement. Most Czechs settled in Łódź region were Bohemian Brethren, who joined the Evangelical-Reformed Church, but kept their separate language and service. After the Second World War, most of them returned to Czechoslovakia. Hundreds of people declaring Czech nationality and cultivating their culture remain in Zelów. Moravian Brethren is a religious denomination, founded in the first half of the 18th century in Upper Lusatia by Protestant religious refugees from Moravia. They founded their settlements around the world, including the Russian Empire. Important Moravian Church settlements in Łódź region were Nowosolna and Lwówek near Gąbin. At the turn of the 19th century, they have joined the followers of other Protestant churches in the region. However, the characteristic features of their material culture remained: urban planning, cemeteries and prayer houses.

PL

Tematem artykułu są migracje i osadnictwo braci czeskich i morawskich na ziemi łódzkiej od XVI do XIX w. oraz pozostałości ich dziedzictwa kulturowego. Pierwszy etap tego osadnictwa to migracje z Czech do Polski na przełomie XVI i XVII w. Drugi etap rozpoczął się na początku XIX w. równocześnie z kolonizacją niemiecką. Większość Czechów osiedlonych na ziemi łódzkiej stanowili bracia czescy, którzy zgłosili akces do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, ale zachowali odrębność języka i nabożeństw. Po drugiej wojnie światowej znaczna część zamieszkałych w regionie Czechów wróciła do ojczyzny. W Zelowie jednak nadal mieszka kilkaset osób deklarujących narodowość czeską i kultywujących swoją kulturę. Bracia morawscy to denominacja religijna, założona w pierwszej połowie XVIII w. na Górnych Łużycach przez protestanckich uchodźców religijnych z Moraw. Zakładali oni swoje osady na całym świecie, w tym także w Imperium Rosyjskim. Największymi placówkami braci morawskich na ziemi łódzkiej były Nowosolna koło Łodzi i Lwówek koło Gąbina. Na przełomie XIX i XX w. zintegrowali się oni z wyznawcami innych kościołów protestanckich w regionie. Pozostały jednak po nich charakterystyczne elementy kultury materialnej: układy urbanistyczne, cmentarze i domy modlitwy.

2

Zasady wychowania rodzinnego braci czeskich w Postylli Jana Bythnera (1655)

89%

Koczur-Lejk K.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2023

|

vol. 30

|

issue 1

EN

The purpose of this paper is to show the principles of family upbringing presented in Postylle na Ewangelie (1655), a unique work of Jan Bythner, clergyman of the Unity of Brethren. The first part of the paper focuses on the author's profile. The next part aims to characterize the most important works of the leading Czech Brotherhood theologians dealing with the issues of family upbringing. In this context are discussed Jan Bythner's instructions related to upbringing issues. The recommendations for parents he formulated were included in the sermon for the First Sunday after the Epiphany.

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie zasad wychowania rodzinnego zawartych w unikatowym dziele duchownego Jednoty braci czeskich Jana Bythnera Postylle na ewangelie z 1655 roku. W pierwszej części opracowania została przedstawiona sylwetka autora, następnie scharakteryzowano główne dzieła czołowych czeskich teologów braterskich poruszające zagadnienia wychowania rodzinnego. Na tym tle opisano pouczenia Jan Bythnera odnoszące się do kwestii wychowawczych. Sformułowane przez niego zalecenia dla rodziców znalazły się w kazaniu na Niedzielę Pierwszą po Trzech Królach.

3

Bracia czescy w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w Polsce – przeszłość i teraźniejszość

89%

Szczepankiewicz-Battek J., Instytut Turystyki i Rekreacji W. S. B. w. W.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2013

|

vol. 2

EN

Development of Bohemian protestant settlement on Polish lands from the perspective of historical geography is presented in the article. Into account were taken both, the lands that belonged to Poland in the past (for example Wołyń), and also lands included into Poland after World War II (for example Kłodzko region). The main stages, location and conditions of settlement are described. On the basis of morphology of settlement evident in the field the impact of settlers' confession and culture on the local population is described. An importance of Bohemian origin people in the Evangelical Reformed Church in Poland is also presented.

PL

Artykuł prezentuje rozwój osadnictwa czeskich protestantów (luteranów oraz braci czeskich) na ziemiach polskich z perspektywy geografii historycznej; uwzględniono zarówno ziemie należące do Polski w przeszłości (np. Wołyń), jak i te włączone do niej dopiero po drugiej wojnie światowej (np. ziemię kłodzką). W artykule wyróżniono kilka zasadniczych etapów historycznych tego osadnictwa, jego lokalizację oraz przyczyny (polityczne oraz gospodarcze). Omówiono jego charakterystyczną morfologię (na podstawie pozostałych do dziś śladów w przestrzeni) oraz wpływ wyznania i kultury osadników na miejscową ludność. Podsumowaniem całości studium jest przedstawienie roli, jaką obecnie ludność pochodzenia czeskiego odgrywa w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w Polsce.

4

Pouczenia moralne Jana Amosa Komenskiego dla mieszkańców Leszna w dziele Zpráva kratičká o morním nakažení (1632)

89%

Koczur-Lejk K., Siemianowski J.

Historia Slavorum Occidentis

|

2022

|

issue 4(35)

58-81

EN

The article presents the recommendations of Jan Amos Komenský, with special emphasis placed on moral teachings for the residents of Leszno during an epidemic in 1631, included in his work Zprávakratičká o mornímnakažení, published in 1632.

5

Nauczyć i nie zgorszyć. Leszczyński teatr szkolny braci czeskich i luteranów jako medium edukacji – casus dramatu Susanna, ex Danielis 13. tragoedia (1646)

71%

Chemperek D.

Studia z Teorii Wychowania

|

2019

|

issue 2 (27)

27-46

EN

The school theatre in a Protestant gymnasium in Leszno bloomed between 1639 and 1656 thanks to, amongst others, Jan Amos Komenski. One of the plays staged there was a drama Susanna, ex Danielis 13, tragoedia (1646) probably written by Jan Jerzy Szlichtyng who used the virtuous Susanna’s theme from the Bible in an original and yet utilitarian way. The author reduced theological and moral content, present in other adaptations of this theme, in order to focus on showing the stages of court proceedings in Poland, so the young actors – Lesnaeum students – had a chance of gaining some valuable knowledge about the law and practice useful in the court rhetoric in Latin. The first act of the play, being an introduction to the main theme of the play (law and rhetoric in court) was taken by Szlichtyng (?) from a neolatin drama of Nikodem Frischlin, namely Susanna comoedia nova (1577). The comparative analysis of the original and the 17th century’s adaptation leads to a conclusion about the decorum of manners in the Protestant gymnasium. The Polish author removed not only the sexual abuse thread – Susanna strongly molested by the elders and forced to prostitution – but also passages from Frischlin regarding the use of rhetoric in ars amandi, as well as the heroine’s tirades proving her intelligence and scriptural erudition. As a result, the elders’ image has been a little whitewashed and Susanna appears solely as a chaste and noble wife. Such a representation of the heroine – honest but not too sophisticated – and elders – cunning but not too lecherous – was in a harmony with the 17th century’s cultural conventionalities unfamiliar with mulier docta and demanding that youth respects the elderly.

PL

Teatr szkolny w protestanckim gimnazjum w Lesznie przeżywał, m. in. za sprawą Jana Amosa Komeńskiego, okres rozkwitu w latach 1639-1656. Jedną ze sztuk wystawianych na tej scenie był dramat Susanna, ex Danielis 13, tragoedia (1646), autorstwa prawdopodobnie Jana Jerzego Szlichtynga, który biblijny motyw cnotliwej Zuzanny opracował w sposób oryginalny a zarazem utylitarny. Autor zredukował treści teologiczne i moralne obecne w innych adaptacjach tego motywu, by odwzorować na scenie etapy rozprawy sądowej w dawnej Polsce, młodzi aktorzy – studenci Lesnaeum – mieli dzięki temu uzyskać wiedzę prawniczą i wyćwiczyć się w wymowie sądowej po łacinie. Pierwszy akt sztuki, będący przedakcją właściwego tematu sztuki (prawo i retoryka w sądzie) przejął Szlichtyng (?) z nowołacińskiego dramatu Nikodema Frischlina Susanna, comoedia nova (1577). Analiza porównawcza oryginału z XVII-wieczną adaptacją prowadzi do wniosków na temat obyczajowego decorum w protestanckim gimnazjum. Polski autor usunął ze swego dramatu nie tylko drastyczne sceny molestowania Zuzanny przez starców i ich propozycje płatnej miłości, lecz także passusy z Frischlina dotyczące zastosowania retoryki w ars amandi oraz tyrady bohaterki, w których wykazuje się ona inteligencją i erudycją biblijną. W efekcie wizerunek starców został nieco „wybielony”, zaś Zuzanna jawi się tylko jako cnotliwa i uczciwa małżonka. Taki obraz bohaterki – prawej, ale nie zanadto uczonej – i starców – podstępnych, lecz nie wyrafinowanych lubieżników – był zgodny z XVII-wiecznymi konwencjami kulturowymi nie respektującymi mulier docta i nakazującymi młodzieży szacunek dla starości.

Refine search results

2 Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

1 Historia Slavorum Occidentis

1 Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

1 Studia z Teorii Wychowania

2 Koczur-Lejk K.

2 Szczepankiewicz-Battek J.

1 Chemperek D.

1 Instytut Turystyki i Rekreacji W. S. B. w. W.

1 Siemianowski J.

1 2023

1 2022

1 2019

1 2017

1 2013

Osadnictwo braci czeskich i morawskich w regionie łódzkim

Zasady wychowania rodzinnego braci czeskich w Postylli Jana Bythnera (1655)

Bracia czescy w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w Polsce – przeszłość i teraźniejszość

Pouczenia moralne Jana Amosa Komenskiego dla mieszkańców Leszna w dziele Zpráva kratičká o morním nakažení (1632)

Nauczyć i nie zgorszyć. Leszczyński teatr szkolny braci czeskich i luteranów jako medium edukacji – casus dramatu Susanna, ex Danielis 13. tragoedia (1646)