Search results - CEJSH

1

Ewolucja polskich służb specjalnych po 1989 r.

100%

Tokarz G.

Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego

|

2007

|

vol. 2

211-218

EN

The main purpose of this article is to explain changes that took place in Polish Spe-cial Services in the 3rd Republic of Poland III. The author concentrates on the period between 1989 and 2006. He admits that 1989 brought about serious changes to the political system of Poland, which resulted in reforms of the authorities responsible for the security of Poland. In 2006 Military Information Services was dissolved. In its place, the Counterintelligence Service and Military Intelligence Service were established

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zmian, jakie zachodziły w polskich służbach specjalnych w III Rzeczpospolitej. Autor przyjmuje za cezurę czasową rok 1989, uznając, iż rok ten przyniósł poważne zmiany w systemie politycznym państwa polskiego. Ich konsekwencją były między innymi reformy struktur odpowiadających za bezpieczeństwo Polski. Cezurą końcową poniższych rozważań jest rok 2006, kiedy to rozwiązano WSI, a w jej miejsce powołano do życia Służbę Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbę Wywiadu Wojskowego.

2

Cenzurowanie tematyki pogranicza w Polsce Ludowej w latach 1945–1956. Przegląd problematyki badań

80%

Budrowska K.

Studia Wschodniosłowiańskie

|

2015

|

vol. 15

533-542

EN

The article is dedicated to one of the categories of the censors’ practices in the Peoples Republic of Poland in the 40s and 50s literature of the 20th century: censored of the border-line-subject. These problem was one of the most controlled and purished in Poland of political reason by the Main Office of Control of Press, Publication and Shows (GUKPPiW), especially – the east border – line problem. Of the examples of literature texts (Konstanty Ildefons Gałczyński, Kazimiera Iłłakowiczówna, Jan Józef Szczepański) and the science – texts,the author described complicated political and cultural situation in socialist countries in the 40s and 50s of the XX century.

3

"Tygodnik Warszawski” (1945–1948) na tle polskiej prasy katolickiej pierwszych lat po II wojnie światowej

80%

Kristanova E.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2008

|

vol. 17

247-255

EN

At the beginning author presents situations of Catholic press in Poland after 1945. “Tygodnik Warszawski” published between 1945–1948 and was an important organ of Katolickie Towarzystwo Wydawnicze “Rodzina Polska”. The weekly was in group of Catholic social periodicals for educated people and opposing to new communism ideology in Poland after 1945. That is why “Tygodnik Warszawski” was closed and its editorial staff was under arrested in 1948. In the main part of article Kristanova gives general characteristic of the weekly, its programme and writes about people who were in editorial staff. There were Zygmunt Kaczyński, Jerzy Braun, Zygmunt Choromański, Edward Grzechnik, Zygmunt Wądołowski, Marian Grzegorczyk and Józef Kwasiborski. “Tygodnik Warszawski” published religious, social and cultural problems.

4

Prawne podstawy cenzury prasy w okresie stanu wojennego w Polsce (1981-1983)

70%

Bagieńska - Masiota A.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2014

|

vol. 66

|

issue 2

185-204

PL

Cenzura w okresie PRL jest przedmiotem zainteresowania i opisu historyków, literaturoznawców, kulturoznawców, prawników, a także cenzorów, ujmujących stan wojenny bądź jako kolejny etap opisu zjawiska cenzury lubprasy; jako element opisu zjawiska propagandy w okresie PRL; jako mechanizm wywierania wpływu, poprzez pryzmat funkcjonowania prasy niezależnej w tym okresie. Stosunkowo niewiele jest opracowań dotyczących cenzury stricte w okresiestanu wojennego. Wśród nich przeważają pozycje poświęcone cenzurze w odniesieniu do określonych terytorialnie regionów, (miast) Polski w okresie stanu wojennego lub charakteryzujące różne ograniczenia wolnościowe w tym okresie, czy też będące zestawieniem dokumentów archiwalnych z tego okresu, w tym także poświęconych cenzurze.

5

Počátky Konce nylonového věku aneb Smutek v zemi socialismu : Památce Josefa Škvoreckého (1924-2012)

70%

Přibáňová A.

Česká literatura (Czech Literature)

|

2012

|

vol. 60

|

issue 4

543-585

EN

Josef Škvorecký completed the first version of the novel Konec nylonového věku [End of the Nylon Age] in 1950. In view of the historical circumstances at that time, publication of the book did not enter into consideration, but in 1957 Československý spisovatel publishers included the manuscript in their publication plan. After the censors intervened, however, the book again failed to come out and did not get to readers until 1967. This study and edition of the work primarily compares the book form of the novel with the oldest typewritten version, which is nowadays housed at the Thomas Fisher Rare Book Library in Toronto. To some extent the author also considers the 1957 version, from which, however, only a few textually unreliable fragments remain in the censor´s writings. Although when Škvorecký was preparing the book version in 1957 and 1967 he was unable to recall the social and political circumstances at the time, a comparison of both versions is particularly telling with regard to the author´s development. The experience that he acquired through working as an author, translator and editor was reflected in the final version. The plot and motif lines of the text remain more or less the same, while changes are evident primarily at thy stylistic and lexical levels which lead to greater emphasis on and precision in the personal perspective of the narrative. Changes in the names of the chief protagonists are primarily noticeable in view of the development which they then undergo through the author´s subsequent novels.

6

„(Nie)znajomy wróg jakiś miesza ludzkie rzeczy…” Kulisy obchodów 400-lecia śmierci Jana Kochanowskiego w roku 1984

70%

Lawenda T.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2016

|

vol. 16

3-15

PL

„Nie-znajomy wróg jakiś miesza ludzkie rzeczy…”. On the 1984 celebrations of the 400th anniversary of Jan Kochanowski’s death Conferences, differing in nature and concept, of national and international scope organized in the jubilee year 1984 greatly contributed to the existing knowledge on the poet. The year brought about a long-awaited boom in conferences after the relative stagnation of 1981–1983. In light of such an affluence, the issue of editing Kochanowski’s works reflects rather poorly. In terms of publishing of source materials, the year 1984, as compared to other years of the great jubilee, was satisfactory. The main reason for that is an important publication by Maria Garbaczowa and Wacław Urban Źródła urzędowe do najbliższej rodziny Jana Kochanowskiego (Kielce, 1984). Yet, no monograph was published. A significant sign of the times of Kochanowski’s jubilee was the low circulation of books. It was in no-way proportionate to the needs. The “publishing difficulties”, which are more or less cautiously referred to in editorials, are further reflected by the release dates of post-conference materials concluding the 1984 sessions. Key words: Jan Kochanowski; funeral; anniversary; censorship; memory and literature;

7

ПОЛИТИЧЕСКИЕ КОНТЕКСТЫ ПЕРЕВОДЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

61%

Bednarczyk A.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2014

|

vol. 57/113 z. 1

253-271

EN

The paper deals with various types of political influence on the translation and translators. The author shows different types of official (public) censorship and unofficial one (self-censorship, punblishing policies). She discusses the problem on the basis of a range of examples (Polish and Russian mainly), and in the context of different historical epochs. She attempts to show the interrelations between the political principles and translators' decisions, and to demonstrate in what way politics influences the choice of profession.

PL

Artykuł podejmuje kwestię różnorodności wpływu polityki na tłumaczenie oraz na tłumaczy. Autorka wskazuje różne przypadki oficjalnej (np. państwowej) cenzury oraz cenzury nieoficjalnej (autocenzura, polityka wydawnicza). Rozważa to zagadnienie przede wszystkim na przykładach polskich i rosyjskich, w kontekście różnic historycznych. Wskazuje również relacje między politycznymi wytycznymi a decyzjami podejmowanymi przez tłumacza. Prezentuje także, w jaki sposób polityka wpływa na wybór zawodu tłumacza.

8

SPUŚCIZNA OPOZYCJI ANTYKOMUNISTYCZNEJ W PRL LAT 1968–1989. WSTĘP DO KLASYFIKACJI ZBIORÓW

61%

Michalski A.

Muzealnictwo

|

2018

|

vol. 59

98-106

PL

W roku 2018 przypada 100. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości po latach zaborów. Obchodzimy ją uroczyście w całym kraju, a liczne wydarzenia będą trwać aż do 2021 r., zgodnie m.in. z programem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Niepodległa 2017–2021. Artykuł prezentuje wyniki badań zasobów spuścizny materialnej po trudno definiowalnej formacji historycznej z lat 1968–1989, którą można szeroko i ogólnie nazwać opozycją antykomunistyczną w PRL. Działania opozycji rozpoczęły się od tzw. wydarzeń marcowych i powstania Organizacji „Ruch”, potem powstawały: Komitet Obrony Robotników, Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacja Polski Niepodległej, Ruch Młodej Polski, następnie: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, Niezależne Zrzeszenie Studentów i wiele mniejszych organizacji lub partii, aż po obrady tzw. Okrągłego Stołu. Działania opozycji przyczyniły się do odzyskania przez Polskę pełnej suwerenności, przywrócenia gospodarki rynkowej i usunięcia cenzury, ograniczającej wolność słowa. Pozostała po tym okresie olbrzymia liczba wydawnictw tzw. drugiego obiegu w postaci książek, czasopism, druków ulotnych, zdjęć, plakatów, znaczków, plakietek czy kaset magnetofonowych, ale także maszyn drukarskich, powielaczy, sprzętu nadawczego czy innych świadectw materialnych. Gromadzone są one obecnie w istniejących w Polsce muzeach, czasami dopiero się tworzących, są własnością stowarzyszeń lub fundacji, a także pozostają w rękach prywatnych, tworząc często znaczące kolekcje, jak np. Muzeum Wolnego Słowa Krzysztofa Bronowskiego – liczący ponad 700 000 pozycji zbiór, którym interesują się muzea zagraniczne. Spuścizną po opozycji są także informacje o osobach, wydarzeniach, wydawnictwach lub formacjach opozycyjnych publikowane w internecie, m.in. wspomniane już Muzeum Wolnego Słowa, Słownik Niezależni dla Kultury 1976–1989 Stowarzyszenia Wolnego Słowa czy zbiory Ośrodka „Karta”. Artykuł podejmuje próbę klasyfikacji tych zbiorów na podstawie wywiadów z przedstawicielami posiadających je instytucji, organizacji lub właścicielami kolekcji.

9

Cenzura, tabu i wstyd. Cenzura obyczajowa w PRL–u (1948–1958)

61%

Budrowska K.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2012

|

issue 18

229-244

EN

The article analyses the relationship between the concepts: “censorship”, “taboo” and “shame” on the material taken from the reading of censorship reports from the years 1948–1958. It can be assumed that: 1. censorship is an external control established by governmental or religious institutions; 2. taboo is a prohibition imposed by external bodies (mostly religious), but externalised by the subject; 3. shame is an emotion preventing from something considered inappropriate — the level of internalisation seems very deep here, the subject may not even be aware of the imposition of this condition by external institutions. Both quite subtle differences between the concepts (especially between “taboo” and “shame”) and common places — realisations during which the “launch” of censorship, taboo, and shame is simultaneously activated — appear interestingly. An example might be here taken from the moral censorship, where imposed by culture, imbued and accepted sense of what indecent is, has an influence on the legal regulations and the state control practice.

10

Liberation technology w PRL – opozycyjna działalność Ireneusza Haczewskiego jako przykład technologicznej walki o wolność informacji

61%

Dytman-Stasieńko A., Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu

Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris

|

2016

|

vol. 35 (4)

PL

Radio, kino, urządzenia nasłuchowe, próby telewizyjne, korespondencje dziennikarskie, filmy dokumentalne, wieloaspektowa praca konstruktorska – wydaje się wręcz niemożliwe, aby były dziełem właściwie jednego człowieka. Działalność Ireneusza Haczewskiego (i jego rodziny)stanowić może przykład maksymalnego prawie wykorzystania dostępnych (w ograniczonym przecież zakresie) możliwości technologicznych, wspartych niezłomnym zaangażowaniem i przekonaniem o istotności walki informacyjnej.

11

Nie tylko cenzura. Wydawnicze perypetie Appassionaty Józefa Mortona

61%

Gardocki W.

Prace Literaturoznawcze

|

2014

|

issue 2

343-352

EN

The subject of this paper is the publishing history of Appassionata, a novel of Jozef Morton. About novel – before publishing in 1976 by Państwowy Instytut Wydawniczy – for a few years fought disputes. An author didn’t agree to the corrections proposed by the proofreaders and tried to publish his book to the expected shape a long time. He even appealed to the then Minister of Culture and Art.

12

“On rotting eggs, swallow nests and lacquered ducks” – culinary topics in Łódź press 1949–1956

61%

Wiśniewska-Grabarczyk A. Ż. M., Uniwersytet Łódzki W. F., psiutanka@poczta.onet.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2015

|

vol. 30

|

issue 4

PL

W artykule zostały omówione sposoby prezentowania sektora spożywczo-restauracyjnego w powojennej prasie łódzkiej. Badaniu poddano wybrane artykuły z „Dziennika Łódzkiego” oraz „Expressu Ilustrowanego” z lat 1949–1956. Podstawowym celem jest ukazanie materiałów prasowych o tematyce kulinarnej w kontekście obecnej ówcześnie reglamentacji wolnego słowa. Analiza wybranych artykułów przekonuje, że działania Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (oraz oddziałów terenowych) nie pozostawały bez wpływu na kształt dopuszczanych do druku tekstów użytkowych. Nierzadko dziennikarze, powodowani autocenzurą, przedstawiali rzeczywistość jedynie postulowaną, niemającą zbyt wiele wspólnego z faktami.

13

Działalność cenzury w Wadowicach w okresie komunistycznym od pierwszej połowy lat 50. XX w. do 1990 r.

61%

Nowakowski A.

Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny

|

2023

|

issue 26

108-131

PL

Oficjalnie cenzurę prewencyjną wprowadzono w Polsce dekretem z 5 lipca 1946 r. Organem centralnym nadzorującym ten proces był Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z siedzibą w Warszawie. Władzy tej podlegały urzędy wojewódzkie i powiatowe. W Wadowicach cenzura funkcjonowała w strukturach powiatowych, początkowo w ramach administracji powiatowej, a później w ramach Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, aż do kasacji powiatu w 1975 r. Cenzorem był zaufany członek partii komunistycznej, zazwyczaj szef lub inny urzędnik Wydziału Spraw Wewnętrznych. Do jego obowiązków należało nadzorowanie wszystkich drukarni oraz wydawanie zezwoleń na publikację różnorodnych materiałów, występy sceniczne i inne wystąpienia publiczne na terenie powiatu wadowickiego. Po kasacji powiatów urząd cenzury wadowickiej przeniesiono do Bielska-Białej. Cenzurę w Polsce ostatecznie zniesiono ustawą z 11 kwietnia 1990 r.

EN

Preventive censorship was officially introduced in Poland by a decree on July 5, 1946. The central authority overseeing this was the Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (the Main Office for Control of the Press, Publications, and Performances) based in Warsaw. The regional and county offices were subordinate to this authority. In Wadowice, censorship operated within the county structures, initially under the county administration and later under the Prezydium Powiatowej Rady Narodowej (Urzędzie Powiatowym) (the Presidium of the County National Council – County Office) until the abolition of the county in 1975. The county censor was a trusted member of the Communist Party, typically the head or another official of the Wydziału Spraw Wewnętrznych (the Internal Affairs Department). Their responsibilities included supervising all printing facilities and granting permissions for the publication of various materials, stage performances, and other public appearances in the Wadowice county. After the dissolution of the counties, the censorship office for Wadowice was relocated to Bielsko-Biała. Censorship in Poland was ultimately abolished by the law of April 11, 1990.

14

Nałęczów w przewodnikach uzdrowiskowych przełomu XIX i XX wieku

57%

Kiełb E.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2016

|

issue 96

109-126

EN

The article concerns the Nałęczów tourist guidebooks published at the turn of the 19th and 20th century. Those guidebooks constitute a substantial part of the literature connected with the Nałęczów spa resort, especially because it included the first publication about the former estates of the Małachowski. Apart from presenting the content of the guidebooks, the article compares the analysed texts with similar publications published in Europe at the time. Moreover, the article shows the linguistic tricks employed by the partition-era writers involved in patriotic activity in order to mislead Russian censorship. Because of that, the guidebooks from the discussed period could play an important role in tourism, at the same time building the position of Nałęczów among spa resorts.

PL

Artykuł dotyczy przewodników po Nałęczowie, które ukazały się na przełomie XIX i XX w. Stanowią one istotną część piśmiennictwa związanego z uzdrowiskiem, zwłaszcza że wśród nich znalazło się pierwsze wydawnictwo książkowe informujące o nowym zakładzie leczniczym na terenach należących niegdyś do Małachowskich. Oprócz przedstawienia danych o zawartości przewodników w artykule zestawiono analizowane teksty z tekstami o podobnym charakterze, które publikowano wówczas w Europie. Ponadto artykuł ukazuje, jak w okresie zaborów autorzy zaangażowani w działalność patriotyczną stosowali określone zabiegi językowe, by uniknąć zastrzeżeń ze strony rosyjskiej cenzury. Dzięki temu przewodniki z omawianego okresu mogły odegrać ważną rolę krajoznawczą, budując jednocześnie pozycję Nałęczowa na tle innych zakładów leczniczych.

15

„Kler w naszym województwie przejawia bardzo zamaskowaną działalność”, czyli oblicza walki cenzury z religią na Pomorzu Gdańskim w latach stalinizmu. Analiza dokumentów Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Gdańsku

51%

Gogol B.

Przegląd Religioznawczy

|

2018

|

issue 3/269

EN

The activity of preventive censorship in the People’s Republic Poland was clearly part of the confrontation between the Polish United Workers’ Party and the Catholic Church. After 1945, the communist party built a monopoly on propaganda in the spirit of Stalinism shaped in Poland, clearly imprinting its mark on the life of society. Hence the scope of activity and the activity of censorship increased steadily until 1956. The article is an attempt to show in what ways the communist authorities tried to limit or even completely remove the presence of the Church, customs and values of the Catholic religion in various spheres of society. In this process, censorship played a role of a completely subordinate communist, usually unusually useful, orthodox guardian of the unreal image of the constitution and the new human being, in which the Catholic Church, its institutions and supporters were located at the level referred to as “reaction”. The article presents censorship in the People’s Republic Poland in its local dimension, in Gdańsk Pomerania, from the perspective of local press control, with its regional specificity, but also as a supervisor over any form of printing and image published in the region or its dissemination by the Church. The topic was prepared on the basis of documents of the VoivodshipOffice for Press, Publishing and Entertainment from the years 1945–cenzura956.

PL

Stalinizm, mający wpływ na różne sfery życia w Polsce, nie pominął również teatru. Ta dziedzina sztuki była niezwykle ważnym nośnikiem wielu kwestii. W lutym i czerwcu 1951 roku sprawa kontroli życia teatralnego powracała na kolejnych odprawach krajowych. Cenzorzy wskazywali na pewną zmianę: „Jeżeli chodzi o imprezy typu religijnego, jest ich mniej, ale jakość nabrała cech negatywnych”. Na czym polegały wykroczenia, które dostrzegł urząd cenzury w tej dziedzinie życia? W maju 1953 roku naczelnik urzędu tak opisał pracę referatu widowisk na „odcinku katolickim”: „Na terenie powiatu wejherowskiego złapaliśmy dziką imprezę amatorską. Zespół Seminarium Duchownego z Pelplina wystawiał wycofaną sztukę bez naszego zezwolenia”. To były stałe trudności z kontrolą występów zespołów amatorskich, o czym można przeczytać w sprawozdaniu przygotowanym dla GUKP: „Osobnym agadnieniem jest sprawa dzikich zespołów. Wyłapywanie ich to nie jest prosta sprawa. Grasują one nie tylko po miastach powiatowych, ale i gminnych, po PGR-ach itp. Dużym utrudnieniem dla nas jest fakt, że niekiedy zespoły te mają zezwolenie GUKP, a referent widząc pieczątkę GUKP, automatycznie daje zezwolenie. Również zdarzają się przypadki, że Ministerstwo Kultury i Sztuki informuje zespoły, że są zwolnione od obowiązku zgłaszania programów wtedy, kiedy nie mają tekstów słownych”. Czytelnik sprawozdań cenzorskich z tego odcinka walki z Kościołem miał wrażenie, że w dłuższej perspektywie czasu cenzura nie mogła tego starcia wygrać. Działania administracyjne wymagały zbyt wielu środków.

16

The Emigration Biography of Stanislaw Lis-Kozlowski in Selected Texts by Rep resentatives of the Polish Community in Argentina

51%

Pielacińska N.

Polish Biographical Studies

|

2020

|

issue 8

125-156

EN

The aim of this article is to present the life and achievements of Stanislaw Lis-Kozlowski in exile, with particular emphasis on his contribution to Polish culture. The analysis is based on source texts, Argentinean polonica, prose memoirs of emigrants in Argentina, Polish emigrant journals, as well as other publications related to the life and activity of Lis-Kozlowski. An important source of information for this biography was the Argentine collection of the Library of the Poznan Society of the Friends of Science (in Polish: PTPN), the archival collection held in the Ignacy Domeyko Polish Library in Buenos Aires (Biblioteca Polaca Ignacio Domeyko) and the archives of the Franciscan Monastery in Martin Coronado in Argentina. The study required the use of appropriate research methods, such as biographical interpretive method and narrative analysis.

17

Skuteczna czy nieskuteczna. Socjalistyczna cenzura w czasach terroru stalinowskiego. Studium przypadku poznańskiego wydawnictwa Albertinum (Księgarni św. Wojciecha)

51%

Nowak P.

Toruńskie Studia Bibliologiczne

|

2013

|

vol. 6

|

issue 2(11)

31-47

PL

Istniejąca w Polsce Ludowej cenzura prewencyjna poważnie krępowała swobodny przekaz niezależnych myśli i idei. Fakt ten jest niezaprzeczalny i stanowi podstawową hipotezę w dotychczasowych badaniach nad dziejami tej instytucji. Niemniej w bardzo szerokim już w tej chwili nurcie badań nad socjalistyczną cenzurą w Polsce nie ma pełnej zgody badaczy co do stopnia skuteczności działań Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk oraz jego agend terenowych. Autor artykułu włącza się do tej dyskusji. Przeprowadzone przez niego badania, mające charakter case study, dotyczą skuteczności działań cenzury wymierzonych w jedną z najbardziej znanych katolickich oficyn wydawniczych w Polsce – poznańskie „Albertinum” – w latach 1948–1949. Wynika z nich, że skuteczność socjalistycznego aparatu kontroli w wielu wypadkach była wątpliwa. Artykuł napisany został z pozycji księgoznawczych; sformułowane w nim wnioski dotyczą wyłącznie obszaru wydawnictw nieperiodycznych.

EN

Preventive censorship existing in People’s Republic of Poland seriously hindered free transfer of independent thoughts and ideas. This fact is undeniable and is a basic hypothesis in current research on the history of the institution. However, within extensive research on socialist censorship in Poland there is no agreement on the level of effectiveness of the Central Office of Control of the Press, Publications and Performances and its field agencies. The aim of the article is to contribute to this discussion. The author carried out a study on the effectiveness of censorship imposed on one of the most well-known Catholic publishing houses in Poland – Poznan’s “Albertinum” in years 1948−1949. The study shows that the effectiveness of socialist control system was often questionable. The article is written from the book study perspective and its conclusions apply only to the area of non-periodicals published by Albertinum Publishing House.

18

O problemie cenzury społecznej na przykładzie recepcji twórczości Józefa Mackiewicza

51%

Hylewski M.

Roczniki Nauk Społecznych

|

2017

|

vol. 9(45)

|

issue 4

231-247

PL

Twórczość artystyczna podlega szeregowi zewnętrznych presji, które konstytuują i strukturyzują pole artystycznej licentia poetica. Obok wszechstronnie rozpoznanego i typowego dla niektórych formacji ustrojowych zjawiska cenzury urzędowej (oficjalnej) należy wyróżnić funkcjonujący powszechnie fenomen cenzury społecznej (nieoficjalnej). Cenzura w sensie oficjalnym jest definiowana jako, prewencyjna bądź ofensywna, kontrola treści aktów komunikacji dokonywana przez wyspecjalizowane instytucje państwa w ramach prowadzonej przez rząd polityki informacyjnej. Cenzura społeczna również stanowi fragment aparatu kontroli społecznej i koncentruje się na reglamentacji procesu komunikacji, jej dysponentem nie jest jednak rząd, a określone kręgi społeczne. Z tej przyczyny jej działania, jakkolwiek mogą stanowić dopełnienie realizacji celów cenzury urzędowej, nie są przez nią delegowane na zasadzie przymusu instytucjonalnego. Funkcjonowanie cenzury społecznej autor przybliża na przykładach zaczerpniętych z życia literackiego, zwłaszcza zawirowań wokół osoby i twórczości Józefa Mackiewicza.

EN

Artistic work is subject to a series of external pressures that constitute and structure the field of artistic licentia poetica. Apart from the phenomenon of official censorship, which is widely recognized and typical for some political groups, the phenomenon of social (unofficial) censorship should be distinguished. Censorship in the official sense is defined as, preventive or offensive, control of the content of acts of communication made by specialized state institutions within the framework of the government’s information policy. Social censorship also constitutes a fragment of the social control apparatus and focuses on the regulation of the communication process, but its disponent is not the government but the specific social circles. For this reason, its actions, although they may be the fulfillment of the official censorship goals, are not delegated by it on the basis of institutional coercion. The author deals with the functioning of social censorship on examples drawn from literary life, especially the turmoil around the person and the work of Józef Mackiewicz.

19

Národ nezná odpuštění : expatriace Karla Sabiny v srpnu 1872

51%

Charypar M.

Česká literatura (Czech Literature)

|

2014

|

vol. 62

|

issue 2

184-214

EN

This study follows in detail the circumstances surrounding the “national judgement” of Karel Sabina, who was revealed in 1872 to be a Prague police informer and thus compelled by Czech patriotic and political circles to emigrate from Bohemia and to halt his official activities as a writer. This is partly based on the publication of police and court documents acquired by Petr Kovařík (2010), which provide evidence of the circumstances behind the investigation of Sabina's case and his unsuccessful defence before a court, which never sat for a main hearing. However, the study's main subject of interest is the numerous articles in Czech and Austrian (particularly Prague and Viennese) newspapers, which turned the Sabina affair into a political scandal, unleashing a massive campaign primarily targeting the Czech anti-imperial opposition, represented in particular by Julius Grégr and Jan Stanislav Skrejšovský. The study compares the official level of Sabina's case with the public level, commenting on the numerous statements in the newspapers on the case and adding previous knowledge on many new details, such as Sabina's loss of employment as the editor in charge of the Slovan journal just a day after the “national judgement', his month-long stay in prison in 1873 for a press misdemeanour by Slovan when Sabina was editor and so forth. It also offers several possible interpretations of the entire case, which can be viewed at the legal, moral, political, cultural and private levels, or can also be seen as an unfortunate coincidence.

CS

Studie sleduje detailním způsobem okolnosti tzv. „národního soudu“ nad Karlem Sabinou, který byl v létě 1872 odhalen jako konfident pražské policie a na základě toho přinucen českými vlastenecko-politickými kruhy k emigraci z Čech a k zastavení své oficiální činnosti jako spisovatele. Vychází částečně z edice policejních a soudních dokumentů pořízené Petrem Kovaříkem (2010), jež dokládají okolnosti vyšetřování Sabinova případu i jeho neúspěšné obhajoby před soudem, který nikdy nedospěl k hlavnímu přelíčení. Hlavním předmětem zájmu studie se však stávají četné články v českých a rakouských (především pražských a vídeňských) novinách, které ze Sabinovy aféry vytvořily politický skandál a rozpoutaly masivní kampaň, jejímž hlavním obžalovaným se stala česká proticísařská opozice, reprezentovaná zvláště Juliem Grégrem a Janem Stanislavem Skrejšovským. Studie konfrontuje úřední rovinu Sabinovy kauzy s veřejnou, komentuje četná vyjádření novin k této kauze a doplňuje dosavadní poznání o mnoho nových detailů, jako je např. ztráta Sabinova zaměstnání jako zodpovědného redaktora časopisu Slovan pouhý den po „národním soudu“, jeho odpykaný jednoměsíční trest žaláře v r. 1873 za tiskový delikt Slovana z doby Sabinovy redakce, atd. Nabízí také několik možných interpretací celého případu, který lze vnímat na rovině právní, morální, politické, kulturní, soukromé i jako nešťastnou souhru okolností.

20

O cenzurowaniu ksiąg w dawnych bibliotekach klasztornych

51%

Wiencek I.

Hereditas Monasteriorium

|

2013

|

vol. 2

195-218

EN

The early printed books collection held by the University of Warsaw Library contains about 300 books printed from the 15th to the 17th century, with various marks of the 17th-century library censorship. Thanks to the provenance research conducting by the Early Printed Books Department staff we can recognize that most of these books were once held in monasteries. The purpose of this article is to present various methods of censorship, notes such as: “haereticus” or “prohibitus”, the names of authors or other people contributing to the work which were crossed out, obliterated or cut out, fragments of texts concerned heretical or salacious content – removed in different ways. Censorship marks are interesting as yet poorly explored testimonies of post-tridentine spirituality. Their analysis can bring new perspectives to the studies of sociology of religion.

Refine search results