Search results

1

Próba apologii badań nad recepcją literacką

100%

Bunjak P.

Postscriptum Polonistyczne

|

2016

|

issue 2(18)

85-95

EN

The paper presents a new perspective on the traditional research on the reception of foreign literature within the context of national literary processes, discussing the applicability of some new methodological approaches. Specific issues are illustrated with a few facts from Polish-Serbian literary relations.

2

Globalne translatio. „Wynalezienie” komparatystyki literackiej, Stambuł, 1933

80%

Apter E., Mastela O.

Pamiętnik Literacki

|

2018

|

vol. 109

|

issue 2

75-102

PL

Odnosząc się do podejmowanych w ostatnich latach – przez różnych uczonych – prób zredefiniowania komparatystyki, Emily Apter w tekście „Globalna translatio” śledzi stambulskie początki literaturoznawstwa porównawczego, datujące się na lata trzydzieste XX wieku. W odbywającej się tam wówczas (na tle mozaiki języków Wschodu i Zachodu) ogólnoświatowej wymianie idei dostrzega prawdziwe zalążki transnarodowego humanizmu czy właśnie globalnej translatio. Kreśląc obraz ówczesnego Stambułu jako miasta przyciągającego uczonych z całej Europy oraz ukazując, jak ogromny wpływ na rozwój intelektualny tureckich studentów i wykładowców miał m.in. austriacki romanista Leo Spitzer, zatrudniony na Wydziale Literatury Uniwersytetu Stambulskiego w latach 1933–1936, badaczka w pewnym sensie rewiduje założycielski mit wygnania stworzony przez Ericha Auerbacha w Posłowiu do Mimesis. Jej zdaniem, Stambuł nie był w tym okresie ani odludziem, ani pustynią intelektualną, jak zdawał się go postrzegać Auerbach. Przeciwnie, Apter utrzymuje wręcz, że wzięcie pod uwagę faktu, iż Spitzer założył w tym mieście tętniącą życiem szkołę filologii, sam uczył się tureckiego, w swoich pracach zaś posługiwał się wieloma językami, może mieć znaczący wpływ na obecne rozumienie komparatystyki jako „uświatowionego” komparatyzmu mniejszościowego. Dowodząc, że wczesna komparatystyka literacka już od swego zarania była zglobalizowana, badaczka przestrzega przed zapominaniem o tych źródłach myśli literaturoznawczej na rodzącym się właśnie globalnym rynku kultury.

EN

Referring to the attempts made in the last years by various scholars to define comparative studies, Emily Apter in her “Global Translatio” traces the Istanbul beginnings of comparative literary studies which date back to the 1930s. In the worldwide exchange of ideas that took place there (against the background of mosaic of Eastern and Western languages), she discerns the true germs of transnational humanism or precisely–global translatio. Sketching the picture of the then Istanbul as a city which attracted scholars from all over Europe and showing the powerful influence over the Turkish students and lecturers of, inter alia, an Austrian Romanist Leo Spitzer, employed at the Faculty of Literature of Istanbul University from 1933 to 1936, Apter in a sense revises the foundation myth of exile developed by Erich Auerbach in the “Afterword to Mimesis.” In her view, Istanbul at that time was neither a secluded spot nor an intellectual desert, as Auerbach seemed to perceive it. Contrary to that, Apter firmly maintains that considering the fact that Spitzer established a lively school of philology in this city, that he himself studied Turkish and in his papers used numerous languages may markedly influence the present understanding of comparative studies as “worlded” minoritarian comparatism. Arguing that the early comparative literary studies were globalised from their outset, she warns against forgetting such sources of literary thought on the now arising global market of culture.

3

Kell-e nekünk magyar-lengyel irodalmi komparatisztika?

61%

Palfalvi L.

Postscriptum Polonistyczne

|

2022

|

vol. 30

|

issue 2

1-11

EN

In the interwar period (1918–1939), prior to the development of the comparative literature discipline, the most important Polish authors would be included in the canon of world literature in studies published in Hungary. Mihály Babits’s great synthesis, Az európai irodalom története [History of European Literature], only includes the names of Adam Mickiewicz and Henryk Sienkiewicz (without stating the titles of their works), because Babits divided the individual national literatures into “major” and “minor” ones, and considered both Polish and Hungarian literature to belong to the latter group. In turn, Antal Szerb, author of the still popular A világirodalom története [History of World Literature], described Polish Romanticism competently in a separate subsection and provided a brief summary of the earlier periods. In his opinion, Polish and Hungarian literature developed parallel to each other, and during the Renaissance both literatures produced poetry at the highest level in the respective national languages. The researcher was convinced that not only were certain periods and individual authors “astonishingly similar”, but that the entire history of both literatures was built on similar principles. In the following decades, data was collected on Polish-Hungarian contacts, focusing on reception and imagology. Factual material was collected confirming Polish-Hungarian literary contacts in the spirit of positivist literary science. Thanks to Endre Bojtár’s many years of systematic work, Central European comparative literature established itself at the Institute for Literary Studies of Hungarian Academy of Sciences. Bojtár contributed to a paradigm shift, with a new category of Central European literature emerging between world literature and Hungarian literature. Another researcher, György Spiró, also worked in the field of regional comparative literature, and compiled a history of drama “from the Enlightenment to Wyspiański’s synthesis”. Not so long ago, in the 1980s, leading Hungarian prose writers such as Péter Esterházy and Péter Nádas, avidly read and commented on the works of Witold Gombrowicz, among others, but subsequent generations lost contact with Polish literature.

PL

W dwudziestoleciu międzywojennym, zanim rozwinęła się komparatystyka literacka, najważniejsi polscy pisarze byli ujmowani na Węgrzech w ramach kanonu literatury światowej. W wielkiej syntezie Mihálya Babitsa pt. Az europai irodalom története [Historia literatury europejskiej] znajdziemy tylko nazwiska Adama Mickiewicza i Henryka Sienkiewicza (bez tytułów ich utworów), bo Babits dzieli literatury poszczególnych narodów na „wielkie” i „małe”, a te ostatnie ma reprezentować literatura tak polska, jak i węgierska. Autor nadal popularnej A világirodalom története [Historia literatury światowej], Antal Szerb, w osobnym podrozdziale kompetentnie scharakteryzował romantyzm polski i krótko podsumował epoki wcześniejsze. Jego zdaniem rozwój iteratury polskiej i węgierskiej jest paralelny. W epoce odrodzenia w obu krajach powstaje poezja w języku narodowym na najwyższym poziomie.Szerbchwali psalmy Jana Kochanowskiego i Bálinta Balassiego, zwraca uwagę na postać Adama Czahrowskiego, który odegrał ważną rolę w polsko-węgierskich kontaktach literackich. Autor podsunął kilka interesujących pomysłów do badań komparatystycznych. Warto byłoby np. porównać Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego z Tarimenes utazása [Podróż Tarimenesa] Györgya Bessenyeigeo. Był przekonany nie tylko o tym, że pewne epoki i poszczególni twórcy są „zdumiewająco podobni”, lecz także o tym, że cała historia obu literatur jest budowana na podobnych zasadach. Z kolei w następnych dekadach zbierano materiał faktograficzny i dane dotyczące polsko-węgierskich kontaktów literackich w duchu pozytywistycznej nauki o literaturze oraz skupiano się na recepcji i imagologii. Dzięki wieloletniej i systematycznej pracy Endre Bojtára powstała w Instytucie Badań Literackich Węgierskiej Akademii Nauk (WAN) komparatystyka środkowoeuropejska. Badacz przyczynił się do zmiany paradygmatu: między literaturą światową a węgierską pojawiła się nowa kategoria – Europa Środkowa. Profesor Bojtár nauczył się kilku języków regionu (obok słowiańskich także bałtyckich). Napisał monografie o środkowo-wschodnioeuropejskiej awangardzie, a następnie o oświeceniu i romantyzmie w literaturach regionu. Również György Spiró zajmował się komparatystyką regionalną. Opracował historię dramatu „od oświecenia do syntezy Wyspiańskiego”, która po transformacji ustrojowej jednak straciła na znaczeniu, a większość historyków literatury wróciła do komparatystyki bilateralnej. W latach 80. czołowi prozaicy węgierscy, tacy jak Péter Esterházy czy Péter Nádas, pilnie czytali i komentowali utwory m.in. Witolda Gombrowicza, natomiast młodsze pokolenie straciło kontakt z literaturą polską.

4

„Buddenbrooks“ von Thomas Mann und „Nächte und Tage“ von Maria Dąbrowska im Verhältnis zum Kanon der realistischen Literatur des 19. Jahrhunderts (am Beispiel von Leo Tolstoi und seinem „Krieg und Frieden“)

51%

Trębaczkiewicz E.

Colloquia Germanica Stetinensia

|

2010

|

issue 18

247-266

PL

Twórczość Lwa Tołstoja zwycięsko oparła się częstokroć destrukcyjnemu dla tradycyjnej humanistyki wpływowi nowoczesnej cywilizacji technicznej. Myśli i dzieła wielkiego mistrza literatury rosyjskiej fascynowały i nadal fascynują rzesze zarówno czytelników, jak i epików, niwelując bariery narodowościowe i kulturowe. Zarówno Maria Dąbrowska, jak i Tomasz Mann pozostawali pod silnym wrażeniem rosyjskiego klasyka i jego powieści, czego dowodem są m. in. ich liczne odnośne wypowiedzi publicystyczne oraz zapiski diarystyczne. W Buddenbrookach oraz Nocach i dniach wyraźniej zarysowują się analogie do Wojny i pokoju oraz Anny Kareniny. Podjęta w artykule próba ukazania paraleli koncentruje się na Tołstojowskiej epopei.

EN

The literary oeuvre of Leo Tolstoy has successfully resisted the influence of the modern technical civilization so destructive for the traditional humanities. The thoughts and works of the master of Russian literature have fascinated readers as well as epic writers, transcending the barriers of nationality and culture. Both Maria Dąbrowska and Thomas Mann were under strong influence of the Russian classical author and his novel, which is visible in, among other things, their numerous statements for the press and diary notes. In “Buddenbrooks” and “Nights and Days” we can observe clear references to “War and Peace” and “Anna Karenina”. The author of the paper aims at drawing a parallel between the works, focusing on the epic work by Tolstoy.

5

Magický realismus v románu »Žítkovské bohyně«

51%

Lukáš J.

Bohemistyka

|

2021

|

issue 2

EN

The study deals with comparison between the novel Žítkovské bohyně (“The Žítková Goddesses” ) written by Kateřina Tučková and one of the variations of the esthetical concept of magical realism. Kateřina Tučková in her novel tried to treat accurately the theme of the women, goddesses from the area of Kopanice and set it into a concrete story. However, there are many passages in the narration where the tension between reality and the supernatural occurs. The goal of the article is to show those passages and analyze them on the basis of main characteristic features of magical realism.

CS

Studie je zaměřena na srovnání knihy Žítkovské bohyně Kateřiny Tučkové s jednou z variant estetického konceptu magického realismu. Kateřina Tučková se ve svém románu pokusila historicky věrně zpracovat téma žen, takzvaných bohyní z oblasti Kopanic, a uvést jej do konkrétního příběhu. Na mnoha jeho místech je realita konfrontována s nadpřirozenem. Cílem studie je tato místa detekovat a analyzovat na základě vymezených rysů magického realismu.

6

Dwa bieguny europejskiej kultury: Karpiński i Leibniz. Próby badań nad dociekaniami filozoficznymi Franciszka Karpińskiego w odniesieniu do filozofii Gottfrieda Wilhelma Leibniza .

51%

Jarszak J.

Wiek Oświecenia

|

2020

|

vol. 36

44-67

PL

The author seeks an answer to the following question: can we relate the work of Franciszek Karpiński to the philosophical achievements of Gottfried Wilhelm Leibniz? The article proposes to treat Karpiński’s work as a philosophical inquiry and notices in it a clearly defined metaphysical and axiological principle, which can be treated as an independently constructed version of Leibniz’s principle of sufficient reason. The notes in the diary confirm the assumption that painful life experiences did not stop the poet’s efforts to build a vision of the world that we have reasons to call the “philosophy of optimism”.

Refine search results

2 Postscriptum Polonistyczne

1 Bohemistyka

1 Colloquia Germanica Stetinensia

1 Pamiętnik Literacki

1 Wiek Oświecenia

1 Apter E.

1 Bunjak P.

1 Jarszak J.

1 Lukáš J.

1 Mastela O.

1 Palfalvi L.

1 Trębaczkiewicz E.

1 2023

1 2021

1 2020

1 2018

1 2016

1 2010

Próba apologii badań nad recepcją literacką

Globalne translatio. „Wynalezienie” komparatystyki literackiej, Stambuł, 1933

Kell-e nekünk magyar-lengyel irodalmi komparatisztika?

„Buddenbrooks“ von Thomas Mann und „Nächte und Tage“ von Maria Dąbrowska im Verhältnis zum Kanon der realistischen Literatur des 19. Jahrhunderts (am Beispiel von Leo Tolstoi und seinem „Krieg und Frieden“)

Magický realismus v románu »Žítkovské bohyně«

Dwa bieguny europejskiej kultury: Karpiński i Leibniz. Próby badań nad dociekaniami filozoficznymi Franciszka Karpińskiego w odniesieniu do filozofii Gottfrieda Wilhelma Leibniza .