Search results

1

Epistemologiczne aspekty dyskursu o uniwersytecie

100%

Solska E.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2022

|

issue 1

125–147

EN

The subject of the article oscillates around selected topics of science and technology studies in relation to the university space of institutionalization of science. The present proposition to extend metascience so that it comprises studies on the university and the anthropocene discourse is combined with an attempt to present these studies in the perspective of deep humanities, through consilience and the outline of the socio-cultural history of the university. Hence, I present here the view of social epistemology in the science in context discourse (in the style of Alvin Goldman rather than Thomas Kuhn), understood as a science about the social dimensions of knowledge, with an emphasis on epistemic processes and practices that provide space for the main factors influencing our beliefs, especially acts of communication and institutional structures. In this respect, this text can also be treated as a gloss to the contemporary dispute about the university and a reminder that this dispute should also be a reference point for the theory of social knowledge, taking into account the different contexts of interactions and their institutional complexity in which scientific facts (and most cognitive acts) are made.

2

Czystość czy zmaza? Czy jest sens łączyć rozumienie z wyjaśnianiem w antropologii i interpretatywnej socjologii?

100%

Pawliszak P.

Przegląd Socjologii Jakościowej

|

2016

|

vol. 12

|

issue 4

6-23

PL

Dwie ostatnie dekady są okresem kryzysowych przeobrażeń w tych obszarach nauk społecznych, w których dokonuje się jakościowych, interpretatywnych analiz kultur. W ramach rozpowszechnionej tendencji do nieskrępowanego łączenia paradygmatów z czasem pojawił się także, częściowo opozycyjny wobec niego, nurt zmierzający do łączenia elementów humanistyki i nauk przyrodniczych, w szczególności rozumienia i wyjaśniania. Nie reprezentuje on jednak znanej z historii tendencji do podporządkowania humanitas wymogom scientia, lecz szuka nowej równowagi pomiędzy nimi i teoretycznych podstaw do integracji pozwalającej na wytwarzanie bardziej ugruntowanej wiedzy, a także umożliwiającej lepsze przewidywanie i refleksyjną kontrolę życia społecznego. Jest to zadanie szczególnie istotne w sytuacji późnonowoczesnego dynamicznego rozrostu coraz bardziej złożonych systemów społeczno-technologiczno-ekologicznych generujących nowe ryzyka i możliwości. W eseju, za pomocą narzędzi z obszaru analizy dyskursu i socjologii oraz filozofii wiedzy, zostaje podjęta analiza kilku kluczowych teoretycznych założeń, na których może być ufundowana integracja. Przedstawiono również propozycję połączenia procedury interpretacji i wyjaśniania w koncepcji „maksymalnej interpretacji”, a także próbę wyjaśnienia tendencji, która ją zrodziła i jej interpretacji w kategoriach teorii kulturowej Mary Douglas.

EN

For the two last decades cultural social sciences have been facing critical methodological transformation. The widespread tendency in qualitative research to mingling and synthesizing differing interpretive paradigms has been recently confronted with a venture to integration of science and the humanities. This current is not a plain revitalization of historical tendency to submit interpretive methods to scientific explanation of social life, but is seeking a new theoretical base to establish a balance between hermeneutic and causal analysis. This essay discusses different theoretical concepts of the relationship between hermeneutic interpretation and causal explanation. It introduces a concept of “maximal interpretation” devised inside the strong program of cultural sociology as a procedure of unified interpretive-causal analysis of historical events, and analyzes this innovation with theoretical lenses of grid-group theory.

3

Jak możliwa jest adaptacyjna analiza sztuki? Niektóre problemy metodologiczne estetyki ewolucyjnej

80%

Luty J.

Studia Philosophiae Christianae

|

2020

|

vol. 56

|

issue 1

55-78

EN

Evolutionary aesthetics is a young and promising discipline that still lacks a fully developed methodology, such as neuroaesthetics. The disputes over situations in which a given artistic behaviour could be considered an adaptation (or perhaps a by-product of adaptation or a purely cultural product), do not lead to clear conclusions, as shown by the fact that the test results obtained can often be assigned to many hypothetical functions. For example, even if the hypothesis that a given behaviour is shared by all humans is confirmed empirically, this does not necessarily mean that the behaviour is an adaptation. For an explanation of the evolutionary origin of a behaviour to be reliable, it should pass the Tinbergen (1951) test, and thus get confirmation in each of the following four aspects: (1) it should appear spontaneously at an early stage of individual development, (2) it should have an identified function, (3) it should have its own evolutionary history, and (4) it should comprise an emotional mechanism that causes pleasure or disgust, operating under specific circumstances. If each of these conditions is met, it can be stated with a high degree of certainty that the behaviour in question is an adaptation in the strict sense of the word. But: is accuracy the domain of art?This article shows that the unique idea of the consilience of the humanities and natural sciences, despite numerous methodological puzzles, offers an attractive interpretation ofevolutionary aesthetics from the point of view of contemporary universalist challenges. It also allows us to understand the uniqueness of humans - the only species that artifies, attaches importance to performance, creates art and adores it. ------------- Received: 21/11/2019. Reviewed: 20/12/2019. Accepted: 09/01/2020

PL

Estetyka ewolucyjna jako młoda i obiecująca dyscyplina nadal w zasadzie nie posiada wypracowanej metodologii, choćby takiej jak neuroestetyka. Na przykład spory wokół tego, kiedy dane zachowanie artystyczne można uznać za adaptację (a może produkt uboczny adaptacji lub twór wyłącznie kulturowy), nie prowadzą do jasnych konkluzji, co wynika z faktu, że otrzymywane wyniki badań można często przypisać do wielu hipotetycznych funkcji. Z kolei, jeśli hipoteza o tym, że dane zachowanie jednoczy ludzi, zostanie potwierdzona empirycznie, to i tak nie musi to oznaczać, że zachowanie to jest adaptacją. Aby wyjaśnienie ewolucyjnego pochodzenia zachowania było wiarygodne, powinno ono przejść test Tinbergena (1951), a więc uzyskać potwierdzenie w każdym z czterech aspektów: (1) powinno ujawniać się spontanicznie na wczesnym etapie rozwoju osobniczego, (2) posiadać zidentyfikowaną funkcję oraz (3) historię ewolucyjną, a także (4) mechanizm emocjonalny wywołujący przyjemność lub odrazę, który uruchamia się w określonych okolicznościach. Jeśli każdy z tych warunków zostanie spełniony, z dużą dozą pewności można stwierdzić, że badane zachowanie jest adaptacją w sensie ścisłym. Czy jednak ścisłość jest domeną sztuki? W artykule starano się dowieść, że wyjątkowa idea konsiliencji nauk humanistycznych i przyrodniczych, pomimo licznych wątpliwości metodologicznych, w badaniach estetyków ewolucyjnych znajduje atrakcyjną z punktu widzenia współczesnych, uniwersalistycznych wyzwań, wykładnię. Pozwala też zbliżyć nas do zrozumienia wyjątkowości człowieka – jedynego gatunku, który powszechnie tworzy i konsumuje sztukę, będąc w niej bezgranicznie rozmiłowany. ------------- Zgłoszono: 21/11/2019. Zrecenzowano: 20/12/2019. Zaakceptowano do publikacji: 09/01/2020

4

Konsiliencja, czyli o porozumieniu między naukami w trzecim tysiącleciu

80%

Chrzanowska-Kluczewska E.

Półrocznik Językoznawczy Tertium

|

2016

|

vol. 1

|

issue 1&2

EN

Consilience (the term originating in inductive logic and “modernized” in the 1990s by E. O. Wilson, the creator of sociobiology) refers to the age-long dream of humanity that one day all branches of learning will see their unification – from the sciences, through social an economic studies, to humanities and even visual arts. Thus, consilience is a search for a common system that would underlie the totality of human knowledge, rooted in the belief in the unity of nature and orderliness of our universe. It has found its reflection in the General Systems Theory, hybrid disciplines and interdisciplinary studies. The author argues that the methodological quests of modern linguistics, which occupies a central position in relation to several disciplines, can direct us towards reaching consilience by focusing on categories andconcepts of great generality (necessity vs. contingency, mathematical vs. non-mathematical modelling, the structure of game, etc.). Ultimately, consilience raises a question as to the feasibility of working out a common language and a common set of problems for all scholars and scientists despite the progressing narrowness of specialization and minuteness of research.

PL

Konsiliencja (termin wywodzący się z logiki indukcyjnej a „zmodernizowany” w latach 1990-tych przez E. O. Wilsona, twórcę socjobiologii) odnosi się do odwiecznego marzenia ludzkości o unifikacji wiedzy z wszelkich dziedzin – od nauk ścisłych, poprzez nauki społeczno-ekonomiczne, aż do humanistyki a nawet sztuk wizualnych. Jest to poszukiwanie wspólnego systemu dla całokształtu wiedzy ludzkiej, oparte na wierze w jedność natury i uporządkowanie świata. We współczesnej nauce znalazło odzwierciedlenie w Ogólnej Teorii Systemów, naukach hybrydycznych i studiach interdyscyplinarnych. Autorka dowodzi, że metodologiczne poszukiwania współczesnego językoznawstwa, które zajmuje miejsce centralne w stosunku do wielu nauk, mogą wskazać nam drogę ku konsiliencji poprzez poszukiwanie kategorii o wielkiej ogólności (konieczność kontra przypadkowość, model matematyczny kontra model niematematyczny, struktura gry, itp.). Ostatecznie konsiliencja jest pytaniem o możliwość wypracowania wspólnego języka i wspólnej problematyki dla naukowców w obliczu postępującej wąskiej specjalizacji i szczegółowości w badaniach.

5

Is Art an Adaptation? The Timeless Controversy over the Existence of Aesthetic Universals (by the Lens of Evolutionary Informed Aesthetics)

61%

Luty J.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2021

|

vol. 12

|

issue 1

75-91

EN

Considering the fact that, in analytical terms, the main subject of research in the philosophy of art are statements about art and that it only re-examines objects defined as ‘art’, I argue, instead, that the interdisciplinary nature of the evolutionary approach to art and aesthetic is possibly due to the naturalization of philosophical perspective and due to ‘ethological turn’ in aesthetics. It makes it possible to reveal the origin, sources and function of art and artistic behaviour at a time of unprecedented discoveries in evolutionary science related to human culture and cognition. I see this as a duty of the researcher, who aims at finding answers to the timeless controversies about the real nature of art and the universal emotions it evokes, and not only deal with what theory formulates.

PL

Czy sztuka jest adaptacją? Ponadczasowe kontrowersje wokół istnienia estetycznych uniwersaliów (przez pryzmat ewolucyjnie poiformowanej estetyki) Biorąc pod uwagę fakt, że w kategoriach analitycznych głównym przedmiotem badań w filozofii sztuki są twierdzenia o sztuce i że poddaje ona jedynie ponownemu badaniu przedmiot określany jako „sztuka”, ze swej strony stwierdzam, że interdyscyplinarny charakter ewolucyjnego podejścia do sztuki i estetyki wynika prawdopodobnie z naturalizacji perspektywy filozoficznej oraz z „etologicznego zwrotu” w estetyce. Umożliwia to ujawnienie genezy, źródeł i funkcji sztuki oraz zachowań artystycznych w okresie bezprecedensowych odkryć nauk ewolucyjnych związanych z kulturą i poznaniem człowieka. Postrzegam to jako obowiązek badacza, który stara się znaleźć odpowiedź na ponadczasowe kontrowersje dotyczące prawdziwej natury sztuki i uniwersalnych emocji, jakie wywołuje, a nie tylko zajmować się tym, co formułuje teoria.

Refine search results

1 Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

1 Przegląd Socjologii Jakościowej

1 Półrocznik Językoznawczy Tertium

1 Roczniki Kulturoznawcze

1 Studia Philosophiae Christianae

2 Luty J.

1 Chrzanowska-Kluczewska E.

1 Pawliszak P.

1 Solska E.

1 2022

1 2021

1 2020

2 2016

Epistemologiczne aspekty dyskursu o uniwersytecie

Czystość czy zmaza? Czy jest sens łączyć rozumienie z wyjaśnianiem w antropologii i interpretatywnej socjologii?

Jak możliwa jest adaptacyjna analiza sztuki? Niektóre problemy metodologiczne estetyki ewolucyjnej

Konsiliencja, czyli o porozumieniu między naukami w trzecim tysiącleciu

Is Art an Adaptation? The Timeless Controversy over the Existence of Aesthetic Universals (by the Lens of Evolutionary Informed Aesthetics)