Search results

1

Cellarium z XIII w. w klauzurze dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy

100%

Łużyniecka E., Konczewski P.

Architectus

|

2016

|

issue 2(46)

9-24

PL

W prezentowanym artykule przedstawiono wyniki badań architektoniczno-archeologicznych, które przeprowadzono w 2015 r. w piwnicy z fragmentem cellarium klauzury dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy. Po ogólnym przybliżeniu historii obiektu i stanu badań, osobno opisano zakres prac architektonicznych i archeologicznych. Końcową część artykułu stanowi próba odtworzenia i datowania przekształceń cellarium klauzury trzebnickiej. Badany fragment cellarium to pozostałość pierwszego budynku klauzury. Jego ściana zachodnia była zarazem częścią elewacji skrzydła zachodniego, a zachowany do dziś fragment pomieszczenia jest jedynym reliktem wnętrza najstarszej klauzury cysterskiego klasztoru trzebnickiego. Cellarium było dwunawowym pomieszczeniem przykrytym sklepieniami krzyżowymi wspartymi na ceglanych gurtach i kamiennym słupie. Pełniło funkcję podręcznego magazynu konwentu cysterek. Zbudowano je prawdopodobnie w latach 1203–1214. Pierwsza przebudowa cellarium nastąpiła około 1706 r. i związana była z powstaniem wielkiego barokowego budynku klauzury cysterek. Wówczas z północnej części cellarium utworzono małą piwnicę. Zmiana funkcji piwnicy nastąpiła około 1894 r. po sekularyzacji klasztoru cysterskiego i wiązała się z początkiem funkcjonowania zgromadzenia sióstr boromeuszek. Wówczas na parterze krużganka północnego urządzono kaplicę zakonną, a pod nią w piwniczce umieszczono prawdopodobnie kotłownię. Kolejna modernizacja piwnicy nastąpiła zapewne około 1909 r., gdy utworzono dużą kotłownię na wschodzie i w pomieszczeniu zbudowano betonową posadzkę, mały basen z drenażami do gromadzenia wód gruntowych i wstawiono piec do osuszania wnętrza. W czasach powojennych ubiegłego stulecia piwnica z fragmentem cellarium była podręcznym składem konwentu. Jej funkcja uległa całkowitej zmianie w 2015 r. po opisywanych badaniach architektoniczno-archeologicznych. Obecnie w jej wnętrzu zorganizowana jest ekspozycja odsłoniętych fragmentów cellarium.

EN

The article presents the results of the architectural and archaeological research which was conducted in 2015 in the basement with a fragment of the enclosure cellarium of the former Cistercian Abbey in Trzebnica. After presenting a general history of the object and the state of the research, the scope of architectural and archaeological works was described separately. The final part of the article constitutes an attempt to reconstruct and date transformations of the cellarium of the Trzebnica enclosure. The researched fragment is a remnant of the first enclosure building. Its western wall was at the same time a part of the facade of the western wing and its preserved fragment of the room is the only existing relic of the interior of the oldest convent in Trzebnica. The cellarium was a two-aisle room covered with a cross vault supported by brick arches and a stone pillar. It performed the function of an everyday storage of the Cistercian convent. It was probably erected in the years 1203–1214. The first reconstruction of the cellarium took place in around 1706 and it was connected with the construction of the great Baroque building of the Cistercian enclosure. At that time a small cellar was created in the northern part of the cellarium. A change in the function of the cellar took place in about 1894 after the secularization of the Cistercian convent and was connected with the beginning of the functioning of the Congregation of the Sisters of Charles Borromeo. Then, on the ground floor of the northern cloister a monastic chapel was arranged and under it in the cellar a boiler room was probably placed. Another modernization of the cellar took place probably in about 1909 when a large boiler room was built in the east and concrete floor, a small pool with drainage tubes to collect ground water were built as well as a stove was put there to dry the interior. In the post-war times of the 20th century the basement with a cellarium fragment served as a handy storage of the convent. This function was totally changed in 2015 following the described architectural research. At present its interiors house an exhibition of the revealed cellarium fragments.

2

Konwent cysterek w Koszalinie. Część 2. Badania archeologiczne na cmentarzysku przyklasztornym

84%

Abramów J., Bienias D., Borkowski J., Cymek L., Kuczkowski A., Rożnowski F.

Materiały Zachodniopomorskie

|

2014

|

vol. 10

191-235

EN

Abstract: The paper presents the results of excavations carried out on the Cistercian convent's cemetery in Koszalin. During rescue excavations, 16 inhumation burials were discovered. The dead were buried without any additional furnishings in wooden coffins. The burials were arranged in a regular row. Graves are dated to the 1280s - the first quarter of the 16th century.

3

Rola zakonu cysterskiego na Pomorzu Zachodnim. Próba analizy

84%

Wejman G.

Studia Paradyskie

|

2013

|

issue 23

193-233

XX

Na Pomorzu Zachodnim u schyłku średniowiecza było 68 klasztorów, w tym: 48 męskich i 20 żeńskich, a na wschód od Odry 42 klasztory, w tym: 30 męskich i 12 żeńskich. W tej liczbie znalazło się, aż 22 klasztorów cysterskich, w tym: 9 męskich i 13 żeńskich, co stanowiło prawie 30% wszystkich wspólnot zakonnych i odpowiednio – 20% cystersi oraz ok. 60% cysterki; natomiast na wschód od Odry było 11 klasztorów cysterskich, w tym: 4 męskie (Kołbacz, Bierzwnik, Bukowo i Mironice) i 7 żeńskich (Szczecin, Marianowo, Koszalin, Wolin, Cedynia, Pełczyce, Recz), co stanowiło ok. 25% wszystkich wspólnot zakonnych na wschód od Odry i odpowiednio – ok. 15% cystersi oraz ok. 60% cysterki. Można powiedzieć, że cystersi w biskupstwie kamieńskim, a szczególnie na ziemi zachodniopomorskiej, stanowili swoistą „krainę cysterską” z całym bogactwem duchowości i posługi duszpasterskiej, agrarnej, naukowej, charytatywnej, a także społecznej.

EN

In the Western Pomerania in the late Middle Ages were 68 monasteries, including 48 male and 20 female, and east of the Oder 42 monasteries, including 30 male and 12 female. Of that number, there were up 22 Cistercian monasteries, including 9 male and 13 female, which accounted for almost 30% of all religious communities and respectively – 20% of the Cistercian monks and nuns around 60%, while east of the Oder were 11 Cistercian monasteries, including 4 men (Kołbacz, Bierzwnik, Bukowo and Mironice) and 7 female (Szczecin, Marianowo, Koszalin, Wolin Cedynia, Pełczyce, Recz), which accounted for approximately 25% of all religious communities east of the Oder and respectively – about 15% of the Cistercians, and about 60% of the nuns. We can say that the Cistercians in the Episcopate Kamien, especially on the ground of West Pomerania, were a kind of “land Cistercian” with a wealth of spirituality and pastoral ministry, agrarian, scientific, charitable, and social welfare.

4

Działalność publiczna opata Bierzwnickiego Antoniego na przełomie XV/XVI wieku

84%

Brzustowicz G. J.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2016

|

vol. 125

147-163

PL

Głównym zadaniem opracowania jest odtworzenie biografii jednego z opatów bierzwnickich z przełomu XV/XVI wieku. Zanim Antoni trafił do Bierzwnika (Marienwalde), był cysterskim przeorem w Paradyżu. Opatem w Bierzwniku został w 1491 roku. Pierwszy znany ślad działalności publicznej opata Antoniego pochodzi z 1494 roku. Potem był świadkiem czynności prawnych wójta Nowej Marchii (1495), uczestniczył w zawieraniu umów przez klasztor cysterek w Reczu (1495), kontrolował wypełnianie reguły zakonnej przez mniszki w Reczu (1495, 1510, 1516), rozwiązywał konflikt pomorsko-brandenburski dotyczący rozbójnika Materny (1496-1498), pośredniczył w konflikcie pomorsko-brandenburskim dotyczącym Granowa (1500), wypełniał obowiązki kuratora niepełnoletnich dzieci i wdowy po poległym w wyprawie do Ziemi Świętej wójcie Nowej Marchii (1503-1504), wraz z innymi opatami z Brandenburgii podejmował działania w celu otwarcia kolegium cysterskiego na uniwersytecie Viadrina (1507) i wysyłał tam mnichów z Bierzwnika (1511, 1514). Ostatnią znaną jego czynnością prawną było potwierdzenie w 1519 roku umowy zawartej jeszcze przez jego poprzednika w 1485 roku w sprawie lasu po opustoszałej wsi Torne. Dopuszczam możliwość, że kolejna wzmianka o opacie bierzwnickim, wspominająca oficjała bez imienia podczas jego uczestnictwa w rozmowach z Pomorzanami w 1522 roku, mogła dotyczyć jeszcze Antoniego. Kolejny znany, ostatni opat bierzwnicki Otton, został wspomniany przez źródła dopiero 11 listopada 1534 roku. Wydaje się, że Antoni zmarł długo przed tą wzmianką, chyba jeszcze w drugiej połowie lat dwudziestych XVI wieku.Głównym zadaniem opracowania jest odtworzenie biografii jednego z opatów bierzwnickich z przełomu XV/XVI wieku. Zanim Antoni trafił do Bierzwnika (Marienwalde), był cysterskim przeorem w Paradyżu. Opatem w Bierzwniku został w 1491 roku. Pierwszy znany ślad działalności publicznej opata Antoniego pochodzi z 1494 roku. Potem był świadkiem czynności prawnych wójta Nowej Marchii (1495), uczestniczył w zawieraniu umów przez klasztor cysterek w Reczu (1495), kontrolował wypełnianie reguły zakonnej przez mniszki w Reczu (1495, 1510, 1516), rozwiązywał konflikt pomorsko-brandenburski dotyczący rozbójnika Materny (1496-1498), pośredniczył w konflikcie pomorsko-brandenburskim dotyczącym Granowa (1500), wypełniał obowiązki kuratora niepełnoletnich dzieci i wdowy po poległym w wyprawie do Ziemi Świętej wójcie Nowej Marchii (1503-1504), wraz z innymi opatami z Brandenburgii podejmował działania w celu otwarcia kolegium cysterskiego na uniwersytecie Viadrina (1507) i wysyłał tam mnichów z Bierzwnika (1511, 1514). Ostatnią znaną jego czynnością prawną było potwierdzenie w 1519 roku umowy zawartej jeszcze przez jego poprzednika w 1485 roku w sprawie lasu po opustoszałej wsi Torne. Dopuszczam możliwość, że kolejna wzmianka o opacie bierzwnickim, wspominająca oficjała bez imienia podczas jego uczestnictwa w rozmowach z Pomorzanami w 1522 roku, mogła dotyczyć jeszcze Antoniego. Kolejny znany, ostatni opat bierzwnicki Otton, został wspomniany przez źródła dopiero 11 listopada 1534 roku. Wydaje się, że Antoni zmarł długo przed tą wzmianką, chyba jeszcze w drugiej połowie lat dwudziestych XVI wieku.

EN

The main aim of the article is to reconstruct the biography of one of the abbots of Bierzwnik at the turn of the 15th and 16th centuries. Before Anthony came to Bierzw-nik (Marienwalde), he had been a Cistercian prior in Paradyż. He became the Abbot of Bierzwnik in 1491. The first known trace of his public activity comes from 1494. Later, he was the witness of legal activities of the voyt of New March (Nowa Marchia) (1495), he participated in concluding an agreement by the Cistercian Convent in Recz (1495), he supervised the fulfilling of the monastic rule by the nuns in Recz (1495, 1510, 1516), he resolved the Brandenburg-Pomeranian conflict concerning a highwayman Materna (1496-1498), he mediated in the Brandenburg-Pomeranian conflict concerning Granów (1500), he fulfilled the duties of a curator of underage children and the widow of the voyt of New March killed in the Crusade (1503-1504), together with other abbots from Brandenburg he undertook activities to open a Cistercian College at Viadrina University (1507) and sent there monks from Bierzwnik (1511, 1514). His last known legal activity was the acknowledgement in 1519 of an agreement made by his prede-cessor in 1485 concerning a forest in the deserted village Torne. I acknowledge the possibility that a further reference to an abbot of Bierzwnik, without mentioning the official’s name, during his participation in the talks with the Pomeranians in 1522, could have concerned Anthony. The next known abbot of Bierzwnik, Otto, was mentioned in the sources only on 11th November 1534. It seems that Anthony had died long before this reference, supposedly in the second half of the 1520s.

5

Sieć młynów wodnych w dobrach klasztornych na Pomorzu Wschodnim w XIII-XVI w.

51%

Kubicki R.

Hereditas Monasteriorium

|

2013

|

vol. 2

35-56

EN

The study is devoted to the reconstruction of the process of watermills network developing in the estates of separate monasteries in Eastern Pomerania on the background of general milling trends development in this area. Considering this subject, three distinct stages were identified: up to 1308, when the representatives of local dynasty ruled, the years 1309-1454, so the rule of the Teutonic Order, and the period after 1454, in this case limited with the frames of this article to the end of 16th century. The monasteries, thanks to the owned assets and organizational capabilities, have played an important role in the watermills’network developing, especially in the ducal period, up to 1308. Although the monks were not the pioneers in the wastelands management and construction of the first watermills in these areas, they have acted as the main users of existing and newly built mills along with the territorial rulers in the course of time. A certain change has brought the rule of the Teutonic Knights, who ran a consequent economic policy towards other entities, including in particular the monasteries possessing extensive grants from the earlier period. Their actions clearly hindered the further development of the monastic estates, forcing their owners to improve organization of the already held premises. Additionally, on that has imposed the general legal and organizational processes change in the rural economy, also occurring in the goods of great monastic property. Due to that fact each congregation was trying to led self-sufficient economic policy, of which manifestation in the flour milling was imposition of milling coercion on the possessed villages, and conscious construction of own, independent from external conditions, network of milling machines. This policy was continued even after 1454, when the control of the public authority was not so strict. The new circumstance at that time was the abolishment of milling regalia, what enabled the rapid development of mill networks in private estates, possibly including the monastic premises. Different factors were subject to change in the network of hydro-powered devices in the territories belonging to the Cistercians of Oliwa. The proximity of Gdańsk, the great urban center, experiencing at that time a massive economic development resulted, that the monastery has become a natural partner for the actions taken by local townspeople. By investing their capital in the construction of more hydro-powered devices on the monastery’s two major waterways, they led to establishment of about 30 devices, in the vast majority – of industrial mills. The case of Oliwa, fundamentally different from other monasteries, was a result of cooperation between two different partners: the monastery – representing the model of a traditional rural economy, and the investors possessing large assets– urban entrepreneurs. In addition to the considerations presented in the article, there is enclosed the monastic mill network map illustrating the status quo in the second half of the 16 th century.

Refine search results

1 Architectus

1 Hereditas Monasteriorium

1 Materiały Zachodniopomorskie

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Studia Paradyskie

1 Abramów J.

1 Bienias D.

1 Borkowski J.

1 Brzustowicz G. J.

1 Cymek L.

1 Konczewski P.

1 Kubicki R.

1 Kuczkowski A.

1 Rożnowski F.

1 Wejman G.

1 Łużyniecka E.

2 2016

1 2015

2 2013

Cellarium z XIII w. w klauzurze dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy

Konwent cysterek w Koszalinie. Część 2. Badania archeologiczne na cmentarzysku przyklasztornym

Rola zakonu cysterskiego na Pomorzu Zachodnim. Próba analizy

Działalność publiczna opata Bierzwnickiego Antoniego na przełomie XV/XVI wieku

Sieć młynów wodnych w dobrach klasztornych na Pomorzu Wschodnim w XIII-XVI w.