Search results

1

Cechy dialektalne wykorzystywane dziś w stylizacji na materiale Narodowego Korpusu Języka Polskiego

100%

Kępińska A.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2013

|

vol. LIX

91-105

PL

Celem artykułu jest przedstawienie rejestru typowych polskich cech dialektalnych obecnych w źródłach pełnego Narodowego Korpusu Języka Polskiego, reprezentujących współczesną polszczyznę potoczną. Celem jest także ustalenie frekwencji wybranych leksemów zawierających cechy dialektalne oraz ocena ich wartości stylistycznej i funkcji, jaką pełnią w tekście. Praca ma charakter jedynie sondażowy. Leksemy, w których są poświadczone cechy dialektalne, we współczesnej polszczyźnie standardowej są wykorzystywane w ramach stylizacji. Mają nacechowanie ujemnie albo wnoszą pewną wartość stylistyczną, sygnalizując nonszalancki stosunek nadawcy wypowiedzi do rzeczywistości pozajęzykowej i samego języka. W ten sposób są głównie wykorzystywane wyraziste fonetyczne cechy dialektalne, takie jak labializacja nagłosowego o- (np. łojciec, łoczywiście, łostatnio, łobywatelski) czy wąska realizacja dawnych samogłosek pochylonych a oraz e, np. wsiok, biedok i bidok, kobita, chlyb i chlib, przy czym niektóre ekspresywne nazwy osób mają tylko postać z samogłoską o, typu głupol, kibol, psychol czy ćwok. Spośród cech fleksyjnych większą frekwencję ma jedynie końcówka 2. os. lm. -ta. W wypadku niezgodnych z normą końcówek rzeczowników trudno jednoznacznie określić, czy dany morfem pochodzi z gwary, czy realizuje określoną tendencję językową, jak tzw. deprecjatywne formy M., B. i W. lm. rzeczowników męskoosobowych typu chłopy, dziady, pany czy ministry, dyrektory, politykiery.

EN

The aim of the present paper is creating a record of typical Polish dialectal features representing contemporary colloquial Polish language which can be found in the sources of the full version of the Polish National Corpus. Another target of the paper is to verify the frequency of selected lexemes containing dialectal features and to assess their stylistic value and role which they play in texts. The project described in the paper has been only a survey. The lexemes containing attested dialectal features are used in contemporary Polish in order to achieve stylisation. They are negatively marked or convey a specific stylistic value by means of displaying a nonchalant attitude of the speaker towards the extralinguistic reality and towards the language itself. Among the distinct dialectal phonetic features used in the above-described manner are: the labialisation of the beginning o- (as in łojciec, łoczywiście, łostatnio, łobywatelski) or the narrow pronunciation of old long vowels a and e, e.g.: wsiok, biedok and bidok, kobita, chlyb and chlib. However, some expressive names of people are only of the following kind: głupol, kibol, psychol and ćwok. As far as the inflectional features are concerned, only the plural 2nd person -ta is of higher frequency. In the cases of noun endings which are incompatible with the norm it is difficult to state clearly whether a given morpheme originates in a dialect or displays a certain language tendency, as in the case of deprecating forms of the nominative, accusative and vocative of plural masculine personal nouns of the following type: chłopy, dziady, pany or ministry, dyrektory, politykiery.

2

Gwara w powieściach Ryszarda Wytrycha Orły na śniegu i Czwarty grzech

100%

Jaros V.

Socjolingwistyka

|

2016

|

issue 30

115-131

PL

Przedmiotem artykułu są właściwości języka gwarowego, którym posługują się bohaterzy powieści Ryszarda Wytrycha Orły na śniegu oraz Czwarty grzech. Narrator wprowadza czytelnika do zagrody i domu Kobalów, pokazuje codzienne życie wszystkich członków rodziny, ich krewnych, sąsiadów i znajomych w realiach socjalistycznej Polski lat pięćdziesiątych. Zabiegi językowe mają charakter fragmentaryczny, odnoszą się wprawdzie do całości obu tekstów, ale obejmują zasadniczo tylko wypowiedzi bohaterów i to nie wszystkich. Ich obecność determinowana jest przez składniki fabularne utworów i dodatkowo wzmacnia funkcję prezentatywną. Wykładniki stylizacji gwarowej pełnią następujące funkcje: socjologiczną, tworzywową, ekspresywną i stylową.

EN

The subject of this study is to describe the features of the subdialect that is spoken by the characters in Ryszard Wytrych’s novels Orły na śniegu and Czwarty grzech. The narrator takes the reader to the Kobalas’ enclosure and house, shows the everyday life of all family members, their relatives, neighbours and acquaintances in the reality of socialist Poland in the 1950s. Literary devices are fragmentary and despite the fact they refer to the entirety of both texts they basically involve only the utterances of some of the characters. Their presence is determined by fiction elements in the literary works and it also enhances the characterising function. The markers of subdialect style perform the following functions: sociological, formative, expressive and stylistic.

3

Ludowy obraz egzystencji człowieka utrwalony w nazwiskach

80%

Górny H.

Onomastica

|

2016

|

vol. 60

137-150

EN

The aim of the article is to bring closer a part of the world’s image that is characteristic for the rural community and the richness and variety of the folk culture inscribed in the proprial structures. As a result, this subject requires an integration of different research methods elaborated within the fields of onomastics and dialectology, including linguistic methods of researching a lingual image of the world. The onymic material is as follows: appellative surnames, originating from nicknames formed from dialectal lexemes, surnames motivated by nominal, dialectal hypocorisms, and finally, surnames formed from matronymic phrases (female names), which are an example of an aberrance of the patriarchal family model. Phonetic and formative phenomena should also be focused upon. These are crucial for certain social micro-communities, and are inscribed in the dialectal inflexions of anthroponyms (which function as separate surnames) and marginally in the female surnames with dialectal formants. Onyms with dialectal motivation refer to, and indirectly point, to the contemporary user, the past realities of living in the village community and the lingual and cultural background.

Refine search results

1 Onomastica

1 Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

1 Socjolingwistyka

1 Górny H.

1 Jaros V.

1 Kępińska A.

2 2016

1 2013

Cechy dialektalne wykorzystywane dziś w stylizacji na materiale Narodowego Korpusu Języka Polskiego

Gwara w powieściach Ryszarda Wytrycha Orły na śniegu i Czwarty grzech

Ludowy obraz egzystencji człowieka utrwalony w nazwiskach