Search results

1

[Recenzja]: Pomiędzy św. Piotrem a Sankt Petersburgiem. Kościół katolicki na Lubelszczyźnie i Podlasiu na przełomie XIX/XX wieku. Materiały z konferencji międzynarodowej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin, 2 czerwca 2022, red. ks. Jarosław R. Marczewski, Wydawnictwo Academicon, Lublin 2022, ss. 226, ISBN 978-83-62475-99-5

100%

Łosowska A.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2022

|

vol. 119

549-552

PL

.

2

Biskup Marian Fulman (1918-1945) jako promotor życia liturgicznego w diecezji lubelskiej

85%

Petryk P.

Roczniki Liturgiczno-Homiletyczne

|

2009

|

vol. 1

347-363

EN

This paper shows the activity of Bishop Marian Fulman as a promoter of the Liturgy and various forms of popular piety. He was appointed Bishop of Lublin in 1918. Bishop Fulman reorganized the network of deaneries and parishes. He erected seven new deaneries and eightysix parishes. Through his legal and pastoral activity he contributed to organization and development of the ministry to God. He introduced the practice of systematic teaching of catechism on each Sunday. He was concerned about the development of Eucharistic life, introduced two Holy Masses on Sundays and holidays, ordered Sunday devotions, promoted early First Communion, and convened an Eucharistic Congress. He propagated the worship to the Most Sacred Heart of Lord Jesus and Christ the King. He popularised the cult of the saints, especially St. Stanislaus Kostka and St. Andrew Bobola. In this cult he found moral and patriotic values, such that were specially needed in the education of the youth. he would lay much importance on the development of church societies for adults and adolescents.

PL

Artykuł prezentuje działalność biskupa Mariana Fulmana w jako promotora liturgii i różnych form pobożności ludowej. Został powołany na stolicę biskupią w Lublinie w 1918 r. Biskup Fulman przeorganizował sieć dekanalną i parafialną. Erygował 7 nowych dekanatów i 86 parafii. Przez swoją działalność prawodawczą i pastoralną przyczynił się do uporządkowania i rozwoju służby Bożej. Wprowadził praktykę systematycznego nauczania katechizmu w każdą niedzielę. Starał się o rozwój życia eucharystycznego. Zarządził sprawowanie dwóch mszy św. w niedzielę i święta, uporządkował niedzielne nabożeństwa, promował wczesne przystępowanie dzieci do Pierwszej Komunii św., zwołał Kongres Eucharystyczny. Szerzył kult Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz kult Chrystusa Króla. Upowszechniał kult świętych, szczególnie św. Stanisława Kostki i Andrzeja Boboli. W kulcie tym upatrywał wartości moralne i patriotyczne szczególnie potrzebne w wychowaniu młodzieży. Wielką wagę przykładał do rozwoju stowarzyszeń kościelnych zarówno dla dorosłych jak i dla młodzieży.

3

Apoteoza godła heraldycznego biskupa Józefa Marcelego Dzięcielskiego (1768-1839) w łacińskich wierszach herbowych w rubrycelach lubelskich

80%

Strycharczuk A., Marczewski J. R.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 3

111-132

EN

The collection of thirteen Latin heraldic poems presented in this article was dedicated to Bishop Józef Marceli Dzięcielski. He was a shepherd of the Diocese of Lublin in the years 1825-1839. The heraldic poems have been known in literary circuit since the 15th century. Those that appeared in dioecesan ordos have been rarely analyzed and translated. This is due to the elitist nature of these usable prints, ultimately directed to dioecesan clergy. It is all the more worth presenting them to a broader audience, as they are also an element of the literary output of the era. The article and the poems analyzed in it bring some more knowledge of Bishop Józef Marceli Dzięcielski, of his coat of arms, and of his ministry. They can also provoke a discussion on the completed translation and the solutions applied in it.

PL

Przedstawiony w niniejszym artykule zbiór trzynastu łacińskich wierszy herbowych poświęcony jest biskupowi Józefowi Marcelemu Dzięcielskiemu. Był on pasterzem diecezji lubelskiej w latach 1825-1839. Wiersze na herby znane są w obiegu literackim od XV wieku. Te, które pojawiają się w rubrycelach, są rzadko analizowane i tłumaczone. Dzieje się tak ze względu na elitarny charakter tych druków użytkowych, docelowo kierowanych do duchowieństwa danej diecezji. Warto przedstawić je szerszemu gronu odbiorców, ponieważ stanowią one także element dorobku literackiego epoki. Artykuł i analizowane w nim utwory przybliżają postać biskupa Józefa Marcelego Dzięcielskiego, jego herb i posługę.

4

Jemu dar dobroci i wielkiej kultury duchowej był dany od Boga wraz z życiem – pamięci ks. mgr. Zbigniewa Kutzana (1928-1989)

71%

Łosowska A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. 17

173-192

PL

Artykuł jest pierwszą publikacją prezentującą postać księdza Zbigniewa Kutzana, wikariusza parafii Grabowiec i Czemierniki, zasłużonego kapłana wywodzącego się z diecezji lubelskiej.

EN

This article is the fist publication, which presents the figure of priest Zbigniew Kutzan, vicar of parish Grabowiec and Czemierniki, deserved priest descended from the Lubelska diocese.

5

Ksiądz Paweł Dziubiński [1894 – 1956] i jego „Autobiografia”

71%

Kalinowska J. A.

Studia Elbląskie

|

2021

|

vol. 22

71-84

EN

The article presents the figure of Father Dr. Paweł Dziubiński, priest of Lublin diocese, lawyer, parish priest of St. Paul’s parish in Lublin (1925 – 1955). He belonged to the group of people who supported Mother Jadwiga J. Kulesza OSB and her endeavours to establish a nunnery in Lublin in 1926. His full biography has not yet been published. Documents found in the archives in Lublin and Rome, as well as valuable studies (Żurek, Marczewski) have helped in its preparation. However, the most valuable source turned out to be the manuscript material, that is the interrogation reports of Fr Dziubiński, written down by the investigators at the time of his arrest and imprisonment. This material read against the background of the epoch and after taking into account the principles of chronology can be defined as the autobiography of Father Paweł Dziubiński.

PL

Prezentowany artykuł przybliża postać ks. dr. Pawła Dziubińskiego, kapłana diecezji lubelskiej, prawnika, proboszcza parafii pw. św. Pawła w Lublinie (1925 – 1955). Należał on do grona osób wspierających matkę Jadwigę J. Kuleszę OSB i jej starania w założeniu placówki sióstr w Lublinie w 1926 roku. Jego pełna biografia nie została dotychczas opublikowana. W jej przygotowaniu dopomogły dokumenty odnalezione w archiwach w Lublinie i Rzymie, a także cenne opracowania (Żurek, Marczewski). Najcenniejszym źródłem okazał się jednak materiał rękopiśmienny, czyli protokoły z przesłuchań ks. Dziubińskiego, spisane przez śledczych w czasie jego aresztowania i osadzenia w więzieniu. Materiał ten odczytany na tle ówczesnej epoki oraz po uwzględnieniu zasad chronologii określić możemy jako autobiografię ks. Pawła Dziubińskiego.

6

Opodatkowanie wiernych na rzecz prac remontowo-budowlanych w diecezji lubelskiej, na podstawie uchwał zgromadzeń parafialnych z lat 1919-1923

71%

Kumor-Mielnik J.

Studia z Prawa Wyznaniowego

|

2023

|

vol. 26

245-280

EN

The present paper presents and exemplifies the legal basis of taxation of the faithful for renovation and construction purposes in the parishes of the Lublin diocese in the first years of the Second Polish Republic, and discusses the types of burdens incurred by the faithful as well as the ways of enforcing obligations established by parish assemblies. The analysis is based on the materials from the Archives of Modern Records in Warsaw (the collection of the Ministry of Religious Denominations and Public Education) and Lublin Archdiocesan Archives. Investments undertaken in the parishes required the involvement of all the faithful in the reconstruction of churches, rectories, church servants’ quarters and farm buildings destroyed during the war. In accordance with the applicable legal provisions, decisions to start renovation and construction works were made by parish assemblies held under the chairmanship of the mayor or village administrator and the church supervision. Parish assemblies also passed a tax for these purposes. It was imposed on all inhabitants and paid in currency or in grain in proportion to the acreage of land owned. Tax resolutions in question came into force after approval from regional and ministerial authorities. Under the decisions of parish assemblies, inhabitants were obliged to contribute financially or in person to undertaken works, and the taxes they paid were the main component of parishes’ construction budgets.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie na konkretnych przykładach podstaw prawnych opodatkowania wiernych na cele remontowo-budowlane w parafiach diecezji lubelskiej w pierwszych latach II Rzeczypospolitej, rodzaju ponoszonych przez nich obciążeń oraz trybu egzekwowania obowiązkowych powinności ustanowionych przez zgromadzenia parafialne. Analiza problemu badawczego przeprowadzona została w oparciu o materiał archiwalny znajdujący się w zasobie Archiwum Akt Nowych w Warszawie (w zespole Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego) oraz w Archiwum Archidiecezjalnym Lubelskim. Inwestycje podejmowane w parafiach wymagały zaangażowania wszystkich wiernych do odbudowy zniszczonych działaniami wojennymi kościołów, plebanii, budynków dla służby kościelnej i obiektów gospodarczych. W oparciu o obowiązujące przepisy prawne, decyzję o przystąpieniu do prac remontowo-budowlanych podejmowało zgromadzenie parafialne zwoływane pod przewodnictwem wójta lub sołtysa oraz dozoru kościelnego, które uchwalało na powyższe cele określony podatek. Był on rozkładany na wszystkich mieszkańców i uiszczany w walucie lub w zbożu, w wysokości proporcjonalnej do liczby posiadanych morgów ziemi. Podstawą wejścia w życie podjętej uchwały było jej zatwierdzenie przez władze wojewódzkie i ministerialne. Postanowienia zgromadzeń parafialnych obligowały mieszkańców do świadczenia pomocy materialnej i fizycznej na rzecz podejmowanych inwestycji, a podatki płacone na ten cel stanowiły podstawowy fundusz budowlany parafii.

7

Likwidacja bractw religijnych w Lublinie w 2. połowie XIX wieku

71%

Partyka W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2016

|

vol. 106

127-137

EN

The brotherhood movement was born in the Church in the 4th century. Brotherhoods were attached to churches and monasteries, and their aim was to strengthen the devotion among the faithful through the implementation of the devotional objectives as well as social and charitable activities. In Poland religious brotherhoods emerged in the 13th century and evolved over the centuries. They flourished in the 17th and 18th centuries in most parishes. In the region of Lublin they appeared in the late 14th century. In Lublin in the 19th century, there were 14 religious brotherhoods. They included a great number of the city residents, taking care of strengthening their piety and morality. Patriotism and religiousness nurtured by the members of religious associations were often not approved of by the authorities of the partitioners, which often resorted to different kinds of repression, including the liquidation of many brotherhoods. In the years 1875-1876, as a result of the Government's order, two brotherhoods were liquidated: the Brotherhoods of the Heart of Jesus and the Holy Name of Mary, and also the association of the penitents attached to the Brotherhood of the Rosary. Despite this repression, the citizens of Lublin were strongly connected with the brotherhood movement, effectively opposing secularism and taking care of their identity as well as values such as love of God and their own country.

8

Rubrycele i schematyzmy diecezji lubelskiej w dobie zaborów

71%

Marczewski ks. J. R.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2022

|

vol. 118

219-241

EN

The Diocese of Lublin was established in 1805. However, the announcement of the papal bull was postponed until 1807 for political reasons. As a consequence, it was only from 1808 that ordos and directories of the Diocese of Lublin began to appear. In their external features and content layout, they resembled earlier prints issued in the Dioceses of Chełm. In the years 1808-1918, that is to say, in the period of the partitions of Poland, 111 ordos and 105 directories of the Diocese of Lublin were published. All of them were found, due to intensive research, in the archival and library institutions of Lublin. Ordos and directories of the Diocese of Lublin were published both in Warsaw and Lublin. They were in Latin, Polish and Russian. In the ordos, the liturgical calendar was included, followed by pastoral and liturgical announcements important from the point of view of the Diocese’s life and the ministry of the priests. The directories included information about the entire Church hierarchy under Russian rule, and about the clergy and institutions of the Diocese of Lublin. All the mentioned data have become a valuable source for research into the Church’s past.

PL

Diecezja lubelska została ustanowiona w 1805 roku mocą wydanej wówczas papieskiej bulli. Jej ogłoszenie z przyczyn politycznych zostało odłożone do 1807 roku. W konsekwencji dopiero od 1808 roku zaczęły ukazywać się rubrycele i schematyzmy lubelskie. W swoich cechach zewnętrznych oraz układzie treści przypominały wcześniejsze druki diecezji chełmskiej i chełmsko-lubelskiej. W okresie rozbiorów, w latach 1808-1918, ukazało się 111 rubrycel i 105 schematyzmów. Wszystkie udało się odnaleźć w archiwalnych i bibliotecznych instytucjach Lublina. Rubrycele i schematyzmy lubelskie były wydawane w Warszawie oraz Lublinie. Posługiwano się w nich językiem łacińskim, polskim i rosyjskim. W rubryceli zamieszczano kalendarz liturgiczny, a także ogłoszenia duszpasterskie oraz liturgiczne ważne z punktu widzenia życia diecezji i posługi księdza. W schematyzmach podawano informacje o całej hierarchii kościelnej pod panowaniem rosyjskim oraz o duchowieństwie i instytucjach diecezji lubelskiej. Z perspektywy czasu stały się one cennym źródłem do badań nad kościelną przeszłością.

9

Bractwa religijne w diecezji lubelskiej w XIX wieku – stan liczbowy

71%

Partyka W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2014

|

vol. 102

143-177

EN

The brotherhood movement was born in the Church in the fourth century. Brotherhoods usually operated in churches and monasteries, and their aim was to strengthen the piety of the faithful through the implementation of the objectives of charitable and social activities, as well as activities connected with worship. In Poland, religious brotherhoods appeared in the thirteenth century and developed over the centuries. They fl ourished in the seventeenth and eighteenth century and were introduced into the majority of parishes. At the end of the fourteenth century they appeared in the region of Lublin. In the period before the partitions there were 174 brotherhoods in that region. With the collapse of the Polish State religious brotherhoods also experienced a serious crisis. The Diocese of Lublin was founded in 1805. Under the new organizational structures brotherhoods continued to operate and pursue their goals. Despite a series of reprisals from the partitioners, which wanted to tightly control and even restrict the activity of brotherhoods, they effectively coped with those diffi culties opposing the secularization of society. On the basis of the records of canonical visitation of the nineteenth century and the two registrations of brotherhoods in that period, it was possible to establish that in the nineteenth century in the Diocese of Lublin there were199 brotherhoods. The vast majority of brotherhoods were Marian ones – 124, of which 91 Rosary ones, 24 scapular ones and 9 others. Among other fraternities quite numerously represented were the ones dedicated to the Holy Trinity (24), St. Anna (15), Mercy (12). The number of such fraternities as Corpus Christi (3), St. Tekla (3), St. John of Nepomuk (3) Literary (2), St. Anthony (2) and Heart of Jesus (2) was small. There was also one brotherhood of Guardian Angels, one of the Holy Name of Jesus, Lovers of Crucifi ed Jesus, Merciful Jesus (dying), St. Cross, St. Mary Magdalene, St. Barbara, St. Yvonne and St. Francis of Assisi’s belt. Some of them disappeared at the beginning of the nineteenth century, some operated continuously for a long time and others came into existence in the period under discussion. It is hoped that the issue concerning the functioning of religious brotherhoods in the nineteenth century will soon be more detailed studied, as in the case of the fraternities operating in the period before the Partitions of Poland. It is essential to better understand not only the functioning of the brotherhoods in an entirely new political situation of the Polish Church but also their impact on moral and religious renewal, and perhaps on the increase in the patriotic sentiments of wider social groups.

10

Tablica upamiętniająca zamordowanych organistów diecezji lubelskiej

71%

Misiura G.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2014

|

vol. 102

123-141

EN

The article presents a plaque commemorating organists of the Diocese of Lublin who were murdered by the Nazis in different places and circumstances. The plaque is located in the vestibule of the Church of the Holy Spirit in Lublin. Before the war this church was the place where there was the offi ce of the Board of the College of the Organists in the Diocese of Lublin. The article focuses on the circumstances of putting up and blessing the plaque. That was possible thanks to the efforts of the members of the Commission of Organists Affairs, attached to the Episcopal Curia in Lublin. Then the author quotes the detailed biographies of the people whose names are inscribed on the plaque, primarily taking account of their war experiences, as well as the places and dates of their service in positions of organists in individual parishes. Some biographies include discovered camp photographs and the scans of signatures from the registers. These photos complement and illustrate the written text. Doing the research for the article, the author established contact with the archives of the former Nazi concentration camps, some state archives in Poland and selected Registry Offi ces, where he received the appropriate materials. The article is supplemented with the information from the literature, the press and the Internet. The next part of the article presents, in a table, war experiences of the organists listed on the plaque and the analysis of this material, which results in the statistical information given by the author. The last part makes reference to the post-war organists’ memories of their murdered colleagues, which was refl ected in the documentation produced by them.

11

Pięć lat internowania. Biskup lubelski Marian Leon Fulman na plebanii kościoła kolegiackiego pw. św. Małgorzaty w Nowym Sączu (1940–1945)

71%

Marczewski J.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2015

|

vol. 34

|

issue 2

EN

Marian Leon Fulman was the bishop of the Lublin diocese in the years 1918–1945. When the Second World War broke out, he was arrested by the Nazis under the false accusations of possession of arms. On 27th November 1939 he was sentenced to death by the German authorities. The punishment was later changed into imprisonment in Oranienburg-Sachsenhausen. The Bishop remained there until 4th December 1939. Apparently thanks to the intervention by the papal nuncio in Berlin, Fulman was released from prison, yet not allowed to come back to Lublin. He was interned in Nowy Sącz, where he lived in the presbytery of the collegiate church of Saint Margaret until 25th February 1940. The local parish priest, Roman Mazur, welcomed him warmly. Bishop Fulman was the head of the Lublin diocese from a distance. He had two rooms at his disposal. In one of them he organized a private chapel, where he secretly ordained 37 priests for the Lublin diocese. During the period of his internment, on 17th November 1943, Fulman celebrated the 25th anniversary of his ordination as a bishop. On this occasion he received a letter of congratulation from the Pope Pius XII. In May 1944 the Bishop was granted permission to return to his diocese. Due to his old age and bad health he did not start the journey. Soon such a possibility was out of the question due to war activity on the front. It was not until 9th February 1945 that the Bishop left Nowy Sącz. He died in Lublin a few months later. The Archbishop of Lublin Stanisław Budzik and the Bishop of Tarnów Andrzej Jeż participated in the ceremony commemorating the 70th anniversary of the Fulman’s termination of the internment. On 9th February 2015 a special commemorative plaque was placed inside the presbytery of the collegiate church of Saint Margaret to commemorate Bishop Fulman’s stay in Nowy Sącz.

PL

Marian Leon Fulman był biskupem diecezji lubelskiej w latach 1918–1945. Gdy wybuchła druga wojna światowa został aresztowany przez Niemców pod fałszywym zarzutem posiadania broni. 27 listopada 1939 roku został skazany przez nazistowskie władze okupacyjne na karę śmierci. Karę tę zamieniono na ciężkie więzienie w Oranienburgu-Sachsenhausen. Biskup przebywał tam od 4 grudnia 1939 roku. Zapewne na skutek interwencji nuncjusza papieskiego w Berlinie bp Fulman został zwolniony z więzienia, ale nie pozwolono mu wrócić do Lublina. Został internowany w Nowym Sączu, gdzie od 25 lutego 1940 roku mieszkał na plebanii kościoła kolegiackiego pw. św. Małgorzaty. Miejscowy proboszcz ks. Roman Mazur przyjął go bardzo gościnnie. Biskup Fulman przez pięć lat kierował na odległość diecezją lubelską. Na plebanii miał do dyspozycji dwa pokoje. W jednym z nich została urządzona prywatna kaplica, gdzie biskup wyświęcił sekretnie 37 księży dla diecezji lubelskiej. W czasie internowania, 17 listopada 1943 roku, biskup obchodził jubileusz 25-lecia przyjęcia święceń biskupich. Z tej okazji otrzymał list gratulacyjny od papieża Piusa XII. W maju 1944 roku biskup uzyskał zgodę na powrót do swojej diecezji. Ze względu na podeszły wiek i zły stan zdrowia nie zdołał od razu rozpocząć powrotnej podróży. Wkrótce możliwość tę zablokowały działania na froncie wojennym. Opuścił Nowy Sącz dopiero 9 lutego 1945 roku. Umarł w Lublinie kilka miesięcy później. W 70. rocznicę tego wydarzenia odbyły się w Nowym Sączu uroczystości z udziałem arcybiskupa lubelskiego Stanisława Budzika i biskupa tarnowskiego Andrzeja Jeża. Na świadectwo pobytu bp. Fulmana w Nowym Sączu 9 lutego 2015 roku umieszczono wewnątrz budynku plebanii kościoła pw. św. Małgorzaty specjalną pamiątkową tablicę.

12

Starodruki w księgozbiorze parafii rzymskokatolickiej w Kumowie

71%

Bielak W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2019

|

vol. 112

5-15

EN

The Roman Catholic parish was established in Kumów in 1434. Like all parishes, it had its own library, which always contained liturgical books. A number of parish libraries also held books which were helpful in pastoral work, such as sermon collections. During the Trent reforms there were more and more books, primarily thanks to the Jesuits who dealt with theological writing and publishing activity. In the seventeenth and eighteeenth centuries, the number of books also increased in parish libraries, including the Kumów collection. We do not know much about the parish collection from the Old Polish period as its inventory has not survived. All the information we have is included in the reports of the bishop’s visits; we do not, however, find sufficient detail to help us separate the books belonging to the Church from the private ones whose owners were individual parish priests. Only some of the books can be identified as those belonging to the parish, because they are mentioned several times in the reports of the visitors. The collection of antique books grew in the second half of the eighteenth century due to the bequests of two parish priests: Rev. Antoni Borowski and Rev. Antoni Wołoszyński. 25 antique books survived; they were kept in the basement of the presbytery for many years, deteriorating in unfavourable conditions. This article presents a valuable contribution to research on the hitherto unknown parish libraries in the archdiocese of Lublin. Research into this area is worth undertaking, as the libraries are cultural sites frequently hiding rare books, which may otherwise be irretrievably lost.

PL

Parafia rzymskokatolicka powstała w Kumowie w 1434 r. Jak wszystkie parafie posiadała swój księgozbiór, na który zawsze składały się księgi liturgiczne. Wiele parafii posiadało też w swoich zbiorach książki pomocne w duszpasterstwie, np. zbiory kazań. W okresie reformy trydenckiej tych książek przybywało, szczególnie dzięki pracy zakonu jezuitów, którego członkowie trudnili się pisarstwem teologicznym i działalnością wydawniczą. W XVII i XVIII wieku przybywało też książek w zbiorach parafialnych. Te procesy nie ominęły również parafii w Kumowie. Nie znamy dokładnie księgozbioru parafialnego z okresu staropolskiego z powodu niezachowania się jego inwentarza. Informacji dostarczają jedynie protokoły z wizytacji biskupich parafii, jednak trudno jest oddzielić na ich podstawie książki należące do kościoła od prywatnych, będących własnością kolejnych proboszczów. Możemy jedynie wskazać niektóre, powtarzające się w raportach wizytatorów, co do których mamy pewność, że stanowiły własność parafii. Zbiór starodruków powiększył się w drugiej połowie XVIII wieku dzięki spuściznom na rzecz parafii dwóch jej plebanów: ks. Antoniego Borowskiego i ks. Antoniego Wołoszyńskiego. Do dzisiaj zachowało się 25 starodruków, które przez lata niszczały w piwnicy plebanii. Artykuł niniejszy jest przyczynkiem do badań nad księgozbiorami parafialnymi w archidiecezji lubelskiej – dotąd nieprzebadanymi i nieznanymi. Badania w tym zakresie warto podejmować, bowiem księgozbiory stanowią dobra kultury kryjące często rzadkie egzemplarze, niszczejące bezpowrotnie.

13

In die tribulationis. Święcenia kapłanów dla diecezji lubelskiej w okresie drugiej wojny światowej

71%

Marczewski J. R.

|

2017

|

vol. 64

|

issue 4: Historia Kościoła

99-131

EN

A major problem of the diocese of Lublin during the Second World War was the replenishment of its clergy. In the initial period of the war, Lublin Seminary remained closed. Its bishops were arrested and deported from Lublin. In these circumstances, it was necessary to use some extraordinary efforts to continue the formation of seminarians and lead them to ordination. Right after the Germans entered Lublin in September 1939, the Lublin Auxiliary Bishop, Władysław Goral, still succeeded in ordaining a few seminarians in the seminary church. Then, in 1940, the auxiliary bishop of the Diocese of Pinsk, Karol Niemira, arrived in Lublin and ordained a large group of seminarians. In 1941, one seminarian was ordained in Vilnius. Some regularity in ordination returned in the years 1941-1944, when the Germans allowed the Lublin Seminary to reopen. The seminarians had to travel in small groups to Nowy Sącz, though, where the bishop of the diocese of Lublin, Marian Leon Fulman, was interned. They were secretly ordained by him in the private chapel of the rectory. Shortly after he returned to Lublin, but before the war was ended in 1945, Bishop Fulman ordained another seminarian in his bishop's chapel. In total, during the Second World War, fifty-eight new priests were ordained for the diocese of Lublin.

PL

Poważnym problemem, przed jakim stanęła diecezja lubelska w okresie II wojny światowej, było uzupełnianie kadry duchowieństwa. W początkowym okresie wojny lubelskie seminarium pozostawało zamknięte. Biskupi zostali aresztowani i wywiezieni z Lublina. W tych okolicznościach trzeba było nadzwyczajnych starań, aby kontynuować formację seminarzystów i doprowadzić ich do święceń. Już po wkroczeniu Niemców do Lublina we wrześniu 1939 r. udało się lubelskiemu biskupowi pomocniczemu Władysławowi Goralowi wyświęcić kilku alumnów w kościele seminaryjnym. Następnie w 1940 r. przybył do Lublina biskup pomocniczy diecezji pińskiej Karol Niemira, który wyświęcił dużą grupę alumnów. W 1941 r. jeden alumn został wyświęcony w Wilnie. Pewna regularność zapanowała dopiero w latach 1941-1944. Wtedy to seminarzyści jeździli małymi zespołami do Nowego Sącza, gdzie przebywał internowany biskup diecezji lubelskiej Marian Leon Fulman, i w sekrecie otrzymywali od niego święcenia w prywatnej kaplicy na plebanii. Ten sam biskup, już po zakończeniu okupacji niemieckiej, ale jeszcze przed zakończeniem wojny w 1945 r., wkrótce po powrocie do Lublina wyświęcił jeszcze jednego alumna w swojej kaplicy biskupiej. Łącznie w czasie trwania II wojny światowej wyświęconych zostało dla diecezji lubelskiej 58 kapłanów.

14

Odnowa kultury muzycznej Kościoła lubelskiego w czasach posługi biskupiej Stefana Wyszyńskiego

71%

Lisiecki T.

Roczniki Teologiczne

|

2019

|

vol. 66

|

issue 8: Liturgika

35-48

PL

W niniejszym artykule autor zaprezentował proces odnowy kultury muzycznej Kościoła lubelskiego tuż po zakończeniu II wojny światowej. Zebrane źródła wskazują na postać bpa Stefana Wyszyńskiego, który jako ordynariusz diecezji okazał się być odważnym inspiratorem, podejmującym szereg działań na rzecz odbudowania właściwego poziomu życia liturgicznego w diecezji lubelskiej. W celu realizacji przyjętych założeń bp Wyszyński stworzył realne możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych muzyków kościelnych, a tym samym wywołał proces uczenia wiernych nowego repertuaru liturgicznego oraz korektę błędów natury muzycznej, jak i teologicznej w pieśniach już wcześniej używanych. W naturalny sposób na poziom kultury muzycznej w diecezji lubelskiej miały wpływ renowacje wielu starych instrumentów, jak też budowa nowych organów. Troska o muzykę kościelną bpa Wyszyńskiego przejawiała się również w godnych podziwu (jak na trudne czasy powojenne) decyzjach o sposobach finansowania zatrudnionych pracowników Kościoła. Zaprezentowane materiały dotyczące problematyki muzyki kościelnej w latach 1946-1948 na terenie diecezji lubelskiej pozwalają stwierdzić, że za sprawą bpa Stefana Wyszyńskiego uczyniono bardzo wiele, aby realnie oddziaływać na poziom kościelnej kultury muzycznej. Do dzisiaj, po siedemdziesięciu latach, należy wskazać tamte działania jako niedościgniony wzór.

EN

In this article, author presented the process of renewing the musical culture of the Diocese of Lublin just after the end of World War II. The collected sources lead to Stefan Wyszyński, who as the diocesan bishop turned out to be a courageous inspirer, undertaking a series of activities to rebuild the proper level of liturgical life in the Diocese of Lublin. In order to implement the assumptions, Bishop Wyszyński created real opportunities to improve the professional qualifications of church musicians, and thus initiated the process of teaching the faithful a new liturgical repertoire as well as correcting musical and theological errors of the songs previously used. The renovation of many old instruments, as well as the construction of new church organs, had a natural influence on the level of musical culture in the Diocese of Lublin. Care for church music by Bishop Wyszyński was also manifested in admirable (for difficult post-war times) decisions on how to finance the Church’s employees. The presented materials on the subject of church music in the years 1946–1948 in the Diocese of Lublin allow to state that thanks to the Bishop Stefan Wyszyński a lot was done to influence the level of the Church’s musical culture. Until today, after 70 years, these activities should be pointed out as a model to be followed.

15

Problematyka budownictwa sakralnego diecezji lubelskiej w stenogramach z przemówień i kazań biskupa sufragana lubelskiego Zygmunta Kamińskiego z lat 1978-1980 zarejestrowanych przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa

71%

Kumor-Mielnik J.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2023

|

vol. 121

241-280

EN

The main point of the article is the characterization of the issues of sacral construction in the Lublin Diocese contained in the transcripts of speeches and sermons of Lublin Suffragan Bishop Zygmunt Kamiński from 1978–1980, as well as the presentation of the opinion of state authorities on the figure of the clergyman. The introduction to these issues constitutes a statistical and comparative presentation of the records of his statements, which were the result of the interest of the authorities of the Security Service in the activities of the Lublin suffragan. An important emphasis is recognition of Bishop Z. Kamiński’s involvement in the development of the construction of churches and chapels in the Lublin Diocese during the communist period, which manifested itself primarily in inspiring the faithful, through sermons and visits to parishes aimed to undertake construction initiatives, but also in overcoming the repression resulting from the enforcement of construction laws by the communist authorities. Bishop Kamiński’s concern for the development of sacral construction in the diocese was also expressed in his submission of requests and building applications to the religious administration authorities at various levels, but also in his detailed recognition of the construction needs of the diocese. Various forms of counteracting the bishop’s pastoral activities undertaken by the communist authorities proved ineffective. Although the authorities at the central level, mindful of the actions of Bishop Kamiński, warned that the emergence of a second Bishop IgnacyTokarczuk was unthinkable, they failed to ‘silence’ the Lublin suffragan, who succeeded in encouraging and mobilizing diocesans to undertake construction and pastoral investments, despite the objections of the state authorities, and reiterating that everyone has the right to profess their faith and meet their religious needs in sacred buildings.

PL

Wiodącym zagadnieniem artykułu jest charakterystyka problemów budownictwa sakralnego diecezji lubelskiej zawartych w stenogramach z przemówień i kazań biskupa sufragana lubelskiego Zygmunta Kamińskiego z lat 1978-1980, jak też przedstawienie opinii władz państwowych na temat osoby duchownego. Wprowadzenie do tych kwestii stanowi statystyczno-porównawcza prezentacja zapisów jego wypowiedzi, które były efektem zainteresowania władz aparatu bezpieczeństwa działalnością sufragana lubelskiego. Ważnym akcentem jest dostrzeżenie zaangażowania bp. Z. Kamińskiego w rozwój budownictwa kościołów i kaplic w diecezji lubelskiej w okresie PRL, które przejawiało się przede wszystkim w inspirowaniu wiernych, poprzez kazania i odwiedziny w parafiach do podejmowania inicjatyw budowlanych, ale także w przezwyciężaniu represji wynikających z egzekwowania przez władze komunistyczne przepisów prawa budowlanego. Troska bp. Kamińskiego o rozwój budownictwa sakralnego w diecezji wyrażała się również w składaniu przez niego próśb i wniosków budowlanych do władz administracji wyznaniowej różnego szczebla, ale także w szczegółowym rozpoznawaniu potrzeb budowlanych diecezji. Podejmowane przez władze komunistyczne różne formy przeciwdziałania aktywności pasterskiej biskupa okazały się nieskuteczne. I mimo że władze na szczeblu centralnym, mając na uwadze działania bp. Kamińskiego, ostrzegały, że nie można dopuścić do pojawienia się drugiego bp. Ignacego Tokarczuka, to jednak żadnymi restrykcjami nie zdołały „uciszyć” sufragana lubelskiego, który swoim słowem zachęcał i mobilizował diecezjan do podejmowania inwestycji budowlanych oraz duszpasterskich, mimo sprzeciwu władz państwowych, powtarzając, że każdy ma prawo do wyznawania swojej wiary i zaspokajania potrzeb religijnych w budynkach sakralnych.

16

Stefan Wyszyński: The Lublin’s Period of Episcopal Ministry (1946-1949)

61%

Ficek R.

Roczniki Teologiczne

|

2021

|

vol. 68

|

issue 4

113-129

EN

On March 4, 1946, the Vatican “Congregation for Extraordinary Affairs,” then responsible for episcopal nominations, sent a document to the office of Cardinal August Hlond about the appointment by Pope Pius XII of the first Polish bishops after the war, including a new ordinary of the Lublin diocese: „Beatissimus Pater promovit Reverendum D. Stephanum Wyszyński e clero vladislaviensi ad Ecclesiam Cathedralem Lublinensem. Eadem Sanctitas Sua concedit dicto Electo Stephano Wyszyński indultum recipiendi conssecrationem episcopalem necnon capiendae possessionis dioecesis Lublinensis priusqam ad eum Bullae Apostolicae pervenerint”. At that time, the nominee bishop was not quite 45 years old. Moreover, in a relatively short period of his rule in Lublin (two years and eight months), Wyszyński did a great job. Above all, though, he initiated the diocese's renewal and reconstruction from the horrible war damage and introduced it on a new path of pastoral development. Undoubtedly, it was a time that can be described as a great revival of the Catholic Church in Poland. Therefore, the above article exposes how the episcopal nomination and ingress to the Lublin cathedral opened for Bishop Wyszyński new perspectives as well as set further tasks in his pastoral ministry to the Church in Poland and the world. Moreover, according to the author of this study, over two and a half years of episcopal service in the Lublin diocese was also – in some way – an experimental training ground, where Bishop Wyszyński could use as well as develop his pastoral experience gained earlier in Włocławek. Additionally, it was also the next stage of preparation to undertake more essential tasks in the Church. In other words, the Lublin pastoral ministry of Bishop Wyszyński turned out to be a valuable experience in the perspective of later activity as ordinary of the Gniezno and Warsaw dioceses as well as the Primate of Poland.

PL

Biskup Stefan Wyszyński: lubelski okres posługi pasterskiej (1946–1949) Dnia 4 marca 1946 r. watykańska Kongregacja do Spraw Nadzwyczajnych, zajmująca się wówczas nominacjami biskupimi, przesłała do biura Prymasa Polski, kardynała Augusta Hlonda, dokument informujący o mianowaniu przez papieża Piusa XII pierwszych po wojnie biskupów polskich, a wśród nich także nowego biskupa lubelskiego, księdza Stefana Wyszyńskiego: „Beatissimus Pater promovit Reverendum D. Stephanum Wyszyński e clero vladislaviensi ad Ecclesiam Cathedralem Lublinensem. Eadem Sanctitas Sua concedit dicto Electo Stephano Wyszyński indultum recipiendi conssecrationem episcopalem necnon capiendae possessionis dioecesis Lublinensis priusqam ad eum Bullae Apostolicae pervenerint”. W tym czasie biskup nominat miał mniej niż 45 lat. Pomimo tego, w dość krótkim okresie swoich rządów (2 lata i 8 miesięcy), biskup Wyszyński dokonał wielkiego dzieła. Przede wszystkim zapoczątkował odnowę i odbudowę diecezji ze zniszczeń wojennych i wprowadził ją na nowe drogi rozwoju. Niewątpliwie był to czas, który można określić mianem wielkiego zrywu i odrodzenia Kościoła w Polsce. Powyższy artykuł ukazuje jak nominacja biskupia, jak też ingres do katedry lubelskiej otworzyły przed biskupem Wyszyńskim nowe perspektywy działań i wyznaczały kolejne zadania w ramach pasterskiego posługiwania Kościołowi w Polsce i na świecie. Co więcej – zdaniem autora niniejszego studium – ponad dwa i pół roku posługi w diecezji lubelskiej było też – swego rodzaju – poligonem doświadczalnym, gdzie biskup Wyszyński mógł wykorzystać, jak również rozwinąć doświadczenia duszpasterskie zdobyte wcześniej we Włocławku. Był to jednocześnie kolejny etap przygotowywania do podjęcia już wkrótce najważniejszych zadań w Kościele. Innymi słowy, lubelski okres posługi pasterskiej biskupa Wyszyńskiego okazał się niezmiernie cennym doświadczeniem w perspektywie późniejszej działalności jako ordynariusza diecezji gnieźnieńskiej i warszawskiej oraz Prymasa Polski.

17

Czas i miejsce urodzenia dwóch biskupów lubelskich: Józefa Marcelego Dzięcielskiego i Wincentego a Paulo Pieńkowskiego

57%

Marczewski J. R.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2007

|

vol. 88

65-76

DE

Das kürzlich begangene Jubiläum des 200-jährigen Bestehens der Diözese Lublin bot auch Gelegenheit zu verschiedenen wissenschaftlichen Initiativen. Eine davon betraf die Vorbereitung eines Buches, welches die gesamte Geschichte dieser Diözese präsentiert. Während der Arbeit an dieser Publikation wurde deutlich, wie viele Bereiche noch unerforscht sind. Paradoxerweise gehören dazu auch die meisten Lubliner Bischöfe. Mehr noch, nicht einmal den biographischen Arbeiten zu ihrem Thema sind simple Fehler erspart geblieben. Erst die Konfrontation mit den Quellen ermöglichte deren Korrektur. Im Falle von Bischof Józef Marceli Dzięcielski konnte bewiesen werden, dass er in der Ortschaft Torczewo in Kujawien geboren wurde und nicht in Tchórzewo in Masowien und auch nicht in Tchórzowa in Podlachien. Das Datum des 2. April 1768 bezieht sich seinen Tauftag. Geboren wurde er dagegen schon in den letzten Märztagen. Und Bischof Wincenty a Paulo Pieńkowski wurde in der Ortschaft Słupie geboren und nicht, wie bisher angenommen wurde, in Wola Modliborska. Auch in seinem Fall ist der 19. Juli der Tag, an dem er das Sakrament der heiligen Taufe empfing.

18

Zarys problematyki budownictwa i strat wojennych w kościołach parafialnych diecezji lubelskiej po I wojnie światowej

57%

Kumor-Mielnik J.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2014

|

vol. 102

101-122

EN

The content of this article is an introduction to a wider spectrum of the issues related to losses of life and material things the Diocese of Lublin suffered after the First World War. The article focuses on two major issues related fi rstly to the reconstruction of destroyed parish churches in the Diocese of Lublin in the postwar period and using for this purpose state subsidies and funds from the contributions of the parishioners; and secondly, related to the dynamics and intensity of the construction of new parish churches at that time. The rebuilding of churches and buildings connected with them was a priority in the fi eld of renovation and construction projects after World War I. The matter of less importance was to initiate the construction of new churches, erected mainly at the expense of parishioners, rarely with the use of state subsidies. In the 1930s the movement of building parish churches intensifi ed. It was, however, a short-lived process, interrupted by the outbreak of another war. The dynamic growth in the number of new churches, observed in a relatively short period of time was caused, among other things, by the use of cheaper and more readily available wood, which resulted in the increase in wooden churches in the interwar period. The concise characterization of building regulations in the context of the construction of parish churches in the postwar period, the same as in the case of other issues, requires further research and in-depth analysis.

19

Zasób ksiąg metrykalnych w archiwach parafii rzymskokatolickich Lubelszczyzny. Część II.

57%

Rachwał P.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2018

|

vol. 110

289-309

EN

The previous issue of the journal contains part 1 of the work. The paper presents the late 19th -century attempts to catalogue the whole collection and recent research, which resulted in the following work. The article includes information about the collection of the register books held in the archives of the following parishes: Bystrzyca, Chodel, Czemierniki, Częstoborowice, Dys.

PL

W poprzednim numerze czasopisma ukazała się I część pracy. Omówiono w niej podejmowane od końca XIX w., próby inwentaryzacji zasobu, a także ostatnie badania, których efektem jest oddawany do rąk czytelnika poniższy wykaz. W artykule umieszczono informacje o zasobie ksiąg metrykalnych przechowywanych w archiwach parafii: Bystrzyca, Chodel, Czemierniki, Częstoborowice, Dys.

20

The Earliest Ecclesiastical Connections of the Territory Between the Vistula and Wieprz Rivers (Poland)

57%

Marczewski J. R.

Roczniki Teologiczne

|

2016

|

vol. 63

|

issue 4: Historia Kościoła

13-27

EN

The purpose of this study is to find the answer to the question of ecclesiastical administrative affiliation regarding the area between the Vistula and Wieprz Rivers. This relatively narrow aspect of the research was the subject of academic controversy over the possible influence of the organization of Methodian Christianity, not only on the designated area, but in general on Polish soil. The vast majority of authors – even if some of them allow for a wide geographic range of Methodian influence – firmly opposes the idea of the presence of any structure of the Methodian rite in the lands north of the Carpathian Mountains, regarding this idea as unsubstantiated. The form of territorial organization of the Church involving the land between the Vistula and Wieprz Rivers could only be in the Latin bishopric of Poznań, which was undoubtedly a permanent diocesan structure that depended directly on the Holy See from its earliest period. Theoretically, if the area between the Vistula and the Wieprz Rivers had been included in the territory that on the Czechs in the second half of the tenth century, it would have also belonged to the Diocese of Prague and the Metropolis of Mainz, or, a bit later, to the Diocese of Olomouc. The formal nature of that membership would have probably involved a lack of durable local structures of Christianity, which also had to be a characteristic of the first decades of their dependence on the Diocese of Poznan. It seems that it was only the entrance of the lands between the Vistula and Wieprz Rivers into an administrative relationship to the Bishops of Cracow and the Metropolitans of Gniezno in the late tenth and eleventh centuries, which proved to be a stable association that would be strengthened in material and spiritual significance in the coming decades and centuries.

PL

Celem artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie o najwcześniejszą kościelną przynależność administracyjną obszaru między rzekami Wisłą i Wieprzem. Zagadnienie to było już przedmiotem kontrowersji akademickich w zakresie możliwego wpływu chrześcijaństwa metodiańskiego nie tylko na wskazanym obszarze, ale w ogóle na ziemiach polskich. Zdecydowana większość autorów – nawet jeśli niektórzy z nich dopuszczają przekonanie o jakimś oddziaływaniu metodiańskim – stanowczo odrzuca obecność jakiejkolwiek zorganizowanej struktury tego obrządku na ziemiach na północ od Karpat. Organizacja terytorialna Kościoła między rzekami Wisłą i Wieprzem może być bez wątpienia wiązana dopiero z poznańskim biskupstwem łacińskim. Było ono dla omawianego terenu bezsprzecznie pierwszą trwałą strukturą diecezjalną, zależną zresztą bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej. Co prawda, jeśli założymy polityczną przynależność tego terenu w drugiej połowie X wieku do Czech, należałoby uznać jego jeszcze wcześniejsze uzależnienie od diecezji praskiej i metropolii mogunckiej oraz nieco późniejszą przynależność do diecezji ołomunieckiej. Formalny charakter tego związku pozbawiony byłby jednak trwałych lokalnych struktur chrześcijaństwa, co musiało być zresztą charakterystyczne także dla pierwszych dekad zależności od biskupstwa w Poznaniu. Wydaje się więc, że dopiero wejście ziem między Wisłą i Wieprzem w kościelno-administracyjną zależność od biskupów krakowskich i metropolitów gnieźnieńskich na przełomie X i XI wieku okazało się stabilnym związkiem pod względem materialnym i duchowym.

Refine search results

Biskup Marian Fulman (1918-1945) jako promotor życia liturgicznego w diecezji lubelskiej

Apoteoza godła heraldycznego biskupa Józefa Marcelego Dzięcielskiego (1768-1839) w łacińskich wierszach herbowych w rubrycelach lubelskich

Jemu dar dobroci i wielkiej kultury duchowej był dany od Boga wraz z życiem – pamięci ks. mgr. Zbigniewa Kutzana (1928-1989)

Ksiądz Paweł Dziubiński [1894 – 1956] i jego „Autobiografia”

Opodatkowanie wiernych na rzecz prac remontowo-budowlanych w diecezji lubelskiej, na podstawie uchwał zgromadzeń parafialnych z lat 1919-1923

Likwidacja bractw religijnych w Lublinie w 2. połowie XIX wieku

Rubrycele i schematyzmy diecezji lubelskiej w dobie zaborów

Bractwa religijne w diecezji lubelskiej w XIX wieku – stan liczbowy

Tablica upamiętniająca zamordowanych organistów diecezji lubelskiej

Pięć lat internowania. Biskup lubelski Marian Leon Fulman na plebanii kościoła kolegiackiego pw. św. Małgorzaty w Nowym Sączu (1940–1945)

Starodruki w księgozbiorze parafii rzymskokatolickiej w Kumowie

In die tribulationis. Święcenia kapłanów dla diecezji lubelskiej w okresie drugiej wojny światowej

Odnowa kultury muzycznej Kościoła lubelskiego w czasach posługi biskupiej Stefana Wyszyńskiego

Problematyka budownictwa sakralnego diecezji lubelskiej w stenogramach z przemówień i kazań biskupa sufragana lubelskiego Zygmunta Kamińskiego z lat 1978-1980 zarejestrowanych przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa

Stefan Wyszyński: The Lublin’s Period of Episcopal Ministry (1946-1949)

Czas i miejsce urodzenia dwóch biskupów lubelskich: Józefa Marcelego Dzięcielskiego i Wincentego a Paulo Pieńkowskiego

Zarys problematyki budownictwa i strat wojennych w kościołach parafialnych diecezji lubelskiej po I wojnie światowej

Zasób ksiąg metrykalnych w archiwach parafii rzymskokatolickich Lubelszczyzny. Część II.

The Earliest Ecclesiastical Connections of the Territory Between the Vistula and Wieprz Rivers (Poland)