Search results

1

Filozoficzne pytania o czas

100%

Janowski J. M.

Psychologia Wychowawcza

|

2017

|

vol. 54(12)

134-152

PL

W artykule następuje próba ukazania istotnej roli zagadnienia czasu w rozważaniach prowadzonych na terenie filozofii. Jednocześnie wskazuje się na trudności, jakie pojawiają się w dyskursie filozoficznym, gdy próbuje się opisać i zrozumieć „fenomen czasu”. W filozoficznych badaniach nad czasem można wyróżnić specyficzne pytania, jakie stawia się w odniesieniu do czasu. Prowadzi to do wyróżnienia trzech płaszczyzn (ontologicznej, psychologicznej i epistemologicznej) w badaniach nad czasem. Owe płaszczyzny są najbardziej podstawowymi aspektami, w jakich można rozpatrywać „fenomen czasu”. Uszczegółowienie badań w ramach ontologicznego aspektu czasu daje możliwość utworzenia typologii sposobów jego ujmowania. Pomocne w tym okazują się kategorie ontologiczne rzeczy (substancji), zdarzeń, procesów, jak i nowa „kategoria ontologiczna” – w której podstawą ontyczną świata staje się człowiek. Ostatecznie typologia sposobów ujmowania czasu ze względu na jego status ontyczny przyjmuje postać kontinuum z trzema charakterystycznymi punktami: 1) realizmem, 2) arealizmem oraz 3) szerokim pograniczem pomiędzy realizmem i arealizmem.

2

Podróże w czasie jako zagadnienie filozoficzne

72%

Przechowski A.

Scripta Philosophica. Zeszyty Naukowe Doktorantów Wydziału Filozofii KUL

|

2014

|

vol. 3

39-64

EN

Time travel is a relatively recent field of rational inquiry. Before the twentieth century the physicists and the philosophers did not focus on this issue; time travels were regarded as the pure science-fiction. It was empirical success of Einstein’s general relativity that made them a subject of study in theoretical physics. Physically plausible models of time travel become an important topic of inquiring in philosophical iscussion on the nature of time, free will and personal identity. The very concepts of „time travel” and „time machine” need to be precisely determined. However defining them experiences several difficulties in both the philosophy and the classic relativistic theory of gravitation. The preliminaries lead to paradoxes or a specific conceptualization of personal dentity; our Universe seems to observe additional principles called „consistency constraints”, „cosmic censorship” or „chronology protection” which preclude time travels. The topological features of the space-time which operates on so called „Thornian” time machines entail „no-go” theorems in relativistic theory. The aim of this article is the demonstration of these difficulties as genuine philosophical problems, and especially the formulation of an ethic objection to the presentistic variant of time travel.

PL

Problematyka podróży w czasie stanowi względnie młodą dziedzinę racjonalnej refleksji. Zainteresowanie tą tematyką ze strony fizyków i filozofów do XX wieku było nikłe. Dopiero empiryczne sukcesy Ogólnej Teorii Względności sprawiły, że podróże w czasie, będące wcześniej domeną fikcyjnych spekulacji i literatury science-fiction, stały się przedmiotem badań fizyki teoretycznej, a fizycznie akceptowalne modele podróży w czasie pojawiają się w filozoficznych dociekaniach na temat natury czasu, wolnej woli, czy tożsamości osobowej. Zarówno samo rozumienie „podróży w czasie”, jak i związane z nim pojęcie „wehikułu czasu” wymagają precyzyjnego dookreślenia. Zdefiniowanie ich przysparza jednak pewnych trudności, zarówno na gruncie filozofii (paradoksy; warunek spójności, kosmiczna cenzura, ochrona chronologii; tożsamość osobowa), jak i klasycznej relatywistycznej teorii grawitacji (określenie topologicznych własności czasoprzestrzeni warunkujących działanie wehikułów czasu, twierdzenia typu „no-go”). Robocze definicje prowadzą do kontrowersji, związanych z przyjętymi w nich założeniami natury ontologicznej i pojęciowej. Celem artykułu jest przedstawienie wspomnianych trudności jako problemów par excellence filozoficznych oraz, w szczególności, sformułowanie etycznego veta przeciwko prezentystycznej wersji podróży w czasie.

3

Na czym polega upływ czasu?

58%

Gołosz J.

Diametros

|

2012

|

issue 34

2-21

PL

Celem artykułu jest pokazanie, skąd się biorą nasze trudności z wyjaśnieniem, na czym polega upływ czasu oraz przedstawienie pewnej propozycji rozwiązania tego problemu opartej na koncepcji dynamicznego istnienia rzeczy, a rozwijającej ideę absolutnego stawania się. Rozważania oparte są na założeniu, że nasze podstawowe teorie metafizyczne – podobnie jak te stosowane w naukach przyrodniczych – powinny spełniać warunek spójności, prostoty oraz bogatej zawartości.

EN

The aim of the paper is to show the difficulties with which we are faced when we try to explain what the flow of time consists of. The paper proposes a solution to this problem based on the notion of the dynamic existence of things and the developing the idea of absolute becoming. It is assumed that our fundamental metaphysical theories should satisfy conditions of coherence, simplicity and richness of content similar to those satisfied by theories in the empirical sciences.

4

, Future Contingents, Ockhamism (Retroactivism) and Thomism (Eternalism)

58%

Wojtysiak J.

Roczniki Filozoficzne

|

2018

|

vol. 66

|

issue 4

152-182

EN

In the current paper, I enter into debate with Marcin Tkaczyk and the chosen Anglo-Saxon ana¬lytic philosophers of religion to discuss the theological version of the problem of future contin¬gents. I take into consideration some varieties of Ockhamism (retroactivism)—the position denying the temporal necessity (non-determination) of all past events and allowing some form of retroactivity. Strong Ockhamism postulates real retroactive causation, moderate Ockhamism lim-its it to the meanings of physical and psychical events, and weak Ockhamism replaces the notion of retroactive causation with that of retroactive dependence. I compare different forms of retroactiv¬ism with eternalism (of Boethius, St. Anselm of Canterbury, and St. Thomas Aquinas) to show that the latter has significant advantage. At the same time, I point out that eternalism in its presentist and relativist version (proposed by Brian Leftow) avoids the objections put forward against it, and that, within such eternalism, the problem of future contingents does not arise.

PL

W niniejszym tekście, dyskutując z Marcinem Tkaczykiem oraz wybranymi anglosaskimi ana¬¬litycznymi filozofami religii, rozpatruję teologiczną wersję problemu futura contingentia. Biorę pod uwagę kilka odmian ockhamizmu (retroaktywizmu) — stanowiska negującego tempo¬ralną konieczność (zdeterminowanie) wszystkich zdarzeń przeszłych oraz dopuszczającego jakąś postać działania wstecznego. Ockhamizm mocny postuluje realną przyczynowość retroaktywną, ockhamizm umiarkowany ogranicza ją do sensów zdarzeń fizycznych i psychicznych, a ockha¬mizm słaby zastępuje pojęcie przyczynowości retroaktywnej pojęciem wstecznej zależności. Po¬rów¬nując różne odmiany retroaktywizmu z eternalizmem (Boecjusza, św. Anzelma z Canterbury i św. Tomasza z Akwinu), wykazuję przewagę tego drugiego. Zaznaczam przy tym, że eternalizm w (zaproponowanej m.in. przez B. Leftowa) wersji prezentystycznej i relatywistycznej unika stawianych mu zarzutów, a w jego kontekście problem futura contingentia w ogóle nie powstaje.

Refine search results

1 Diametros

1 Psychologia Wychowawcza

1 Roczniki Filozoficzne

1 Scripta Philosophica. Zeszyty Naukowe Doktorantów Wydziału Filozofii KUL

1 Gołosz J.

1 Janowski J. M.

1 Przechowski A.

1 Wojtysiak J.

2 2018

1 2014

1 2012

Filozoficzne pytania o czas

Podróże w czasie jako zagadnienie filozoficzne

Na czym polega upływ czasu?

, Future Contingents, Ockhamism (Retroactivism) and Thomism (Eternalism)