Search results

1

Fideikomisy familijne w Drugiej Rzeczypospolitej – główne postulaty badawcze

100%

Naworski Z., Kucharski T., Moszyńska A.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2020

|

vol. 72

|

issue 1

27-43

EN

An article presents assumptions and a summary of an introductory stage of empirical research on family fideicommissa in the Second Republic of Poland. The research was undertaken as a project entitled: “Family fideicommissa in the Second Republic of Poland in the light of civil courts jurisdiction. History of a legal institution from a feudal era in the conduct of legal transactions of a modern state.” The main task of the project is to diagnose and fully describe crucial problems of the feudal era relicts (that fideicommissa definitely were) in the reality of modern state in the 20th century. Family fideicommissa created in Polish-Lithuanian Commonwealth, and during so-called Partitions, survived after regainingindependence by Poland in 1918. Their existence was regulated by provisions under few legal systems: old-Polish, as well as Prussian, Austro-Hungarian, and Russian (with influences of French civil law, still in force in previous ‘Congress’ Kingdom of Poland). Authors present the hitherto achievements of science in the field of research on fideicommissa, especially legal papers. On the basis of those previous finding (mostly by lawyers from the interwar period), they try to resolve basic dilemmas on definitions, terminology, and legal construction of fideicommissa, that were a result of differentiation of legal systems in the Second Republic. The article is an opportunity to show both, theoretical plans for archiveresearch, as well as practical results of searching accomplished during the first year of work in more than ten archive institutions.

PL

Artykuł przedstawia założenia i podsumowanie wstępnego etapu badań empirycznych nad fideikomisami familijnymi w Drugiej Rzeczpospolitej. Badania podjęto w ramach projektu: „Fideikomisy familijne w Drugiej Rzeczpospolitej w świetle właściwości sądów cywilnych. Historia instytucji prawnej z epoki feudalnej w obrocie prawnym współczesnego państwa”. Głównym celem projektu jest zdiagnozowanie i opisanie kluczowych problemów reliktów epoki feudalnej (którymi były fideikomisy) w realiach współczesnego państwa XX wieku. Fideikomisy powstały w Rzeczypospolitej podczas zaborów i przetrwały do odzyskania niepodległości Polski w 1918 r. Ich istnienie regulowały przepisy kilku systemów prawnych: staropolskiego, a także pruskiego, austro-węgierskiego i rosyjskiego (z wpływami francuskiego prawa cywilnego, obowiązującego jeszcze w poprzednim „Kongresowym” Królestwie Polskim). Autorzy przedstawiają dorobek nauki w zakresie badań nad fideikomisami, z uwzględnieniem prac prawniczych. Na podstawie tych ustaleń (głównie prawników z okresu międzywojennego) starają się rozwiązać dylematy dotyczące definicji, terminologii i konstrukcji prawnej fideikomisów, które wynikały ze zróżnicowania systemów prawnych w Drugiej Rzeczpospolitej. Artykuł jest okazją do przedstawienia obu teoretycznych planów archiwizacji badań, a także wyników badań prowadzonych w pierwszym roku pracy w kilkunastu placówkach archiwalnych.

2

Spory sądowe z zakresu prawa pracy w świetle akt zarządu przymusowego na dobrach fideikomisu pszczyńskiego (1934–1939)

58%

Kucharski T.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2023

|

vol. 75

|

issue 1

111-160

EN

The article is devoted to the subject matter of labor law in interwar Poland during the late 1930s. The paper analyzes the files of authentic court disputes using the case study method. The research presented in the article is based on more than forty court case files, which are stored in the Pszczyna Department of the State Archives in Katowice. The files were not obtained from the proper set of court files but from a separate set consisting of the preserved private archive of the Hochberg Family Fideicommissum in Pszczyna. This particular collection offers the files of almost 300 preserved civil cases from between 1934 and 1939 (back then, according to the provisions of the Polish Code of Civil Procedure, compulsory administration was established on the estates and factories belonging to the fideicommissum). The article demonstrates how valuable the remaining archives of aristocratic families are in the process of reconstruction of the lost court case files from the interwar period. The analysis covers a wide range of issues: unlawful dismissal of employees, withholding employees’ remuneration and setting off employer’s receivables from the aforementioned salaries without a legal basis, the specific nature of employing white-collar workers as well as the defects of the declarations of will in the field of labor contracts. This made it possible to present the state of the development of labor law during the 1930s as well as to assess the complicated economic situation of the largest family fideicommissa in interwar Poland.

PL

Artykuł poświęcony jest problematyce prawa pracy w Polsce międzywojennej w latach 30. XX wieku. Autor dokonuje analizy akt autentycznych sporów sądowych metodą case study. Badania zostały oparte na dokumentacji ponad czterdziestu spraw, przechowywanych w zbiorach Archiwum Państwowego w Katowicach, Oddział w Pszczynie. Autor uzyskał te akta nie z zespołów akt sądów, ale ze zbiorów odrębnego zespołu zawierającego dokumentację z zachowanego rodzinno-majątkowego archiwum fideikomisu Hochbergów w Pszczynie. Zespół ten oferuje niemal 300 zachowanych akt spraw cywilnych z lat 1934-1939 (kiedy na podstawie przepisów kodeksu procedury cywilnej na dobrach ziemskich i fabrykach fideikomisu był ustanowiony zarząd przymusowy). Artykuł wykazuje, jak wartościowe są zbiory pozostałe po archiwach rodzin arystokratycznych dla rekonstruowania utraconych akt międzywojennego wymiaru sprawiedliwości. Analiza obejmuje szeroki zakres zagadnień: bezprawne zwalnianie pracowników, zatrzymywanie wynagrodzeń pracowników oraz potrącanie wierzytelności pracodawców z tych wynagrodzeń bez podstawy prawnej, specyfika zatrudniania pracowników umysłowych oraz wady oświadczeń woli w zakresie umów o pracę. Pozwala to ukazać stan rozwoju prawa pracy w latach 30. XX wieku i ocenić skomplikowaną sytuację ekonomiczną największych fideikomisów familijnych w międzywojennej Polsce.

3

Legislacja dotycząca fideikomisów familijnych (ordynacji rodowych) w II Rzeczypospolitej Polskiej

58%

Filipiak Z.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2022

|

issue 4(68)

155-167

PL

Artykuł opisuje tworzenie i treść regulacji prawnych w II Rzeczypospolitej dotyczących szczególnej instytucji, jaką były fideikomisy familijne, nazywane na ziemiach polskich ordynacjami rodowymi – niepodzielne majątki ziemskie znajdujące się w rękach rodzin arystokratycznych, wyłączone z ogólnych zasad spadkobrania, z ograniczeniami w zakresie m.in. rozporządzania i obciążania. Autor dowodzi, iż na legislację w tym względzie miała wpływ ówczesna polityka agrarna oraz próby uregulowania reformy rolnej. Ordynacje rodowe postrzegano w szczególności jako relikt feudalizmu sprzeczny z porządkiem konstytucyjnym oraz polityką dążącą do oparcia struktury rolnej na średniej i drobnej własności oraz podniesienia przez to statusu społecznego i ekonomicznego ubogich mas polskich włościan. Autor opisuje postulaty polityczne w tym względzie, kolejne akty prawne tworzone przez legislatywę oraz towarzyszące temu dyskusje parlamentarne.

EN

The article describes the creation and content of legal regulations in the Second Polish Republic regarding a special institution, which were family fideicommissa (entails), called in Poland ordynacje rodowe – indivisible estates in the hands of aristocratic families, excluded from the general principles of inheritance, with restrictions in the field of, i.a., disposition and charging. The author proves that the legislation in this respect was influenced by the then agrarian policy and attempts to regulate the land reform. Family laws were perceived in particular as a relic of feudalism contrary to the constitutional order and a policy aimed at basing the agricultural structure on middle and small property and thus raising the social and economic status of the poor masses of Polish peasants. The author describes political postulates in this regard, successive legal acts created by the legislature and the accompanying parliamentary discussions.

Refine search results

2 Czasopismo Prawno-Historyczne

1 Przegląd Prawa Konstytucyjnego

2 Kucharski T.

1 Filipiak Z.

1 Moszyńska A.

1 Naworski Z.

1 2023

1 2022

1 2020

Fideikomisy familijne w Drugiej Rzeczypospolitej – główne postulaty badawcze

Spory sądowe z zakresu prawa pracy w świetle akt zarządu przymusowego na dobrach fideikomisu pszczyńskiego (1934–1939)

Legislacja dotycząca fideikomisów familijnych (ordynacji rodowych) w II Rzeczypospolitej Polskiej