Search results

1

Rękopis z Czombrowa. Z zagadnień edycji filomackiego przekładu Koranu

100%

Kulwicka-Kamińska J.

Nurt SVD

|

2019

|

issue 2

8-22

PL

Autorka artykułu ukazuje skomplikowane losy wspólnego projektu Tatarów polskich (m.in. Józefa Sobolewskiego) i filomatów (ks. Dionizego Chlewińskiego i Ignacego Domeyki), którego rezultatem był XIX-wieczny przekład Koranu na język polski. Wskazuje ponadto na najnowsze odkrycie, którym jest fragment rękopisu filomackiego przekładu, pochodzący z podworskiego archiwum w Czombrowie (Białoruś) i podejmuje próbę weryfikacji naukowych hipotez dotyczących XIX-wiecznych tłumaczeń świętej Księgi islamu. Przybliża także projekt krytycznej edycji tzw. rękopisu z Czombrowa

EN

The author of the article shows the complex picture of the joint project of the Polish Tatars (including Józef Sobolewski) and philomats (priests Dionysius Chlewiński and Ignacy Domeyko), which resulted in a nineteenth-century translation of the Quran into Polish. She also points to the latest discovery, which is a fragment of the manuscript of the philomathic translation, coming from the court archive in Czombrów (Belarus) and attempts to verify the scientific hypotheses regarding the nineteenth-century translations of the holy Book of Islam. She also brings closer ideas regarding the project of critical edition of the so-called manuscript from Czombrów.

2

Jak filomaci opowiadali swoją młodość? Analiza przemówień Towarzystwa Filomatycznego z lat 1818–1821

100%

Wojda P.

Pamiętnik Literacki

|

2022

|

vol. 113

|

issue 3

101-120

PL

Na przełomie wieku XVIII i XIX w Europie na skutek przemian polityczno-społecznych masowo powstawały związki i stowarzyszenia młodzieżowe. Według badaczy główną zasadę organizującą ich powstanie oraz rozwój stanowiła młodość, której założenia i ideały legły u fundamentów wielu programów literackich, artystycznych i reformatorskich. Na gruncie polskim takim ugrupowaniem było Towarzystwo Filomatyczne, postrzegane jako pierwsza świadoma swej młodości wspólnota pokoleniowa. Jednakże analiza języka przemówień wygłaszanych w ramach formalnych spotkań związku w latach 1817–1821 pozwala podać w wątpliwość przekonanie o tym, że filomaci czynili z młodości nadrzędną wartość. Młodość była przedmiotem polemik wśród członków stowarzyszenia, a różne jej pojmowanie stało się czynnikiem hamującym i ostatecznie uniemożliwiającym realizację założonego przez nich programu samokształceniowego i ogólnospołecznego.

EN

At the turn of the 18th and 19th centuries in Europe, as a result of political and social transformations, youth unions and associations were established en masse. According to researchers, the main principle organising their emergence and development was youth, the assumptions and ideals of which lay at the foundations of many literary, artistic, and reformative programmes. In Poland, such an association was Philomath Society, perceived as the first generation community aware of its youth. However, an analysis of the language of speeches delivered during formal union meetings in the years 1817–1821 raises doubts about the belief that the Philomaths made youth a supreme value. Youth was a subject of polemics within the union, and its different understanding by the Philomaths became a factor that inhibited and ultimately prevented the implementation of their self-education and general social program.

3

Na skrzyżowaniu dróg pamięci. Rec.: Aleksandr Fieduta, Fiłomat w Impierii. Dokumientalnaja powiestʹ o Frantiszkie Malewskom. Minsk 2019. „Nasz XIX wiek”

80%

Prussak M.

Pamiętnik Literacki

|

2022

|

vol. 113

|

issue 3

252-259

PL

Artykuł jest szczegółowym omówieniem biografii Franciszka Malewskiego („Fiłomat w Impierii. Dokumentalnaja powiest’ o Frantiszku Malewskom”, 2019) napisanej przez Aleksandra Fiedutę, białoruskiego literaturoznawcę od lat publikującego (po rosyjsku, po białorusku i po polsku) materiały dotyczące dziejów filomatów zesłanych w głąb Imperium. Fieduta szczegółowo spenetrował rosyjskie, litewskie i polskie archiwa, co pozwoliło mu na pokazanie pomijanej zwykle w polskich badaniach historii Malewskiego, który po rozstaniu z Mickiewiczem został w Rosji i piął się po szczeblach kariery urzędniczej. Autor biografii nie feruje wyroków, pokazuje trudne wybory obywateli Cesarstwa w kontekście politycznej i prawnej sytuacji kraju, a także w zestawieniu z losem innych Polaków mieszkających i pracujących w Rosji.

EN

The paper accurately discusses Franciszek Malewski’s biography (“Filomat v Imperii. Dokumentalnaya povest o Frantishku Malevskom” <”A Philomath in the Empire. The Documentary Story of Franciszek Malewski”>, 2019) by Alexandr Feduta, a Belarussian literary scholar who for many years has been publishing (in Russian, Belarussian, and Polish) materials referring to the history of the Philomaths exiled into the Russian Empire. Feduta scrupulously penetrated Russian, Lithuanian, and Polish archives, which allowed to picture the figure of Malewski—for most part omitted in Polish research—who, after leaving Mickiewicz, stayed in Russia and started moving up the ladder as an office worker. The biographer refrains from passing sentences, but rather displays the difficult choices of the Empire’s citizens in the context of political and legal situation of the country, and also in comparison with the lives of other Poles living and working in Russia.

4

„Fail better”, czyli jak poprawić improwizację

80%

Żaglewska A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2022

|

vol. 64

|

issue 1

75-91

EN

In this article, I show the relationship between philomathic occasional poetry and poetic improvisation. Based on the analysis of the autographs of two selected works – Jamb dla Jana II by Tomasz Zan and Odezwa spod stołu by Teodor Łoziński – I justify the thesis that jambs presented during name-day parties are examples of improvisations in writing. The analyzed works are intensified by the two most characteristic features of jambography – the dizzying speed of creation and the resulting underdevelopment, mediocrity of poetic expression. I pay attention to the complementation of linguistic and material codes, i.e. the enhancement of the given features included in the verbal layer of the works by the way they are written in autographs. In the second part of the article, I consider the possibilities of introducing modifications to works of an improvised nature – I introduce the category of “correction by repetition” and describe it, referring both to Jamb dla Jana II and Odezwa spod stołu, as well as to other texts left over from Philomath fetes.

PL

W tym artykule wskazuję związki filomackiej poezji okolicznościowej z improwizacją poetycką. Na podstawie analizy autografów dwóch wybranych utworów – Jambu dla Jana II Tomasza Zana i Odezwy spod stołu Teodora Łozińskiego – uzasadniam tezę, że jamby przedstawiane podczas imieninowych fet to przykłady improwizacji w piśmie. Analizowane utwory intensyfikują dwie najbardziej charakterystyczne cechy jambografii – zawrotną szybkość tworzenia (Zan) i wynikające z niej niedopracowanie, bylejakość wypowiedzi poetyckiej (Łoziński). Zwracam uwagę na uzupełnianie się kodów lingwistycznych i materialnych, tj. wzmożenie podanych cech zawartych w warstwie słownej utworów poprzez sposób ich zapisu w autografach. W części drugiej artykułu zastanawiam się nad możliwościami wprowadzania modyfikacji do utworów o improwizowanym charakterze – wprowadzam kategorię „poprawiania przez powtórzenie” i opisuję ją, odwołując się zarówno do Jambu dla Jana II i Odezwy spod stołu, jak i do innych tekstów pozostałych po filomackich fetach.

5

Wspólna historia: „Nowosilcow w Wilnie” i „Dziadów część trzecia”

80%

Zawadzka D.

Pamiętnik Literacki

|

2022

|

vol. 113

|

issue 3

121-137

PL

Artykuł jest poświęcony narodzinom mitu filomackiego, tj. kształtowaniu się pamięci kulturowej o uwięzieniu, śledztwie, a następnie wydaleniu z Litwy lub zesłaniu w głąb Rosji grupy wileńskich uczniów, studentów i profesorów w 1823 i 1824 roku. Autorka skupia się na upublicznieniu i pierwszych zapisach tzw. procesu filaretów i filomatów, do których – zgodnie z tradycją – należą anonimowa broszura opublikowana podczas powstania listopadowego „Nowosilcow w Wilnie w roku szkolnym 1823/24” (1831), pióra (jak się po latach okazało) Joachima Lelewela, oraz część trzecia „Dziadów” (1832) Adama Mickiewicza. Na podstawie tych autobiograficznych przekazów, a także odnalezionej rękopiśmiennej kopii „Nowosilcowa w Wilnie” autorka studium stawia tezę o istnieniu przedmickiewiczowskiej, bezimiennej, kolektywnej pamięci o filomatach, którą wzmacnia, ale i znacząco zmienia pojawienie się arcydramatu drezdeńskiego.

EN

The paper is devoted to the birth of the Philomath myth, namely the shaping of cultural memory about imprisonment, investigation and following it deportation from Lithuania to exile into Russia of a group of Vilnius interns, students and professors in 1823 and 1824. The author of the paper focuses on announcing and first accounts of so-called Philomath and Filaret trial, the associations to which, traditionally, an anonymous brochure published during the Polish November Insurrection “Nowosilcow w Wilnie w roku szkolnym 1823/24” (“Novosilcov in Vilnius in the Schoolyear 1823/24”, 1831) by, as was later proven, Joachim Lelewel, and Adam Mickiewicz’s “Dziady” (“Forefathers’ Eve”) part III (1832) belonged. As based on those autobiographical accounts, and also on the regained manuscript of “Nowosilcow w Wilnie”, the author formulates a thesis about the existence of pre-Mickiewicz, nameless, collective memory about the Philomaths strengthened, and also substantially changed by the issuing of “Dziady” part III.

6

Filomaci w pamięci narodowej i regionalnej – na przykładzie podlaskich członków towarzystw wileńskich

61%

Zawadzka D.

Polonistyka. Innowacje

|

2019

|

issue 9

15-34

EN

The author shows philomathism in Poland as a phenomenon of cultural memory, sustained thanks to the medium of literature and art as well as personal documents (of not historical research) and serving to strengthen the national community. The author of the article considers the relationship between national and local (regional) philomathism, the author reflects if the philomaths were a kind of geo-generation, a generation closely related to the places where they lived and carried out their activities, when and why the “geo” aspect was forgotten. The author analyzes several examples of philomathic understanding of the relationship with place, its nature, history, indigenous culture, civic life, e.g. the creation of grass-roots knowledge, a holistic approach to science. The article also raises the question of whether the philomathism of Podlasie, Kroże, Świsłocz, and Minsk existed and how it manifested itself in the Society’s statutes and in the biographies and experience of its members.

PL

Autorka pokazuje filomatyzm w Polsce jako fenomen pamięci kulturowej, podtrzymywanej dzięki medium literatury i sztuki oraz dokumentów osobistych (a nie badań historycznych) i służący wzmacnianiu wspólnoty narodowej. Rozważa relację filomatyzmu narodowego i lokalnego (regionalnego), zastanawia się, czy filomaci stanowili rodzaj geopokolenia, generację ściśle związaną z miejscami ich życia i działania, kiedy i dlaczego aspekt „geo-” został zapomniany. Autorka analizuje kilka przykładów filomackiego rozumienia związku z miejscem, jego naturą, historią, autochtoniczną kulturą, życiem obywatelskim, np. oddolne tworzenie wiedzy, holistyczny stosunek do nauki. W artykule pojawia też pytanie, czy istniał filomatyzm podlaski, krożski, świsłocki, miński i jak przejawiał się w ustawach Towarzystwa oraz w biografiach i doświadczeniu jego członków.

Refine search results

3 Pamiętnik Literacki

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

1 Nurt SVD

1 Polonistyka. Innowacje

2 Zawadzka D.

1 Kulwicka-Kamińska J.

1 Prussak M.

1 Wojda P.

1 Żaglewska A.

4 2022

2 2019

Rękopis z Czombrowa. Z zagadnień edycji filomackiego przekładu Koranu

Jak filomaci opowiadali swoją młodość? Analiza przemówień Towarzystwa Filomatycznego z lat 1818–1821

Na skrzyżowaniu dróg pamięci. Rec.: Aleksandr Fieduta, Fiłomat w Impierii. Dokumientalnaja powiestʹ o Frantiszkie Malewskom. Minsk 2019. „Nasz XIX wiek”

„Fail better”, czyli jak poprawić improwizację

Wspólna historia: „Nowosilcow w Wilnie” i „Dziadów część trzecia”

Filomaci w pamięci narodowej i regionalnej – na przykładzie podlaskich członków towarzystw wileńskich