Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 11

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  filozofia średniowieczna
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

„Est Deus omnino simplex?” Prostota Boga w ujęciu św. Tomasza z Akwinu

100%
Kołodziejczyk B.
Roczniki Filozoficzne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 1
77-97
EN
Throughout the centuries, the doctrine of divine simplicity laid at the heart of Christian theology. In Thomas Aquinas’ mature thought, simplicity occupies a privileged place among other attributes of God. A simple (or completely) simple being is a being that does not consist of any parts or constituents. God’s being simple means that he does not exhibit any of the seven (and according to Aquinas the only possible) types of composition. The arguments that serve as the justification for this thesis can be divided into four groups which I labeled: the argument from the lack of potentiality, the argument from the priority of parts to the whole, the argument from the anterior maker and the argument from perfection. All of them begin with identifying God with the first cause of all things and add other premises that are specific to them. The first argument - that the first cause does not have potentiality and every composite being does have it. The second - that everything that is composite depends on it’s parts while the first cause is not dependent upon anything. The third - that every composite being needs a cause or explanation and the first cause has neither. The fourth - that the first cause is a perfectly good being and such a being cannot be composite. The analyses that were conducted show that the first two reasonings seem to be unsound. The third of the arguments provides a fine justification for the thesis in question. The fourth may serve as an additional, but weaker justification for it.  
PL
Doktryna Bożej prostoty przez wieki znajdowała się w sercu teologii chrześcijańskiej. W dojrzałej myśli św. Tomasza z Akwinu prostota zajmuje pośród Boskich atrybutów uprzywilejowane miejsce. Byt prosty - czy też całkowicie prosty - to taki, który nie posiada żadnych części czy składników. To, że Bóg jest całkowicie prosty, oznacza, że nie wykazuje On żadnego z siedmiu wyszczególnionych przez Tomasza (i jego zdaniem jedynych możliwych) złożeń. Argumenty, jakimi św. Tomasz uzasadnia tezę o Bożej prostocie, podzielić można na cztery typy, które nazwałem: argumentem z braku możności, argumentem z uprzedniości części wobec całości, argumentem z uprzedniego twórcy oraz argumentem z doskonałości. Wszystkie one za punkt wyjścia przyjmują utożsamienie Boga z pierwszą przyczyną wszystkich rzeczy. Dodają do tego charakterystyczne dla siebie przesłanki. Pierwszy - że pierwsza przyczyna nie posiada możności, a każdy byt złożony musi ją posiadać. Drugi - że wszystko, co złożone jest zależne od swoich części, a pierwsza przyczyna nie jest od niczego zależna. Trzeci - że wszystko, co złożone wymaga czynnika sprawczego lub wyjaśnienia, a pierwsza przyczyna go nie posiada. Czwarty - że pierwsza przyczyna jest bytem doskonale dobrym, a byt taki nie może być złożony. W świetle przeprowadzonych analiz pierwsze dwa rozumowania wydają się niezadowalające. Trzeci zaś dowód stanowi dobre uzasadnienie dla rozważanej tezy, a czwarty może służyć za dodatkowe, choć słabsze, jej uzasadnienie.
2
Publication available in full text mode
Content available

Jakich przyjemności będzie doświadczał człowiek zbawiony? Stanowisko św. Tomasza z Akwinu

89%
Płotka M.
Studia Philosophiae Christianae
|
2022
|
vol. 58
|
issue 2
31-51
EN
This article concerns the pleasure of the blessed, i.e. the pleasure (sensual and bodily) that a blessed person will experience in the visio beatifica state. Although by its very nature this problem is a theological issue arising directly from Christian eschatology, this article focuses on the underlying philosophical problems raised by Thomas Aquinas’s research. The article includes three sections. The first concerns Thomas Aquinas’s general discussion of the bodily pleasure contained in beatitudo. In particular, I will examine Aquinas’s argument that bodily pleasure is a necessary part of beatitudo and is immanent in ultimate happiness. In the second part of the article, I will look at Thomas’s understanding of the status of the resurrected body. Lastly, in the third part I will specify the individual bodily pleasures that the saved person will probably experience.
PL
Niniejszy artykuł dotyczy przyjemności osób zbawionych, czyli przyjemności (zmysłowych i cielesnych), jakich zbawiony będzie doświadczał w stanie visio beatifica. Choć ze swej natury problem ten jest zagadnieniem teologicznym, wynikającym bezpośrednio z eschatologii chrześcijańskiej, to jednak w niniejszym artykule skupiono się na podstawowych problemach filozoficznych, jakie pojawiły się w badaniach Tomasza z Akwinu. Artykuł obejmuje trzy części. Pierwsza dotyczy ogólnej dyskusji Tomasza z Akwinu na temat przyjemności cielesnej w beatitudo. W szczególności zbadam argument Akwinaty, że przyjemność cielesna jest koniecznym elementem beatitudo i jest immanentna w szczęściu ostatecznym. W drugiej części artykułu przyjrzę się rozumieniu przez Tomasza statusu zmartwychwstałego ciała. Wreszcie w części trzeciej przedstawię poszczególne przyjemności cielesne, których prawdopodobnie doświadczy zbawiony człowiek.
3
Publication available in full text mode
Content available

[transl.] Marian Kurdziałek, Mediaeval Doctrines on Man as Image of the World

89%
McDonald H.
Roczniki Filozoficzne
|
2014
|
vol. 62
|
issue 4
205-246
4

Poznanie prawdy czy poznanie prawdziwe? Kilka uwag z punktu widzenia filozofii starożytnej i średniowiecznej

89%
Pawlikowski T.
Edukacja Filozoficzna
|
2021
|
issue 72
59-88
PL
Starożytni Grecy uważali, że język może wypowiadać prawdę rozumianą jako rzeczywistość. Pogląd taki dopracował Parmenides, formułując pierwszą monistyczną koncepcję Bytu – Prawdy – jedynego przedmiotu umysłu. Przekonanie o ich tożsamości podtrzymał Platon, ale uznał istnienie wielu bytów – prawd idealnych. Arystoteles zmarginalizował kwestię prawdy. Powiązał ją z umysłem i poznaniem prawdziwym, nie z bytem. Sformułował definicję sądu prawdziwego, jako zgodnego ze stanem rzeczywistym, prawdopodobnie na podstawie intuicji Platońskich. Odtąd problem poznania prawdziwego nabrał zasadniczego znaczenia w filozofii, chociaż temat prawdy jako takiej pojawił się u św. Augustyna w związku z kwestią wiecznych racji i Logosu. Św. Anzelm z Canterbury określił ją jako prawidłowość dostrzegalną samym tylko umysłem a zarazem prawdę utożsamiał zasadniczo z Bogiem – Bytem Pierwszym. Zbliżył się przez to do istoty stanowiska Parmenidesa. Jedyną różnicą było to, że św. Anzelm przyjmował pluralizm tego, co prawdziwe, w dziedzinie stworzeń. Znamiennego zwrotu w rozwoju problematyki dokonał św. Tomasz z Akwinu, formułując koncepcję poznania prawdy, której istota obecna jest w intelekcie ludzkim, gdy wydaje on sądy zgodne z rzeczywistością, czyli prawdziwe. W ten sposób, przez kilkanaście stuleci rozważania nad prawdą przeszły od przekonania, że przedmiotem myśli i wypowiedzi jest prawda jako rzeczywistość, do rozróżnienia tego, co prawdziwe i samej prawdy. Kwestie poznania prawdy i poznania prawdziwego zostały wyraźnie odgraniczone. Ostatnia z nich nabrała większego znaczenia, choć pojawiły się też interesujące koncepcje poznania prawdy jako takiej. To istotna wskazówka również dla filozofii współczesnej, bo mówienie o sądach lub zdaniach prawdziwych bez identyfikacji prawdy jako takiej wydaje się nieuzasadnione.
EN
The ancient Greeks believed that language can speak the truth, understood as reality. This view was refined by Parmenides when he formulated the first monistic concept of Being – Truth – as the only object of mind. The conviction of their identity upheld by Plato, but he accepted the existence of many beings – ideal truths. Aristotle has marginalized the question of truth. He connected it with the mind and true cognition, not with being. He formulated, probably on the basis of Plato’s intuition, the definition of a true judgment, according to the state of things. Since then, the problem of true knowledge took on a fundamental importance in philosophy, although the theme of truth as such appeared in the thought of St. Augustine, in connection with the question of eternal reasons and Logos. St. Anselm of Canterbury defined it as a rightness perceptible only to the mind; he also identified the essentially truth with God – the First Being. Thus he approached the essence of Parmenides’ position. The only difference is that St. Anselm accepted pluralism of what is true in the domain of creatures. A significant turn in the development of these issues was made by St. Thomas Aquinas, who formulated the concept of knowing the truth, whose essence is present in the human intellect, when we make judgments in correspondence with reality, that is, true. Thus, over several centuries, reflections on truth have gone from the conviction that the object of thought and expressions is truth as reality, to the distinction between what is true and truth itself. The question of knowing the truth and true knowing are clearly demarcated. The latter became more important, although there were also interesting concepts of knowing the truth as such. This is also an important hint for contemporary philosophy, because talking about true judgments or sentences without identifying the truth as such seems unfounded.
5
Publication available in full text mode
Content available

Tomasz z Akwinu o radości ze zła, które przytrafia się innym

89%
Płotka M.
Roczniki Filozoficzne
|
2023
|
vol. 71
|
issue 1
231-246
EN
The article presents Thomas Aquinas’ concept of pleasure in other’s misfortune (Schadenfreude), i.e. specific joy, the source of which is the suffering of other people. The first part describes the ancient Schadenfreude sources that inspired Aquinas. The second part deals with the concept of hatred that underlies the concept of Schadenfreude. In the third part, it is presented Aquinas’ attempt to distinguish between various cases of the occurrence of Schadenfreude and an attempt of their moral justification.
PL
Tematem artykułu jest Tomasza z Akwinu koncepcja radości, której źródłem jest cierpienie innych osób (Schadenfreude). Pierwsza część obejmuje opis starożytnych źródeł Schadenfreude, którymi inspirował się Akwinata. Druga część dotyczy koncepcji nienawiści, która stanowi podstawę dla Schadenfreude. W trzeciej zaś części jest przedstawiona Tomaszowa próba rozróżnienia rozmaitych przypadków występowania Schadenfreude oraz ich częściowego moralnego usprawiedliwienia.
6
Publication available in full text mode
Content available

Józefa M. Bocheńskiego koncepcja historii filozofii

71%
Andrzejuk A.
Rocznik Tomistyczny
|
2020
|
vol. 1
|
issue 9
433-451
EN
The notion of history of philosophy is initiated by Bocheński by presentation of the notion of history itself which, according to him for the fact of treating the past („that what happened”), has two meanings: subject meaning (past events) and object meaning (historiosophy). Both of them can be further divided into two parts: history of facts and history of doctrines. History of philosophy is a typical history of doctrines. The second element of the name „history of philosophy”- which is philosophy-is etymologically linked to wisdom, present in numerous meanings: in antiquity its was simply a synonim of science. In the Middle Ages we observe division of human knowledge to revealed knowledge and natural knowledge, the latter one, in its aspect of exploring the ultimate principles and causes is called philosophy. In modern times philosophy was questioned at all or the entire science was included in its scope. For that reason Bocheński establishes the set of topics which are constantly present in the history of philosophy and which can be classified as strictly philosophical issues. They are: 1) the question of cognition (can we cognize truth?); 2) the question of science; 3) ontological issues (universalities, existence or non-existence of plurality); 4) questions of relation of science and psychic; 5) axiological issues (ethics, esthetics, philosophy of religion); 6) the question of absolute (God, eternal matter). Bocheński stresses that questions proper to philosophy can not be classified as one of the science and, what is more, contemporary methodology of science will rather not change this situation. Striking in that presentation is the lack of issues regarding philosophy of being (existence, essence, substance, accidental properties, relations, causes) with little exemption of philosophy of being inc-luded in the question of absolute. When it comes to division of history of philosophy, we may say that according to Bocheński it should follow analogically the traditional division of the European history such as classic, medieval, modern and contemporary times
7
Publication available in full text mode
Content available

Stan badań nad źródłami myśli Hildegardy z Bingen

71%
Wieczorek B.
Studia Philosophiae Christianae
|
2013
|
vol. 49
|
issue 2
137-158
PL
Hildegarda z Bingen to jedna z najbardziej wpływowych postaci w dwunastowiecznej myśli chrześcijańskiej. Jest ona autorką bardzo oryginalnej wizji świata, w której antropologia i kosmologia chrześcijańska przenikają się z filozoficznymi ideami, głównie platońskimi i neoplatońskimi. Obecnie jej zróżnicowana twórczość jest obiektem szczegółowych studiów teologicznych i filozoficznych, gdyż okazuje się, iż Hildegarda była nie tylko autorką ciekawej syntezy teologicznej, ale znała też i twórczo wykorzystywała wiele poglądów filozoficznych, głównie zaś chrześcijański neoplatonizm. Artykuł przedstawia współczesny stan badań nad źródłami myśli Hildegardy z Bingen, pokazując zmianę, jaka zaszła w odczytywaniu jej spuścizny. Głównym celem artykułu jest ukazanie możliwości nowej interpretacji myślicielki z Bingen w perspektywie chrześcijańskiego neoplatonizmu, głównie w wydaniu Jana Szkota Eriugeny.
EN
Hildegard of Bingen was one of the most influential figures of 12th century Christianity. She is the author of a very original vision of the world, in which anthropology and Christian cosmology are intertwined with philosophical ideas, mainly Platonism and Neo-Platonism. Currently her diverse works are the subject of detailed theological and philosophical research; as it turns out, Hildegard was not only the author of interesting theological syntheses, but she also knew and incorporated many philosophical views, mainly Christian Neo-Platonism. The article outlines the current research on the philosophical works of Hildegard of Bingen, and shows the various ways in which her works have been interpreted. The article presents the latest and most important concepts for interpreting her views. The article’s main objective is to present the possibility of a new interpretation of Hilgedard’s thoughts, through the prism of Christian Neo-Platonism and mainly the thoughts of Johannes Scotus Eriugena.
8
Publication available in full text mode
Content available

Mistyczne odkrywanie Boga w "Itinerarium mentis in Deum" św. Bonawentury

71%
Kiwka M.
Studia Philosophiae Christianae
|
2017
|
vol. 53
|
issue 2
77-121
EN
One of the most popular mystical works of St. Bonaventure is the Itinerarium mentis in Deum, which is a guide to discovering the presence of God in the process of spiritual life. St. Bonaventure situated his considerations in the precise context of a Christian understanding of reality. His concept of a spiritual return to God was placed in the metaphysical triad emanatio-exemplatio-reductio and as such has become the key to understanding the history of the world and humanity. This article aims to explain the principal conditions and main stages of the mystic way, which according to St. Bonaventure leads the mind through meditation to the gradual discovering of the presence of a hidden God. Guided by divine light and transcending the limits of nature, the human spirit traverses first through the external world (ad extra), then enters into its own self (ad intra) and finally crowns its efforts in the mystical ecstasy of the union with God (ad supra). The analysis carried out in this article illustrates the most essential characteristics of St. Bonaventure’s mysticism.
PL
Wśród traktatów mistycznych św. Bonawentury poczesne miejsce zajmuje Itinerarium mentis in Deum. Jego treść jest swego rodzaju instruktażem, opisującym różne sposoby odkrywania Boga na drodze duchowego rozwoju. Św. Bonawentura umieścił swoje rozważania w dość precyzyjnym kontekście chrześcijańskiego rozumienia rzeczywistości. Jego wizja powrotu do Boga wpisana została w metafizyczną triadę emanatio-exemplatio- -reductio i jako taka stała się kluczem do rozumienia dziejów świata i człowieka. Poczynione przy tej okazji rozróżnienia i precyzacje czerpią swoje uzasadnienie z bogatego instrumentarium filozoficznego. Celem niniejszego artykułu jest opisanie zasadniczych warunków oraz etapów mistycznej drogi, na której umysł człowieka poprzez medytację stopniowo odkrywa tajemniczą obecność Boga. Prowadzony Bożym światłem, przekraczając ograniczenia natury, duch ludzki przemierza swą drogę najpierw przez świat wobec siebie zewnętrzny (ad extra), by następnie zagłębić się w samym sobie (ad intra) i zwieńczyć swój trud w mistycznej ekstazie zjednoczenia (ad supra). W tej perspektywie przestawione zostały również zasadnicze cechy mistyki Bonawenturiańskiej.
9
Publication available in full text mode
Content available

Translatio studii i kontakty międzykulturowe w średniowieczu. Słowo o V Kongresie Mediewistów Polskich w Rzeszowie

63%
Trościński G.
Tematy i Konteksty
|
2016
|
issue 6(11)
503-509
EN
Between September 20th and 24th, 2015 Rzeszów hosted the Fifth Congress of Polish Medievalists, which was attended by about 250 scholars of the Middle Ages from all academic centres in Poland and from abroad. The congress theme was “Reception and Rejection. Intercultural Contacts in the Middle Ages”. A large number of papers were presented in 20 thematic sections. One section, no. 17, entitled “Translatio studii in the intellectual and literary culture of the Middle Ages”, was organized by Professor Andrzej Dąbrówka from the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences and Grzegorz Trościński, Ph.D. from the Old Polish and Enlightenment Literature Department of the University of Rzeszów. The speakers included philosophers, historians of Polish literature and linguists from several academic centres in Poland. The papers focused on the main intellectual current of the Middle Ages, depicted from various perspectives and shown at different angles. Translatio studii turned out to be multifaceted and long-lasting.
10
Publication available in full text mode
Content available

Czy przedmiotem radości może być coś innego niż Bóg? Augustyn, Piotr Lombard, Bonawentura o "usus" i "fruitio"

63%
Płotka M.
Studia Philosophiae Christianae
|
2019
|
vol. 55
|
issue 3
5-32
EN
This article discusses the historical development of the concept of joy in medieval philosophy and theology. It focuses on the problem of the relation between “usus” and “fruitio”. The former concept (“use”) connotes the whole spectrum of possible attitudes of man in his relation to temporal goods. The use of temporal goods by man is an earthly, temporal, and secular experience. It can take a sinful form – sensual pleasures – or a religious form, in which case it becomes a foretaste of eternal happiness. The second concept (fruitio) means happiness, and it is the fulfillment of the sum total of all human desires. Fruitio only occurs after death, and it is an element of beatifica visio. Usus concerns changeable, temporal goods, while the only object of fruitio is God. This article is devoted to the question of whether the object of fruitio can be anything other than God, i.e. whether the temporal good can be the object of full joy, and if so, how. An answer to this question would require an analysis of a number of specific issues: what conditions (subjective, objective) would have to be met in order for the use of the temporal good to qualify for joy? How does the moral evaluation of the use of such goods proceed? What are the emotional components of usus? In other words, the central problem of this article is the concept of usus (the use of temporal goods) and the medieval interpretations of this concept as a connotating human experience of temporal (incomplete) joy caused by earthly goods. Mainly, the article concentrates on three authors: Augustine, Peter Lombard and Bonaventure, and presents three different theories of joy: joy as a possession of the desired object (Augustine), joy as longing for a desired object (Peter Lombard) and joy as distance to the desired object (Bonaventure). Lastly, the article argues that the development of the concept of joy in the period between 395 BC and the second half of the thirteenth century is the history of an ever greater appreciation of joy and the perception of its proper meaning in human life.
PL
Artykuł omawia historyczny rozwój koncepcji radości w filozofii i teologii średniowiecznej. Koncentruje się na trzech autorach: Augustynie, Piotrze Lombardzie i Bonawenturze, i przedstawia kolejne trzy teorie radości: radość jako posiadanie pożądanego przedmiotu (Augustyn), radość jako oczekiwanie na pożądany przedmiot (Piotr Lombard) oraz radość jako dystans w stosunku do pożądanego przedmiotu (Bonawentura). Wreszcie, artykuł argumentuje, że dzieje radości w okresie 395–druga połowa XIII wieku to dzieje coraz większego docenienia radości i dostrzeżenia jej właściwego znaczenia w życiu człowieka.
11
Publication available in full text mode
Content available

Gli aspetti teologici della poesia di Giovanni Scoto Eriugena

63%
Colnago F.
Łódzkie Studia Teologiczne
|
2016
|
vol. 25
|
issue 1
143-170
PL
The poetic works of John Scotus Eriugena, dating about from 855 to 877, is one of the lesser known works of the Irish philosopher and theologian, renowned for his treatises De divina praedestinatione and Periphyseon or De divisione naturae and for his Latin translations of Greek patristic works (Pseudo-Dionysius, Maximus the Confessor and Gregory of Nyssa). In this article, after the presentation of some synthetic elements on the figure of John Scotus and his poetic corpus, the major theological aspects of Eriugena’s poems are analysed. From the poetry, often not easy to interpret, the theological depth of John Scotus comes to light. In fact, beyond a concrete occasion, usually liturgical, which originates them, the carmina develop an articulated meditation on themes such as the relationship between the divine Persons in the Trinity, the creation of the world and of man, the incarnation, death on the cross, descent into hell and resurrection of Christ as the fulfillment of the Son’s inhumanatio for the resulting human théosis, the ascensus of the soul toward God and eschatology. The poetry is thus for John Scotus a special way of doing theology, versifying his rich and complex view about God and man.
IT
La produzione poetica di Giovanni Scoto Eriugena, databile tra l’855 e l’877 circa, è uno dei lavori meno conosciuti del filosofo e teologo irlandese, noto soprattutto per i trattati De divina praedestinatione e Periphyseon o De divisione naturae e per le traduzioni in latino di opere della patristica greca (Pseudo-Dionigi, Massimo il Confessore e Gregorio di Nissa). Nel presente articolo, dopo la presentazione di alcuni elementi sintetici sulla figura di Giovanni Scoto e sul suo corpus poetico, si analizzano i principali aspetti teologici dei carmi eriugeniani. Dai componimenti, spesso di non facile interpretazione, emerge la profondità teologica di Giovanni Scoto. In effetti, al di là dell’occasione concreta, normalmente liturgica, che li origina, essi sviluppano un’articolata meditazione su tematiche quali la relazione intratrinitaria tra le Persone divine, la creazione del mondo e dell’uomo, l’incarnazione, morte in croce, discesa agli inferi e resurrezione di Cristo lette quali compimento dell’inhumanatio del Figlio per la conseguente théosis dell’uomo, l’ascensus dell’anima verso Dio e l’escatologia. La composizione poetica si rivela dunque per Giovanni Scoto un modo speciale di fare teologia, mettendo in versi la sua ricca e complessa visione su Dio e sull’uomo.
XX
Poezja Jana Skota Eriugeny, pochodząca z lat około 855–877, jest najmniej znaną częścią twórczości irlandzkiego filozofa i teologa, który zasłynął głównie traktatami De divina praedestinatione i Periphyseon, czyli De divisione naturae, oraz tłumaczeniami na łacinę dzieł greckich Ojców Kościoła (Pseudo-Dionizego, Maksyma Wyznawcy i Grzegorza z Nyssy). W niniejszym artykule, po przedstawieniu niektórych syntetycznych informacji na temat osoby Jana Skota i jego poetyckiej twórczości, poddano analizie najważniejsze aspekty teologiczne jego pieśni. Z tychże utworów, nie zawsze łatwych do zinterpretowania, wyłania się głębia teologiczna Jana Skota. I rzeczywiście, pomijając konkretny kontekst, z reguły liturgiczny, który był inspiracją do ich napisania, poezje Eriugeny stanowią rozbudowaną medytację nad rozmaitymi tematami, jakimi były np.: związek międzytrynitarny między Boskimi Osobami, problem stworzenia świata i człowieka, Wcielenie Syna Bożego, Jego śmierć na krzyżu, wstąpienie do piekieł, Zmartwychwstanie, czyli te wszystkie wydarzenia, w których wypełniała się inhumanatio Syna Bożego i w konsekwencji théosis człowieka, ascenus duszy do Boga i eschatologia. Twórczość poetycka Jana Skota jawi się więc jako szczególny sposób uprawiania teologii, potrafił bowiem wpleść w poetyckie wersy swoją bogatą i złożoną wizję Boga i człowieka.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.