Search results

1

Kultura intelektualna Żydów sefardyjskich w średniowiecznej Hiszpanii

100%

Zając E.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2014

|

vol. 5

|

issue 4

035-065

PL

W średniowiecznej Hiszpanii diaspora żydowska zwana sefardyjską stworzyła wspólnotę bogatą pod względem religijnym, gospodarczym, kulturalnym i intelektualnym. Dzieje i losy hiszpańskich Żydów były ściśle związane z dwoma kręgami religijno-kulturowymi. Najpierw z utworzonym przez islam kalifatem, a następnie, za czasów rekonkwisty, która stopniowo odzyskała al-Andalus, z Kościołem katolickim. Ten specyficzny kontekst historyczny i społeczno-kulturowy ukształtował sefardyjskie życie kulturalno-intelektualne. Artykuł prezentuje ich wkład w hiszpańską kulturę od VIII wieku aż do pamiętnego 1492 r., w którym zostali wygnani, zapoznając czytelnika z bogatym dorobkiem intelektualnym zarówno w dziedzinie humanistyki (poezja, filozofia), jak też medycyny, matematyki czy astronomii.

EN

The Jewish Sephardic Diaspora in Medieval Spain created a rich community in regards to religious, economic, cultural and intellectual aspects. The history and the fate of the Spanish Jews were closely related to the two religio-cultural circles: the first was formed within the Islamic Caliphate, and the second alongside the Catholic Church during the Reconquista, which gradually regained al-Andalus. This specific historical and socio-cultural context shaped Sephardic cultural and intellectual life. The article presents their contribution to Spanish culture from the 9th to the 15th century and familiarizes with the rich intellectual achievements both in the humanities (poetry, philosophy) as well as in medicine, mathematics and astronomy.

2

Mending a Frail Humankind: Remedial Hermeneutics and Messianic Anthropology in Joseph Soloveitchik

84%

Scordari C. C.

Colloquia Humanistica

|

2022

|

issue 11

1-15

PL

U Josepha Soloveitchika doświadczanie człowieczeństwa po Shoah, negatywne i ułomne, wzbudza antyobraz przyszłej ludzkości, którą należy naprawić i zaprowadzić wśród niej zgodę. Łącząc naturalistyczno-restauracyjny mesjanizm Majmonidesa z kohenowską ideą idealnej przyszłości, Soloveitchik przekształca oczekiwanie na osobowego Mesjasza w projekt antropologiczny, rozwijając ideę wewnątrzświatowego zbawienia, immanentnego zarówno dla człowieka, jak i historii. W tym ujęciu biblijne postacie Abrahama, Estery, Mordechaja, Tamar i Rut są ponownie przywoływane i doświadczane jako eschatologiczne oraz metahistoryczne modele ludzkiego oporu i twórczości – etapy w procesie ciągłego poznania i aktualizacji własnego ja, które zachodzą w różnych czasach i momentach historii tak indywidualnej, jak i narodowej. Stąd idea hermeneutyki, która staje się modalnością historycznego i egzystencjalnego objawienia i samorozumienia, ale także instrumentem odkupienia i planowania przyszłej ludzkości.

EN

This essay focuses on Joseph Soloveitchik’s re-semantization and renewal of the Jewish concept of messianism. In his view, the idea of Messiah is personified and, at the same time, deferred, as an allegory for ceaseless and ever-changing transformations, both individual and communitarian. Biblical personae endowed with a messianic impulse, such as Abraham, Esther, Mordecai, Tamar, and Ruth, are seen by Soloveitchik as eschatological and metahistorical figures, co-redeemers and co-creators with God, and models with whom human beings may identify. In this framework, particular attention will be paid to Soloveitchik’s conception of midrashic hermeneutics, as an always open process of individual and collective self-knowledge and self-redemption; and to the dialectical opposition between “revealed world” and “hidden world” as the constitutive element of Soloveitchik’s vision of the humanity-to-come.

3

„Autobiografia? Mam wrażenie, że napisałem ją za wcześnie…” Fackenheima marzenie o Aufhebung

67%

Weiser P.

Autobiografia. Literatura. Kultura. Media

|

2021

|

vol. 16

149-166

EN

The essay is an attempt to read the autobiography of the Jewish philosopher Emil L. Fackenheim (1916–2003), born in Halle exiled to Toronto, settled in Jerusalem, an experienced reader of Hegel. Fackenheim asks Hegel about the significance of the XXth century, seeking in his philosophy clues, if not answers. Above all, he confronts Hegelian dialectics with the reality that he calls the planet of Auschwitz.

PL

Tekst stanowi próbę lektury autobiografii żydowskiego filozofa Emila L. Fackenheima (1916–2003), urodzonego w Halle wygnańca do Toronto, który pod koniec życia osiadł w Jerozolimie, wytrawnego czytelnika Hegla. Fackenheim właśnie do Hegla kieruje pytania o znaczenie XX wieku, szukając u niego jeśli nie odpowiedzi, to wskazówek. Dialektykę konfrontuje on z rzeczywistością, którą nazywa planetą Oświęcim.

4

Giorgio Agamben and the Concept of Messianism

67%

Klimowicz T.

Studia Żydowskie. Almanach

|

2018

|

vol. 8

|

issue 7-8

125-139

PL

Idea mesjańska stanowi ważny aspekt żydowskiej filozofii i polega na oczekiwaniu przybycia zbawiciela, który zarazem zapoczątkuje erę pokoju i powszechnej harmonii. Istnieją jednak różne rozumienia okoliczności, w jakich przybycie mesjasza może nastąpić. Spór na tym polu dotyczy m.in. problemu, czy ludzkość poprzez swoje uczynki może wpływać na przybycie mesjasza. Takie podejście prezentowały czerpiące z kabały ruchy mesjanistyczne np. sabataizm. Podążając za wątkami mesjańskimi włoski filozof Giorgio Agamben analizuje pojęcie czasu mesjańskiego, form obowiązywania prawa i roli jednostki w procesie przekształcenia świata, proponując zsekularyzowaną wizję epoki mesjańskiej. Artykuł skupia się na recepcji idei mesjanizmu w filozofii Giorgio Agambena, zarysowaniu kluczowych pojęć stworzonych przez włoskiego filozofa oraz wskazaniu inspiracji zaczerpniętych przez Agambena z tradycji judaistycznej.

EN

The messianic idea is an important aspect of Jewish philosophy and consists in awaiting the arrival of a redeemer who will at the same time usher in an era of peace and universal harmony. There are, however, different understandings of the circumstances in which the messiah's arrival may take place. The dispute in this area concerns, inter alia, the problem of whether mankind, through their deeds, may influence the arrival of the messiah. Such an approach was presented by the messianic movements that drew from Kabbalah, e.g. Sabbataism. Following the messianic themes, the Italian philosopher Giorgio Agamben analyses the concept of the messianic time, the forms of law and the role of the individual in the process of transforming the world, proposing a secularised vision of the messianic era. The article focuses on the reception of the idea of messianism in the philosophy of Giorgio Agamben, outlining the key concepts created by the Italian philosopher and pointing to the inspiration taken by Agamben from the Judaic tradition.

5

Символіка Зодіакального Кола в єврейському мистецтві Східної Галичини XVIII – першої третини ХХ ст.

43%

Levkovych N.

Studia Żydowskie. Almanach

|

2016

|

vol. 6

|

issue 6

195-211

PL

W ostatnich latach obserwuje się coraz większe zainteresowanie badaniem sztuki jako systemu zintegrowanego, w poszukiwaniu elementów zmiennych, które umożliwiają analizę natury i schematów całości procesu oraz poszczególnych zjawisk. Prowadzi to nieuchronnie do poszukiwania symbolu, który pozwala określić cechy sztuki kultur narodowych, opowieści duchowej i ideologii. Sztuka odnosi się do postaci jako jednego ze środków artystycznego wyrazu, wyobrażeniowego myślenia i języka, w którym zawarta jest zakodowana historia i mity, pozwalające odczuwać ją przez pokolenia. Postacie zakodowane w zabytkach sztuki i rzemiosła żydowskiego odzwierciedlają wiodącą ideologię estetyczną ludzi. Wyniki badań potwierdzają pogląd, że używanie symboli astralnych w judaizmie ma bardzo głęboką tradycję. Teksty Tory dość często odwołują się do ciał niebieskich, ich wygląd związany jest z boskim planem [Breishit 1: 14-17]. Zgodnie z wolą Wszechmogącego Słońce zostało stworzone, aby kontrolować pory roku na Ziemi, a Księżyc wyznacza święta. Każdy nowy miesiąc zaczynał się od nowej fazy – nowiu. Te dni były szczególnie obchodzone wśród Żydów w okresie biblijnym. Ludzie składali specjalne ofiary do świątyń, trąbiąc w rytualny róg [Ps. 80.4-5.] Gwiazdy są wspomniane pod koniec procesu tworzenia, ale Tora nie wyjaśnia, dlaczego zostały stworzone; w Talmudzie ich rola w życiu ludzi jest niewystarczająca w przeciwieństwie do Słońca i Księżyca. W komentarzach do Tory Raszi nazywa konstelację „sługami miesięcy”, a Tora z ich pomocą opisuje czas; znaki zodiaku służą do określenia miesięcy w roku. W ten sposób model wszechświata jest wyraźnie ukształtowany w astrologii, a ciała niebieskie stały się integralną częścią kultury żydowskiej, pełniły szereg zasadniczych funkcji. Podział na 12 plemion Izraela odpowiada podziałowi na 12 miesięcy. Biblia opisuje położenie rodów synów Izraela podczas wyjścia z Egiptu wokół Pawilonu Objawienia z czterech stron świata [Bemidbar 2: 2-32]. Znaczenie ciał niebieskich, planet i gwiazd w życiu Żydów jest również wskazywane w tradycyjnych hebrajskich pozdrowieniach, takich jak „Mazel Tov” – „mazel” jest tłumaczone jako konstelacja, znak zodiaku, planeta i los oraz „ tov” oznacza dobry. W pozdrowieniach znaczenie sukcesu i dobrej gwiazdy to podstawa. O znaczeniu żydowskich znaków zodiaku wspomina modlitwa recytowana przez 9 Ave. W dniu, w którym Żydzi zbierają się w synagogach, by opłakiwać zniszczoną Świątynię, wszyscy czytali „Keane” – modlitwę pogrzebową, która opiera się na sekwencji znaków zodiaku. Astronomiczna ideologia Żydów ukształtowała się pod wpływem Babilonu, nauk zoroastryzmu, platonizmu i nauki rzymskiej, które miały znaczący wpływ na cały Bliski Wschód. Ambiwalencja praw do obrazowania ciał niebieskich, planet i znaków zodiaku w debatach teologicznych czołowych europejskich diaspor rowińskich różnych czasów nie doprowadziła do odrzucenia ich reprodukcji we wschodniej Halicynie w XVIII-I tercji XX wieku. Dyski słoneczne, symbole znaków zodiaku, tradycyjnie zdobią najważniejsze miejsca i przedmioty sakralne: ściany synagog i Aron-ha-kodesz, Korony Tory, naczynia rytualne na ceremonię noworodkową. W kompozycji Aron-ha-Kodesz wprowadzono obraz dysku słonecznego z promieniami, często pokrytymi złotem. Boskie światło, głównie zdobiące ogólny projekt, jest symbolem boskiej obecności, a w niektórych przypadkach uzupełnione tetragramem. Również w synagogach wschodniej Halicyny powszechna staje się praktyka zastępowania obrazu Słońca „boskim światłem”, co realizuje się za pomocą okrągłego okna znajdującego się nad aron-ha-kodesz. Przykładem tego rozwiązania jest Aron-ha-Kodesz w synagodze w Żółkwi, Chorostkowie, Podhajcach, Gusiatynie, Samborze. Należy zauważyć, że taka tradycja była typowa dla kościołów chrześcijańskich. Dochodzimy do wniosku, że koło zodiaku jest jednym z najważniejszych elementów w filozofii żydowskiej, która ucieleśnia podstawowe idee kosmologiczne, jest boskim darem ludu Izraela, który kodyfikuje główne punkty orientacyjne historyczne i etapy duchowe. Pojawienie się ciał niebieskich w judaizmie jest aktem woli Bożej, a wizerunki opisane są w drugim przykazaniu Dkadeloha oraz licznych komentarzach czołowych łazików i filozofów. Symbole i znaki zodiaku oraz ikonografię ich wizerunków w kulturze żydowskiej ukształtowała astronomia starożytnego Babilonu. Ideologia procesu tworzenia i wszechświata, sens miesięcy życia Żydów i życzenie powodzenia zostały ucieleśnione w znakach zodiaku. W końcu obrazy symboli zodiaku tracą głębokie znaczenie i nabierają cech ikonicznego motywu zdobniczego.

EN

In recent years, there has been an increasing interest in the study of art as an integrated system, in the search of variable elements that make it possible to analyse the nature and patterns of an overall process and individual phenomena. This inevitably leads to the research of a symbol, which allows to define the features of national cultures art, spiritual story and ideology. Art refers to a character as one of the means of artistic expression, imaginative thinking and language, which includes encoded history and myths that enables to feel it through generations. Characters, encoded in the monuments of Jewish arts and crafts reflect leading aesthetic ideology of people. The results of the research support the idea that using astral symbols in Judaism has a very deep tradition. The Torah texts quite often appeal to the heavenly bodies, their appearance is connected with the divine plan [Breishit 1: 14-17]. According to the will of Almighty, the Sun was created to control the seasons on the Earth and the Moon determines the holidays. Every new month began with a new phase - the new moon. These days were especially celebrated among the Jews during the biblical period. People brought special sacrifices to temples, trumpeted in a ritual horn [Ps. 80.4-5.] The stars are mentioned at the end of the creation process but the Torah does not explain why they were created; in the Talmud their role in people’s life is not sufficient as opposed to the Sun and the Moon. In the comments to the Torah Rashi calls constellation “servants of months,” and the Torah with their help describes the time; the zodiac signs are used to determine the months of the year. Thus the model of the universe is clearly formed in astrology and the heavenly bodies have become an integral part of Jewish culture, they performed a number of essential functions. Division for 12 tribes of Israel corresponds to the division for 12 months. The Bible describes the location of the clans of sons of Israel during the exodus from Egypt around the Pavilion of Revelation from the four sides of the world [Bemidbar 2: 2-32]. The importance of the heavenly bodies, planets and stars in the lives of the Jews is also indicated in the traditional Hebrew greetings like “Mazel Tov” - “mazel” is translated as constellation, a zodiac sign, a planet, and fate, and “tov” means good. In the greetings the meaning of success and a good star is a basis. The importance of Jewish zodiac signs is mentioned in a prayer that is recited by 9 Aves. The day when Jews gather in synagogues to mourn the destroyed Temple, all read “Keane” – a funeral prayer, which is based on the sequence of zodiac signs. Astronomical ideology of Jews was formed under the influence of Babylon, teachings of Zoroastrianism, Platonism and Roman science that had a significant impact throughout the Middle East. Ambivalence of rights to picture the heavenly bodies, planets and zodiac signs in theological debates of the leading European ravinist diaspora of different times did not lead to the rejection of their reproduction in Eastern Halychyna in the XVIII - the first third of the XX century. The solar disks, symbols of the zodiac signs traditionally decorate the most important sacred sites and objects: synagogues’ walls and Aron-ha-Kodesh, the Crowns of Torah, ritual dishes for the new-born ceremony. An image of the solar disk with rays, often covered with gold, is introduced in the composition of Aron-ha-Kodesh. Mostly decorating an overall design, the divine light is a symbol of the divine presence and in some cases supplemented with Tetragrammaton. Also in the synagogues of Eastern Halychyna the practice to replace the image of the Sun with the “divine light” becomes common, which is implemented by using the round window located above the Aron-ha-Kodesh. The samples of this solution is Aron-ha-Kodesh in the Synagogue in Zhovkva, Khorostkiv, Pidhaitsi, Gusiatyn, Sambir. It should be noted that such a tradition was typical for the Christian churches. We conclude that a zodiacal circle is one of the most important characters in Jewish philosophy, which embodies basic cosmological ideas, it is the divine gift of the people of Israel, whereby codifying the major historical landmarks and spiritual stages. The appearance of the heavenly bodies in Judaism is an act of God’s will, and the images are described in the second commandment of Dkadeloh and numerous comments of the leading ravinists and philosophers. The symbols and signs of the zodiac and iconography of their images in Jewish culture were shaped by astronomy of ancient Babylon. The ideology of the process of creation and the universe, meaning of months in the life of Jews and a wish of good luck were embodied in the signs of zodiac. Eventually the pictures of zodiac symbols lose their deep meaning and acquire the features of an iconic ornamental motif.

Refine search results

2 Studia Żydowskie. Almanach

1 Autobiografia. Literatura. Kultura. Media

1 Colloquia Humanistica

1 Roczniki Kulturoznawcze

1 Klimowicz T.

1 Levkovych N.

1 Scordari C. C.

1 Weiser P.

1 Zając E.

1 2022

1 2021

1 2018

1 2016

1 2014

Kultura intelektualna Żydów sefardyjskich w średniowiecznej Hiszpanii

Mending a Frail Humankind: Remedial Hermeneutics and Messianic Anthropology in Joseph Soloveitchik

„Autobiografia? Mam wrażenie, że napisałem ją za wcześnie…” Fackenheima marzenie o Aufhebung

Giorgio Agamben and the Concept of Messianism

Символіка Зодіакального Кола в єврейському мистецтві Східної Галичини XVIII – першої третини ХХ ст.