Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  folk piety
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Treasure Books in Moravia in the 18th and 19th Centuries: An Analysis of Spell Texts

100%
Grůzová A.
Národopisná revue (Journal of Ethnology)
|
2023
|
vol. 33
|
issue 2
92 - 102
EN
Texts using magical practices formed an important part of everyday life, especially for the lower classes of society in the 18th and 19th centuries. Spellbooks straddle the boundary between prayer (i.e. a permitted expression) and magic (i.e. a not permitted expression). The text of a manuscript book often changed with the person of the scribe. The analysis of the different phases of the search has shown the variety of treasure texts content, which is usually not defined by the magical means used, the localization, the scribe, the subject, or the title. Nor do similar types of books show similarities: texts addressing the same saint (e.g. Saint Christopher books), texts following a similar theme (so-called edvartky), texts from the pen of the same author, or texts using the same “search” means. The text schematization is only manifested in the basic parameters, i.e. the search for treasure through establishing a relationship with otherworldly entities using various means. However, the texts make abundant use of fundamental aspects of traditional religiosity and belief in God. Thus, despite the presence of incantations and other practices, the treasure books are a manifestation of pious behaviour affirming man’s submission to the divine destiny
2
Publication available in full text mode
Content available

Przemiany w wykonawstwie ludowych śpiewów religijnych z Wąwolnicy (1970-2020). Konfrontacja materiałów archiwalnych z najnowszymi badaniami terenowymi

72%
Habza A.
Roczniki Humanistyczne
|
2022
|
vol. 70
|
issue 12
69-85
EN
This article addresses the issue of the performance and variability of folk religious chants from Wąwolnica in Lublin Region from the perspective of transformations, the tracing of which has been made possible by comparing contemporary research expeditions (2019-2020) to the results of archival research from 1970. A selection of the most representative examples of the specifics of a community’s singing is presented in the form of musical transcriptions and by the use of a graphic record of the performance of the songs, acquired through archival and contemporary recordings. The transformations of the chant repertoire, the acceleration of the tempo of some performances, and the reduction of vocal ornamentation, while retaining the features of the melodic-rhythmic variation inherent in the local performance tradition, appear to be characteristic of such singing.
PL
Artykuł porusza kwestię wykonawstwa i wariabilności ludowych śpiewów religijnych z Wąwolnicy w Lubelskiem w optyce przemian, których prześledzenie stało się możliwe dzięki odniesieniu współczesnych wypraw badawczych (lata 2019-2020) do wyników badań archiwalnych z 1970 r. Wybór najbardziej reprezentatywnych przykładów specyfiki śpiewu danej społeczności został przedstawiony w formie transkrypcji muzycznych, prezentujących graficzny zapis wykonawstwa pieśni, pozyskanych w ramach nagrań archiwalnych i współczesnych. Charakterystyczne zdają się być przeobrażenia repertuaru śpiewów, przyspieszenie tempa niektórych wykonań, a także ograniczenie ornamentacji wokalnej, przy jednoczesnym zachowaniu cech wariabilności melodyczno-rytmicznej, właściwych lokalnej tradycji wykonawczej.
3
Publication available in full text mode
Content available

Uwag kilka o dekoracjach i praktyce nawiedzania Grobów Pańskich w nowożytnej Polsce

58%
Pielas-Witkowska M.
Ochrona Zabytków
|
2015
|
issue 2
143-152
EN
One of traditional practices related to celebrating Paschal Triduum in Poland is visiting symbolic Holy Sepulchres. Set up since medieval times, they have taken a permanent place in our cultural landscape. Our domestic Sepulchrum Domini, probably of Italian descent and already listed in 11th-century sources, represented a background for a dramatised celebration of the burial of Christ, visitation of the sepulchre and resurrection and took on various forms over centuries. At first, a tent or a cyborium was erected from curtains on an altar; inside, a tomb chest was installed. It contained a cross, sometimes a figure of Christ with moving arms taken out from a crucifix, while in the early 16th century – the crucifix and the Host. Since the late 16th century, the Holy Sepulchre was at the same time a place of exposition of the Blessed Sacrament and its adoration. In response to the reformation movement, the Council of Trent (1545-1563), apart from internal modernisation of the church and development of a new synthesis of the Catholic doctrine, made necessary arrangements of the liturgy. Among other changes, the conclusion of the Good Friday ritual was significantly reduced. In comparison to an economic liturgical form, the folk piety was facing an exuberant growth. Devotions related to visiting Sepulchrum Domini flourished, ardently practised by kings and representatives of all strata. Tombs were arranged in all churches, therefore a custom of visiting at least some of them fossilized. The lack of detailed recommendations as to the appearance of Sepulchrum resulted in taking over nearly all forms of previous tombs in the early modern era, developing them in accordance with fashions of the day. Therefore, the Baroque Holy Sepulchres were marked by richness and diversity. A popular type included niches hosting a figure of Christ, usually with a rich sculpted decorations (Kraków, Toruń Podgórze). Another form was represented by winged decorations, locating a monstrance against the realistically painted architecture comprising a number of arcades (Toruń, Stary Sącz). Over time, the tombs gained a more developed artwork and transformed, especially in 17th and 18th centuries, into huge theatrical shows enriched by passion music. Apart from a Calvary or Christ, the tombs contained figures of the Mother of God, accompanying women, Jews, Roman soldiers and sometimes characters or entire scenes from the Old Testament, symbolising passion and resurrection of Christ: Abraham sacrificing Isaac, Joseph thrown into a well by his brothers, Daniel in a cave full of lions, Jonah swallowed by a sea creature. The dramatisation was enhanced by imitating cracking rocks, strangeness – by imitating weather phenomena, arranging a game of lights and movable elements. Figures from Baroque decoration of tombs can sometimes be found in museums and churches (among others, Boćki, Kalwaria Pakoska, Działoszyce, Henryków). A special type of decoration presented a character or a scene (mostly painted) with a circular opening to present the Host placed in a monstrance behind a decorative board to the faithful. Placing Corpus Christi in an image of Christ (Pieta from the church of Norbertines in Imbramowice, Ecce homo from the parochial church in Babice) was to prove the truth about the real presence of the Saviour in the form of Eucharistic Bread, which was disputed by infidels. Decorations hosting an opening in the body of the Mother of God (Lublin, Tum near Łęczyca) or Daniel the prophet – figures of Christ (Vilnius) have survived. The Council of Trent reminded the faithful about didactic and pedagogical tasks of the sacral art, which in the Baroque era became a special tool for propagatio fidei in Catholic countries. Its task was mainly to revive the spirit of Catholic faith through a visual presentation of contents of dogmas negated by the Protestants. Expressed in artistic form and combined with their presence in the liturgy, they appealed more strongly and in a more accessible manner to the faithful. Good Friday tombs were a perfect catechesis instrument and an element of stimulating piety in Poland. Intended for public exposure, they suited best to proclaim truths of the faith, since their form influenced broad parts of the society, appealed to the simple folk, even to children. The 19th century decrees of the Sacred Congregation of Rituals and subsequent regulations ordered such a reduction of Sepulchrum Domini decorations, so that a monstrance with the Blessed Sacrament constituted an artistic and ideological centre. Remainders of decorations, testimonies of a rich Baroque passion piety, stored in treasuries, sacristies, belfries are destined to extinction, if not already destroyed. Given the popular character of erecting Sepulchrums Domini, their number is surprisingly small in inventories of non-museum objects on the territory of today’s Poland. Probably the sole character of decoration, assumed as temporary and occasional, has influenced this state of affairs. Moreover, the decoration of Sepulchrum Domini, which often bore catechetical contents in the Baroque era, must have given space to the exposure of the Blessed Sacrament in the light of subsequent liturgical regulations. Strengthening of primacy of liturgy over folk piety made the works of art that constituted expressions of this form of piety and background for its practising, did not take root in the sacral space and, apart from a few exceptions, are subject to slow degradation. Most often wooden, improperly stored, exposed to changes in temperature, humidity and activity of pests. This article attempts at drawing attention to these ever more scarce, nearly extinct testimonies of Catholic religiosity and culture of the past epochs, which fully deserve protection, conservation and a decent place in ecclesiastical museum collections.
4
Publication available in full text mode
Content available

Kult poutních míst slezsko-polského pohraničí v českých kramářských písních 18. a 19. století

58%
Szturcová M.
Historie – Otázky – Problémy (History, Issues, Problems)
|
2017
|
vol. 9
|
issue 1
167-174
EN
The study focuses on the reflection of the cult of pilgrimage sites located in the territory of today’s Poland in pilgrim songs of Czech provenance from the 18th–19th century. Its focus of attention is on the songs to Częstochowa, which was a sought-after destination for pilgrims from Moravia and Silesia, and Kalwaria Zebrzydowska, which is very popular in Teschen Silesia. It also deals with the regional Frýdek-based printing house of František Orel, who published prints for sale at the Polish pilgrimage sites at the end of the 19th and early 20th century.
5
Publication available in full text mode
Content available

Zwiastuny śmierci w tradycji ludowej mieszkańców Włodawy

58%
Leśniak B.
Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii
|
2013
|
vol. 5
229-242
EN
This article sheds some light on the heralds of death existing in the beliefs of residents of Włodawa. The given publication derives from ethnographic surveys carried out in the area of the city and its surroundings. The whole article is divided into three sections. The first paragraph describes omens originating from nature. The behaviours of the livestock, such as dogs or horses, bear significant meaning for interviewees. Moreover, not only the domesticated animals signalize approaching death, we can also observe that in the behaviours of wild animals. The next section describes signs which appear among inanimate objects as well as unfamiliar occurrences, which take place in the proximity of deceased person. Here are illustrated all superstitious practices such as cracking of objects, inexplicable knocking or other phenomena beyond comprehension. Heralds of death according to the respondents are, among others: atypical events which are related to the corpse of the deceased and its area. Inhabitants of Włodawa recognize those as extremely dangerous.The third part lists other signs, which exist in the studied area. A very important part of this passage constitute dreams commonly interpreted as omens.
6
Publication available in full text mode
Content available

Pedagogiczny wymiar polskiej ludowej teologii i pobożności według Edmunda Bojanowskiego. Szkic do badań pedagogiczno-etnologiczno-religijnych

58%
Sakowicz E.
Zeszyty Naukowe KUL
|
2017
|
vol. 60
|
issue 4
125-141
EN
Edmund Bojanowski became an integral part not only of the nineteenth-century history of the Catholic Church in Poland but also of contemporary reality. He left behind a rich archive of work that reflects his broad horizons and the depth of his thought, the originality and relevance (also today) of his plans and intentions that were always focused on the human being, particularly the child. He developed his pedagogical ideas, placing emphasis on the theoretical, practical and organisational foundations of the orphanages–kindergartens serving the integral development of children. This is why he established the congregation of the Sisters Servants of Mary Immaculate. Bojanowski’s output consists of manuscripts, notes to publications (books and articles) by other authors both contemporary to him and earlier ones. Persistent in his search, tireless in preparing extracts of what he read, he collected materials pertaining to many different fields of science and culture, including folklore studies and history. The archival collections comprise “documents” about folk religious customs, draft hagiographies, formulas and texts of prayers exemplifying folk religiousness. He recorded accounts, legends, songs. Bojanowski’s own works and the materials he collected or documented are extremely valuable sources of knowledge and an important contribution to Poland’s cultural heritage in the times when Poland was not an independent country. He was the harbinger of national sovereignty to be attained through the education and upbringing of children. The folk theology that Bojanowski knew very well and the folk piety that he practiced were not only a “theological space” to him but also a special space for bringing up children and educating youth. The pedagogical dimension of Polish folk theology and piety was manifested in the educational system developed by Bojanowski. The originality and uniqueness of folk theology and piety were a challenge to Bojanowski and the congregation he established. The children under the care of the Sisters Servants were brought up in the “patriotic spirit” inspired by Polish folk theology and piety. The goal of education was to preserve the language, cultural heritage and, consequently, the national identity. Ultimately, education was to help in the regaining of independence for Poland. There was a number of educational aspects of folk beliefs, ritual and customs. Bojanowski’s orphanages also serve an ethnological purpose, uncovering, fostering and preserving everything that was precious in the folk theology and piety. Looking at the life of the common people, Bojanowski emphasised their self-confidence rooted in the richness of religious culture and ancient customs. The orphanages were designed to be guardians of family traditions and national customs. Bojanowski’s pedagogical theory and pragmatics are a challenge to modern pedagogy. Taking actions at the intersection of pedagogy, ethnology and religion is imperative today.
PL
Edmund Bojanowski wpisał się na trwałe nie tylko w dzieje XIX w. Kościoła katolickiego w Polsce, ale i w rzeczywistość współczesną. Pozostawił po sobie bogate materiały archiwalne, pozwalające poznać horyzonty i głębię jego myśli, odkryć oryginalność i aktualność (wtedy i dziś) jego planów i zamiarów, w których centrum zawsze usytuowany był drugi człowiek, najbardziej zaś dziecko. Opracował koncepcję pedagogiczną, kładąc nacisk na podstawy teoretyczne, praktyczne i organizacyjne tzw. ochron – przedszkoli, będących miejscami pracy nad wszechstronnym – integralnym rozwojem dzieci. To właśnie ze względu na tę instytucję założył Zgromadzenie Sióstr Służebniczek. Dorobek pisarski E. Bojanowskiego stanowią rękopisy, notatki z publikacji (książek, artykułów) innych autorów, zarówno jemu współczesnych oraz wcześniejszych. Wytrwały w poszukiwaniach, niestrudzony w sporządzaniu wypisów z lektur, gromadził materiały z wielu dziedzin nauki oraz kultury, w tym z zakresu folklorystyki i historii. W zbiorze archiwalnym znajdują się „dokumenty” mówiące o religijności ludowej, szkice żywotów świętych, formuły oraz teksty modlitw będące przykładem ludowej religijności. Rejestrował opowiadania, legendy, pieśni, piosnki. Zasób źródłowy E. Bojanowskiego ma wysoki walor poznawczy, rzec można – historyczny. Poprzez pracę dokumentalisty, pisarza służył on dziedzictwu kulturowemu Polski, będącej w jego czasach pod zaborami. Był heroldem suwerenności ojczyzny poprzez dzieło edukacji i wychowania dzieci. Ludowa teologia, którą E. Bojanowski znał bardzo dobrze oraz pobożność ludowa, którą praktykował była dlań nie tylko „miejscem teologicznym”, ale równocześnie swoistą przestrzenią wychowywania dzieci i w ogóle młodego pokolenia. Pedagogiczny wymiar polskiej ludowej teologii i pobożności uwyraźniał się w systemie wychowawczym opracowanym przez błogosławionego pedagoga. Oryginalność i specyfika ludowej teologii i pobożności była wyzwaniem dla E. Bojanowskiego i złożonego przez niego zgromadzenia zakonnego. Siostry Służebniczki wpajały dzieciom patriotyczny „ducha”, inspirowanego właśnie przez polską ludową teologię i pobożność. Wychowywały do polskości. Edukacja służyć miała zachowaniu języka i dziedzictwa kultury, a tym samym tożsamości narodowej. Ostatecznie zaś miała przyczynić się do odzyskaniu przez Polskę niepodległości,. Wierzenia, obrzędy i zwyczaje ludowe ujawniały szereg wychowawczych aspektów. Edmundowe ochronki pełniły ludoznawczą misję. Pozwalały odkryć, pielęgnować i utrwalać to, co było cenne właśnie w ludowej teologii i pobożności. E. Bojanowski akcentował w życiu ludu wiejskiego poczucie własnej wartości, posadowionej i ugruntowanej na bogactwie kultury religijnej i dawnych obyczajów. Ochronki miały być „strażnicami” rodzinnej tradycji i narodowych obyczajów. Teoria i pragmatyka pedagogiczna E. Bojanowskiego stanowi wyzwanie dla współczesnej pedagogiki. Prowadzenie badań pedagogiczno-etnologiczne-religijnych jest dziś nakazem chwili.
7
Publication available in full text mode
Content available

Środa Popielcowa w liturgii Kościoła i obrzędowości ludowej. Tradycja a współczesność

58%
Kupisiński Z.
Roczniki Teologiczne
|
2020
|
vol. 67
|
issue 9
127-140
EN
The aim of the article is to present Ash Wednesday in the liturgy of the Church and to analyze the way of how this day is experienced in the tradition and folk piety, with particular emphasis on customs and rituals. The author makes a reference to the Church’s documents and draws attention to the values that result from the integration of two forms of worship, i. e. liturgy and folk piety. The author drew on the literature on the subject, as well as his stationary ethnographic fieldwork on annual (1990–1994) and funeral rituals (1997–2006) conducted in the Opoczno and Radom subregions. In recent years he also used the method of participant observation. The article is divided into two parts. In the first one the author recalls the genesis of the Ash Wednesday liturgy and the history of religious rituals performed on that occasion; further he discusses the symbolism of ashes, focusing mainly on the customs that once prevailed in the Polish countryside, namely participation in the liturgy, characteristic fasting meals and penitential clothing. The second part of the study presents Ash Wednesday as the cut-off date between the carnival and Lent period; in the past it was a day of practicing folk rituals of an entertaining nature (e.g. dragging an “Ash Wednesday log” or a “women’s comber – fun”). Many of these customs evoked old pre-Christian Spring rituals, and their practice was for utilitarian gains. The author shows the changes that had taken and are still taking place in Polish society in the perception of the first day of Lent. Moreover, he emphasizes the disappearance of many once popular ceremonies and rituals, highlighting at the same time the relevance and durability of the custom of putting ashes on heads, which still best reflects the meaning of Ash Wednesday.
PL
Tematem artykułu jest prezentacja Środy Popielcowej w liturgii Kościoła oraz analiza sposobu przeżywania tego dnia w tradycji i pobożności ludowej, ze szczególnym uwzględnieniem zwyczajów i obrzędów. Autor, odwołując się do dokumentów Kościoła, zwraca uwagę na wartości płynące z połączenia dwóch form kultu, jakimi są liturgia i pobożność ludowa. W opracowaniu zagadnienia autor korzystał z literatury przedmiotu, a także prowadzonych przez siebie w subregionach opoczyńskim i radomskim stacjonarnych etnograficznych badań terenowych nad obrzędowością doroczną (lata 1990–1994) oraz funeralną (lata 1997–2006), w ostatnich latach posługiwał się również metodą obserwacji uczestniczącej.  Artykuł podzielony został na dwie części – w pierwszej autor przywołuje genezę liturgii Środy Popielcowej i historię towarzyszących jej obrzędów religijnych, charakteryzuje symbolikę popiołu (i jego obecność w praktykach pokutnych różnych tradycji), koncentrując się przede wszystkim na zwyczajach panujących niegdyś na polskiej wsi – uczestnictwo w liturgii, charakterystyczne postne posiłki, pokutny ubiór. Część druga opracowania ukazuje Środę Popielcową jako datę graniczną pomiędzy okresem karnawału i Wielkiego Postu, niegdyś był to bowiem dzień praktykowania ludowych obrzędów o rozrywkowym charakterze (np. „kłoda popielcowa” czy „babski comber”). Wiele z nich nawiązywało do dawnych przedchrześcijańskich obrzędów wiosennych, a ich kultywowanie miało na celu utylitarne korzyści. Autor ukazuje przemiany, jakie zaszły i wciąż zachodzą w polskim społeczeństwie w percepcji pierwszego dnia Wielkiego Postu. Podkreśla wymarcie wielu popularnych kiedyś obrzędów, wskazując również na aktualność i żywotność zwyczaju posypywania głów popiołem, który wciąż najpełniej oddaje przekaz Środy Popielcowej.
8

Tradycyjne przygotowanie zmarłego do pochówku we Włodawie (diecezja siedlecka)

58%
Leśniak B.
Roczniki Teologiczne
|
2014
|
vol. 61
|
issue 9: Teologia Fundamentalna i Religiologia
179-195
EN
This article is based on ethnographic fieldwork conducted in the area of Sacred Heart of Jesus Parish in Włodawa. The collected materials concerning the preparation of the deceased for the interment are described in two points. The first one depicts preparation of body for burial (from actual death to the act of putting the body into the coffin). The act of washing and dressing the corpse/body is described. The next element is the description of the ritual of laying the body in the coffin, putting in various object, which should be placed next to the defunct. According to the respondents these are the important factors of the dignified burial of a member of the local community. After discussing the external preparation of the body, the second part depicts the traditional vigil for the deceased. It describes the organization and actual running of the prayer meeting. In addition to the traditional vigil for the deceased, which took place until the 90s of the 20th century, modifications that took place in this form of prayer in the area of Włodawa are described.
PL
Artykuł oparty jest na etnograficznych badaniach terenowych przeprowadzonych w parafii Najświętszego Serca Jezusowego we Włodawie. Zebrany materiał na temat przygotowania zmarłego do pochówku został przedstawiony w dwóch punktach. Pierwszy punkt ukazuje przygotowanie zmarłego do pochówku (od śmierci do złożenia w trumnie). Został tu opisany sposób umycia zwłok i ich ubiór. Kolejnym elementem jest ułożenie zmarłego w trumnie i włożenie przedmiotów, które powinny znaleźć się przy nieboszczyku. Zdaniem badanych osób są to ważne części godnego pochówku członka lokalnej wspólnoty. Po omówieniu zewnętrznego przygotowania zmarłego, w drugim punkcie zostało opisane typowe czuwanie przy nieboszczyku. Przedstawiono, w jaki sposób organizowano spotkanie modlitewne i jak ono wyglądało. Oprócz klasycznego czuwania, jakie odbywało się jeszcze w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, zostały opisane zmiany, które zaszły w tej formie modlitwy za zmarłego na terenie Włodawy.
9

Ludowa wizja życia pozagrobowego w parafii Miłosierdzia Bożego w Brzezinach (diecezja sandomierska)

51%
Siroń-Tałanda A.
Roczniki Teologiczne
|
2016
|
vol. 63
|
issue 9: Teologia fundamentalna i religiologia
163-178
EN
The article is based on ethnographic fieldwork conducted in the Divine Mercy Parish of Brzeziny. The paper is about folks’ believes and views of afterlife. First part of paper is about relationship between the living and the dead. The people believe that the contact between souls and living is possible. The departed warn their loved ones of danger or death and beg for the conversion or seek prayer. In the subsequent sections we present people’s views about the particular judgment where a soul will go right after living the body, and about the Last Judgement which will occur after the Second Coming. The last part of paper describes places, where soul is going after the particular judgment. Heaven is described as a place of everlasting happiness and seeing God, whereas hell is described as a place of everlasting punishment, where the souls of condemned people go. Purgatory is an intermediate state where the souls undergo purification in order to be will God.
PL
Artykuł został napisany na podstawie etnograficznych badań terenowych przeprowadzonych w parafii pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego w Brzezinach. Przedmiot refleksji stanowią ludowe wierzenia i wizje dotyczące życia pozagrobowego. Pierwszą część artykułu stanowi charakterystyka relacji żywych ze zmarłymi. Ludność wierzy w możliwość kontaktowania się dusz z żyjącymi. Zmarli ostrzegają bliskich przed niebezpieczeństwem, śmiercią, proszą o nawrócenie lub modlitwę. W kolejnych fragmentach przedstawiono wizję sądu szczegółowego, na który udaje się dusza w chwili rozłączenia z ciałem oraz Sądu Ostatecznego, który nadejdzie w momencie paruzji. Ostatni paragraf artykułu to charakterystyka miejsc, do których trafia dusza po sądzie szczegółowym. Niebo przedstawione zostało jako stan wiecznej szczęśliwości i oglądania Boga. Piekło jest miejscem niekończących się kar, gdzie trafiają dusze potępionych. Pośrednie miejsce to czyściec, gdzie dusze zostają oczyszczone, by móc przebywać z Bogiem.
10

Święto Matki Boskiej Gromnicznej w religijności ludowej

51%
Kupisiński Z.
|
2015
|
vol. 62
|
issue 9: Teologia fundamentalna i religiologia
191-210
EN
The Feast of Our Lady of Candles is the later name for the Feast ofPresentation of the Lord,founded in the fourth century. Initially, the celebration had a Christological accent, but with time it acquired features of Marian feast (now in the liturgy the original name is in force). In Polish folk religiosity the name Our Lady of the Thunder Candle has functioned, as people came to church to have their candles called “gromnica” (the Thunder Candle) blessed. Under the influence of the Church's teaching, ancient folk customs and rituals have changed their content and meaning.So it was with the symbolism of light and candle.After giving it a Christian interpretation burning candle symbolizes the eternal light, which is Christ for every Christian. In the life of the villagersgromnicahad great significance and was used for various practices. It was handed to a dying person to be safelyaccompaniedby Mary to the “other world” and in the light of Christ. Aftercoming backfrom church, sign of the cross was marked with a smoky flame ofgromnicaat the frames of windows and the front door of the house to ensure God's protection from evil spirits. Gromnica waslit and placed in a window or on a table during storm to protect the house and farm fromthunder-lightand “avert” storm. This was not a magical act, as some ethnologists asserted,but a form of folk piety through the intercession of Mary (People prayed Rosary and “Beneath Thy Protection”).Gromnicawas also used for medical and meteorological practices; by observing the flame during the church service or on the way home people were makingpredications.According to the folk beliefs, candle had its power, because it was blessed in the church by the priest.Nowadays verylittle is left of the ancient folk customs associated with the Thunder Candle. Only in some families the custom of handinggromnicato the dying person or marking sign of the cross on the frames of the door and windows is still practiced. However, the candle as such and its burning flame reminds the faithful about Baptism and Christ – the eternal Light.
PL
Święto Matki Boskiej Gromnicznej to późniejsza nazwa powstałego w IV wieku święta Ofiarowania Pańskiego. Początkowo obchody święta posiadały chrystologiczny akcent, ale zupływem czasu nabrały charakteru maryjnego (obecnie w liturgii powrócono do pierwotnej nazwy). W polskiej religijności ludowej funkcjonowała nazwa Matki Boskiej Gromnicznej ze względu na święcenie w Kościele świec zwanych gromnicami. Pod wpływem nauki Kościoła dawne zwyczaje i obrzędy ludowe zmieniły swą treść i znaczenie. Tak było z symboliką światła i świecy.Po nadaniu mu chrześcijańskich interpretacji płonąca świeca symbolizuje światłość wiekuistą, jaką dla każdego wierzącego człowieka stanowi Chrystus. W życiu mieszkańców wsi gromnica posiadała wielkie znaczenie i była wykorzystywana do różnych praktyk. Wręczano ją do ręki umierającemu, aby Maryja bezpiecznie i w świetle Chrystusa przeprowadziła go na „tamten świat”. Po przyjściu z kościoła znaczono kopcącym się płomieniem z gromnicy znak krzyża na futrynach okien i drzwi wejściowych do domu, aby Bóg strzegł domostwa i chronił przed złymi mocami. Zapalano ją i stawiano w oknie lub na stole podczas burzy, aby uchronić dom i gospodarstwo przed uderzeniem pioruna i „odwrócić” burzę. Nie były to czynności magiczne, jak zachowanie to kwalifikują niektórzy etnologowie,gdyż w tym czasie przez wstawiennictwo Maryi zanoszono modlitwę do Boga (odmawiano modlitwę „Pod Twoją obronę”, modlono się na różańcu). Gromnicę wykorzystywano też do przepowiadania praktyk medycznych, meteorologicznych (patrząc jak się pali podczas nabożeństwa czy w drodze do domu). Według wierzeń ludowych posiadała swą moc, gdyż została wkościele poświęcona przez kapłana. Do czasów współczesnych niewiele pozostało z dawnych ludowych zwyczajów związanych z gromnicą. W niektórych tylko rodzinach daje się ją umierającemu, czy kreśli znak krzyża na futrynach okien i drzwi. Jedynie jej wygląd i płonący płomień przypomina wierzącemu sakrament chrztu świętego oraz Chrystusa – Światłość wiekuistą.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.