Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  fraszka
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Semantyka nazwy „fraszka” a konteksty kulturowe

100%
Bedyniak J.
Pamiętnik Literacki
|
2018
|
vol. 109
|
issue 1
5-25
PL
Tekst traktuje o zapożyczonej przez Jana Kochanowskiego z języka włoskiego nazwie genologicznej fraszka. Jest próbą odpowiedzi na pytanie o literacką motywację nazwy zbioru. Wskazano na kontekst antyczny, a mianowicie niewielki atrybut – gałązkę, z którą wykonywane były przez starożytnych w czasie uczty biesiadne utwory poetyckie (skolia). Mechanizm semantycznej derywacji pozwala widzieć w nazwie metonimię oznaki. Analiza sytuacji komunikacyjnej w wierszach należących do zbioru "Fraszek" potwierdza towarzysko-zabawowy charakter poetyckiej kolekcji. Sugerują go także wypowiedzi zewnętrzne, mówiące o kolektywnym odbiorcy, „dobrym towarzyszu”, dla którego były pisane fraszki. Polskojęzyczny zbiór jest paralelny – nie tylko w zakresie formy, ale i dominanty tematycznej – wobec kolekcji łacińskich "Foricoeniów".
EN
The text treats of the genealogical name “fraszka” (trifle) borrowed by Jan Kochanowski from the Italian language. It is an attempt to answer the question about the literary motivation of the name of the collection, and points out to its ancient context, namely to a small attribute a branch with which the ancients performed their poetical works (scolia) during their feasts. The mechanism of semantic derivation allows to discern a metonymy of a sign in this name. The analysis of the communication situation in the poems, which make up “Fraszki (Trifles)” confirms the social and entertaining nature of the poetic collection. This is also suggested in external opinions about the collective audience, the “good companion,” for whom the trifles were written. The Polish language collection is parallel not only in the scope of form, but also in the thematic dominant to the collection of Latin “Foricoenia.”
2
Publication available in full text mode
Content available

O sposobach finalizowania przez Jana Kochanowskiego poszczególnych segmentów własnej twórczości – nowe spojrzenie na problem tzw. architektury Fraszek

89%
Rusnak R.
Śląskie Studia Polonistyczne
|
2019
|
vol. 14
|
issue 2
11-25
EN
The article constitutes an attempt at elaborating upon a distinguishable type of text composition appearing in the parts that conclude individual books of Jan Kochanowski’s Fraszki. What is especially emphasized by the author of the article is a peculiar, in terms of convention, way of crowning the collection by two epigraphs whose character is obviously obscene: Marcinowa powieść (III 85) and O flisie (III 86). In the light of the argumentation presented, the sense of the poets’ concept implemented therein should be sought in a much dichotomous relationship between the two said fraszkas and the preceding poem Na słup kamienny (III 84), but also in the figure of achieving a defined aim, which appears in both the fraszkas. The author of the article also considers some correspondences occurring between the fraszka O flisie and the pieces Na most warszewski (II 106–108) and the elegy III 15.
3
Publication available in full text mode
Content available

Jeszcze w sprawie genezy terminu „fraszka”

65%
Rusnak R.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
|
2019
|
vol. 53
|
issue 2
213-227
EN
Author, pondering over various meanings of “fraszka” in the work of Jan Kochanowski, expresses his doubts in regards of Sante Graciotti’s thesis, claiming there is no one single case of its genological use in it. Sufficient enough to prove it wrong is the fact of him naming his epigrammatic collection – simultaneously to the process of putting in proper order his output – with the use of nothing other but this exact notion. The impending appropriation of such a use in Polish language has been shortly after confirmed by Melchior Pudłowski’s Fraszek księga pierwsza (1586). In further part of the article author tries to establish the precise moment of the first ever use of the word “fraszka” in print. As it turns out, although Kochanowski makes a use of it for the first time in his Satyr (1564), he was slightly preceded by both Stanisław Orzechowski’s Rozmowa albo dyjalog około egzekucyjej (1563) and anonymous Historyja trojańska (1563).
PL
Autor, rozważając sposoby rozumienia leksemu „fraszka” przez Jana Kochanowskiego, poddaje w wątpliwość tezę Sante Graciottiego, jakoby nie pojawił się ani razu w twórczości pisarza genologiczny sens tego leksemu. Za dostateczny dowód, iż jest inaczej, uznaje on opatrzenie przez czarnoleskiego poetę takim a nie innym tytułem swej obszernej epigramatycznej antologii w momencie porządkowania dorobku całego życia, a potwierdzenie, iż sens ten doczekał się rychłego zadomowienia, przynosi wydany krótko potem zbiór Melchiora Pudłowskiego Fraszek księga pierwsza (1586). W drugiej części artykułu próbuje się ustalić, komu należy przypisać pierwszeństwo, jeśli chodzi o użycie wyrazu „fraszka” w druku. Jak się okazuje, u samego Kochanowskiego leksem ten po raz pierwszy pojawia się w Satyrze (1564), wyprzedzają go natomiast nieznacznie zarówno Rozmowa albo dyjalog około egzekucyjej (1563) Stanisława Orzechowskiego, jak i anonimowa Historyja trojańska (1563).
4
Publication available in full text mode
Content available

Jubileusz? Fraszka

63%
Madejski J.
Autobiografia. Literatura. Kultura. Media
|
2021
|
vol. 17
9-18
EN
The author presents a lyrical miniature of Artur Daniel Liskowacki titled „Fraszka” („Trifle”) from the volume „Atlas ptaków polskich” („Atlas of Polish Birds”). On this example he shows the most important features Szczecin writer’s poetry. Above all, the article shows Liskowacki’s interest in time. However, the writer is less interested in the philosophy of time. Liskowacki introduces the issue of temporality through the description of a clock.
PL
Autor przybliża miniaturę liryczną Artura Daniela Liskowackiego Fraszka z tomu Atlas ptaków polskich. Na tym przykładzie pokazuje najważniejsze cechy poezji szczecińskiego pisarza. Przede wszystkim jednak w artykule ukazane jest zainteresowanie Liskowackiego czasem, którego mniej interesuje filozofia czasu. W problematykę temporalności Liskowacki wprowadza poprzez opis zegara.
5

Nieliteracki temat w literaturze potrzebny. O ratunkowej funkcji antologii

63%
Kocela W.
Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej
|
2021
|
vol. 27: IZOLACJA I KOMUNIKACJA – ROZWAŻANIA NAD FORMAMI KOMUNIKACJI LITERACKIEJ I KULTUROWEJ
313-326
EN
The article presents epigrams and satires devoted to medical issues, which in fact are a commentary to the more or less dynamically changing state of the health care system in former Poland. Thus, the issues of the ethics of the medical profession, the way of dealing with the patient and the approach itself are at the center of attention and reflection to the subject of the disease and the accompanying experiences and emotions. The key point of considerations, however, is the issue of the salvage function of the anthology, which collects and preserves forgotten and omitted texts due to the “non-literary nature” of the topic discussed in them or their permanent affiliation to a topic bordering on culture, applied literature and history of medicine.
6

Wołanie Priapa. Fraszka „Do dziewki” (III 82) Jana Kochanowskiego i jej domniemane źródło włoskie

63%
Lawenda T.
Pamiętnik Literacki
|
2024
|
vol. 115
|
issue 1
57-80
PL
Autor artykułu omawia zagadnienie wpływów włoskich w twórczości Jana Kochanowskiego w świetle jego młodzieńczych pobytów na terytorium Republiki Weneckiej i potencjalnego oddziaływania poznanych wówczas lektur. Jedną z nich mógł być pornograficzno-satyryczny cykl sonetów „La Priapea” Niccola Franca z 1541 roku, a więc wydany kilkanaście lat przed przybyciem polskiego poety do Włoch. Najprawdopodobniej zbiór ten dopełnia we fraszce „Do dziewki” (III 82) wzorzec anakreontyczny (umizgi starego zalotnika do młodej dziewczyny w strofie 1) i rozwija go w kierunku zdecydowanie obscenicznym (fallicznym – strofy 2–3), nie zacierając przy tym elementów tradycyjnie łączonych z rodzimą kulturą Kochanowskiego.
EN
The author of the paper discusses the issue of Italian influences in Jan Kochanowski’s output in the light of his youthful stays in the Republic of Venice, and a possible impact of the books with which he acquainted at that time. Niccolò Franco’s “La Priapea” (1541), a pornographic-satirical cycle of sonnets issued a dozen or so years before Kochanowski’s arrival, could have been one of them. In the trifle III 82 “Do dziewki” (“To a Maid”) Franco’s collection most probably completes the Anacreontic pattern (an elderly suitor’s love’s labours to a young maid in the first stanza) and develops it into a firmly obscene (phallic, in verses 2–3) direction, while ceasing to wipe out the elements traditionally linked with Kochanowski’s home culture.
7

Jana Kochanowskiego epigramaty o „pszczołach budziwiskich” i radziwiłłowska elegia (III 9). Prolegomena do badań nad środowiskiem kulturalnym Mikołaja Radziwiłła Czarnego

51%
Chemperek D.
Roczniki Humanistyczne
|
2016
|
vol. 64
|
issue 1: Literatura polska
153-172
PL
Cztery polskojęzyczne epigramaty poświęcone „pszczołom budziwiskim” (Fraszki, „Księgi wtóre”, 83-86), dwie łacińskie miniatury z tomu Foricoenia (44, 45) oraz Elegia IX z „Księgi III” Elegiarum libri quattuor Jana Kochanowskiego dokumentują jego związki z Mikołajem Radziwiłłem Czarnym (1515-1565), kanclerzem wielkim litewskim i wojewodą wileńskim, przywódcą protestantów w państwie polsko-litewskim. Poetyckie miniatury powstały najpewniej w okresie 10 czerwca – 19 października 1563 w Budziwiszkach vel Bujwidiszkach (obecnie: Buivydiškės) koło Wilna, natomiast jesienią tego roku Kochanowski napisał elegię. O ile w Elegii IX poeta kreuje wizerunek Radziwiłła jako męża stanu, sługi państwa króla Zygmunta Augusta, o tyle w bezpretensjonalnych epigramatach możnowładca jest przedstawiany jako mecenas skupionego wokół niego środowiska humanistów, propagujących reformację. Jako radziwiłłowskie „pszczoły” – pracowite, dobroczynne, znoszące na ziemię Bożą prawdę (odwołanie do Platońskiego toposu) – Kochanowski określił leksykografa Jana Mączyńskiego, poetę Andrzeja Trzecieskiego młodszego i zapewne Cypriana Bazylika – poetę, muzyka, drukarza. W epigramatach autor ukazał Mikołaja Radziwiłła Czarnego jako mecenasa kultury nowego formatu, promującego protestantyzm, zaś zgromadzonych wokół niego twórców jako spójne środowisko literackie. Jakkolwiek zostało ono przedstawione w sposób afirmatywny, Kochanowski zachował wobec niego postawę życzliwego outsaidera. Świadczy o tym sceptyczny ton foricoenium 45 i uwarunkowania biograficzne poety, który był wówczas sekretarzem biskupa Piotra Myszkowskiego.
EN
Four Polish language epigrams on the “Budziwiszki bees” (Epigrams, Second Books, 83-86), two Latin miniatures from the volume Foricoenia (44, 45) and Elegy IX of Book III Elegiarum libri quattuor by Jan Kochanowski document his relationship with Nikolai Radziwill the Black (1515-1565), the great Lithuanian chancellor and voivode of Vilnius, the leader of the Protestants in the Polish-Lithuanian State. The poetic miniatures were probably written between June 10 and October 19, 1563 in Budziwiszki aka Bujwidiszki (now Buivydiškės) near Vilnius, and Kochanowski wrote Elegy IX in autumn 1563. While in Elegy IX the poet creates the image of Radziwill as a statesman, a servant of the state of King Zygmunt August, in the unpretentious epigrams the magnate is presented as a patron surrounded by the humanists who promote reformation. Kochanowski described lexicographer John Mączyński, poet Andrew Trzecieski junior and most probably Cyprian Bazylik, poet, musician, and printer, as the Radziwill “bees” – hard-working, charitable, bringing the truth to the God's earth (a reference to a Platonic topos). In his epigrams, the author showed Nikolai Radziwill the Black as a patron of culture of the new format promoting Protestantism, and the creators gathered around him as a coherent literary milieu. Although it was presented in an affirmative way, Kochanowski maintained an attitude of the benevolent outsider. It is reflected by the skeptical tone of foricoenium 45 and biographical circumstances of the poet who was the then secretary of Bishop Piotr Myszkowski.
8

„Bitwa u Huły”. O fraszce III 51 Jana Kochanowskiego i poemacie Macieja Stryjkowskiego

51%
Oszczęda A.
Pamiętnik Literacki
|
2024
|
vol. 115
|
issue 1
81-92
PL
W artykule omówiono dwa utwory ściśle związane z bitwą pod Ułą, ważnym epizodem wojny z Moskwą o Inflanty. Zdobycie Połocka przez oddziały Iwana Groźnego (15 II 1563) i rozpoczęta przez cara w styczniu 1564 kampania wojenna przeniosły konflikt w głąb Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dwie wielkie armie moskiewskie miały się zebrać pod Orszą i ruszyć na Wilno, oddalone od teatru wojny o zaledwie 26 mil. Zwycięstwo oddziałów litewskich odniesione pod Ułą (26 I 1564) i niemal kompletne rozbicie jednej z armii Iwana Groźnego odsunęło bezpośrednie zagrożenie i stało się wstępem do kolejnych sukcesów militarnych wojsk polsko-litewskich. Te właśnie wydarzenia są tłem fraszki III 51 Jana Kochanowskiego i zachowanego w rękopisie poematu Macieja Stryjkowskiego. Uwagi o epigramie „Do Lubimira” zmierzają do objaśnienia relacji utworu z grecką podstawą fraszki, prostują błędy dotychczasowych edycji, uściślają też jej datowanie. Natomiast w przypadku udostępnionego niedawno we fragmentach dzieła Stryjkowskiego koncentrują się na opisie zabytku i epickim kształcie poematu o bitwie pod Ułą.
EN
The paper discusses two poetic pieces closely connected to the Battle of Ula, a significant episode of the war with Moscow for Livonia. Capturing Polock by the troops of Ivan the Terrible (February 15th, 1563) and starting the war campaign by the Tsar in January 1564 moved the conflict into the interior of the Grand Duchy of Lithuania. Two great Muscovite armies were to meet near the city of Orsha to move towards Vilnius that was placed 26 miles away from the war theatre. The victory of the Lithuanian troops in the Battle of Ula (January 26th, 1564) and almost complete defeat of one army of Ivan the Terrible moved the immediate threat away and made way for a series of successes of the Polish-Lithuanian armed forces. The above-sketched events make up a background of Jan Kochanowski’s trifle III 51 and Maciej Stryjkowski’s handwritten poem. Remarks on the epigram “Do Lubimira” (“To Lubimir”) lead to explication of the relation between the poem and the Greek basis of the trifle, and disambiguate its dating. While as far as recently rendered available fragments of Stryjkowski’s work are concerned, they focus on the piece’s description and the shape of the poem about the Battle of Ula.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.