Produkcja filmów jidyszowych w Polsce lat 30. budziła skrajne reakcje wśród twórców, polityków, publicystów oraz widzów. Reakcje te odcisnęły ślad w przedwojennej publicystyce, we wspomnieniach, wywiadach i tekstach programowych. Na podstawie źródeł w języku polskim, jidysz i angielskim (wiele z nich nie było dotychczas przywo- ływanych w literaturze przedmiotu) autor zrekonstruował nieformalną dyskusję na temat funkcji, tożsamości i stylu kina żydowskiego w przedwojennej Polsce. Spory koncentrowały się wówczas wokół czterech głównych problemów: do kogo adresować film jidysz i jak uzasadnić jego istnienie w epoce naznaczonej antysemityzmem i groźbą wojny? jak definiować artystyczność filmu jidysz i uciec od odium szundu (żydowskiego kiczu)? jak wpisać się w szerszy projekt nowoczesnej kultury jidysz lub kultury żydowskiej?; jaką strategię obrać wobec kinematografii polskiej, w ramach której powstają filmy jidyszowe? W tekście zostają też poruszone kwestie szczegółowe, jak chociażby recepcja kina żydowskiego czy kontrowersje (polityczne, religijne, finansowe) związane z produkcją konkretnych filmów.
EN
The production of Yiddish films in Poland in the 1930s caused a lot of controversy among filmmakers, politicians, critics and viewers. These reactions left their mark on pre-war journalism, in memoirs, interviews and manifestos. The article reconstructs an informal discussion on the function, identity and style of Jewish cinema in prewar Poland, based on Polish-, Yiddish- and English-language sources (many of which have not yet been cited in relevant literature). The dispute revolved around four main issues: What is the perfect audience for Yiddish film and how to justify such film production in an era marked by anti-Semitism and the threat of war?; How to define the artistic aspects of Yiddish film and how to avoid shund ( Jewish kitsch)?; How to fit into the broader project of modern Yiddish or Jewish culture?; How to relate to Polish cinema industry which produces films in Yiddish? The article also deals with a number of specific issues, such as the reception of Jewish cinema or controversies (political, religious, financial) related to the production of particular films.
W tekście autor analizuje dwa spośród zachowanych filmów zrealizowanych przez Aleksandra Forda przed 1939 rokiem: „Sabry” (1933) i „Drogi młodych” („Mir kumen on”, 1936). Celem analizy jest wykazanie obecności w nich wyraźnych śladów ideologii internacjonalizmu komunistycznego, stojących w sprzeczności z ideą bucharinowskiego socjalizmu w jednym kraju, realizowaną przez Forda w „Młodości Chopina” (1951) i poniekąd w „Krzyżakach” (1960). Rachwald bada obecność wątków etnicznych w wymienionych filmach, zwracając uwagę na wskazaną przez Forda siłę więzi klasowych oraz słabość i tymczasowość więzi etnicznych i narodowych. W tle tych obserwacji umieszczam praktykę zmieniania nazwiska przez twórców pochodzenia żydowskiego pracujących w polskim przemyśle filmowych dwudziestolecia międzywojennego (Ford, Waszyński). Efektem jest profil ideowy młodego reżysera, bliższego wówczas, mimo zaangażowania w KPP, Drugiej, a nie Trzeciej Międzynarodówce.
EN
In the article the author analyses two of the surviving films by Aleksander Ford made before 1939: „Sabra” (1933) and „Children Must Laugh” („Mir kumen on”, 1936). The aim of the analysis is to demonstrate the presence in them of traces of communist ideology of internationalism, standing in contradiction with Bukharin’s idea of the Socialism in One Country implemented by Ford in „Young Chopin” (1951) and to some extent in the „Teutonic Knights” (1960). Rachwald examines the presence of ethnic themes in these films, noting that Ford pointed to the strength of bonds existing within social class and the weakness and transience of bonds based on ethnicity and nationality. Given this, the author also points out to the practice of changing one’s surname common among the artists with Jewish background (e.g. Ford, Waszyński) working in the Polish film industry in the interwar period. In conclusion the article presents an ideological profile of a young director, who despite his engagement with the Polish Communist Party, at the time was closer to the Second and not the Third International.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.