Search results

1

Question of God – Today

100%

Müller G.

Roczniki Teologiczne

|

2019

|

vol. 66

|

issue 2: Teologia dogmatyczna

5-18

EN

Contemporary atheism, which has its roots in the Enlightenment as well as in the 18th and 19th-century critique of religion, differs from the historically more distant forms of negating God's existence or His effectiveness in the world. These approaches assume that the human intellect has freed itself from the Dark Ages of metaphysics and theology of revelation to find its natural state in immanentism and secularism. In this way, the non-existence of God becomes unquestionable, because He is nothing more than an imaginary being, whose existence cannot be proved empirically or granted an a priori status. At the same time, some prominent thinkers challenge the conceptual viability of positivism. Their arguments pertain to the intellectual and existential questions that are inseparable from the spiritual nature of the human being. They also point to the argumentative conviction that the human being displays a predilection to investigate the transcendent origin and purpose of the world. Reference to God allows a reappraisal of the historical evidence of the historical act of God's revealing Himself through Jesus Christ. Faith in God, who is present in the world, gives hope even in the face of death, as Dietrich Bonhoeffer confessed shortly before his execution by the godless Nazis.

PL

Nowy ateizm, jaki wyłonił się z oświeceniowej i religijnej krytyki XVIII i XIX wieku, różni się od dawnych form negowania istnienia Boga czy też jego skuteczności w świecie. Wychodzi on z założenia, że intelekt wyzwolił się od zaciemnienia poprzez metafizykę i teologię objawienia i znalazł swój naturalny stan w immanentyzmie i sekularyzmie. Tym samym nieistnienie Boga byłoby oczywiste, ponieważ byłby On istotą wyimaginowaną, której istnienia nie można udowodnić empirycznie-naukowo a priori. Niektórzy prominentni myśliciele dowodzą intelektualnej niemożności pozytywizmu. Wychodząc od intelektualnych i egzystencjalnych pytań, których nie da się argumentacyjnie oddzielić od duchowej natury człowieka, dochodzą do przekonania, że człowiek stawiając pytania jest ukierunkowany na transcendentne pochodzenie i cel istnienia świata. W świetle ukierunkowania na Boga, historyczne świadectwo historycznego samoobjawienia się Boga w Jezusie Chrystusie może być ponownie ocenione. Wiara w Boga, który jest obecny w świecie, daje nadzieję także w obliczu śmierci, jak zeznał Dietrich Bonhoeffer na krótko przed swoją egzekucją przez bezbożnych nazistów.

2

O historii absolutnej klęski – krytyka religii w eseistycznej twórczości Josefa Šafaříka

100%

van Wissem P.

Slavia Meridionalis

|

2020

|

vol. 20

PL

Artykuł przedstawia negatywną ocenę religii wyrażoną w eseistycznych tekstach czeskiego dysydenta i eseisty – Josefa Šafaříka (1907–1992). Charakterystyczną cechą tekstów Šafaříka jest głęboka krytyka kultury, która choć jest wycelowana przede wszystkim w technokratyczną cywilizację, nie jest wyłącznie oceną szeroko rozumianej nowoczesności. Josef Šafařík upatruje źródła egzystencjalnego kryzysu człowieka w ukształtowaniu kultury europejskiej poprzez religię, która legitymizując postęp techniczny, stała się przyczyną utraty przez człowieka zrozumienia dla tego, co metafizyczne. Według J. Šafaříka to właśnie religia wytworzyła dyktat finalizmu prowadzącego do dehumanizacji osoby ludzkiej. Choć pogląd ten nie jest w (po)nowoczesnej filozofii odosobniony, u autora dzieła Cestou k poslednímu zostaje wyrażony w prowokujący sposób – nie tyle po to, by podważyć same fundamenty kultury europejskiej, ile po to, by skłonić odbiorcę do dogłębnej reinterpretacji ustalonych prawd. Mimo surowej krytyki religii, jej kulturowej i społecznej roli, w tekstach Šafaříka cały czas obecny jest wymiar metafizyczny. Autor dokonuje jednak przeorientowania układu człowiek – metafizyka. Według niego horyzont transcendentalny obecny jest jedynie w istocie człowieka, nie w zewnętrznym absolucie, niezależnie od tego, czy jest to absolut rozumiany jako Idea, Bóg czy Postęp. W artykule ukazane są paralele pomiędzy myślą Josefa Šafaříka oraz Jana Patočki i Jeana-Francois Lyotarda.

EN

The article presents the thought of Czech dissident and essayist Josef Šafařík (1907–1992). A characteristic feature of Šafařík’s texts is deep criticism of culture. The sharpness of this criticism is directed against technocratic civilization, although it is not only a criticism of widely understood modernity. Šafařík sees the source of mankind’s existential crisis in religion, which legitimized technological progress and eventually led to the loss of the metaphysical aspect of humanity. Although this view is not isolated in (post)modern philosophy, Šafařík expressed it in a rather radical way: not so much to undermine the very foundations of European culture but to provoke in the reader a profound reinterpretation of established truths. In spite of the insightful criticism of religion, Šafařík’s texts are permeated by the metaphysical dimension, but the relation between human beings and transcendence is in this case reversed. According to Šafařík, the transcendental horizon is present only in the essence of man, not in the outer absolute, regardless of whether it is an absolute understood as an Idea, God, or Progress. The article presents analogies in the thought of Josef Šafařík, Jan Patočka and Jean-Francois Lyotard.

3

Nowy ateizm

80%

Kucharczyk J.

Rocznik Teologiczny

|

2013

|

vol. 55

|

issue 1-2

119-253

EN

The paper presents the sources and the basic features of the new atheism, at the background of claims and methodology of older atheism, scientific concepts in the fields of biology, psychology and physics, by which it is inspired at the forum of culture. It is argued that the power of new atheism is based on the empirical sciences from which directly - without employment of the humanities and religious studies, theology and philosophy - draws metaphysical, philosophical and axiological conclusions. So it becomes part of the movement called by John Brockmann a third culture. New atheism takes different forms at the same time, in addition to the perspectives of its foremost representatives – sarcastically called “the four horsemen of the Apocalypse”: Richard Dawkins, Dan Dennett, Sam Harris and Chrstopher Hitchens, it includes works of philosophers, academics, and even journalists or idols of pop culture. In this way, it becomes an important element of the mental and spiritual life.

PL

Artykuł dokonuje analizy źródeł i podstawowych właściwości nowego ateizmu odnosząc go tak do twierdzeń i metodologii ateizmu dawniejszego, koncepcji naukowych z zakresu biologii, psychologii czy fizyki, którymi się inspiruje, jak do sposobu funkcjonowania w kulturze. Stawia tezę, że jego moc polega na oparciu się na naukach empirycznych, z których bezpośrednio – z pominięciem nauk humanistycznych jak religioznawstwo, teologia czy filozofia – wyprowadza wnioski metafizyczne, światopoglądowe i aksjologiczne. Tak staje się częścią ruchu, który John Brockmann określa mianem trzeciej kultury. Nowy ateizm przybiera przy tym różne formy, oprócz ateizmu tzw. „czterech jeźdźców apokalipsy” Richarda Dawkinsa, Dana Dennetta, Sama Harrisa i Christophera Hitchensa, obejmuje twórczość filozofów, naukowców a nawet publicystów i przedstawicieli kultury popularnej. W ten sposób staje się znaczącym elementem życia umysłowego i duchowego.

4

Ateistyczny charakter aksjologii Andrzeja Nowickiego

80%

Płoszczyniec A.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2017

|

issue 23

169-191

XX

Celem niniejszego tekstu jest przedstawienie ateistycznego charakteru aksjologii Andrzeja Nowickiego. Wpierw zrekonstruowano pojęcie ateizmu oraz omówiono najważniejsze wartości w jego filozofii, ze szczególnym uwzględnieniem ich ateistycznego kontekstu. Ateizm jest dla Nowickiego konsekwentnym racjonalizmem, w którym wszystko można zbadać i zakwestionować. Główną funkcją religii jest sakralizacja zjawisk i wyłączanie ich z pola dociekań. Najważniejszymi wartościami dla Nowickiego są: kultura, nieśmiertelność imienia, potomność, płodność dzieł, nowość. Wymienione wartości stanowią ateistyczne ekwiwalenty koncepcji religijnych oraz umożliwiają budowanie świeckiej kultury, która nadaje sens życiu oraz pozwala człowiekowi rozwijać się i być stwórcą samego siebie.

EN

The aim of this paper is to present the atheistic character of Andrzej Nowicki’s axiology. By conceptual analysis, Nowicki’s notion of atheism was reconstructed and the most important values in his philosophy was discussed, with particular regard to their atheistic context. Atheism is for Nowicki a consequent rationalism in which everything can be investigated or questioned. The main function of religion is to sacralize phenomena and to exclude them from the field of considerations. The most important values for Nowicki are culture, immorality of name, posterity, fruitfulness of works and newness. These values are atheistic equivalents to religious concepts and they allow to build secular culture, which give meaning of life and allow for human to develop and to be creator of himself.

5

Warsztat pojęciowy Andrzeja Nowickiego w badaniach nad historii ateizmu i krytyki religii

80%

Płoszczyniec A.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2014

|

issue 4

35-42

PL

W niniejszym artykule przedstawiłem idee, których Andrzej Nowicki używał w badaniach historycznych nad ate- izmem i krytyką religii. Na początku zostały pokazane marksistowskie podstawy i założenia jego religioznawstwa, nacisk został położony na jego twórcze koncepcje rozmaitych klasyfikacji krytyki religii i ateizmów oraz dystynkcję znaczeń między nimi. Zaprezentowano poszczególne dyrektywy badawcze, a osobno zostały potraktowane jego oryginalne idee badań ilościowych nad ateizmem oraz pojęć ateografii i ateoznawstwa.

EN

The this article I present ideas which Andrzej Nowicki used in historical researches on atheism and critique of religion. At the beginning, Marxist base and assumptions of his religious studies were shown, and the accent was put on his cre- ative concepts of various classiÞ cations of critique of religion and atheism and the distinction of meanings between them. Respective research directives were presented and separately dealt with his original ideas of quantitative researches on atheism and notions of atheography and atheocompetence.

6

Religia naturalna i krytyka objawienia w filozofii Matthew Tindala

71%

Stefaniuk T.

Kultura i Wartości

|

2015

|

issue 15

DE

Der Artikel widmet sich der Kritik der Offenbarung, der wir auf dem Boden des britischen Deismus bei solchen Philosophen wie Herbert von Cherbury, William Wollaston, Thomas Chubb, John Toland oder Anthony Collins begegnen. Besondere Aufmerksamkeit wird den Anschauungen von Matthew Tindal geschenkt, der vor allem als Autor von Christianity as Old as Creation in Erinnerung geblieben ist. Wie andere Deisten nimmt Tindal an, dass der aufgeklärte (d.h. aus allen Fesseln, besonders den des Aberglaubens befreite) menschliche Verstand der höchste Schiedsrichter in allen Fragen, auch jenen religionsbezogenen, sei. Er unterscheidet eine äußere Offenbarung (d.h. die für geoffenbart gehaltenen Bücher) und eine innere Offenbarung (d.h. die Erkenntnis der Ordnung der Dinge vom Menschen als rationalen Wesen). Ins Deutsche übersetzt von Anna Pastuszka

EN

The article focuses on criticism on revelation which is present among British deists, such as Herbert of Cherbury, William Wollaston, Thomas Chubb, John Toland and Anthony Collins. Particular attention is devoted to the views of Matthew Tindal, who is remembered primarily as the author of Christianity as Old as the Creation. Tindal, like the other deists, assumes that enlightened – i.e. freed from all the restraining bonds, especially from superstition – human mind is the final arbiter on all issues, including those related to religion. He distinguishes external revelation, i.e. the books considered to be revealed by God, as well as internal revelation – which means Nature revealing itself to human rational mind. Summarised by Tomasz Stefaniuk

PL

Artykuł poświęcony jest krytyce objawienia, z jaką spotykamy się na gruncie brytyj-skiego deizmu, u filozofów takich jak Herbert z Cherbury, William Wollaston, Thomas Chubb, John Toland czy Anthony Collins. Szczególna uwaga poświęcona jest poglą-dom Matthew Tindala, który zapamiętany został przede wszystkim jako autor Christia-nity as Old as Creation. Tindal, podobnie jak i pozostali deiści, przyjmuje, że oświecony – tj. wyzwolony z wszelkich krępujących go więzów, w tym zwłaszcza z przesądów – rozum ludzki jest najwyższym arbitrem we wszelkich kwestiach, również w tych zwią-zanych z religią. Wyróżnia on objawienie zewnętrzne, tj. księgi uznane za objawione, oraz objawienie wewnętrzne, czyli objawienie się porządku rzeczy człowiekowi, będą-cemu istotą racjonalną.

7

Religia i jej rola egzystencjalna w wyobrażeniach i krytycznej ocenie młodzieży licealnej i akademickiej w Polsce.

71%

Baniak J., Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu I. S., prof. zw. dr hab. Józef Baniak U. i. A. M., j.baniak@amu.edu.pl

Władza sądzenia

|

2015

|

vol. 6. O przygodności religii w postsekularnym świecie

PL

W artykule zaprezentowane zostały postawy i oceny formułowane przez uczniów szkół średnich i studentów na temat tego, jaką rolę pełni religia w życiu człowieka . Respondenci, wywodzący się ze wskazanych zbiorowości, byli pytani czy religia ma wpływ na takie sfery ludzkiego życia jak: szczęście, miłość, moralność, edukacja, socjalizacja, a także czy chrześcijaństwo jest jedyną prawdziwą religią? Badania dotyczące tej problematyki były prowadzone w latach 2007–2010 wśród 456 uczniów szkół średnich w Kaliszu oraz 426 studentów w Poznaniu. Ogółem objęto nimi 508 kobiet i 374 mężczyzn. Znaczącą rolę religii w życiu człowieka w pełni dostrzegało 30,7% respondentów, częściowo zaś – 11,3%. Ponad połowa badanych (52,6%) jednak w sposób bezpośredni i wyraźny kwestionowała ten punkt widzenia, uznając rolę religii za niezbyt istotną w życiu człowieka. Stanowisko to było częstsze wśród studentów (67,8%) aniżeli wśród uczniów szkół średnich (59,2%). Pogląd, zgodnie z którym religia odgrywa istotną rolę w życiu człowieka, był akceptowany głównie przez respondentów głęboko wierzących w Boga (88,7%) i osoby tradycyjnie religijne (67,5%), w nieco mniejszym stopniu zaś przez tę grupę badanych, która pozostawała religijnie neutralna (40,7%). Z kolei respondenci niewierzący najczęściej kwestionowali rolę religii (91,7%) i tylko 7,2% spośród nich twierdziło, że do pewnego stopnia pomaga ona zrozumieć niektóre aspekty ludzkiej egzystencji tj. ból, cierpienie czy śmierć. Jak widać zatem, zarówno religijne, jak i ateistyczne postawy głęboko wpływały na postrzeganie religii i ocenę roli, jaką pełni ona w życiu człowieka. Wpływ na tę ocenę takich cech demograficznych, jak płeć czy wykształcenie, pozostawał wyraźnie słabszy. Respondenci okazali się także bardzo krytyczni względem stwierdzenia, że chrześcijań- stwo jest jedyną prawdziwą religią: 46,5% zdecydowanie nie akceptowała tego poglądu i uznała go za fałszywy. Z ich punktu widzenia, wszystkie religie, włączając w to chrześcijaństwo, są sobie równe i formułują identyczne cele. Wyjątkowość chrześcijaństwa była akceptowana jedynie przez 27,1% badanych, którzy wierzyli w to, że prawdziwą religią jest ta wyznawana przez nich, a wszystkie inne są fałszywe. Pozostali respondenci (22,3%) w ogóle nie odnieśli się do tej kwestii Wyniki badania pokazują, że postawy młodych Polaków względem religii i roli jaką odgrywa ona w życiu człowieka, są bardzo zróżnicowane, wyraźnie jednak krytyczne, kwestionujące znaczenie wiary w wielu obszarach ludzkiej egzystencji. Znacząca rola religii jest akceptowana jedynie przez niewielki odsetek młodych ludzi.

EN

Summary: In this article I present ideas and assessments of high school students and students on religion candits role in people’s lives. Respondents were asked whether religion affects people’s lives such areas as: happiness, love, suffering, morality, education, socialization, as well as whether the Christian religion is the only true religion? Research on this topic was carried out between 2007–2010 among 456 high school students in Kalisz and 426 students in Poznan. The whole group of research subjects included 508 women and 374 men. The role of religion in a life is fully recognized by 30.7% and partially by 11.3% of respondents. In contrast, 52.6% of respondents, including more numerous students (67.8%) than high school students (59.3%) directly and strongly question the role of religion in the lives of people, consider it to be quite unnecessary. The role of religion is accepted mostly by respondents deeply believing in God (88.7%) and the traditional believers (67.5%), but it is accepted to less extent by the religiously neutral group (40.7%). Non believing respondents most frequently question the role of religion (91.7%), and only 7.2% stated that religion helps to understand some spheres of life such as pain, suffering or death, although still to the limited extent. Either religious or atheistic attitude profoundly influences the perception and evaluation of the role of religion in people’s lives. The influence of gender and education level on this assessment is significantly weaker. Respondents were very critical about the claim that Christianity is the only true religion: 46.5% definitely not accept this claim, and assesses them as untrue. In their recognition all of the religions, including the Christianity, are equal and tend to an identical purpose. Exclusivity of the Christianity is accepted only by 27.1% of the respondents, who believe that true religion is just their religion, but other religions are false. Other group of respondents (22.3%) did not address this issue at all. These studies showed that the attitude of Polish youth toward religion and its role in people’s lives is very diverse and clearly critical, questioning the importance of religion in many areas of life. The serious role of the religion is possible and accepted only by a smaller percentage of the young people in both the groups.

8

Heilung durch Fragen

71%

Bouma D.

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

|

2019

|

vol. 39

|

issue 1

39-48

PL

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie klasycznej krytyki religii jako pożytku dla współczesnych wierzących. Autor przedstawił kilka krytycznych wobec religii uwag wywodzących się z myśli L. Feuerbacha, K. Marxa i F. Nietzschego i odniósł je do pewnych zjawisk współczesnej religijności. Pomimo braku sympatii do wspomnianej ogólnej dezaprobaty wobec religii przez przywołanych myślicieli, autor zakłada, że zasięg ich spojrzenia może być użyteczny dla zidentyfikowania kontrowersyjnych problemów czy patologicznych zjawisk współczesnej religijności. Niniejszy tekst może być pożyteczny w kwestii odnoszenia klasycznej krytyki religii do pewnych elementów religijnej współczesności.

EN

The article aims to point out the fact that classical criticism of religion can be of benefit to current believers. We have picked some thoughts critical to religion made by L. Feuerbach, K. Marx and F. Nietzsche and related them to certain phenomena of religious presence. Although we do not sympathize with the mentioned authors’ general condemnation of religion, we assume that a range of their views may be useful for identifying problematic, controversial or pathological phenomena in today’s religious scene. Relating classical criticism of religion to certain segments of religious contemporaneousness may be the benefit of this text.

Refine search results

1 Humanistyka i Przyrodoznawstwo

1 Kultura i Wartości

1 Ogrody Nauk i Sztuk

1 Rocznik Teologiczny

1 Roczniki Teologiczne

1 Slavia Meridionalis

1 Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

1 Władza sądzenia

2 Płoszczyniec A.

1 Baniak J.

1 Bouma D.

1 Kucharczyk J.

1 Müller G.

1 Stefaniuk T.

1 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu I. S.

1 j.baniak@amu.edu.pl

1 prof. zw. dr hab. Józef Baniak U. i. A. M.

1 van Wissem P.

1 2020

2 2019

1 2017

2 2015

1 2014

1 2013