Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  kultura szlachecka
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Szlacheckie sentymenty i resentymenty we współczesnej kulturze polskiej

100%
Świderska-Włodarczyk U.
Res Historica
|
2022
|
issue 54
627-643
EN
This article describes the reception of noble culture in contemporary Poland. This occurs on three levels: the material, the behavioral and the symbolic. The reception results not so much from historical knowledge as from cultural memory of long duration. The memory involves interpretations, overinterpretations and omissions, therefore, it always remains secondary to its archetype. Hence, it is expressed through individual and collective sentiments and resentments, conscious and unconscious.
PL
Artykuł dotyczy recepcji kultury szlacheckiej we współczesnej Polsce. Dokonuje się ona na trzech płaszczyznach: materialnej, behawioralnej i symbolicznej. Recepcja wynika nie tyle z wiedzy historycznej, ile z pamięci kulturowej opartej na długim trwaniu. Na tę pamięć składają się interpretacje, nadinterpretacje i przemilczenia, przez co zawsze pozostaje ona wtórna do pierwowzoru. Stąd też wyraża się poprzez jednostkowe i zbiorowe sentymenty i resentymenty, uświadamiane i nieuświadamiane.
2
Publication available in full text mode
Content available

Obecność kultury szlacheckiej w Polsce XXI wieku (rekonesans)

84%
Rogulski K.
Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
|
2022
|
vol. 8
87-101
EN
The article concerns the presence of noble culture in 21st century Poland, externalized in material and non-material culture. Contemporary Polish society consciously, unconsciously or subconsciously uses the cultural heritage of its noble ancestors, especially in the field of architecture, maintenance of greenery, recipes for culinary and beverages, fashion and the system of values and original customs created by nobilities.
PL
Artykuł dotyczy obecności kultury szlacheckiej w Polsce XXI w., uzewnętrznionej w sferze kultury materialnej i niematerialnej. Współczesne społeczeństwo polskie świadomie, nieświadomie lub podświadomie korzysta z dorobku kulturalnego swych nobilitowanych przodków, zwłaszcza w dziedzinie architektury, utrzymania zieleni, receptur kulinariów i trunków, mody oraz wykreowanego przez nobilitates systemu wartości i oryginalnej obyczajowości.
3

W zbroi i bez kontusza – szlachecki portret Norwida

84%
Chlebowska E.
Studia Norwidiana
|
2014
|
vol. 32
281-289
EN
The article gives a critical discussion of Zofia Dambek’s book Cyprian Norwid a tradycje szlacheckie (Cyprian Norwid and the Gentry Traditions) (Poznań 2012), devoted to the references to the culture and traditions of the Polish gentry that can be encountered in the poet’s biography and work. The author gave her attention to the numerous manifestations of relations with the gentry culture that have up till now escaped the attention of researchers, as the author of Vade-mecum is first of all perceived as a forerunner of the Polish intelligentsia. Within the undertaken problem three motifs are distinguished: the family, the gentry and the knightly one, and they are developed in the next parts of the publication. Deliberations about Norwid’s family tradition are the point of departure here, the tradition including the sphere of facts and the legendary layer, with special consideration of the poet’s self-creation efforts; this was supplemented with a search for elements of this tradition in the poet’s works. In the next parts of the book Zofia Dambek decided to stand up to the opposition of two key elements of the gentry culture that is present in Norwid’s work, that is of the gentry tradition that was rejected by the poet, and the knight’s ethos that as a value is situated on the opposite pole. The biographicalself-creating motifs contained in the reviewed publication are especially valuable; supplemented by analyses of nobleman’s motifs in Norwid’s works make up an interesting and variegated portrait of the poet.
4
Publication available in full text mode
Content available

W zbroi i bez kontusza – szlachecki portret Norwida

84%
Chlebowska E.
Studia Norwidiana
|
2014
|
vol. 32
281-289
EN
The article gives a critical discussion of Zofia Dambek’s book Cyprian Norwid a tradycje szlacheckie (Cyprian Norwid and the Gentry Traditions) (Poznań 2012), devoted to the references to the culture and traditions of the Polish gentry that can be encountered in the poet’s biography and work. The author gave her attention to the numerous manifestations of relations with the gentry culture that have up till now escaped the attention of researchers, as the author of Vade-mecum is first of all perceived as a forerunner of the Polish intelligentsia. Within the undertaken problem three motifs are distinguished: the family, the gentry and the knightly one, and they are developed in the next parts of the publication. Deliberations about Norwid’s family tradition are the point of departure here, the tradition including the sphere of facts and the legendary layer, with special consideration of the poet’s self-creation efforts; this was supplemented with a search for elements of this tradition in the poet’s works. In the next parts of the book Zofia Dambek decided to stand up to the opposition of two key elements of the gentry culture that is present in Norwid’s work, that is of the gentry tradition that was rejected by the poet, and the knight’s ethos that as a value is situated on the opposite pole. The biographicalself-creating motifs contained in the reviewed publication are especially valuable; supplemented by analyses of nobleman’s motifs in Norwid’s works make up an interesting and variegated portrait of the poet.
5
Publication available in full text mode
Content available

Codzienne sprawy w kręgu dworu Marii z Kątskich Potockiej (zm. 1768). Zarys problemu na podstawie korespondencji kierowanej do starościny lwowskiej w latach 1765-1766

84%
Kicińska U.
Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
|
2022
|
vol. 29
|
issue 2
162-177
EN
Maria Potocka née Kątska (1722-1768), starostess of Lviv, is an extraordinary figure. She is considered a precursor of the Polish Enlightenment, a bibliophile, and an art patroness. She inherited a huge fortune of the Kątski, Denhoff, and Szczuka families, which became the foundation of the Potocki family’s later economic power. Together with her husband, Eustachy Potocki (1720-1768), she was engaged in large-scale business and patronage activities. Still, little is known about daily life at the Potocki manor. Therefore, the article focuses on presenting her activities, especially in the areas of managing her extensive estates, raising and educating her children, and charitable activities. These factors created her everyday life.
PL
Maria z Kątskich Potocka (1722-1768), starościna lwowska, to postać nietuzinkowa. Uznawana jest za prekursorkę polskiego oświecenia, bibliofilkę oraz mecenaskę sztuki. Dziedziczka ogromnej fortuny po Kątskich, Denhoffach i Szczukach, która stała się podstawą późniejszej potęgi ekonomicznej rodu Potockich. Była żoną Eustachego Potockiego (1720-1768), wraz z którym prowadziła rozległą działalność gospodarczą i patronacką. Wciąż jednak niewiele wiadomo na temat życia codziennego na dworze Potockiej. Stąd w artykule uwaga skupiona została na zaprezentowaniu jej aktywności, głównie w sferze zarządu nad rozległymi dobrami, wychowania i wykształcenia dzieci, czy też działalności fundatorskiej. Czynniki te kreowały jej codzienność.
6
Publication available in full text mode
Content available

Szlachcic na funkcyi”. Inwentarze ruchomości Władysława Charczowskiego jako świadectwo zmian mentalnych i kulturowych wśród szlachty w XVIII wieku

84%
Popiołek B.
Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
|
2022
|
vol. 29
|
issue 2
199-217
EN
The article is devoted to the changes in the culture and mentality of the eighteenth-century Polish nobility on the example of the property inventories of Władysław Charczowski, the son of castellan of Słońsk. The process of building a clerical career of a wealthy nobleman can be seen in the transformation of his environment - his marriage, the creation of a manor, recruitment of supporters and building prestige through expensive purchases. The preserved purchase registers, bills, property inventories, settlements with servants show us the complicated process of a nobleman climbing the ladder of social dependence, creating his own environment, and thus a political career, interrupted by the untimely tragic death of Władysław Charczowski.
PL
Artykuł poświęcony jest przemianom w kulturze i mentalności osiemnastowiecznej szlachty polskiej na przykładzie inwentarzy ruchomości Władysława Charczowskiego, kasztelanica słońskiego. Proces budowania kariery urzędniczej zamożnego szlachcica widoczny jest w przemianach jego otoczenia – zawartym związku małżeńskim, kreowaniu dworu, jednaniu stronników czy budowaniu prestiżu poprzez kosztowne zakupy. Zachowane regestry zakupów, rachunki, inwentarze majętności, rozliczenia ze służbą ukazują skomplikowany proces wspinania się szlachcica po drabinie zależności społecznych, tworzenia własnego otoczenia, a w ślad za tym politycznej kariery przerwanej przedwczesną tragiczną śmiercią Władysława Charczowskiego.
7
Publication available in full text mode
Content available

Cezura ocenzurowana. Raz jeszcze o „Panu Tadeuszu”

84%
Kosowska E.
Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo
|
2021
|
issue 11 (14)
109-123
EN
The article proposes an analysis of various time marks, brought forth in Adam Mickiewicz’s epic poem, which is based on presuppositions drawn on the author’s self-developed concept of cultural anthropology of literature. The author recognises the epic poem as the evidence of coexistence between the written culture of noblemen and the residues of the oral one. What is more, she draws attention to fundamental differences in establishing time marks between cultural systems based mainly on collective memory and the ones based on historical knowledge. The author also highlights the importance of deliberate ignoring of breakthrough moments in the narration about the past just to sustain tradition and preserve the continuity of the previously dominant cultural system.
PL
Autorka proponuje analizę rozmaitych cezur przywoływanych w poemacie Adama Mickiewicza z uwzględnieniem założeń wypracowanej przez siebie koncepcji kulturowej antropologii literatury. Traktuje poemat jako świadectwo współistnienia szlacheckiej kultury cyrograficznej z residuami kultury oralnej i wskazuje, że istnieją różnice w zasadach stanowienia cezury między systemami kulturowymi fundowanymi w przewadze na pamięci społecznej a systemami opartymi głównie na wiedzy historycznej. Akcentuje znaczenie ostentacyjnego pomijania w narracjach o przeszłości momentów przełomowych w celu świadomego podtrzymywania tradycji i uzyskania efektu ciągłości trwania dominującego uprzednio systemu kulturowego.
8
Publication available in full text mode
Content available

Old Polish Writers and Freedom of Expression. Reconnaissance

71%
Koehler K.
Perspektywy Kultury
|
2019
|
vol. 27
|
issue 4
153-168
PL
W pracy omawiane jest zagadnienie wolności wypowiedzi jako tematu w literaturze staropolskiej. Autor rozważa zagadnienie, czy wolność wypowiedzi to jedna z dostrzegalnych przez pisarzy sta­ropolskich wolności obywatelskich, charakterystycznych dla świa­domości politycznej szlachty. Omawiając kilka przypadków (Fran­ciszek Karpiński, Wespazjan Kochowski, Jan Chryzostom Pasek czy Stanisław Orzechowski), autor wskazuje na niezbywalną zależność świadomości wolności wypowiedzi i szlacheckiego od­czucia moralnego.
EN
The paper discusses the question of freedom of speech as an impor­tant topic in old Polish literature. The author considers the problem of whether freedom of speech was one of civil liberties recognized by old Polish writers as characteristic for the political consciousness of the nobility in the early modern era. Discussing several cases (Fran­ciszek Karpiński, Wespazjan Kochowski, Jan Chryzostom Pasek, and Stanisław Orzechowski), the author indicates the inalienable relation­ship between the awareness of freedom of speech and the old nobility’s moral sentiments.
9
Publication available in full text mode
Content available

Moda retro w polskim filmie i telewizji lat siedemdziesiątych jako zjawisko kulturowe

67%
Skotarczak D.
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
|
2023
|
vol. 78
171-187
EN
In the 1970s, retro fashion came to Poland from the West. It concerned recalling the interwar years with nostalgia in film, television and fashion. Its adoption was possible due to political and socio-demographic changes. In Poland, retro fashion was correlated with a specific fashion for the past, which involved full ennoblement of the nobility culture in the media. What is worth noting is that this fashion for the interwar period and nobility was not only eagerly adopted by the general public, but was also used politically to the legitimization of power. There were also attempts by some of the government apparatus to “attach themselves to the historical class”.
PL
W latach siedemdziesiątych XX wieku do Polski dotarła z Zachodu moda retro. Dotyczyła ona przypominania z nostalgią w filmie, telewizji i modzie lat międzywojennych. Jej przyjęcie było możliwe za sprawą zmian politycznych i społeczno-demograficznych. W Polsce moda retro skorelowana była ze specyficzną modą na dawność, dotyczącą pełnej nobilitacji w mediach kultury szlacheckiej. Co warto zauważyć, owa moda na dwudziestolecie i szlacheckość nie tylko była z chęcią przyjmowana przez ogół społeczeństwa, lecz także była wykorzystywana politycznie dla pewnej legitymizacji władzy. Pojawiły się też próby „podwiązania się do klasy historycznej” przez część aparatu władzy.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.