Results found: 2

Search results

Search:
in the keywords: legendalizacja

Sort By:

Limit search:

Ondraszek i Juraszek (Ondráš i Juráš). Postaci mityczne czy historyczne?

100%

Putzlacher-Buchtová R.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

2013

vol. 1

issue 1

61-74

Artykuł jest podsumowaniem wieloletnich badań i działań autorki związanych z postaciami legendarnych beskidzkich zbójników Ondraszka i Juraszka. Zapoczątkowały je projekty, które Renata Putzlacher-Buchtová współtworzyła: premiera sztuki teatralnej Ondraszek – Pan Łysej Góry (2005), projekt grantowy Ondráš – Ondraszek, finansowany przez Ministerstwo Szkolnictwa, Młodzieży i Kultury Fizycznej Republiki Czeskiej (2006) oraz projekt Turistický produkt Ondrášovo zainicjowany przez Euroregion Śląsk Cieszyński (2007). Autorkę w historii zbójnictwa karpackiego zaciekawił przede wszystkim fenomen psychologiczny, społeczny i artystyczny, jakim jest przemiana dawnych zbójców w góralskich bohaterów, przedstawicieli nieskrępowanej jednostkowej wolności. W artykule przedstawiona jest postać historycznego Ondraszka, fakty i domysły dotyczące jego narodzin, prawdziwości jego nazwiska, lat szkolnych, okoliczności, w jakich wstąpił na drogę zbójecką i jego nagłej śmierci. Fenomen zbójnictwa był ważnym składnikiem kultury chłopskiej i inspirował artystów zafascynowanych kulturą duchową górali. Dlatego autorka przypomina rolę, jaką odegrały czasopisma, kalendarze i tzw. „literatura dla ludu” w rozwoju czytelnictwa i budzeniu świadomości narodowej na Śląsku Cieszyńskim. Ponieważ mit zbójnicki nawiązuje do starych struktur indoeuropejskich mitów bohaterskich, autorka poświęciła też uwagę rytuałom inicjacji i pogłosom epiki bohaterskiej.

This article is the result of many years of the author’s studies dedicated to the legendary Beskid Mountains brigands Ondraszek and Juraszek. Theese studies began with the projects in which Renata Putzlacher-Buchtová was actively involved: the premiere of the play Ondraszek – Lord of the Łysa Góra (2005), a grant project Ondráš – Ondraszek financed from the budget of the Ministry of Education, Youth and Sports of the Czech Republic (2006) and the project Ondrášovo – the touristic product, initiated by the Cieszyn-Silesia Euroregion (2007). The author analyses the history of Carpathian brigandry, putting emphasis on the psychological, societal and cultural phenomenon of transformation from brigands to Carpathian heroes representing unfettered personal freedom. The article presents Ondraszek as historical character, discussing facts and assumptions concerning his birth, real name, school years, circumstances that led him to start his “brigand career”, and his sudden death. The phenomenon of brigandry was an important element of peasant culture and a source of inspiration for artists fascinated by the spiritual culture of highlanders. Therefore, the author points out the role of regional journals, calendars and socalled ‘culture for people’ in the development of readership and the rise of national consciousness in the Cieszyn Silesia. Because the brigandry myth refers to the ancient structures of the Indo-European heroic myths, the author also discusses the rituals of initiation and the echoes of epic poetry.

Czy rozważania dobiegły już końca? Rzecz o ostatnim hetmanie zbójnickim Żywiecczyzny – Jerzym Fiedorze zwanym Proćpakiem i jego legendzie

100%

Rodak J.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

2013

vol. 1

issue 1

36-47

Ostatni wielki hetman zbójnicki Żywiecczyzny – Jerzy Fiedor zwany Proćpakiem (ok. 1767-1796) – stał się postacią legendarną już za życia. To jemu anonimowy autor poświęcił „Pieśń o standrechcie i Proćpakowej bandzie w roku 1795”, w której opisał dzieje i okoliczności towarzyszące jego śmierci. Na kanwie tej opowieści zrodziła się legenda mająca dwojakie oblicze: literackie i ludowe. Niestety sława rozbójnika rodem z Kamesznicy nie wyszła poza wąski krąg odbiorców związanych z ziemią żywiecką. Do dziś w tradycji ustnej górali krążą pieśni, opowieści i legendy o tym ludowym bohaterze, który „równał” świat i ludzi ze sobą. W szerszym odbiorze społecznym Jerzy Fiedor jest jednak postacią nieznaną, choć dokonania jego wielokrotnie przewyższają rejestr wykroczeń Jury Janosika z Terchowej (1688-1713).

The last, great robber hetman of the region of Żywiec – Jerzy Fiedor, nicknamed “Proćpak”, (1767–1796) became a legend already during his lifetime. He was the one to whom an anonymous author dedicated a song entitled: “Song about standrecht court and Proćpak’s band in 1795”, in which he described the events that accompanied the hetman’s death. This story gave rise to the legend that has two aspects: literary and folk. Unfortunately, the fame of the bandit born in Kamesznica did not spread beyond a very narrow audience connected with the region of Żywiec. Even nowadays, in the oral tradition of Polish highlanders one may find songs, tales and legends about this folk hero, who made other people and the world ‘equal’ to himself. However, in the wider public perception, Jerzy Fiedor remains an unknown figure, though his actions greatly outweigh the record of offenses made by Jura Janosik from Terchova (1688–1713).

Refine search results

2 Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

1 Putzlacher-Buchtová R.

1 Rodak J.

2 2013

Search results

Ondraszek i Juraszek (Ondráš i Juráš). Postaci mityczne czy historyczne?

Czy rozważania dobiegły już końca? Rzecz o ostatnim hetmanie zbójnickim Żywiecczyzny – Jerzym Fiedorze zwanym Proćpakiem i jego legendzie