Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 11

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  legendy
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Karaimska łyżka

100%
Tulisow J., Majchrowska K.
Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów
|
2014
|
vol. 25
|
issue 4 (45)
30-30
PL
Dawne karaimskie wesela pozostawiały niezwykłe ślady...
2
Publication available in full text mode
Content available

Czarodziejski koń Księcia Witolda

100%
Sobczak A.
Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów
|
2010
|
issue 3 (28)
15-16
3
Publication available in full text mode
Content available

Kozacy książąt Radziwiłłów

80%
Pilecki K.
Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów
|
2013
|
issue 3 (40)
14-16
4
Publication available in full text mode
Content available

Legendy i wierzenia Słowian oraz ich odzwierciedlenie w polskich i angielskich nazwach roślin

61%
Szwajczuk A.
Półrocznik Językoznawczy Tertium
|
2020
|
vol. 5
|
issue 1
150-169
EN
Waniakowa (2012) advocates migration of plant names together with associated folk beliefs as in the case of ‘forget-me-not’. The abundance of names, concealed secrets and wandering nature of human mind, reference to political contexts and historical backgrounds as well as healing properties and occult phenomena render the symbol of a flower multidimensional. The paper is supposed to depict the manner in which the reality is perceived via the plant’s symbolism embodied in its name. In particular, these are Slavic legends and beliefs analyzed as semantic motivation of the plant’s denomination process that constitute the paper’s main thrust. The key assumption, however, is initial verification whether Slavic associations with plants are reflected in their names in the Polish language, and whether the migration of Slavic beliefs via migration of names into the Anglo-Saxon culture has taken place. Phytonyms are presented from a diachronic and synchronic perspective. Further, an integral element of the study shall be an attempt to translate old and contemporary Polish and English plant names.
PL
Jadwiga Waniakowa (2012) twierdzi, iż wraz z nazwą kwiatów wędrowały wierzenia, tak jak miało to miejsce w przypadku „niezapominajki”. Bogactwo nazw, skrywane tajniki i wędrówki myśli ludzkiej, nawiązanie do kontekstów politycznych i historycznych oraz właściwości leczniczych i zjawisk okultystycznych sprawiają, że symbol kwiatu staje się pojęciem wielowymiarowym. Niniejszy referat ma na celu zobrazowanie sposobu postrzegania rzeczywistości przez symbolikę rośliny odzwierciedloną w nazwach. W szczególności, punkt wyjścia stanowią legendy i wierzenia Słowian. Głównym założeniem jest wstępna weryfikacja, czy w języku polskim słowiańskie skojarzenia związane z rośliną odzwierciedlone są w nazwach roślin oraz czy, tym samym, nastąpiła migracja wierzeń słowiańskich poprzez migrację nazw do kultury anglosaskiej. Fitonimy przedstawione zostały z perspektywy diachronicznej i synchronicznej. Nieodzownym elementem poszukiwań oraz wyzwaniem jest również podjęta próba tłumaczenia zwyczajowych nazw dawnych. Dociekania badawcze rozpoczęły się od analizy nazwy „wyżlin większy”/Antirrhinum majus L. Polska nazwa rośliny („wyżlin”) oznaczająca dawniej „pysk zwierzęcy, szczególnie psi albo cielęcy obrany ze skóry i mięsa”[1] odzwierciedlona jest w dawnych nazwach angielskich takich jak Dog’s-mouth [pysk psi] czy Calf’s-mouth [pysk cielęcy](Nowick 2015: 36). W języku polskim zaś roślina znana jest jako lwia paszcza.   [1] Źródło: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/wyzlin;5523280.html. Data ostatniego dostępu: 25.04.2020.
5
Publication available in full text mode
Content available

Święty Jacek w religijności ludowej i w kulturze polskiej

57%
Świtała-Trybek D.
|
2020
|
vol. 67
|
issue 9
141-158
EN
St. Jacob Odrowąż, a Dominican born in Kamień Śląski close to Opole, canonized in 1594 by Clement VIII, is one of the most prominent figures of the thirteenth century. He is considered to be the founder of the Polish province of the Dominican and initiator of the creation of many monasteries in Poland, Prussia, the Czech Republic (Znojmo, Jihlava, Olomouc and Prague) and Austria (Friesach on the border between Styria and Catharinia). He is called the Apostle of the Northern Europe, the Apostle of the Slavs, the Light of the North, Lux ex Silesiae (the Light from Silesia); he carried out evangelization among the peoples inhabiting today’s Baltic countries and the Black Sea grasslands, also in Kievan Rus. This article is an attempt to discuss and analyse the cult of St. Jack in Polish tradition and religious culture. The author presents the biography of the Saint, legends and myths associated with him as well as proverbs, agrarian and culinary customs. The materials used in this article come from field research that the author conducted in the years 2015-2020, as well as from the available literature.
PL
Święty Jacek Odrowąż, dominikanin urodzony w Kamieniu Śląskim nieopodal Opola, kanonizowany w 1594 r. przez papieża Klemensa VIII, należy do najwybitniejszych postaci XIII wieku. Jest uważany za twórcę polskiej prowincji dominikanów za inicjatora powstania wielu klasztorów w Polsce, Prusach, Czechach (Znojnie, Igławie, Ołomuńcu, Pradze) i Austrii (we Friesach na pograniczu Styrii i Karyntii). Nazywany Apostołem Północnej Europy, Apostołem Słowian, Światłem Północy, Lux ex Silesiae (Światłem ze Śląska), prowadził misje ewangelizacyjne wśród ludów zamieszkujących dzisiejsze państwa bałtyckie oraz stepy nadczarnomorskie, także w Rusi Kijowskiej. Przedmiotem niniejszego artykułu jest próba omówienia i analizy kultu św. Jacka w polskiej tradycji i kulturze religijnej. Autorka przedstawia biografię świętego, legendy i podania z nim związane, także przysłowia, zwyczaje agrarne i kulinaria. Materiały, które stały się podstawą omówienia, pochodzą z badań terenowych, które autorka prowadziła w latach 2015–2020, jak i z dostępnej literatury przedmiotu.
6
Publication available in full text mode
Content available

Wuj Wojtek u kuzyna Bolka? Wokół prozopografii Sławnikowiców, Piastów i Przemyślidów w X wieku (ofiarowane Profesorowi Józefowi Doboszowi z okazji 60. urodzin)

51%
Vaníček V.
Historia Slavorum Occidentis
|
2019
|
issue 3 (22)
11-43
EN
Vojtěch/Adalbertus, Bishop of Prague (between 983 and 23 April 997) came from the Slavník family and belonged to a ”network” of people related to the Saxon dynasty. He was also connected with the Přemyslids and through them, to the Piast dynasty. Consequently, he enjoyed enormous prestige when promoting ideals of the time (criticism of serfdom and clerical marriage).
7
Publication available in full text mode
Content available

Kult świętego Klimenta w hagiografiach i podaniach ludowych (wizja macedońska)

51%
Stamatoski Z.
Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne
|
2015
|
vol. 1
|
issue 2
EN
Saint Clemence from Ohrid is the most known pupil and follower of Saint Brothers from Thesalonic, Cyril and Methodius. His incredibly literary output by this days gives us a lot of very usefully information about the organization of orthodox people life, moralizing Christian education and wide comprehend literature on the area South Slavs. About his person by this days you can hear a lot of legends and stories, cult of this important saint is such strong, that it permit to the folklores, what is manifest in still strong tradition and maintain Saint Clemence’s cult. Saint Clemence is very interesting personage. His work has contributed a cyrylic alphabet to the range of more prestige, although the first alphabet which was in use on the area of Saint Clement’s activity (Ohrid and the western Macedonia) was the glagolic alphabet.His achievements are various and universal. Apart from the values mentioned above, we should underline the creation and organization of first "Slavic university" in Ohrid, where a group of monks and secular pupils afford the knowledge in various sphere of Christianity life (writing, prayers, proper celebration of church holidays, liturgical chant). In Macedonia his cult is treated timeless and he enjoy the unimpaired respect. He is also patron of all orthodox people and Macedonian Orthodox Church and a lot of public institutions like libraries, schools or streets are named by Saint Clemence.
PL
Św. Kliment Ochrydzki to najbardziej znany uczeń wielkich Braci z Salonik – Cyryla i Metodego. Jego niezwykle bogata twórczość do dziś pozostawia nam dużo cennych informacji na temat organizacji życia wiernych, moralizatorskiej edukacji chrześcijańskiej oraz  piśmiennictwa szeroko pojętego na terenie zamieszkałym przez Słowian Południowych. Wokół jego postaci do dziś krążą liczne legendy, podania i opowiadania, kult tego wielkiego świętego jest na tyle silny, że przenika do tradycji ludowej, o czym świadczą wciąż żywe zwyczaje w zakresie pielęgnowania jego kultu. Św. Kliment to niezwykle barwna postać, zasłużona również w sprawie podniesienia cyrylicy do rangi bardziej prestiżowego alfabetu, mimo iż pierwszy alfabet używany na terenie, gdzie jego działalność się odbywała (Ochryd i okolice w zachodniej Macedonii), to głagolica. Jego zasługi są wielostronne i uniwersalne. Prócz wspomnianych walorów przede wszystkim należy wyróżnić powołanie i zorganizowanie pierwszej tzw. „słowiańskiej uczelni” w Ochrydzie, na której liczna grupa mnichów i świeckich uczniów zdobywała bogatą wiedzę w różnych zakresach życia chrześcijańskiego (nauka pisania, modlitwy, właściwy stosunek do obchodzenia świąt, śpiewy liturgiczne itp.).W Macedonii jego kult traktuje się ponadczasowo, cieszy się on nienaruszalnym autorytetem i jest odbierany również m.in. jako patron wszystkich prawosławnych oraz Macedońskiej Cerkwi Prawosławnej, a liczne publiczne instytucje, jak biblioteka czy szkoły i ulice, noszą jego nazwę.
8
Publication available in full text mode
Content available

About Women who “Busied Themselves with Brigandage”: Katarzyna Włodkowa Skrzyńska and Barbara Rusinowska, Forgotten Lady Robbers from the 15th Century

43%
Stuchlik-Surowiak B.
Perspektywy Kultury
|
2020
|
vol. 28
|
issue 1
167-179
PL
O kobietach, które „rozbojem się bawiły”. Katarzyna Włodkowa Skrzyńska i Barbara Rusinowska – zapomniane zbójniczki z XV wieku W źródłach historiograficznych oraz legendach przechowywana jest pamięć o dwóch XV-wiecznych zbójniczkach – Katarzynie Włodkowej Skrzyń­skiej i Barbarze Rusinowskiej. Pierwsza była żoną Włodka ze Skrzynna herbu Łabędź, który mieszkał na zamku Barwałd w ziemi zatorskiej i siał postrach w całej okolicy. Mamy więc do czynienia ze swoistym fenomenem, jakim było małżeństwo zbójników, a dodatkowego kolorytu nadaje tej histo­rii fakt, że były to osoby wysoko urodzone. Ze stanu szlacheckiego pocho­dziła także Barbara Rusinowska, która działała w Górach Świętokrzyskich. Napadała na dwory i wozy kupieckie, a jej cechą charakterystyczną był męski strój. Obie zbójniczki zostały w końcu pojmane i stracone. Artykuł przybliża dzieje życia tych kobiet, a także zestawia różne (często sprzeczne) informacje na temat ich rozbójniczej działalności, które zachowały się w dawnych kroni­kach. W XIX w. Rusinowska stała się bohaterką dramatu scenicznego autor­stwa Aleksandra Ładnowskiego.
EN
Historiographic sources contain the memory of two 15th-century female rob­bers: Katarzyna Włodkowa Skrzyńska and Barbara Rusinowska. The former was the wife of Włodek from Skrzynów of the Swan coat of arms, who lived in Barwałd Castle in the area of Zator and reigned terror in the whole region. We are concerned here with a peculiar phenomenon, that is, a husband–wife duo of robbers, and the fact that they were both of noble birth only spices up this story. Barbara Rusinowska, who was active in the Świętokrzyskie Moun­tains, was also from a noble family. She attacked manor houses and merchant wagons, and her characteristic trait was her men’s attire. Both bandits were finally captured and executed. The article introduces the life story of these women and compares various (often contradictory) information about their brigandage that has survived in ancient chronicles. In the nineteenth cen­tury, Rusinowska became the heroine of a stage drama written by Aleksander Ładnowski.
9

Jan z Dukli w świetle polskich czasopism tercjarskich (1918-1939)

36%
Kruczkowski M.
|
2014
|
vol. 61
|
issue 4: Historia Kościoła
151-181
EN
The printed word, journals in particular, are an invaluable source in learning about the events of the past. Among all these journals, there were religious ones, which held their own view of the context of historical events. In the 1930s, the Catholic orders published 3,334 titles altogether. The largest number of publications was issued by the Jesuits, followed by the Salesians, Franciscans, Dominicans, Benedictines, Redemptorists as well as other congregations and orders. In 1919, the tertiary press was represented by 164 titles worldwide. In the interwar period, all the obediences of the First Franciscan Order in Poland published their tertiary press titles. Altogether, Polish Franciscans were engaged in the publication of 13 tertiary journals, though some of the titles lasted only a couple of years. The portrait of St. John of Dukla in these interwar tertiary titles is an important contribution to the study of the life of this outstanding saint. Despite vast research on the topic, the Saint’s curriculum vitae is still subject to historical investigations. John (Jan) of Dukla lived in the 15th century, when an observant group emerged wishing the Franciscans to move back to the authentic religious zeal of the original Franciscan Order. This century, full of historical turmoil, witnessed the rise of many saints that visibly testified to the power of the Franciscan ideal. On the long list of saints and blessed of the time, who were outstanding figures of the observant movement, there is also St. John. Special devotion to John of Dukla added to the spread of his reverence beyond the walls of the monastery, which positively influenced the religious life of the Polish nation, as borne out by numerous pilgrimages to his tomb. The tertiary journals of the interwar period tried to show John of Dukla as a nation-wide, and not only a domestic saint. Tertiary press also performed other important functions. For example, it informed the faithful about the situation of the Church and about the life of its saints and blessed.
PL
Słowo drukowane, a zwłaszcza czasopisma stanowią cenne źródło w poznawaniu wydarzeń minionych. Między czasopismami, także prasa o tematyce religijnej przekazuje nam m.in. kontekst zdarzeń historycznych. W latach 30. XX wieku, katolickie zgromadzenia zakonne łącznie wydawały 3 334 tytułów. Największą liczbę wydawnictw mieli jezuici, a następnie: salezjanie, franciszkanie, dominikanie, benedyktyni, redemptoryści i inne zgromadzenia. W 1919 r. wśród czasopism religijnych na święcie, prasa tercjarska była edytowana w 164 tytułach. Wszystkie obediencje Pierwszego Zakonu franciszkańskiego w Polsce w latach 1918-1939 publikowały czasopisma tercjarskie. Łącznie polscy franciszkanie wydawali 13 tytułów tercjarskich, niektóre z czasopism redagowane były tylko przez kilka lat. Przedstawienie postaci św. Jana z Dukli w świetle polskich czasopism tercjarskich okresu międzywojennego, niechaj będzie kolejną cegiełką w poznaniu tej wyjątkowej osoby. Pomimo wielu badań, curriculum vitae świętego stanowi wciąż dla historyków przedmiot badania. Jan z Dukli żył w XV wieku, w czasie tworzenia się obserwy pragnącej powrotu do pierwotnej gorliwości Zakonu franciszkańskiego. Wiek, choć bardzo niespokojny, był „bogaty” w świętych, którzy byli wymownym świadectwem franciszkańskiego ideału. Wśród licznego grona świętych i błogosławionych tego okresu, będących wybitnymi postaciami ruchu obserwanckiego, znajdował się zaprezentowany święty. Szczególne nabożeństwa do Jana z Dukli powodowało rozszerzenie się jego czci poza mury klasztorne, co miało pozytywny wpływ na życie religijne narodu polskiego, o czym świadczyły liczne pielgrzymki do jego grobu. Poprzez czasopisma tercjarskie okresu międzywojennego (1918-1939), starano się ukazać postać św. Jana z Dukli nie tylko lokalnie, ale w całej odrodzonej Polsce. Prasa tercjarska spełniała wiele ważnych funkcji, jedną z nich było przekazywanie informacji o sytuacji Kościoła, a wśród nich żywotów świętych i błogosławionych.
10
Publication available in full text mode
Content available

Plotki, pogłoski i legendy XVIII wieku jak elementy historii życia codziennego: postaci hetmanów ukraińskich w powieści Salomeі Pilsztyn-Rusieckiej Echo na świat podane procederu podróży i życia mego awantur... Pamiętnik

31%
Набитович І.
Studia Białorutenistyczne
|
2015
|
vol. 9
EN
Memoirs of Salomea Pichelstein-Rusetska Adventures of My Life is very interesting source of not just historical facts as such, but their reception in various segments of society. In her records there is a reflection of functioning of stereotypes, rumors and gossip about prominent political and religious leaders of the countries she visited, including Ukraine. She told the story of Ivan Mazepa and Kyrylo Rozumovskyi, his brother Oleksiy – the secret husband of  Empress of Russian Empire Elizabeth I. The work of Salomea allows us to hear in the historical perspective what official historical sources did not keep records of. Thus, gossip, rumors, prejudices and legends of XVIII century let us see a panoptical panorama of society of that period.
PL
Wspomnienia Salomeі Pichelstein-Rusieсkiej Echo na świat podane procederu podróży i życia mego awantur... Pamiętnik są bardzo interesującym źródłem nie tylko faktów historycznych, ale także ich recepcji w różnych warstwach społecznych. W Pamiętniku znalazły odzwierciedlenie liczne stereotypy, plotki o działaczach politycznych i religijnych tych krajów, które autorka odwiedziła, w tym także Ukrainy. Salomea Pilsztyn-Rusiecka opowiada o hetmanach ukraińskich Iwanie Mazepe i Kyryle Rozumowskim (Cyrylu Razumowskim) oraz jego bracie Aleksym, który był faworytem carycy Elżbiety I. Dzięki Pamiętnikom Salomeі Pichelstein-Rusieсkiej dowiadujemy się o faktach, których często nie odnajdujemy w oficjalnych źródłach historycznych. Opisane przez autorkę legendy, plotki, pogłoski i inne informacje nieoficjalne pozwalają odtworzyć panoramę życia społecznego w XVIII wieku.
RU
Мемуари Саломеї Пільштин-Русєцької Пригоди мого життя є надзвичайно цікавим джерелом не історичних фактів як таких, а їх рецепції у різних верствах суспільства. У її записах відображено функціонування стереотипів, поголосок та пліток щодо відомих політичних, релігійних діячів тих країн, які вона відвідувала, зокрема й України. Вона розповідає про гетьманів Івана Мазепу та Кирила Розумовського, його брата Олексія – потаємного чоловіка російської імператриці Єлізавети І. Твір Саломеї дозволяє почути в історичній перспективі те, чого не зберегли офіційні історичні джерела. Таким чином, плітки, пересуди, слухи, поголоски та перекази XVIII століття дозволяють побачити паноптичну панораму суспільства того періоду.
11
Publication available in full text mode
Content available

Legendy i żywoty świętych. Publikacje dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-1949

31%
Lewandowicz-Nosal G.
Folia Toruniensia
|
2020
|
vol. 20
119-39
PL
Teza/Cel: Celem artykułu jest analiza legend i życiorysów świętych przeznaczonych dla dzieci wydanych w Polsce w latach 1945–1949. W załączonej bibliografii zamieszczono 19 pozycji. Metoda badawcza: Materiał analizowano z autopsji na podstawie egzemplarzy zachowanych w Bibliotece Narodowej (zarejestrowanych w bibliografii polskiej Urzędowym Wykazie Druków „Przewodniku Bibliograficznym”). Wyniki/Wnioski: Najwięcej pozycji opublikowano w Krakowie i w Warszawie w latach 1947–1948. Ich autorami w większości byli znani i cenieni pisarze świeccy. Na uwagę zasługuje osoba Marii Kączkowskiej. Niektóre teksty miały swoje przedwojenne wydania. W legendach i biografiach zaprezentowano ponad 50 osób uznanych przez Kościół Katolicki za świętych lub zmarłych w opinii świętości. Życiorysy, szczególnie życiorysy „świętych dzieci” miały stanowić wzór do naśladowania dla młodego czytelnika.
EN
Thesis / Purpose: The aim of the article is to analyze the legends and biographies of saints for children published in Poland in the years 1945-1949. There are 19 items in the attached bibliography. Research method: The material was analyzed from autopsy on the basis of the copies preserved in the National Library (registered in the Polish bibliography of the Official Print List in Przewodnik Bibliograficzny). Results / Conclusions: Most of the items were published in Cracow and Warsaw in the years 1947-1948. Their authors were mostly well-known and respected secular writers, among whom Maria Kączkowska deserves special attention. Some texts had their pre-war editions. In legends and biographies, more than 50 people recognized by the Catholic Church as saints or dead were presented. Biographies, especially those of "holy children", were to constitute a role model for the young reader.
DE
These/Ziel: Das Ziel des Beitrags ist die Analyse von Legenden und Heiligenleben, die für Kinder bestimmt sind und in Polen in den Jahren 1945–1949 veröffentlicht wurden. In der beigefügten Bibliografie finden sich 19 Positionen. Forschungsmethode: Das Material analysierte man eigenständig aufgrund von Exemplaren, die in der Nationalbibliothek aufbewahrt werden (aufgelistet in der polnischen Bibliografie, dem Amtlichen Verzeichnis von Drucken, dem bibliografischen Führer „Przewodnik Bibliograficzny“). Ergebnisse/Schlussfolgerungen: Die meisten Publikationen erschienen in den Jahren 1947–1948 in Krakau und Warschau. Ihre Autoren waren meistens bekannte und angesehene weltliche Schriftsteller. Hinzudeuten ist dabei auf Maria Kączkowska. Einige Texte wurden bereits vor dem Krieg herausgegeben. In den Legenden und Biografien schilderte man über 50 Personen, die von der katholischen Kirche für Heilige erkannt wurden bzw. im Ruf der Heiligkeit gestorben sind. Die Lebensläufe, vor allem jene der „heiligen Kinder“, sollten für den jungen Leser als Vorbild zur Nachahmung dienen.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.