Search results

1

Marek Kaszewski, Studia z leksykografii historycznej. Wydanie 2. rozszerzone, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2016, ss. 194

100%

Walczak B.

Slavia Occidentalis

|

2017

|

issue 74/1

177-179

2

Terminologia matematyczna w "Nowym dykcjonarzu" Michała Abrahama Troca na tle polskiej i europejskiej tradycji naukowej. Prolegomena

51%

Kuryłowicz B.

Język Polski

|

2019

|

vol. 99

|

issue 3

62-71

PL

Artykuł prezentuje wyniki wstępnych badań dotyczących terminologii matematycznej zebranej przez M.A. Troca w Nowym dykcjonarzu (1764). Terminy nauk matematycznych, do których w XVIII wieku należały: arytmetyka, geometria, astronomia, astrologia, geografia, mechanika, optyka, zostały ukazane w kontekście zmian wywołanych siedemnastowieczną rewolucją naukową oraz szerzej na tle dziejów polskich nauk matematycznych. Przedstawione analizy wyraźnie pokazują, że stan zarejestrowanej przez Troca terminologii matematycznej jest silnie skorelowany z procesami, które dokonywały się w europejskiej i polskiej nauce końca XVII i początku XVIII stulecia. W badanym materiale obserwujemy wysoką frekwencję terminów matematycznych, wśród których dominuje słownictwo geometryczne i arytmetyczne. Taki stan rzeczy wskazuje na przewartościowanie języka polskiej nauki i uczynienie z matematyki powszechnego i uniwersalnego narzędzia opisu świata.

EN

The article presents the results of preliminary research on mathematical terminology collected by M. A. Troc in “Nowy dykcjonarz” (1764). The terms of mathematical sciences, which in the eighteenth century included arithmetic, geometry, astronomy, astrology, geography, mechanics and optics, were shown in the context of changes caused by the seventeenth-century scientific revolution, and more widely, against the background of the history of Polish mathematical sciences. The presented analyses clearly show that the state of the mathematical terminology registered by Troc is strongly correlated with the processes that took place in the European and Polish science at the end of the seventeenth and the beginning of the eighteenth century. In the examined material we observe a high frequency of mathematical terms, among which geometric and arithmetic vocabulary dominates. This situation depicts the re-evaluation of the language of Polish science and the process of mathematics becoming a common and universal tool of world description.

3

Chronologizacja polskiego słownictwa – współczesna praktyka

51%

Szeptyński R., Stępnik-Szeptyńska J.

Język Polski

|

2020

|

vol. 100

|

issue 3

121-134

PL

Celem artykułu jest sprawdzenie skuteczności procedur przewidzianych dla chronologizacji pierwszych poświadczeń wyrazów w historii języka polskiego, jakie przyjęto w pracy nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN. Na przykładzie 102 wyrazów, datowanych uprzednio przez J. Wawrzyńczyka, pokazujemy, że wypracowane rozwiązania przynoszą zadowalające efekty. Dodatkowo komentujemy przydatność wybranych źródeł i narzędzi, proponując także pewne usprawnienie techniczne.

EN

The aim of this article is to verify the effectiveness of the procedures intended for establishing the earliest attestations of particular words within the history of the Polish language that have been adopted during the work on "Wielki słownik języka polskiego PAN" (PAS Great Dictionary of Polish). On the basis of 102 words, previously dated by J. Wawrzyńczyk, we demonstrate that the solutions elaborated bring satisfying results. Additionally, we comment on the usefulness of particular sources and tools and propose how to improve one of the procedures at the technical level.

4

Semantyka miłości w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli

51%

Marczak M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2022

|

vol. 56

387-403

EN

The paper aims to describe the meanings of the lexeme miłość [love] in the French-Latin-Polish Nowy Wielki Dykcjonarz [New Grand Dictionary] by Pierre Danet and Dymitr Franciszek Kola. The dictionary notes in separate entries the romantic, aromantic (family ties, friendship) and religious (theological virtue) aspects of the lexeme. The dictionary material relating to these three aspects is analysed and described. Special attention was paid to the conceptualisation of miłość as a virtue and its presentation in the context of other virtues noted in the dictionary. The analysis shows that the separation of a religious understanding of love is a peculiarity of the Danet–Kola dictionary. This aspect is rarely used in the general language today. It may be suspected that in the eighteenth-century worldview, the perception of love was more grounded in faith, which influenced the way it was described in the dictionary.

PL

Celem artykułu jest opisanie różnych znaczeń leksemu miłość we francusko-łacińsko-polskim Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli. Słownik notuje w oddzielnych artykułach hasłowych romantyczne, aromantyczne (więzy rodzinne, przyjacielskie) i religijne (cnota teologiczna) interpretacje pojęcia. Wskazano i opisano elementy materiału słownikowego odnoszące się do tych trzech aspektów. Szczególną uwagę poświęcono miłości konceptualizowanej jako cnota oraz przedstawieniu jej w kontekście innych cnót notowanych w słowniku. Wyniki analizy pokazują, że wyodrębnienie ściśle religijnego rozumienia miłości jest osobliwością dykcjonarza Daneta–Koli. Takie rozumienie współcześnie słabo zaznacza się w języku ogólnym. Można podejrzewać, że w XVIII-wiecznym obrazie rzeczywistości percepcja miłości była bardziej ugruntowana w wierze, co wpłynęło na sposób jej objaśnienia i kategoryzacji w Nowym wielkim dykcjonarzu.

5

O zasobie leksykalnym słownika Jana Ernestiego z 1689 roku

41%

Kaszewski M.

Prace Językoznawcze

|

2017

|

issue XIX/2

39-50

PL

Przedmiotem szkicu jest całkowicie pomijany we współczesnym dyskursie metaleksykograficznym słownik Jana Ernestiego z 1689 roku. Nacisk kładzie się tutaj na wpisane w koncepcję formuły dykcjonarza wyzyskiwanie w szerokim zakresie licznych kolokacji, mających służyć dydaktyce języka polskiego jako obcego. Najważniejsze jednak z punktu widzenia wartości tego słownika jako źródła dla badań nad dawną polszczyzną jest to, iż zawiera on liczne przykłady nie tylko kolokwializmów leksykalnych, ale całych konstrukcji czy wręcz szablonów konwersacyjnych, nieocenionych dla rekonstrukcji mowy potocznej użytkowników polszczyzny XVII wieku.

EN

This analysis describes some resources of a dictionary which has been completely left out from meta-lexicographic discourse, that is Jan Ernesti’s dictionary from 1689. The focus of the analysis is put on the richness of the collocations which were included in the conception of the dictionary by its author and which were intended as a didactic resource for learning Polish as a foreign language. The dictionary’s highest value as a source of historical Polish lies in the vastness of its resources not only of colloquial lexis but also of full constructions or even conversational patterns, invaluable for a reconstruction of the spoken Polish of the 17th c.

6

Українська історична лексикографія, питання сполучуваності і комбінаторний словник української мови

36%

Dydyk-Meusz Г.

TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

|

2020

|

vol. 6

|

issue Numer Specjalny

223-236

PL

W artykule przedstawiono charakterystykę słownika kombinatorycznego według zasad praktycznej leksykografii kombinatorycznej oraz na tle leksykografii historycznej. Podano podstawowe zasady budowy powstającego Słownika kombinatorycznego języka ukraińskiego XVI–XVIII wieku na podstawie przymiotnikowo-rzeczownikowych związków syntaktycznych, a także cechy jego budowy, specyfikę bazy źródłowej oraz strukturę artykułu słownikowego. Wspomniano również o znaczeniu krótkiego Słownika rzeczowników niejasnych załączonego do Słownika kombinatorycznego języka ukraińskiego XVI–XVIII wieku.

EN

The initial and practical interest in the compatibility of words as an object of lexicographic description led to the emergence of combinatorial lexicography – an independent direction within the general theory of lexicography. Part of the problem of describing compatibility is related to general lexicographic principles, and partly on the theory of compatibility. That is why combinatorial lexicography can be classified as a sphere of lexicography, the purpose of which is theoretical and practical issues of creating compatibility dictionaries. Adjective-substantive phrases provide valuable material for lexicographical interpretation, as evidenced by the Combinatorial Dictionary of the Ukrainian Language of the 16th–18th centuries – the first attempt in Slavic lexicography in general and in Ukrainian lexicography in particular to codify lexical-syntactic compatibility on the material of written monuments. Combinatorial dictionary of the Ukrainian language of the 16th–18th centuries combines the features of two lexicons. First, the combinatorial dictionary is a historical dictionary and, secondly, a combinatorial dictionary, that is, a compatibility dictionary. On the one hand, it occupies its proper place in the combinatorial lexicography system, on the other hand, it is a distinctive dictionary, since all of the combinatorial dictionaries known today are created with a didactic purpose, moreover, based on modern literary lexical material and function as bilingual.

UK

У статті подано характеристику комбінаторного словника відповідно до засад практичної комбінаторної лексикографії, а також на тлі історичної лексикографії. Наведено основні принципи створюваного Комбінаторного словника української мови XVІ–XVIII століть на основі ад’єктивно-субстантивних словосполучень, особливості його будови, специфіку джерельної бази, будову словникової статті. Згадано важливість короткого Словника малозрозумілих іменників, доданого до Комбінаторного словника української мови XVІ–XVIII століть.

Refine search results

2 Język Polski

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

1 Prace Językoznawcze

1 Slavia Occidentalis

1 TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

1 Dydyk-Meusz Г.

1 Kaszewski M.

1 Kuryłowicz B.

1 Marczak M.

1 Stępnik-Szeptyńska J.

1 Szeptyński R.

1 Walczak B.

1 2022

1 2021

1 2020