Search results

1

Majaki i przebudzenie. PRL w kaszubskiej pamięci kulturowej

100%

Kalinowski D.

Roczniki Humanistyczne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 1: Literatura polska

125-146

PL

Rok 1989 w zwierciadle literatury kaszubskojęzycznej nie przyniósł diametralnych zmian tematycznych czy stylistycznych. Kaszubska literatura piękna rozwijała się w swoim własnym tempie, częściowo tylko odzwierciedlając ogólnopolskie zjawiska. Kaszubszczyzna istniała w swej odmienności językowej dla niewielkiej liczebnie grupy odbiorców, nie mając silnego poparcia zewnętrznego i nie wyróżniając się spektakularnymi osiągnięciami publikacyjno-artystycznymi. Obrazy form istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w medium literatury kaszubskojęzycznej po 1989 roku są bardzo rzadkie. W tym zakresie można przywołać zaledwie trzy nazwiska literatów: Stanisława Pestkę (1929-2015), Stanisława Jankego (ur. 1956) oraz Artura Jabłońskiego (ur. 1970), którzy zdecydowali się na głębszą charakterystykę tego czasu.

EN

The year 1989 in the Kashubian literature did not bring any radical thematic or stylistic changes. Kashubian belles-lettres developed at its own pace, only partially reflecting the nationwide phenomena. The Kashubian region existed in its linguistic diversity for a small group of recipients, lacking strong external support and without any spectacular publications and artistic achievements. The images of the forms of existence of the Polish People’s Republic in the literature written in the Kashubian language after 1989 are very rare. In this respect, only three writers who decided to give a more detailed description of this time can be named: Stanisław Pestka (1929-2015), Stanisław Janke (born in 1956) and Artur Jabłoński (born in 1970).

2

Czarno-złota tożsamość. Kaszubocentryczne periodyki „Tatczëzna” i „Òdroda”

80%

Kalinowski D.

Porównania

|

2014

|

vol. 14

137-150

EN

The year 1989 and the political and social changes in Poland of that time brought great opportunities of developing a language and culture for the Kashubian cultural tradition. A manifestation of this fact was the appearance in 1990 of the magazine „Tatczëzna”. Itwas issued for only a year as an editorial initiative of young people, the students of Tri-City universities who had decided to promote the Kashubian social subjectivity. On deciding to start the journal they gave priorities to freshness of their views, emotional authenticity and a desire to reach the possibly widest Kashubian environment. Other periodical – „Òdroda” was a monthly magazine written in Kashubian, which existed since the end of 1999 to January 2006. It came into being as a result of discussions on the issue of the Kashubian identity and nationality. It was radical in terms of expressed ideas, propounding political, administrative and educational proposals. They were announced with much greater zeal and a stronger emotional load than in the main Kashubian and Pomeranian journal – „Pomerania”. For example, through the content of „Tatczëzna” and „Òdroda” one can observe a process of Kashubian self-awareness towards ever greater subjectivity emerging from the space previously controlled by ideological and political censorship. The creators of the above analyzed periodicals took the tasks previously undertaken by the leaders of the Kashubian identity movement, but now expressed them forcefully, even with a certain type of radicalism. Through the medium of publications they were seeking the greatest possible social and political support for their ideas, in which they succeeded only partially.

PL

Rok 1989 i zmiany polityczne oraz społeczne w Polsce przyniosły duże możliwościrozwoju języka i kultury kaszubskiej. Jednym z przejawów tego faktu było pojawienie sięw 1990 roku czasopisma „Tatczëzna”. Pismo wychodziło zaledwie przez rok, będąc inicjatywąwydawniczą młodych ludzi, studentów trójmiejskich uczelni, którzy postanowili swą działalnością krzewić kaszubską podmiotowość społeczną. W decyzji o założeniu periodyku stawiali na świeżość swojego spojrzenia, emocjonalny autentyzm oraz chęć dotarcia do możliwie szerokiego środowiska Kaszubów. Inne z pism – „Òdroda” – to kaszubskojęzyczny miesięcznik istniejący od końca 1999 roku do stycznia 2006 roku. Powstanie pisma było wynikiem dyskusji nad kwestią tożsamości i narodowości kaszubskiej. W sensie głoszonych poglądów miało wymiar radykalny, zgłaszając postulaty polityczne, administracyjne i edukacyjne. Były one prezentowane z dużo większym żarem i z silniejszym ładunkiem emocji, aniżeli robiono to w głównym periodyku Kaszub o Pomorza ‒ „Pomeranii”. Na przykładzie zawartości „Tatczëzny” i „Òdrody” można zaobserwować proces wybijania się samoświadomości kaszubskiej z przestrzeni dotychczas sterowanej ideologiczną cenzurą polityczną ku coraz większej podmiotowości. Animatorzy analizowanych periodyków podjęli zadania wcześniej już realizowane przed liderów ruchu kaszubskiej tożsamości, teraz jednak wyrażali je dobitniej, nawet z pewnym radykalizmem. Za pośrednictwem publicystyki szukali możliwie dużego społecznego i politycznego wsparcia dla swoich idei, co zakończyło się częściowym sukcesem.

3

Ziemia ojców. Pomorze Zaodrzańskie w literaturze kaszubskiej

80%

Kalinowski D.

Porównania

|

2013

|

vol. 12

193-207

EN

The article is related to the description of Zaodrze (today known as Vorpommern) which is stored in the Kashubian literature. The literary representation of cultural space of Rugia and Połabia is to show Slavic and Kashubian power existing in Europe yet before the domination of Christianity. It also provides ideological support for Slavic nations, fighting for their home and state homelands. For the Kashubians Zaodrze is both the glorious and dark past of Slavs repeatedly imprinting itself in the present. Works of Kashubian literature exploit historical contents derived from the writings of ancient chroniclers, being “the fabulous history” that had primarily a therapeutic function. Remembrance of the Battle of Reknica, the fate of the Polabian Slavs and the meaning of Arkona were to exert a didactic and sobering influence on the Kashubian community. Didactic – because it gave the knowledge of the land of their fathers, sobering – as it encouraged the awakening of consciousness. Emphasizing that Zaodrze had been originally Kashubian in the situation of the Germanisation threat, placed the current drawbacks and risks in a wide historiosophical perspective, which brought some hope for Kashubian cultural self-awareness.

PL

Artykuł związany jest z opisem Zaodrza (dzisiejsze Vorpommern) zapisanym w literaturze kaszubskojęzycznej. Literackie przedstawienie przestrzeni kulturowej Rugii czy Połabia ma za zadanie ukazać słowiańską i kaszubską moc istniejącą w Europie jeszcze przed dominacją chrześcijaństwa, ma również ideowo wspomóc walczące o swoje domowe i państwowe ojczyzny ludy słowiańskie. Zaodrze dla Kaszubów to jednocześnie chlubna i ciemna przeszłość słowiańszczyzny wciąż na nowo odciskająca się we współczesności. Utwory literatury kaszubskiej eksploatują treści historyczne, które są wywiedzione z zapisków dawnych kronikarzy, pełniąc rolę „dziejów bajecznych”, które miały przede wszystkim funkcję terapeutyczną. Rozpamiętywanie bitwy pod Reknicą, losów Słowian połabskich, znaczenia Arkony miało na społeczność kaszubską działać dydaktycznie i otrzeźwiająco. Dydaktycznie – ponieważ dawało wiedzę o ziemi ojców, otrzeźwiająco – ponieważ zachęcało do świadomościowego przebudzenia. Akcentowanie prakaszubskości Zaodrza w sytuacji zagrożenia germanizacją stawiało aktualne niedogodności i zagrożenia w szerokiej historiozoficznej perspektywie, która przynosiła pewną nadzieję dla kaszubskiej samoświadomości kulturowej

4

Nowy naród nad Bałtykiem? Kaszubskie powieści Artura Jabłońskiego

80%

Kalinowski D.

Porównania

|

2014

|

vol. 15

295-309

EN

The article includes a description of the ideological and artistic contents of two novels Namerkôny(2012) and Smùgã (2014) by Artur Jabłoński. The author of this literature is a historian, journalist, local politician, the former president of Kashubian-Pomeranian Association and the co-founder of Stowarzyszenie Osób Narodowości Kaszubskiej „Kaszëbskô Jednota” (The Association of Kashubian People „Kaszëbskô Jednota”). His novels make specific, ethnic interpretation of thehistory and the present of the Kashubians. In the first novel, the title protagonist is a stigmatizedman who is rebellious and inquisitive. He seeks the Kashubian identity, which will be free ofPolish and German political aims. The second novel in partial distance only declared in the titledescribes the contemporary reality of Pomerania from afar. This reality is full of materialism andconsumerism whereas the unique individuals must somehow struggle with the hostile world. Inboth cases, the novel’s main character is subject to changes in their personality which lead themto become nationality-wise aware Kashubian men. The differences in plot and style between thenovels stem from the fact that this development is carried out in the style of political fiction andsocial utopia (Namerkôny) or in the criminal or drama convention (Smùgã).

PL

Artykuł zawiera opis treści ideowych oraz artystycznych dwóch powieści Artura JabłońskiegoNamerkôny (2012) oraz Smùgã (2014). Autor tej literatury – historyk, dziennikarz, samorządowiec, dawny prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego oraz współzałożyciel Stowarzyszenia Osób Narodowości Kaszubskiej „Kaszëbskô Jednota” napisał utwory, które dokonują specyficznej, narodowościowej interpretacji historii i współczesności kaszubskiej. W myśl pierwszej powieści, tytułowym naznaczonym lub też napiętnowanym jest człowiek niepokorny, dociekliwy i dążący do kaszubskiej tożsamości, która będzie wolna od polskich czy niemieckich racji politycznych. Druga powieść w częściowym tylko deklarowanym w tytule dystansie i z boku opisuje współczesną rzeczywistość pomorską, w której panuje materializm i konsumeryzm, zaś wyjątkowe jednostki muszą zmagać się nieprzychylnym światem. W obydwu powieściowych przypadkach główny bohater podlega przemianom osobowościowym doprowadzającym go do bycia uświadomionym narodowo Kaszubą. Różnica fabularna i stylistyczna pomiędzy utworami polega wszakże na tym, że ów rozwój dokonuje się w poetyce politycznej fikcji i socjalnej utopii (Namerkôny) albo w konwencji kryminalno-obyczajowej (Smùgã).

Refine search results

3 Porównania

1 Roczniki Humanistyczne

4 Kalinowski D.

1 2017

2 2014

1 2013

Majaki i przebudzenie. PRL w kaszubskiej pamięci kulturowej

Czarno-złota tożsamość. Kaszubocentryczne periodyki „Tatczëzna” i „Òdroda”

Ziemia ojców. Pomorze Zaodrzańskie w literaturze kaszubskiej

Nowy naród nad Bałtykiem? Kaszubskie powieści Artura Jabłońskiego