Search results

1

Nierozerwalność małżeństwa w optyce luterańskiej

100%

Kałużny T.

Sympozjum

|

2010

|

issue 1(19)

61-74

EN

The issue of marriage indissolubility ranks as the main one among the numerous issues included in the specifically Lutheran view of marriage. While supporting the indissolubility of marriage, the Evangelical Lutheran Church allows for a divorce and does not rule out a possibility of the divorced entering other marriages in case of an irreversible breakup of marriage. As far as understanding of the clauses is concerned, Luther and his followers accepted their literal interpretation, that is, as being exceptions to the rule of indissolubility. First and foremost, it is adultery that, being destructive for marriage, is such an exception and a reason for divorce. Luther also added other reasons justifying divorce to prove that the Church is understanding toward “human weakness”. When one is studying the issue of marriage indissolubility in the documents of the dialogue between the Roman Catholic Church and the Lutheran Church, one’s special attention is due to 1976 document of the Roman Catholic Study Commission, the Lutheran World Federation and the World Alliance of Reformed Churches titled: “Theology of Marriage and the Problem of Mixed Marriages”.

2

A Half-Century of Catholic-Lutheran Dialogue (1967-2017)

63%

Budniak J.

Rocznik Teologii Katolickiej

|

2017

|

vol. 16

|

issue 2

EN

The pursuit of the unity in the Church is the primary task of all believers in Christ. This pursuit should take place on every level: spiritual (through prayer), practical (through concrete actions), and doctrinal (through dialogue about the main truths of faith). In the past 50 years (1967–2017), many common positions between Catholics and Lutherans have been worked out and recorded in the 2013 document From Conflict to Communion. October 31, 2016, which marked the 500-year anniversary of the Reformation as well as the 50-year anniversary of Catholic-Lutheran dialogue, has changed the way that Catholics and Evangelicals view each other. Pope Francis, as a representative of the Catholic Church, Bishop Munib Younan, and Fr. Martin Junge, who represented the Lutheran World Federation, co-hosted an ecumenical celebration that took place in Lund, Sweden, inaugurating the 500-year anniversary of the Reformation. After the service, a joint document entitled Joint Declaration on the 500th Anniversary of the Reformation was published. The document concluded with the following message: “We call upon all Lutheran and Catholic parishes and communities to be bold and creative, joyful and hopeful in their commitment to continue the great journey ahead of us. Rather than conflicts of the past, God’s gift of unity among us shall guide cooperation and deepen our solidarity. By drawing close in faith to Christ, by praying together, by listening to one another, by living Christ’s love in our relationships, we, Catholics and Lutherans, open ourselves to the power of the Triune God. Rooted in Christ and witnessing to him, we renew our determination to be faithful heralds of God’s boundless love for all humanity”. The 50-year Catholic-Lutheran dialogue should be an encouragement for Christians to testify together to a wounded and the divided world, to more passionately pursue further dialogue in order to overcome existing differences, and to be open to unity, which is the source of our common hope.

PL

Dążenie do jedności Kościoła jest podstawowym zadaniem wszystkich wierzących w Chrystusa. Powinno się to dokonywać na każdej płaszczyźnie: zarówno duchowej (przez modlitwę), jak i praktycznej (konkretne działania) oraz doktrynalnej (dialog o głównych prawdach wiary). W ostatnim półwieczu (1967–2017) wypracowano wiele wspólnych stanowisk, co zostało zaprezentowane w dokumencie Od konfliktu do komunii, z 2013 roku. Dzień 31 października 2016 roku – Święto Reformacji i początek obchodów 500. lat Reformacji oraz dziękczynienie za pięćdziesiąt lat wspólnego dialogu – odmienił dawne spojrzenie na siebie katolików i ewangelików. Papież Franciszek, w imieniu Kościoła katolickiego oraz bp Munib Younan i ks. dr Martin Junge, reprezentujący Światową Federację Luterańską, byli współgospodarzami ekumenicznego nabożeństwa, jakie odbyło się w Lund w Szwecji inaugurujące obchody 500 lat Reformacji. Po nabożeństwie został opublikowany wspólny dokument zatytułowany Deklaracja Wspólna z okazji wspólnego katolicko-luterańskiego upamiętnienia 500-lecia Reformacji, zakończony przesłaniem: „Wzywamy wszystkie parafie i wspólnoty katolickie i luterańskie do śmiałości i kreatywności, by były radosne i pełne nadziei w swoim zaangażowaniu, by kontynuowały wspaniałą drogę, która jest przed nami. Zamiast konfliktów z przeszłości, Boży dar jedności między nami powinien kierować współpracą i pogłębiać naszą solidarność. Zbliżając się do Chrystusa w wierze, modląc się razem, słuchającsiebie nawzajem, żyjąc miłością Chrystusa w naszych relacjach, my, katolicy i luteranie, otwieramy się na moc Trójjedynego Boga. Zakorzenieni w Chrystusie i świadcząc o Nim, ponawiamy nasze postanowienie, by być wiernymi głosicielami bezgranicznej miłości Boga do całej ludzkości”. Wspólny pięćdziesięcioletni dialog katolicko-luterański powinien być zachętą dla chrześcijan, aby razem dawać świadectwo zranionemu i podzielonemu światu, z większą pasją prowadzić dalszy dialog, aby przełamać istniejące wciąż różnice, otworzyć się na jedność, która jest treścią naszej wspólnej nadziei.

3

Dzieje łódzkich parafii ewangelicko-augsburskich w XIX i na początku XX w.

63%

Grzegorczyk A.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2016

|

vol. 25

|

issue 4

89-101

XX

The period of the 19th century and the beginning of the 20th century was a very profitable period for Łódź and consequently for ecclesial structures. Factories and enterprises, which were set up in this period, attracted to Łódź many people from various parts of the continent, including many Protestants. This led to the building of four churches (Holy Trinity’s, St. John’s, St. Matthew’s, St. Michael’s) which up till now (although in new circumstances) exist in our city. At the same time active parishes were formed around them and gathered evangelicals in Łódź. Despite organizational difficulties this period was the time of development for protestant community in Łódź. This period ended with the outbreak of the war in 1939 and its consequences, i.e. deportations in 1945.

4

Dzieje kościoła Bożego Ciała w Elblągu do 1945 roku

63%

Zawadzki W.

Studia Elbląskie

|

2021

|

vol. 22

21-32

EN

At the end of the 13th century a hospital and a wooden chapel dedicated to St George were built in the northern suburb of Elbląg and replaced by a brick church in 1386. This temple burned down in 1400. In its ruins an intact Host was found, which was considered a Eucharistic miracle. Rebuilt in 1405, the church received the invocation of Corpus Christi and became a shrine known throughout Teutonic Prussia. From the middle of the 16th century until 1945, the Corpus Christi church was owned by Evangelicals from Elbląg. Inside,its Gothic and modern furnishings have been preserved. When the Red Army entered Elbląg in January/February 1945, the church was destroyed and lay in ruins.

PL

U schyłku XIII w. zbudowano na północnym przedmieściu Elbląga szpital i drewnianą kaplicę pod wezwaniem św. Jerzego, którą w 1386 r. zastąpiono murowanym kościołem. Świątynia ta spłonęła doszczętnie w 1400 roku. W jej zgliszczach odnaleziono nietkniętą Hostię, co uznano za cud eucharystyczny. Odbudowany w 1405 r. kościół otrzymał wezwanie Bożego Ciała i stał się sanktuarium znanym w całych Prusach krzyżackich. Od połowy XVI w. do 1945 r. kościół Bożego Ciała był własnością elbląskich ewangelików. W jego wnętrzu zachowało się wyposażenie gotyckie i nowożytne. W związku z wkroczeniem do Elbląga Armii Czerwonej, na przełomie stycznia i lutego 1945 roku kościół został zniszczony i legł w gruzach.

5

Luteranizm a Państwo Izrael. Wypowiedzi wybranych międzynarodowych organizacji reprezentujących luteranów w latach 1948-2010

63%

Paszta Z.

Rocznik Teologiczny

|

2014

|

vol. 56

|

issue 1

199-218

PL

Tekst podejmuje zagadnienie zaangażowania rozmaitych luterańskich organizacji w kwestie egzystencji i kształtu współczesnego państwa Izrael. Refleksja przedstawiana w artykule dotyczy nie tylko działań instytucji „konfesyjnych” ale również tych spośród organizacji międzywyznaniowych, w których luteranie odgrywają znaczącą rolę. Spektrum zagadnień wyznaczone zostało przez następujące zagadnienia: istnienie państwa Izrael, ideologia syjonizmu i jej odziaływanie, etos państwa żydowskiego wobec religii funkcjonujących w tym państwie, koegzystencja religijna w państwie Izrael, pomoc humanitarna dla żydowskich ofiar Zagłady, pomoc humanitarna dla arabskich uchodźców - ofiar wojen izraelsko-arabskich, kwestia granic międzynarodowych i statusu prawnego Jerozolimy, problematyka praw człowieka. Spośród najbardziej wpływowych instytucji wymienianych w tekście - nie licząc lokalnych Kościołów luterańskich - wyróżnia się Światową Federację Luterańską, Światową Radę Kościołów oraz komisję Kościół i Judaizm LEEKJ. Wypowiedzi wspomnianych organizacji są jednocześnie komentarzem do działań wielkich instytucji międzynarodowych, takich jak ONZ. W tekście przewija się kluczowe pytanie o solidarność z pokrzywdzonymi; czy można działać solidarnie wobec obu stron konfliktu?

EN

The text deals with the confessional involvement of different organisations in the question of existance and shape of the modern State Israel. An object of the reflexion here presented are activities of lutheran international institutions and these ecumenical organisations where lutheran voices seam to be significant. On the horizon of here mentioned questions appear following problems: existance of the State Israel, ideology of sionism and its attitude towards religions, religious coexistance inward the state, humanitarian help for Jewish (after the WWII) refugees, help for Arab refugees (after arab-israeli wars), question of international borders, problem of stately belonging of Jerusalem, and especially – reflexion about human and citizen laws in the Middle East. Among the organisations described in the article one can find Lutheran World Federation, Lutheran Comission Church and Judaism (LEKKJ) and expectionally an overconfessional one: WCC (because of the presence of lutherans there). The author of the article shows, how – from the historical perspective – these institutional bodies – supported or struggled decisons of United Nations related to the main social and religious problems. Text reveals also a development of the attitudes of lutheran christians, among whom the hudge disscusions had have place in the period of 1948 – 2010. One of the crucial problems expressed in this debate is the question brouht up for discussion: ”Solidarity with which side?

6

Church Language at the Service of Gender Justice: The Example of the Lutheran Churches in the United States (ELCA) and Canada (ELCIC)

63%

Składanowski M.

|

2014

|

vol. 61

|

issue 7: Teologia Ekumeniczna

129-146

EN

This article is aimed at presenting a certain limited and at the same time significant area on which such cultural and political pressure is exerted, i.e. the Churches’ language policies. The issue of language policy, which is seen as a symbol of actions undertaken for the sake of gender equality in church life, will be presented based on the example of the Lutheran Churches. This is because it is Lutherans who, in recent years, have been the most committed to promoting equality between, and equal rights for, women and men (especially in North America) in social, economic and political life as well as within the Church’s structures. The article begins with a presentation of the issue of gender justice in modern mainstream Lutheranism. Then the role of church language for this trend in the Church is shown as a tool in the fight for gender justice and for eliminating inequalities as well as negative stereotypes. Next, the official recommendations of the largest Lutheran Churches in North America are presented concerning the purification of church language and containing guidelines on its proper, nondiscriminatory use. Finally, an attempt is made at presenting the results of Lutheran language policy.

PL

Celem artykułu jest ukazanie pewnego ograniczonego, a jednocześnie znamiennego obszaru tych kulturowych i politycznych nacisków na Kościoły, jakim jest kościelna polityka językowa. Problem polityki językowej jako znaku działań na rzecz równości płci w życiu kościelnym jest ukazany na przykładzie Kościołów luterańskich. Wynika to z faktu, że w ostatnich latach luteranie – zarówno na forum światowym, jak też w wymiarze lokalnym (przede wszystkim w Ameryce Północnej) – najsilniej zaangażowani się w promowaniu równości i równouprawnienia kobiet i mężczyzn zarówno w życiu społecznym, ekonomicznym i politycznym, jak też w samych strukturach kościelnych. Myśl artykułu wychodzi od ukazania problematyki sprawiedliwości płciowej we współczesnym mainsteamowym luteranizmie. Następnie w tym nurcie ukazana jest rola języka kościelnego jako narzędzia walki o sprawiedliwość płciową oraz o usunięcie nierówności i negatywnych stereotypów. W kolejnym etapie omówione są oficjalne wskazania największych Kościołów luterańskich w Ameryce Północnej dotyczące oczyszczenia języka kościelnego i podające wytyczne do jego właściwego, niedyskryminującego stosowania. Wreszcie podjęta jest próba przybliżenia konsekwencji luterańskiej polityki językowej.

7

Polemics of Arsenii Matseevich

63%

Drozdek A.

|

2015

|

vol. 62

|

issue 7: Teologia ekumeniczna

137-157

EN

Arsenii Matseevich, an important ecclesiastical figure, defended the doctrine of Orthodox Church from schismatics, in particular, from attacks of Ioasif, who, among others, wanted to abolish the Orthodox priesthood. Matseevich was also involved in polemics with Lutherans who criticized Iavorskii’s monumental The Rock of faith. The article discusses arguments Matseevich used against schismatics and Lutherans. Matseevich was an isolated vocal voice that opposed the idea of secularization of the Church. The article describes arguments he used to retain the dignity of the Church and even to restore it to the former glory. For all his efforts Catherine II put him in prison where he died.

PL

Arseniusz Maciejewicz, ważna postać w historii Kościoła, bronił doktryny prawosławnej przed schizmatykami, w szczególności przed atakami Joasifa, który, między innymi, pragnął znieść kapłaństwo prawosławne. Maciejewicz był również zaangażowany w polemiki z luteranami, którzy krytykowali monumentalne dzieło Stefana Jaworskiego Kamień wiary. Niniejszy artykuł prezentuje argumenty Maciejewicza przeciw schizmatykom i luteranom. Maciejewicz był odosobnionym głosem przeciwko sekularyzacji dóbr kościelnych przeprowadzanej przez Katarzynę II. Artykuł przedstawia argumenty Maciejewicza użyte celem zachowania godności Kościoła, a nawet przywrócenia jego dawnej świetności. Z powodu swych starań Maciejewicz został osadzony w więzieniu, gdzie też zmarł.

8

Cmentarz ewangelicko-augsburski w Pabianicach – dzieje i analiza wartości artystycznych

54%

Gwarda D.

TECHNE. Seria Nowa

|

2019

|

issue 4

95-118

EN

The Evangelical-Augsburg Cemetery in Pabianice was founded in the beginnings of the Lutheran parish. Lutherans were founders of the textile industry and they contributed to development of the city. Their cemetery is a place of eternal rest for the members of the wealthiest families of Pabianice. Their social status and fortune is visibly reflected on their graves. The gravemarkers have high artistic values and were made by best sculptural companies and acclaimed artists – such as Johannes Schilling, the professor of Fine Arts Academy from Dresden, who created the statue of Christ on the grave of Krusche family. Most of the realizations were made by local companies and most of the gravemarkers with signatures were made by company of Antoni Urbanowski and Fiebigier & Frantz from Łódź. This is a reason why we can find some identical gravemarkers on the cemetery on Ogrodowa street in the near city. In the Lutheran cemetery there are realisations of most popular themes and styles in sepulchral art of XIX and XX century and many types of gravemarkers such as stellas, cippuses, aediculas, broken columns, obelisks or the most popular – simple or stylized crosses. Even though they were often designed for serial production, they are still beautiful piece of craft and important sign of the past.

PL

Cmentarz ewangelicko-augsburski powstał w początkach istnienia parafii w Pabianicach. Luteranie zapoczątkowali przemysł tekstylny w mieście i przyczynili się do jego rozwoju, a cmentarz stał się miejscem wiecznego spoczynku najbogatszych mieszkańców miasta. Ich społeczny status i sukces finansowy są widoczne również na cmentarzu – ich nagrobki zostały wykonane przez najlepsze firmy kamieniarskie i uznanych artystów, takich jak choćby Johannes Schilling – profesor drezdeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, który jest twórcą figury Chrystusa na nagrobku rodziny Krusche. Większość realizacji pochodzi z lokalnych zakładów, a większość sygnatur na nagrobkach wskazuje na firmy z Łodzi – zakład Antoniego Urbanowskiego i firmę Fiebiger & Frantz, dlatego też na cmentarzu przy ulicy Ogrodowej w Łodzi możemy odnaleźć bliźniacze nagrobki. Na pabianickim cmentarzu znajdziemy realizacje najpopularniejszych stylów i tematów w sztuce sepulkralnej XIX i XX wieku, a także różne typy nagrobków – stele, cippusy, złamane kolumny, obeliski, nagrobki w typie aedicularnym i najpopularniejsze w tym zestawieniu – proste lub stylizowane krzyże. Mimo że często produkowane w wielu egzemplarzach, nadal pozostają cennym świadectwem epoki i wyrazem kunsztu rzeźbiarskiego ich twórców.

9

RÖSNITZ/ROZUMICE. POLIFONICZNOŚĆ GÓRNOŚLĄSKIEJ TRADYCJI PROTESTANCKIEJ

51%

Gładkowski K.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2017

|

vol. 60

|

issue 2

265-282

EN

The author presents here the detailed results of his research on the religious past of the Lutheran community of Rösnitz (today’s Polish name Rozumice) in Upper Silesia. This village is situated on the border with today’s Czech Republic. Today it is a place of remembrance of the continuity of Protestant tradition, including pre-reform movements, since the 15th century. The continuity of the Lutheran denomination of the community since 1523 of the, which the author’s research has shown, contradicts the generalized thesis of total recatholization of Upper Silesia. This article highlights one issue of the memorial site – the diversity of the Protestant tradition shown by the research of the past of this Lutheran community. This diverse tradition consists of pre-reformation Christian movements, including the Moravian Brothers, with whom the inhabitants of Rösnitz had already established contacts before the end of the 15th century. In the beliefs of this community, there are also themes characteristic for Waldensians who were known in Silesia. These movements prepared Rösnitz dwellers for the acceptance of Lutheranism. During the counterreformation period, the community did not undergo a recatholization. Later, Pietism strongly influenced the area, Count Ludwik von Zinzendof himself visits Rösnitz, where he speaks to the many gathered there from the surrounding villages. It even came to a split in this so far united municipality, which resulted in the emmigration of followers of Unita Fratrum to Herrnhut.

PL

Autor prezentuje tu uszczegółowione wyniki swoich badań na religijną przeszłością luterańskiej społeczności z miejscowości Rösnitz (dzisiejsza polska nazwa Rozumice) na Górnym Śląsku. Wieś ta jest położona na granicy z dzisiejszą Republiką Czeską. Dziś jest to miejsce pamięci związane z ciągłością protestanckiej tradycji, wliczając w to ruchy przedreformacyjne, od XV wieku. Ciągłość wyznania luterańskiego od 1523 roku społeczności, którą badania autora wykazały, przeczy generalizującej tezie, mówiącej o całkowitej rekatolizacji Górnego Śląska. W tym artykule wyeksponowano jeden z wątków historii tego miejsca pamięci – różnorodności protestanckiej tradycji, jaką ukazują badania przeszłości tej społeczności luterańskiej. Na tę różnorodną tradycję składają się przedreformacyjne ruchy chrześcijańskie, do których należą bracia morawscy, z którymi jeszcze przed końcem XV wieku nawiązali kontakt mieszkańcy Rösnitz. W wierzeniach tej społeczności pojawiają się też wątki charakterystyczne dla waldensów, znane na Śląsku. Ruchy te przygotowały społeczność rozumiczan na przyjęcie luteranizmu. W okresie kontrreformaji społeczność ta nie poddała się rekatolizacji. Później silnie oddziałuje tu ruch pietystyczny, sam hrabia Ludwik von Zinzendof odwiedza Rösnitz, gdzie przemawia do licznie tu zgromadzonych z okolicznych miejscowości przebudzonych. Dochodzi nawet do rozłamu w dotąd zjednoczonej gminie, którego skutkiem było wyemigrowanie zwolenników jednoty braterskiej do Herrnhut.

10

Od konfliktu do komunii. W kontekście luterańsko-katolickich obchodów 500-lecia Reformacji

51%

Glaeser Z.

Studia Oecumenica

|

2017

|

vol. 17

51-68

EN

On June 17th 2013 in Geneva and Vatican City a common declaration from Roman-Catholic and Protestant theologians was issued. The document is entitled: From Conflict to Communion. Lutheran-Catholic Common Commemoration of the Reformation in 2017. Its main aim was a through and direct preparation of both the Lutherans and Catholics to the common commemoration of the 500th Anniversary of the Reformation. The message of the declaration became an inspiration of this study. We do not want to focus on its detailed discussion but to formulate – based on this message – some essential paradigms determining the goal, circumstances, tasks and perspectives linked with the common commemoration of the Anniversary. Among those we should acknowledge: the critical evaluation of the past, based on respect and deprived of mutual prejudices; opening for the mutual exchange of spiritual gifts; the “cleaning of memory” and “healing of wounds”; readiness for taking up the mutual tasks. The authors of the document, based on those paradigms, elaborated five ecumenical imperatives determining the character of the commemoration of the 500th Anniversary of the Reformation and the ecumenical obligations of both sides of the dialogue.

PL

17 czerwca 2013 r. w Genewie i w Watykanie ogłoszono wspólny dokument teologów rzymskokatolickich i luterańskich pt.: Od konfliktu do komunii. Luterańsko-katolickie wspólne upamiętnienie Reformacji w 2017 r. Jego celem było głębsze, bezpośrednie przygotowanie luteranów i katolików do wspólnego upamiętnienia 500. rocznicy Reformacji. Przesłanie deklaracji stało się inspiracją dla przygotowania niniejszego opracowania. Nie chodzi w nim o szczegółowe omawianie dokumentu, ale przede wszystkim o sformułowanie, w oparciu o jego przesłanie, istotnych paradygmatów określających cel, okoliczności, zadania i perspektywy związane ze wspólnym obchodzeniem przez luteranów i katolików 500-lecia Reformacji. Za takie należy uznać: krytyczną ocenę przeszłości opartą na szacunku i pozbawioną uprzedzeń, otwartość na wzajemną wymianę duchowych darów, „oczyszczenie pamięci” i „leczenie ran” oraz otwartość na wspólne podejmowanie zadań. W oparciu o tak sformułowane paradygmaty autorzy dokumentu Od konfliktu do komunii wypracowali pięć ekumenicznych imperatywów określających charakter wspólnego upamiętniania 500. rocznicy Reformacji oraz ekumeniczne zobowiązania obydwu stron dialogu.

11

Listy Kolegium Kościelnego Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego do architekta Chrystiana Piotra Aignera (1756-1841) w związku z nieznanym projektem kaplicy pogrzebowej na cmentarzu luterańskim w Warszawie oraz zestawienie wydatków związanych z budową tejże kaplicy

51%

Skrodzka A.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2023

|

vol. 30

|

issue 1

EN

The Central Archives of Historical Records contains documents relating to the activities of the Church College of the Lutheran Community in Warsaw. Among them, unknown sources have recently been found whose editing is the subject of this publication. They contain information on the commune's commissioning of a design for a funeral chapel from Ch.P. Aigner. The documents are two letters addressed to him, and a cost estimate. It is known from the documents that the cost estimate was also originally attached to the design of the chapel, but has now been lost. The information contained in the documents is an important contribution to a more complete recognition of the architect's work.

PL

W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajdują się dokumenty dotyczące działalności Kolegium Kościelnego gminy ewangelicko-augsburskiej w Warszawie. Wśród nich ostatnio odnaleziono nieznane źródła, których edycja stanowi przedmiot niniejszej publikacji. Zawierają one informacje na temat zamówienia przez gminę u Chrystiana Piotra Aignera projektu kaplicy pogrzebowej na cmentarzu luterańskim w Warszawie. Dokumenty te stanowią dwa listy skierowane do Aignera, oraz kosztorys. Z dokumentów wiadomo, że do kosztorysu dołączony był pierwotnie także projekt kaplicy, który obecnie zaginął. Zamieszczone w dokumentach informacje stanowią istotny wkład w pełniejsze rozpoznanie dorobku polskiego architekta.

12

Z dziejów luteranizmu w Łatgalii w tzw. czasach polskich (1561–1772)

51%

Jeziorski P.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2019

|

vol. 63

PL

Dzieje konfesji luterańskiej w dawnych Inflantach Polskich (łotewskiej Łatgalii) są zagadnieniem bardzo słabo rozpoznanym. Niewielkie zainteresowanie tą kwestią, niezwykle frapującą chociażby z racji położenia Łatgalii i jej funkcjonowania na pograniczu kulturowym, jest przede wszystkim efektem poważnego zdekompletowania bazy źródłowej i jej silnego rozproszenia. Niniejszy tekst ma na celu ukazanie w ogólnym zarysie losów łatgalskiego luteranizmu w okresie, w którym tzw. Inflanty Polskie należały do państwa polsko-litewskiego (1561–1772). Szczególny nacisk położono na relacje luteranów z katolikami, którzy w tzw. czasach polskich mieli w Łatgalii uprzywilejowaną pozycję.

EN

History of Lutheran confession in the former Polish Livonia (Latvian Latgale) is very poorly investigated. Minor interest in this matter, which is fascinating due to Latgale location and its functioning in the cultural borderland, is mainly the effect of a serious decomposition of the source base and its strong dispersion. This text is aimed at showing a general outline of the history of Latgale Lutheranism in a period, when the so-called Polish Livonia belonged to the Polish-Lithuanian Commonwealth (1561–1772). Particular emphasis is put on Lutherans’ relations with Catholics, who had a privileged position in Latgale in the “Polish times”.

13

Rekonstrukcja XIX-wiecznej mapy muzycznych tradycji polskojęzycznych ewangelików

51%

Nawrocka-Wysocka A.

Muzyka

|

2019

|

vol. 64

|

issue 2

70-88

EN

The category of the frontier is very helpful and popular in the study of the Polish Protestant music traditions. Owing to their geographic location and political dependencies, these communities – though striving to cultivate their local traditions – were under the strong influence of official culture. The map of Polish 19th-century Protestant music traditions shows many such communities, though several of them later disintegrated and disappeared. On the basis of most recent research undertaken by historians, ethnographers and specialists in religious studies, as well as information collected during source surveys, the author attempts to draw a map of Polish 19th-century Protestant traditions. Apart from well-known communities, such as those found in the Těšín (Pol. Cieszyn) region in Silesia and in Masuria (part of Prussia at that time), the map also includes Western Pomerania (the so-called Slowinzen in German, Słowińcy in Polish), the ‘forgotten folk’ of southernGreater Poland, the Protestants of the Lower and Upper Silesia, as well as of the (Congress) Kingdom of Poland. The article discusses such issues as the interpenetration of national cultures (especially German and Czech with the local one), mutual influences among the widely scattered Protestant communities, and the perception of those communities by the clergy and by the Church authorities. Music traditions are understood here as the customs that accompany religious song performances and the repertoire promoted in the local hymnbooks. I discuss these topics (as well as local performance styles) in very general terms, since a detailed analysis of the hymnbook contents and comparison of the preserved (notated) melodies calls for a separate study. The sources have been preserved to a different extent in different places, which makes a precise reconstruction of the map of traditions largely impossible. What this paper therefore attempts to do is to provide a synthetic picture of the various Lutheran communities, their universal as well as specifically local qualities.

PL

W badaniach tradycji muzycznych polskich ewangelików kategoria pogranicza jest bardzo pomocna i nośna. Ze względu na rozmieszczenie geograficzne i uzależnienie polityczne społeczności te, mimo iż starały się utrzymywać lokalną tradycję pozostawały pod dużym wpływem kultury oficjalnej. Na XIX-wiecznej mapie tradycji polskich ewangelików takich społeczności występowało całkiem sporo – kilka z nich uległo dezintegracji i zanikowi. Wykorzystując wyniki najnowszych badań historyków, etnografów i religioznawców, a także informacje zgromadzone podczas kwerend źródłowych autorka podejmuje w artykule próbę nakreślenia XIX-wiecznej mapy tradycji polskich ewangelików. Na mapie oprócz społeczności lepiej znanych, jak ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego czy społeczność ewangelicka z Mazur Pruskich zostali umieszczeni również ewangelicy Pomorza Zachodniego (tak zwani Słowińcy), „zapomniany” lud z południowej Wielkopolski, ewangelicy z Dolnego i Górnego Śląska oraz z Królestwa Polskiego. Opracowanie naświetla takie problemy jak: przenikanie kultur narodowych (niemieckiej i czeskiej zwłaszcza), wzajemne wpływy pomiędzy rozproszonymi społecznościami ewangelickimi, oraz postrzeganie tych społeczności przez duchownych i władze Kościoła. Muzyczne tradycje rozumiane są jako zwyczaje towarzyszące śpiewom religijnym oraz repertuar propagowany przez lokalne śpiewniki. W artykule zagadnienia te, jak również lokalny styl wykonawczy omówione są bardzo ogólnie, gdyż szczegółowa analiza zawartości poszczególnych śpiewników i porównanie zachowanych zapisów melodycznych wymaga osobnego opracowania. Ze względu na niesymetryczność zachowanych źródeł, dokładna rekonstrukcja mapy tradycji nie jest możliwa. W artykule przedstawiono jednak po raz syntetyczny obraz poszczególnych społeczności luterańskich obejmujący elementy uniwersalne i istotne cechy wyróżniające.

14

The idea of work: from Luther to Pentecostals in recent protestant authors

51%

Blanco-Sarto P.

Teologia i Moralność

|

2022

|

vol. 17

|

issue 2(32)

189-203

PL

Dla Lutra praca była powołaniem, Kalwin zaś przez pracę podkreślał potrzebę uwielbienia Boga. Od czasu propozycji Webera i Troeltscha teologię pracy i pochodzenie kapitalizmu omawiano i badano w różnych denominacjach protestanckich, takich jak luteranie, kalwiniści, purytanie i metodyści. U niniejszych wybranych kilku ostatnich teologów protestanckich doceniamy ciągłość i ewolucję w teologii pracy, które prowadzą nas do dziedzictwa zielonoświątkowego w naszych czasach. Niektóre perspektywy powracają do koncepcji contemptus mundi, którą odrzucił Luter, jednak odkrycie działania Ducha Świętego w codziennej pracy wymaga zielonoświątkowej teologii pracy.

EN

For Luther, work was a vocation, while Calvin emphasised the need to glorify God through work. Since the proposal of Weber and Troeltsch, the theology of work and the origin of capitalism has been discussed and studied in different Protestant denominations such as Lutherans, Calvinists, Puritans and Methodists. In this selection of some recent Protestant theologians, we appreciate continuity and evolution in the theology of work that lead us to the Pentecostal inheritance in our days. Some perspectives go back to the contemptus mundi that Luther refused, but the discovering of the action of the Holy Spirit in the daily work needs a Pentecostal theology of the work.

Refine search results

Nierozerwalność małżeństwa w optyce luterańskiej

A Half-Century of Catholic-Lutheran Dialogue (1967-2017)

Dzieje łódzkich parafii ewangelicko-augsburskich w XIX i na początku XX w.

Dzieje kościoła Bożego Ciała w Elblągu do 1945 roku

Luteranizm a Państwo Izrael. Wypowiedzi wybranych międzynarodowych organizacji reprezentujących luteranów w latach 1948-2010

Church Language at the Service of Gender Justice: The Example of the Lutheran Churches in the United States (ELCA) and Canada (ELCIC)

Polemics of Arsenii Matseevich

Cmentarz ewangelicko-augsburski w Pabianicach – dzieje i analiza wartości artystycznych

RÖSNITZ/ROZUMICE. POLIFONICZNOŚĆ GÓRNOŚLĄSKIEJ TRADYCJI PROTESTANCKIEJ

Od konfliktu do komunii. W kontekście luterańsko-katolickich obchodów 500-lecia Reformacji

Listy Kolegium Kościelnego Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego do architekta Chrystiana Piotra Aignera (1756-1841) w związku z nieznanym projektem kaplicy pogrzebowej na cmentarzu luterańskim w Warszawie oraz zestawienie wydatków związanych z budową tejże kaplicy

Z dziejów luteranizmu w Łatgalii w tzw. czasach polskich (1561–1772)

Rekonstrukcja XIX-wiecznej mapy muzycznych tradycji polskojęzycznych ewangelików

The idea of work: from Luther to Pentecostals in recent protestant authors