Search results

1

„OD KONFLIKTU DO KOMUNII” – W DRODZE KU 500. ROCZNICY REFORMACJI

100%

Porada R.

Studia Oecumenica

|

2013

|

vol. 13

297-308

DE

Am 17. Juni 2013 wurde der Bericht der Lutherisch/Römisch-katholischen Kommission für die Einheit Vom Konflikt zur Gemeinschaft offiziell präsentiert. Angesichts des sich annähernden 500. Jahrestages der Reformation im Jahr 2017 fühlten sich die Mitglieder der Kommission herausgefordert, „die Themen und Konsequenzen der Wittenberger Reformation (…) im Dialog zu erörtern und Perspektiven für das Gedenken und die Aneignung der Reformation heute zu entwickeln“ (Nr. 3). Der Bericht setzt somit ein wichtiges Zeichen im Vorbereitungsprozess des Reformationsgedenkens, indem er die Vergangenheit und die Konfliktsgeschichte gemeinsam, d.h. ökumenisch zu erzählen und die Errungenschaften des Dialogs in den letzten fünfzig Jahren zusammenzufassen versucht. Darauf wurde im zweiten Punkt dieses Beitrags eingegangen. Im Blick auf die Vorbereitung zum Reformationsgedenken und den Kontext der erhofften Rezeption des neuesten lutherisch-katholischen Dokumentes wurde im ersten Punkt dieses Beitrags auf die katholische Wahrnehmung der Reformation, die vor allem nur mit Kirchenspaltung assoziiert wird, und die damit verbundene katholische Zurückhaltung gegenüber dem Reformationsgedenken hingewiesen. Das beeinflusst auch die Lektüre des Dialogpapiers. Der Bericht erweckte schon kritische Bemerkungen und Anfragen, die im letzten Teil dieses Beitrags zur Sprache gebracht wurden.

2

Wątki religijne w twórczości i życiu Klemensa Janickiego (1516-1543)

88%

Lewandowski I.

Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski

|

2018

|

issue 13

7-26

EN

Klemens Janicki (1516-1543), arguably the greatest Latin poet in Poland, is little known to the people of our times. He was a citizen of Greater Poland, born in Januszkowo near Żnin. In each of the genres practiced by him, be it elegy or epigram, complaint or satire, or wedding song, not to speak of the paraphrase of the psalms of David, we fi nd minor or major references to religion. What did the author convey in them? Beautiful images of faith in God the Father, the humanity of Christ, the powerful intercession of the Most Blessed Virgin Mary; depictions of the holy Polish martyrs, Adalbert and Stanislaus; the author’s own attitude to historical and his contemporary representatives of the Church. These images give preeminent evidence of the Catholic profi le of the faith professed by Janicki. The occasional critical words do not pertain to the truths of faith as such but to inadequate obedience of them in everyday life, so the criticism indicates the poet’s intellectual and emotional support of those truths and his concern for an explicitness of people’s attitudes irrespective of their social status. Lutheran infl uences are scarce in his works, though noticeable in some utterances. He was strongly opposed to Islam which was then spreading through armed invasion. Being versatile in the philosophy and spirit of the ancient world he did not identify with it in questions of faith and morality. Janicki’s faith – as can be gathered from the presented themes – was the mature Catholic faith of a renaissance intellectual and not that of a meek and humble son of a peasant from Januszkowo near Żnin.

PL

Klemens Janicki (1516-1543), bodaj największy poeta łaciński w Polsce, dla ludzi naszych czasów jest postacią mało znaną. Wielkopolanin, urodził się w Januszkowie pod Żninem. W każdym gatunku jego twórczości, czy to będzie elegia, czy epigram, czy skarga i satyra, czy pieśń weselna, nie mówiąc o parafrazie psalmu Dawidowego, znajdziemy mniejsze lub większe nawiązania do religii. Co w nich autor przekazał? Przepiękne obrazy wiary w Boga Ojca i Syna Bożego, w człowieczeństwo Chrystusa, w potężne wstawiennictwo Najświętszej Bogarodzicy Dziewicy, namalował wzory świętych polskich męczenników, Wojciecha i Stanisława, nakreślił swój stosunek do historycznych i aktualnych przedstawicieli Kościoła. Obrazy te zdecydowanie świadczą o katolickim profilu wyznawanej wiary. Pojawiające się w nich niekiedy słowa krytyczne nie dotyczą samych prawd wiary, lecz przestrzegania ich w praktyce codziennego życia, i wskazują raczej na intelektualną i emocjonalną sympatię dla nich oraz na troskę poety o jednoznaczność ludzkich postaw niezależnie od społecznego statusu. Luterańskie wpływy na niego były niewielkie, chociaż widoczne w niektórych wypowiedziach. Z całą mocą natomiast występował przeciw islamowi szerzącemu się w Europie przez zbrojne najazdy. Znając na wylot filozofię i ducha starożytnego świata, nie identyfikował się z nim w kwestiach wiary i moralności. Wiara Janickiego bowiem – jak to wynika z przedstawionych wątków – była dojrzałą katolicką wiarą renesansowego intelektualisty, a nie cichego i pokornego syna chłopa z Januszkowa pod Żninem.

3

Nauczanie ewangelicko-luterańskie na temat ludzkiej pracy

88%

Zadroga A.

Roczniki Teologiczne

|

2021

|

vol. 68

|

issue 3

147-148

4

Kontekst teologiczno-historyczny współczesnej eklezjologii ewangelickiej – perspektywa ekumeniczna

75%

Hintz M.

Studia Oecumenica

|

2017

|

vol. 17

27-50

EN

Since the beginning of the 16th century the western Christianity’s is divided into two confessional families: Roman Catholicism and Protestantism. The evangelical Churches are present in two main confessional variants: (Lutheranism and Calvinism. Each of them created a special version of the Ecclesiology. The Lutheran understanding of the Church was defined in The Augsburg Confession, Art. 5: “That we may obtain this faith, the Ministry of Teaching the Gospel and administering the Sacraments was instituted”. For Lutherans is the Teaching of the Gospel and the proper administering the Sacraments their notae ecclesiae - constitutive remarks of a church. The protestant Churches in their national form were divided into autonomous, independent structures without any closer connections one to each other. The foundation of the Lutheran World Federation in 1947 was a result of a long process of looking for a deeper bond between the Lutherans all over the world. The other ecclesiological process took part between Lutherans and Reforms in Europe. In the year 1973 was established the Leuenberg Unity of Protestant Churches, which changed the official name into Community of Protestant Churches in Europe – CPCE in 2003. From both organisation LWF as well as CPCE came a several important ecumenical documents related to the problematic of Ecclesiology. The most important ecclesiological study of CPCE is The Church of Jesus Christ. The Contribution of the Reformation towards Ecumenical Dialogue on Church Unity, from 1994.

PL

Artykuł omawia główne motywy dyskusji na temat rozumienia Kościoła, jaka toczy się w teologii ewangelickiej w kontekście prowadzonych dialogów ekumenicznych. Protestancka eklezjologia występuje w różnych postaciach konfesyjnych, spośród których dwa główne paradygmaty zostały sformułowane w okresie Reformacji: luterański i kalwiński. W dalszym rozwoju myśli teologicznej protestantyzmu wskazać należy na pojawienie się kolejnych modeli eklezjologicznych: metodystycznego i wolnokościelnego. Jako pierwsza została sformułowana luterańska nauka o Kościele w Konfesji Augsburskiej z roku 1530. Aż do XX w. Kościoły ewangelickie, w tym luterańskie, funkcjonowały jako samodzielne Kościoły krajowe. Tendencje zjednoczeniowe w łonie luteranizmu XX w. pojawiły się jako odpowiedź na Unię Staropruską z roku 1817. W XX w. powstały organizacje o światowym zasięgu: Światowa Federacja Luterańska w roku 1947, Światowa Rada Kościołów w roku 1948 oraz Światowy Alians Reformowany powołany do życia w roku 1970, przekształcony w roku 2010 na Światową Wspólnotę Kościołów Reformowanych. We współczesnym ruchu ekumenicznym szczególne znaczenie dla zbliżenia między ewangelikami reformowanymi a luteranami odegrała Konkordia między Kościołami wyrosłymi na gruncie Reformacji w Europie, zwana Konkordią Leuenberską z roku 1973. Kościoły ewangelickie Europy tworzą Wspólnotę Kościołów Ewangelickich w Europie, organizację promującą działania na rzecz ekumenizmu i pojednania pomiędzy chrześcijanami.

5

„Głęboka religijność Lutra”: Marcin Luter – heretyk czy bohater wiary?

71%

Porada R.

Roczniki Teologiczne

|

2020

|

vol. 67

|

issue 7

141-162

EN

The article aims to answer the question whether Luther should be considered a heretic or whether he can be seen as a hero of faith? An important basis for such an answer are first the statements of the popes of the last forty years, and then Luther’s affirmation as a deeply religious personality. Further indications are provided by the results of historical research, which show that Luther was deeply rooted in the mystical theology of his time. This is evident in his way of practising theology, where his own experience of faith has become the leading source of theological understanding. Luther’s theology is existential one, and the doctrine of justification must also be seen in this perspective. For Luther, justification by faith was above all a living, spiritual experience in his personal relationship with God, which at the same time determined his theological reflection. Keeping in mind the controversial issues, it can be stated that Luther remained in his reforming intentions rooted in the Catholic tradition of faith. Luther is neither a heretic, nor does he have to be considered a hero of the faith-he is above all a reforming theologian, who has his place in the one Catholic Church.

PL

Celem artykułu jest sformułowanie odpowiedzi na pytanie: czy Lutra należy uważać za heretyka, czy też można w nim widzieć bohatera wiary? Istotną podstawą dla takiej odpowiedzi są najpierw wypowiedzi papieży ostatniego czterdziestolecia, aż po afirmację Lutra jako osobowości głęboko religijnej. Dalszych przesłanek dostarczają wyniki historycznych badań, które wskazują na głębokie zakorzenienie Lutra w ówczesnej teologii mistycznej. Uwidacznia się to w jego sposobie uprawiania teologii, gdzie głównym źródłem poznania stało się własne doświadczenie wiary. Teologia Lutra jest teologią egzystencjalną i w tej perspektywie należy widzieć także naukę o usprawiedliwieniu. Usprawiedliwienie z wiary było dla Lutra przede wszystkim żywym, duchowym doświadczeniem w osobistej relacji do Boga, które jednocześnie determinowało jego teologiczną refleksję. Zachowując świadomość spraw spornych, można stwierdzić, że w swych reformacyjnych intencjach Luter pozostał zakorzeniony w katolickiej tradycji wiary. Luter nie jest ani heretykiem, ani nie musi być uznawany za bohatera wiary – jest przede wszystkim reformatorsko nastawionym teologiem, który ma swe miejsce w ramach jednego, katolickiego Kościoła.

6

Luterańska hermeneutyka dzisiaj. Odczytanie hermeneutycznego dziedzictwa luterańskiej Reformacji w refl eksji Światowej Federacji Luterańskiej

63%

Sojka J.

Rocznik Teologiczny

|

2017

|

vol. 04

803-819

PL

Artykuł „Luterańska hermeneutyka dzisiaj. Odczytanie hermeneutycznego dziedzictwa luterańskiej Reformacji w refl eksji Światowej Federacji Luterańskiej” prezentuje które elementy reformacyjnej hermeneutyki ukształtowanej przez Marcina Lutra są we współczesnej debacie w łonie luteranizmu podnoszone jako istotne dla współczesnej hermeneutyki luteranizmu. W przedstawionej analizie odwołano się do materiałów studyjnego programu Światowej Federacji Luterańskiej poświęconego hermeneutyce na przykładzie interpretacji Ewangelii Jana, Księgi Psalmów, Ewangelii Mateusza oraz listów Pawła, jaki realizowano w latach 2011-2015, materiałów przygotowanych z okazji jubileuszu 500 lat Reformacji w 2017 roku oraz dokumentu studyjnego „Na początku było Słowo (J 1,1). Biblia w życiu luterańskiej wspólnoty” z 2016 roku.

EN

The article “Lutheran hermeneutics today. Reading the hermeneutic heritage of the Reformation in the reflection of the Lutheran World Federation” presents those elements of the Reformation’s hermeneutics shaped by Martin Luther which are raised in contemporary debate within Lutheranism as significant for present-day Lutheran hermeneutics. Th e analysis presented here refers to the LWF’s study programme dedicated to hermeneutics based on the example of the interpretation of the Gospel of John, the Book of Psalms, the Gospel of Matthew and Paul’s Letters, which was realised between 2011-2015. It also refers to the materials prepared for the jubilee of 500 years of the Reformation in 2017 and the study document “In the beginning was the Word” (Jn 1:1): Th e Bible in the Life of the Lutheran Communion” from 2016.

7

Kobieca asceza w niemieckim pietyzmie na przełomie XVII i XVIII wieku. Listy Wiary jako źródło do badania dziejów religijności kobiet

63%

Gąsowska M.

Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych

|

2020

|

issue 2(9)

26-41

PL

Pisma Filipa Jakoba Spenera na temat kobiet pietyzmu miały dla nich sprzeczne przesłanie: z jednej strony pietysta wzywał do reformy, ogłosił kapłaństwo wszystkich wierzących i zachęcał kobiety do bycia kowalami własnego rozwoju duchowego; z drugiej strony myślenie przywódców pietystycznych niewiele różniło się od tradycyjnych poglądów na kobiety i ich poddanie się mężczyznom. Sam Philipp Jakob Spener wahał się, jakie role i zaangażowanie są otwarte dla kobiet. W „Duchowym kapłaństwie” z 1677 r. zachęcał kobiety do czytania i interpretowania Biblii. Miały pełne prawo dyskutować o Piśmie Świętym oraz pouczać współwyznawców. Zauważał nawet, że w niektórych domach są kobiety, które Bóg pobłogosławił zrozumieniem i które rozmawiają z rodzinami na spotkaniu w kościele domowym. Philipp Jakob Spener miał głębokie zastrzeżenia do kobiet proroków, od ich pierwszego pojawienia się na początku 1690 roku - bardziej niż A. H. Francke. Spener był zasadniczo otwarty na możliwość ekstatycznych przeżyć i bezpośrednich objawień od Boga, ale szybko zaczął je analizować, ponieważ Biblia ostrzega przed fałszywymi prorokami, którzy pojawią się w dniach ostatecznych. Pod wpływem Spenera Francke ostatecznie odrzucił autorytet ekstatycznych przeżyć kobiet i zawartego w nich przesłania.

EN

The writings of Filip Jakob Spener about women of pietism had a contradictory message for them: on the one hand, the pianist called for reform, proclaimed the priesthood of all believers and encouraged women to be smiths of their own spiritual development; on the other hand, the thinking of pietist leaders differed little from traditional views on women and their submission to men. Sam Philipp Jakob Spener hesitated what roles and commitment are open to women. In the "spiritual priesthood" of 1677, he encouraged women to read and interpret the Bible. They had full right to discuss the Scriptures and instruct fellow believers. He even noticed that in some homes there were women who God blessed with understanding and who talk to families at a meeting in the home church. Philipp Jakob Spener had deep reservations about female prophets since their first appearance in the early 1690 more than A. H. Francke. Spener was essentially open to the possibility of ecstatic experiences and direct revelations from God, but soon began to analyze them, because the Bible warns of false prophets who will appear in the last days. Influenced by Spener, Francke finally rejected the authority of women's ecstatic experiences and the message they contained.

8

W cieniu gimnazjum. Szkolnictwo luterańskie w Lesznie w XVII wieku

63%

Szymańska K.

Studia z Teorii Wychowania

|

2019

|

issue 2 (27)

9-25

EN

Apart from the Czech Brethren, the Lutherans were another large religious group in the Uxth-century Leszno. They came to Leszno in 1628 from nearby Silesia, mainly from Góra. They formed an organized community using the German language, with a strong identity. From the beginning of their stay in Leszno, they applied for their own school. Initially, they sent their children to the school of the Czech Brethren. In 1638 they were granted the privilege to found elementary school and school for girls. There were also small private schools. In 1659 a Latin school was established, which was to be an alternative – for religious reasons – to the gymnasium of the Brethren. Lutherans were interested in practical education: theology, law and medicine. The level of education in Lutheran schools in Leszno is confirmed by the number of students studying at German universities, including in Frankfurt (Oder), Leipzig, Jena.

PL

Obok braci czeskich drugą wielką grupą wyznaniową w XVII-wiecznym Lesznie byli luteranie. Przybyli oni do Leszna w 1628 roku z pobliskiego Śląska, głównie z miasta Góra. Tworzyli zorganizowaną wspólnotę posługującą się językiem niemieckim, o silnie ukształtowanej tożsamości. Od początku pobytu w Lesznie starali się o własną szkołę. Początkowo posyłali swoje dzieci do szkoły braci czeskich. W 1638 roku otrzymali przywilej na założenie szkoły elementarnej oraz szkoły dla dziewczynek. Istniały też małe placówki prywatne. W 1659 roku powstała szkoła łacińska, która – z powodów wyznaniowych – miała być alternatywą dla gimnazjum braci czeskich. Luteranie zainteresowani byli wykształceniem praktycznym: teologicznym, prawniczym i medycznym. O poziomie nauczania w szkole luterańskiej świadczy liczba młodzieży studiującej na uniwersytetach niemieckich, m.in. we Frankfurcie nad Odrą, w Lipsku, Jenie.

9

Badania nad historią pietyzmu na przełomie XVII i XVIII wieku. Uwagi w związku z monografią Liliany Lewandowskiej

63%

Kizik E., Ptaszyński M.

Kwartalnik Historyczny

|

2023

|

vol. 130

|

issue 3

603-636

EN

The article polemicises with Liliana Lewandowska’s analysis of the disputes over pietism in Gdańsk. Referring to the latest state of research on pietism, the authors argue for a broader use of available archival sources and a reconstruction of the historical context: considering the international situation, the politics of the city council, the balance of political forces in Gdańsk, and the public reaction to the polemics.

PL

Artykuł jest polemiką z analizą sporów wokół pietyzmu w Gdańsku przedstawioną przez Lilianę Lewandowską. Autorzy, odnosząc się do najnowszego stanu badań nad pietyzmem, postulują szersze wykorzystanie dostępnych źródeł archiwalnych oraz rekonstrukcję historycznego kontekstu: uwzględnienie sytuacji międzynarodowej, polityki Rady Miejskiej, układu sił politycznych w Gdańsku, a także reakcji społecznych na polemiki.

10

SØRENA KIERKEGAARDA SĄD NAD MARCINEM LUTREM I LUTERANIZMEM

63%

Szwed A.

Roczniki Filozoficzne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 3

101-124

EN

What did Søren Kierkegaard think on Martin Luther? In some cases he treated to the German reformer positively, but simultaneously very often severily criticized him. Generally speaking, relationship of Journals author to Martin Luther was complicated and ambiguous. Kierkegaard strived to the amendment of contemporary Danish Lutheranism, which was burdened by Luther’s doctrinal errors, and also deteriorated by later generations of Lutherans. Danish thinker accused Luther of considerable reducing of ethical Christian demands by means of moral act values depreciation, abolition of clergyman celibacy and dissolution of monastery life, rejection of ascetic practices like voluntary poverty, fastings, renunces and intensive contemplative life, connection of religious doctrine and cult with real politics. It was main reason for secularization of contemporary to Kierkegaard Danish Christianity. Over the course of time with Kierkegaard the immanent criticism of Lutheranism turned into some kind of external one. Luther’s doctrine was not sufficient for him. He disclosed essential lacks. Hence in spite of clear declarations of remaining at the national faith, he leaned more and more towards Catholicism. Kierkegaard discovered, Protestantism was only “corrective remedy” to Catholicism, but from the beginning the its existence was dependent on the Catholic Church. Hence, Danish thinker was rather protagonist to shape contemporary Protestantism according to catholic patterns than to reform Catholicism according to protestant rules. The main aim of his article is to indicate the whole estimation range of the Luther and Lutheranism, we find in Søren Kierkegaard’s Journals. Furthermore, we do not decide anything about theological rightness or unjustness of Danish thinker criticism directed to German reformer Martin Luther.

PL

Co sądził Søren Kierkegaard o Marcinie Lutrze? W wielu przypadkach odnosił się do niego pozytywnie, ale nie szczędził też Lutrowi krytycznych uwag. Ogólnie mówiąc, stosunek autora Dziennika do Marcina Lutra był złożony i wieloznaczny. Dążył do naprawy luteranizmu, obciążonego doktrynalnymi błędami Lutra, ale także zepsutego przez pokolenia późniejsze, które odeszły od pierwotnego wyznania luterańskiego. Zarzucał Lutrowi znaczne obniżenie etycznych wymagań chrześcijańskich poprzez deprecjację wartości uczynków, zniesienie celibatu duchownych, rozwiązanie klasztorów, utrącenie praktyk ascetycznych (postów, wyrzeczeń, dobrowolnego ubóstwa), likwidację intensywnego życia kontemplacyjnego, połączenia doktryny i kultu religijnego z realną polityką. Z tego powodu współczesne Kierkegaardowi chrześcijaństwo duńskie uległo znacznemu zeświecczeniu. U Kierkegaarda z biegiem czasu immanentna krytyka luteranizmu przerodziła się w krytykę zewnętrzną. Nie wystarczała mu już nauka Lutra i luteranizm. Odkrył w nich istotne braki. Stąd mimo wyraźnych deklaracji pozostania przy wyznaniu narodowym, coraz bardziej skłaniał się ku katolicyzmowi. Kierkegaard odkrył, że protestantyzm jest zaledwie „środkiem korygującym” katolicyzm. Istnienie protestantyzmu od samego początku było zależne od istnienia Kościoła katolickiego. Stąd był raczej zwolennikiem kształtowania współczesnego protestantyzmu wedle wzorców katolickich niż reformowania katolicyzmu na modłę protestancką. Celem niniejszego artykułu jest pokazanie całej palety ocen Lutra i luteranizmu, z jakimi spotykamy się w pisanym przez całe dorosłe życie Dzienniku Sørena Kierkegaarda. Niczego nie rozstrzygamy na temat teologicznej słuszności lub niesłuszności krytyki Duńczyka pod adresem Lutra.

11

Czy reformacja w Polsce była luterańska? O polemikach antyluterańskich w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku

63%

Ptaszyński M.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2019

|

vol. 63

EN

In the article the author discusses anti-Lutheran polemics published in the Kingdom of Poland during the rule of Sigismund I and asks about the shape of Reformation movement, which developed in spite of numerous bans imposed by the king. The author proves that although these polemics were explicitly against “Lutherans,” they were often created as a result of clashes with other theologies of the emerging Protestantism. Works created by the lower-status Church employees were not novel, and their range of influence must have been limited.

PL

Artykuł omawia polemiki antyluterańskie opublikowane w Królestwie Polskim w czasach panowania Zygmunta I, stawiając pytanie o kształt ruchu reformacyjnego, rozwijającego się wówczas mimo wielu zakazów króla. Autor dowodzi, że choć polemiki skierowane były explicite przeciw „luteranom”, powstawały często w wyniku starć z innymi teologami rodzącego się protestantyzmu. Utwory stworzone przez niższych pracowników Kościoła były mało oryginalne, a ich zakres oddziaływania musiał pozostać ograniczony.

12

Skomplikowane losy opata klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu Pawła II (1522–1525). Znaczenie jego rządów dla majątku i formacji religijnej wspólnoty zakonnej

63%

Witczak Z. K.

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

|

2023

|

vol. 43

|

issue 2

161-178

EN

The article is an attempt to introduce the figure of one of the abbots of the Żagań Convent of Canons Regular, Paweł Lembergek from Żary, who in the literature is often referred to as Paweł of Lwówek or the iron abbot. Paweł, who ruled the Żagań convent in the 16th century, is a figure of particular importance for the history of the Żagań abbey. He was sent to study in Wittenberg, where he met MartinLuther and his religious views, which left their mark on him. The consequence of this was that Paul supported Lutheranism as abbot of the monastery. Paweł is an excellent example of how great an influence Protestant ideas had in Silesia, not only among the local population,but also among the local clergy. The reign of Abbot Paweł is a breakthrough moment, inscribed in the narrative of the monastery chronicle in the process of the religious declineof the Żagań convent.

PL

Artykuł jest próbą przybliżenia postaci jednego z opatów żagańskiego konwentu kanoników regularnych, Pawła Lembergka z Żar, który w literaturze jest często określany mianem Paweł z Lwówka lub „żelaznym” opatem. Rządzący konwentem żagańskim w XVI w. Paweł jest postacią szczególnie ważną dla historii tamtejszego opactwa. Wysłany na studia do Wittenbergi poznał tam Marcina Lutra i jego poglądy, które odcisnęły na nim swój ślad. Konsekwencją tego było popieranie luteranizmu przez późniejszego opata w swoim klasztorze. Postać ta jest doskonałym przykładem tego, jak wielki wpływ wywarły na Śląsku protestanckie idee nie tylko wśród miejscowej ludności, ale także pośród lokalnego duchowieństwa. Rządy opata Pawła są momentem przełomowym, wpisującymsię w narracji kroniki klasztornej w proces upadku religijnego konwentu z Żagania.

13

Luterańska hermeneutyka biblijna i jej współczesne wyzwania w świetle dokumentu „Na początku było Słowo”. Biblia w życiu wspólnoty luterańskiej

63%

Klukowski M.

Studia Oecumenica

|

2016

|

vol. 16

233-252

EN

The article presents a discussion of and elaboration upon the hermeneutical statement received by the LWF Council in 2016 entitled „In the Beginning was the Word”. The Bible in the Life of the Lutheran Communion. The document engages the question of how Lutheran churches in many far-flung and varied contexts can reach some shared, mutual understanding regarding their reading and interpretation of biblical texts. The answer is that the whole Bible, particularly the most difficult passages, must be interpreted in light of its salvific message and also with regard to Luther’s crucial hermeneutical rules (Was Christum treibet). The key concept emphasizes that a reading of the Bible has a dynamic character: neither the Bible nor our situation is static. It means that our biblical interpretation may be a kind of „hermeneutical spiral” which is indeed a listening to the word of God along with the questions of our time and contexts. Consequently, a biblical text may have a different meaning in different parts of the world. Furthermore, the document emphasizes the importance of theological education in order to prepare pastors, teachers and leaders for effectively interpreting Scripture.

PL

Artykuł stanowi omówienie dokumentu wydanego w 2016 r. przez Światową Federację Luteranów „Na początku było Słowo”. Biblia w życiu wspólnoty luterańskiej, poświęconego hermeneutyce biblijnej. Autorzy dokumentu stają wobec pytania, jak Kościoły luterańskie wobec tak różnego kontekstu istnienia w świecie mogą dojść do wspólnej interpretacji i rozumienia tekstów biblijnych. Odpowiedź, jakiej udzielają autorzy, zwraca uwagę na fakt, że cała Biblia, a zwłaszcza jej najtrudniejsze stronice, musi być interpretowana w świetle jej zbawczego orędzia i przy uwzględnieniu hermeneutycznych zasad Marcina Lutra (np. Was Christum treibet). Kluczowe w całym zagadnieniu jest podkreślenie, że lektura Pisma Świętego ma charakter dynamiczny: ani tekst biblijny, ani sytuacja egzystencjalna, w której się go odczytuje, nie są statyczne. Oznacza to, że interpretacja biblijna może stanowić swego rodzaju „hermeneutyczną spiralę”, która w istocie jest słuchaniem słowa Bożego przy jednoczesnym nasłuchiwaniu pytań i problemów współczesnego świata. W konsekwencji teksty biblijne mogą mieć różne znaczenie w różnych częściach świata. Ponadto podkreśla się znaczenie wykształcenia teologicznego w przygotowaniu pastorów, nauczycieli i liderów wspólnot dla owocnej interpretacji Pisma Świętego.

14

Muzyka w luterańskim zborze w pierwszych wiekach reformacji

63%

Ślusarczyk D., Karcz B., Tyrała R., Zając A., Delimat W., Janicki J. J., Malik J., Sterczewska L., UPJPII i., Pasek W., Karcz B., Malik J., Sterczewska L., UPJPII i., Pasek W.

Pro Musica Sacra

|

2013

|

vol. 11

EN

The article discusses the musical culture of the Church from M. Luther’s reform to mid-18th century. The author presents the premises of the Protestant theology, which made it possible for both music forms and performance practice to develop. The consequence of the theological thought was to award music an exceptionally high status in the hierarchy of the arts. The article also deals with the vocal and instrumental compositions which functioned within the reformed liturgy.

15

Anioła Ślązaka polemika z luteranizmem

63%

Zawadzki R. K.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2016

|

vol. 25

|

issue 4

115-128

EN

The article first gives a short presentation of Angelus Silesius (1624-1677) or, Johannes Scheffler, and then more thoroughly analyses the first part of his work entitled Idea causarum fundatarum, transeundi a Lutheranis ad Ecclesiam Catholicam; comprehensarum Illationibus duabus which has been forgotten today. The baroque writer used exclusively brief statements which confirm the truth of the Roman faith and simultaneously debunk arguments in favor of Protestant religion. Above all his work was supposed to provide polemical ammunition for the supporters of the Roman Catholic Church and to justify discontinuing relations with Protestantism. In order to achieve this purpose, the writer enumerated and discussed arguments related to the most important arguable theological issues, such as the apostolic succession, miracles, attitude to God’s Word, religious life, celibacy, the figure of Luther and his adherents, etc.

16

Stan badań nad reformacją na Mazowszu – zarys problematyki i postulatów badawczych

62%

Paduch K.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2020

|

vol. 27

|

issue 1

249-263

EN

This article aims to present the state of research on the reformation in Mazovia after 1945 to modern times on various levels. Among the historians investigating the process of permeating Protestant religions in Mazovia, several research problems can be distinguished. The first of these may be the activities of the diocese of Płock and the cathedral chapter towards the reforming in Mazovia and the initiatives taken by the Płock bishops both during the Reformation and the Counter-Reformation period. Another research problem is the development of Protestant denominations in specific lands of Mazovia. Historians undertaking the problem of reformation in Mazovia also dealt with the book during the Reformation in Mazovia.

PL

Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie stanu badań nad reformacją na Mazowszu po 1945 roku do czasów współczesnych na różnych płaszczyznach. Wśród historyków badających proces przenikania religii protestanckich na Mazowszu można wyróżnić kilka problemów badawczych. Pierwszy z nich to działania diecezji płockiej i kapituły katedralnej wobec rozwijającej się na Mazowszu reformacji oraz inicjatywy podejmowane przez biskupów płockich zarówno w okresie reformacji, jak i w okresie kontrreformacji. Kolejny problem badawczy to rozwój wyznań protestanckich na konkretnych ziemiach Mazowsza.

17

Marriage and Family in Protestant and Evangelical Understanding

51%

Perzyński A. P.

Studia Oecumenica

|

2017

|

vol. 17

117-132

EN

The sixteenth-century Protestant Reformation was a watershed in the history of the Western theology and law of marriage – a moment and movement that gathered several streams of classical and Catholic legal ideas and institutions, remixed them and revised them in accordance with the new Protestant norms and forms of the day. The Lutheran, Calvinist, and Anglican branches of the Reformation gave birth to three Protestant models of marriage. Like Catholics, Protestants retained the naturalist perspective of marriage as an association created for procreation and mutual protection. They also retained the contractual perspective of marriage as a voluntary association formed by the mutual consent of the couple. Unlike Catholics, however, Protestants rejected the subordination of marriage to celibacy and the celebration of marriage as a sacrament. The Lutheran tradition, from 1517 forward, developed a social model of marriage, grounded in Martin Luther’s doctrine of the heavenly and earthly kingdoms. Marriage, Luther and his colleagues taught, was a social estate of the earthly kingdom of creation, not a sacred estate of the heavenly kingdom of redemption. Marriage, John Calvin and his followers taught, was not a sacramental institution of the church, but a covenantal association of the entire community. The Anglican tradition, of the sixteenth and seventeenth centuries, brought forth a commonwealth model of marriage. This model embraced the sacramental, social, and covenantal models inherited from the Continent but went beyond them. Marriage was at once a gracious symbol of the divine, a social unit of the earthly kingdom, and a solemn covenant with one’s spouse. Evangelical Christianity understands marriage and the family in light of biblical understanding and Christian experience. Christian marriage and family life is regarded as a sacred and creative calling by all Christians. It is a basic biblical teaching. Marital union in Christ appeals to divine grace for support and fulfillment of a natural union of a man and a woman.

PL

Szesnastowieczna protestancka Reformacja stanowi przełom w historii zachodniej teologii i prawa małżeńskiego – był to moment i ruch, który zebrał kilka strumieni klasycznych i katolickich prawnych koncepcji i instytucji, zmieszał je i odnowił zgodnie z nowymi protestanckimi normami i formami obowiązującymi w tamtych czasach. Luterańskie, kalwińskie i anglikańskie odłamy Reformacji dały początek trzem protestanckim modelom małżeństwa. Podobnie jak katolicy, protestanci utrzymali naturalistyczną perspektywę na małżeństwo jak na związek stworzony dla potrzeb prokreacji i wzajemnej ochrony. Ponadto zachowali kontraktowy aspekt małżeństwa jako dobrowolnego związku zawartego za obopólną zgodą pary. Jednak, w odróżnieniu od katolików, protestanci odrzucili nadrzędność celibatu nad małżeństwem i celebrację małżeństwa jako sakramentu. Od 1517 r. luterańska tradycja rozwinęła społeczny model małżeństwa zakorzeniony w doktrynie Marcina Lutra o ziemskim i niebieskim królestwie. Luter i jego naśladowcy głosili, że małżeństwo jest społeczną instytucją ziemskiego królestwa stworzenia, a nie świętą instytucją niebiańskiego królestwa odkupienia. Jan Kalwin i jego uczniowie uczyli, że małżeństwo nie jest instytucją sakramentalną Kościoła, ale mającym charakter przymierza związkiem całej społeczności. Tradycja anglikańska XVI i XVII w. przedstawiła wspólnotowy model małżeństwa. Obejmował on sakramentalne, społeczne i mające charakter przymierza modele odziedziczone z Europy, a jednocześnie je przekroczył. Małżeństwo stało się pełnym łaski symbolem tego, co boskie, społeczną komórką ziemskiego królestwa i uroczystym przymierzem ze współmałżonkiem. Chrześcijaństwo ewangelikalne widzi małżeństwo i rodzinę w świetle biblijnego rozumienia i doświadczenia chrześcijańskiego. Chrześcijańskie małżeństwo i życie rodzinne są postrzegane jako święte i twórcze powołanie dla wszystkich chrześcijan. Jest to podstawowe nauczanie biblijne. Związek małżeński w Chrystusie odwołuje się do boskiej łaski o wsparcie i dopełnienie naturalnego związku mężczyzny i kobiety.

18

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

51%

Kowalski W.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2018

|

vol. 62

PL

Drukarz Stanisław Murmelius, którego aktywność poświadczona jest od lat czterdziestych do siedemdziesiątych XVI w., związany był głównie z Krakowem, choć okresowo kierował typografiami w innych miastach Rzeczypospolitej, m.in. w Brześciu w latach 1558–1565. Na publikowany tu jego księgozbiór, zinwentaryzowany w Krakowie w 1571 r., składają się w większości dzieła autorów różnych nurtów luteranizmu (43,66%) oraz teologów z kręgu ewangelicko-reformowanego (22,53%), na ogół występujące w tym źródle w więcej niż jednym egzemplarzu. Inwentarz sporządzony został z nakazu krakowskiego wójta, a książki miały być przekazane lubelskiemu kupcowi Jakubowi Konopnicy jako rozliczenie długu.Printer Stanisław Murmelius, who was active from the 1540s to the 1570s, developed his professional career mainly in Cracow. Nevertheless, at times, he managed typographies in other cities of the Commonwealth, including that at Brest (Brześć) in 1558–1565. His book collection that is presented here, and which was registered in Cracow in 1571, is made up of texts by authors of various Lutheran denominations (43.66 per cent), and theologians of the Evangelical Reformed Church (22.53 per cent), present usually in more than one copy. The inventory was prepared on the order of the Cracow justice, and the books were to be handed over to the Lublin merchant Jakub Konopnica as discharge of a debt.

19

Reformacja a geneza demokracji szlacheckiej w Polsce

51%

Kriegseisen W.

Rocznik Teologiczny

|

2018

|

vol. 03

189-219

PL

Artykuł omawia stan badań oraz potrzeby badawcze w zakresie związków pomiędzy reformacją a genezą demokracji szlacheckiej w Polsce XVI wieku. Omówiono rozwój idei prawa do oporu w ujęciu Marcina Lutra i jego współpracowników. Następnie przedstawiono poglądy na ten temat Jana Kalwina i jego kontynuatorów – protestanckich monarchomachów. Wreszcie omówiono stan badań nad recepcją reformacyjnej idei prawa do oporu w Europie Środkowo-Wschodniej w drugiej połowie XVI wieku oraz jej znaczenie dla budowy i obrony podstaw ustroju demokracji szlacheckiej do początków XVII wieku. Na zakończenie scharakteryzowano odwołujące się do doktryny kalwinizmu poglądy Andrzeja Wolana i Bartłomieja Keckermanna.

EN

The article discusses the state of research and research needs in the field of relations between the Protestant Reformation and the genesis of nobility democracy in Poland in the 16th century. Th e development of the idea of the right to resistance in the approach of Martin Luther and his collaborators is discussed. Then, the views on John Calvin and his followers – the Protestant Monarchomachs – are presented. Finally, the state of research on the reception of the Protestant concept of the right to resistance in central eastern Europe in the second half of the 16th century is discussed with its significance for building and defending the foundations of the regime of noble democracy until the early 17th century. Finally, the views of Andrzej Wolan and Bartłomiej Keckermann as they refer to the doctrine of Calvinism, are characterized.

20

Księgi symboliczne luteranizmu jako werbalizacja symboli wiary

51%

Hintz M.

Studia Gdańskie

|

2015

|

issue 37

137-146

PL

W tradycji ewangelickiej szczególną rolę pełnią księgi wyznaniowe, zwane również księgami symbolicznymi. Artykuł omawia znaczenie owego szesnastowiecznego korpusu doktrynalnego luteranizmu dla kształtowania tożsamości religijnej. Punktem wyjścia jest refleksja współczesnych filozofów religii: Paula Ricoeura, Jan Kłoczowskiego oraz Paula Tillicha na temat porzucenia przez człowieka XX wieku symbolicznego wymiaru życia. Otwarcie się na język symboli to początek egzystencji, którą można określić jako „postawę symboliczną”. Taka postawa potrzebuje właśnie symboli jako punktów odniesienia. Następnie Autor sięga do pojęcia symboliki jako teologicznej nauki o wyznaniach, by przejść do definicji ksiąg symbolicznych i ich historycznej roli w budowaniu duchowości protestanckiej. W Konfesji augsburskiej z 1530 roku, głównej księdze doktrynalnej luteranizmu zawarte są definicyjne formuły teologii ewangelickiej. Autor podkreśla ekumeniczny wymiar zapisów znajdujących się w Confessio augustana oraz jej odkrycie w luterańsko-rzymskokatolickim dialogu bilateralnym, jako księgi świadectwa budowania chrystocentrycznej wiary. W tradycji ewangelickiej to właśnie księgi wyznaniowe pełnią formę stałych punktów orientacyjnych, wskazując na wspólne dziedzictwo chrystianizmu.

EN

In the Protestant tradition, the symbolical (confessional) books fulfila special role in creating piety and spirituality. The article discusses the role of the Lutheran doctrine of the 16th century in the process of formation of the religious identity of this tradition within Christianity. Important references for this article are also the conceptions of Paul Ricoeur, Jan Kłoczowski as well as Paul Tillich. These three important thinkers of the 20th century emphasize that modern man has lost the spiritual dimension of his life. The so-called “symbolical attitude” is the way to open one’s mind to the language of symbols. In the next step, the author of the article focuses on the very special role of the confessional books of Lutheranism in the creation of the spiritual dimension of human life. It is in the Confessio augustana of 1530 that the most important criteria of Lutheran identity are to be found. The Author underlines the role of this book in ecumenical dialogue between the Roman Catholic Church and the Lutheran Worlds Federation.

Refine search results

„OD KONFLIKTU DO KOMUNII” – W DRODZE KU 500. ROCZNICY REFORMACJI

Wątki religijne w twórczości i życiu Klemensa Janickiego (1516-1543)

Nauczanie ewangelicko-luterańskie na temat ludzkiej pracy

Kontekst teologiczno-historyczny współczesnej eklezjologii ewangelickiej – perspektywa ekumeniczna

„Głęboka religijność Lutra”: Marcin Luter – heretyk czy bohater wiary?

Luterańska hermeneutyka dzisiaj. Odczytanie hermeneutycznego dziedzictwa luterańskiej Reformacji w refl eksji Światowej Federacji Luterańskiej

Kobieca asceza w niemieckim pietyzmie na przełomie XVII i XVIII wieku. Listy Wiary jako źródło do badania dziejów religijności kobiet

W cieniu gimnazjum. Szkolnictwo luterańskie w Lesznie w XVII wieku

Badania nad historią pietyzmu na przełomie XVII i XVIII wieku. Uwagi w związku z monografią Liliany Lewandowskiej

SØRENA KIERKEGAARDA SĄD NAD MARCINEM LUTREM I LUTERANIZMEM

Czy reformacja w Polsce była luterańska? O polemikach antyluterańskich w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku

Skomplikowane losy opata klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu Pawła II (1522–1525). Znaczenie jego rządów dla majątku i formacji religijnej wspólnoty zakonnej

Luterańska hermeneutyka biblijna i jej współczesne wyzwania w świetle dokumentu „Na początku było Słowo”. Biblia w życiu wspólnoty luterańskiej

Muzyka w luterańskim zborze w pierwszych wiekach reformacji

Anioła Ślązaka polemika z luteranizmem

Stan badań nad reformacją na Mazowszu – zarys problematyki i postulatów badawczych

Marriage and Family in Protestant and Evangelical Understanding

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

Reformacja a geneza demokracji szlacheckiej w Polsce

Księgi symboliczne luteranizmu jako werbalizacja symboli wiary