Results found: 2

Search results

Search:
in the keywords: modernizmus

Sort By:

Limit search:

Katolicizmus a modernizmus v Čechách a na Slovensku v prvej polovici 20. storočia

100%

Príhodová E.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

2014

issue 2(6)

91-114

This paper deals with the mutual relationship between the process of modernization and traditional religion (Christianity) in the context of European thinking at the turn of the 19th century, as well as in the first half of the 20th century. It analyses and synthetises the knowledge of Czech and Slovak literary scholarship concerning the literary and cultural activity of Catholic intellectuals and artists. The following comparison points out different methodological approaches and terminological concepts of Czech and Slovak literary history. The diverse cultural activity of Catholics (Catholic modernism, modern Catholic literature summarily referred to as Catholic aestheticism) in the environment of the first Czechoslovak republic (1918 – 1939) is understood as one of the first reactions to the process of the secularization of society. In conjunction with the reactions of the Catholic Church against secularization and modernization at the level of high hierarchy (Papal encyclicals), they offer case materials for validating the secularization and transformation theories which developed within the sociology of religion. The research has proved that the secularization theory, which is based on the thesis of the incompatibility of religion and modern society, cannot be considered the absolute and sole paradigm of their relationship. Modernization of society at the turn of the 19th century had an activating impact on Catholics, which supports the assertion of the transformation theory according to which religion will not be excluded from modern society, only the displays of religion of the modern man will change. The interdisciplinary and interliterary approach I used in my work enabled me to explain the complex cultural processes and their consequences, which are also characteristic of contemporary culture in the Central and Eastern European environment.

Vedecký článok sa zaoberá vzájomným vzťahom medzi procesom modernizácie a tradičným náboženstvom (kresťanstvom) v kontexte európskeho myslenia na prelome 19. – 20. storočia a v prvej polovici 20. storočia. Analyzuje a syntetizuje poznatky českej a slovenskej literárnej vedy o literárnej a kultúrnej aktivite katolíckych intelektuálov a umelcov. Ich následná komparácia poukazuje na odlišné metodologické postupy a terminologické koncepty českej a slovenskej literárnej histórie. Rozmanitá kultúrna činnosť katolíkov (katolícka moderna, moderná katolícka literatúra, sumárne nazvané katolícky estetizmus) v prostredí prvej Československej republiky (1918 – 1939) sa chápe ako jedna z prvých reakcií na proces sekularizácie spoločnosti. Spolu s reakciami katolíckej cirkvi voči sekularizácii a modernizácii z úrovne vysokej hierarchie (pápežské encykliky) poskytuje prípadový materiál na overovanie sekularizačnej a transformačnej teórie, ktoré sa rozvinuli v rámci sociológie náboženstva. Výskum potvrdil, že sekularizačnú teóriu, ktorá stojí na téze nezlučiteľnosti náboženstva a modernej spoločnosti, nemožno pokladať za absolútnu a jedinú paradigmu ich vzťahu. Modernizácia spoločnosti na prelome 19. a 20. storočia pôsobila na katolíkov aktivizujúco, čo je dôkazom o platnosti transformačnej teórie, podľa ktorej náboženstvo nebude vylúčené z modernej spoločnosti, avšak religiózne prejavy moderného človeka sa zmenia. Interdisciplinárny a medziliterárny prístup, ktorý som pre spracovanie problematiky zvolila, umožnil komplexne vysvetliť zložité kultúrne procesy, ktorých dôsledky poznačujú aj súčasnú kultúru v stredoeurópskom a európskom priestore.

Naukowy artykuł zajmuje się wzajemnym związkiem między procesem modernizacji i tradycyjną religią (chrześcijaństwem) w kontekście europejskiego myślenia na przełomie 19. – 20. stulecia i w pierwszej połowie 20. wieku. Analizuje i syntetyzuje wyniki czeskiej i słowackiej nauki o literaturze (literaturoznawstwa) o literackiej i kulturalnej aktywności katolickich intelektualistów i artystów. Ich dalsze porównanie (komparacja) wskazuje na inne metodologiczne procedury i terminologiczne koncepty czeskiej oraz słowackiej historii literatury. Rozmaite kulturalne zajęcia katolików (katolicka moderna, katolicka literatura modernistyczna, sumarycznie naznazwany katolickim estetyzmem) w środowisku pierwszej Republiki Czechosłowackiej (1918-1939) rozumie się jako jedną z pierwszych reakcji na proces sekularyzacji społeczności (społeczeństwa). Wraz z reakcją Kościoła katolickiego wobec sekularyzacji i modernizacji na poziomie wysokiego szczebla hierarchii (encykliki papieskie) pojawia się przykładowy materiał do sprawdzenia kwestii teorii transformacji i sekularyzacji, które się rozwinęły w ramach socjologii religii. Badania wykazały, że teorię sekularyzacji, która opiera się o tezę niezgodności religii i nowoczesnego społeczeństwa, nie można uznać za absolutny i jedyny paradygmat ich związku. Modernizacja społeczeństwa na przełomie 19. i 20. stulecia wpłynęła na aktywizację katolików, co jest dowodem ważności teorii transformacji, według której religia nie będzie wyłączona z nowoczesnego społeczeństwa, ale religijne manifestacje (przejawy) człowieka nowoczesnego się zmienią. Interdyscyplinarne i międzyliterackie (pomiędzy literaturami) podejście, które sobie wybrałam dla opracowania problematyki, umożliwiło wyjaśnienia złożonych procesów kulturowych, których konsekwencje znaczą także współczesną kulturę w Europie Środkowej i na obszarze Europy.

Elegický štýl Rainera Mariu Rilkeho a Janka Silana

63%

Príhodová E.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

2013

issue 4(4)

117-138

Štúdia sa zameriava na kontrastívnu komparáciu elegických básní R. M. Rilkeho a J. Silana. Rainer Maria Rilke a Janko Silan predstavujú vo viacerých poetologických charakteristikách opačné básnické typy (charakterizujú ich také zásadné protiklady ako intelektuálnosť / emocionálnosť, osobnosť / nadosobnosť, individualizmus / sociatívnosť, hatenie detenzie / hatenie tenzie). Rainer Maria Rilke predstavuje jednu z najviac kanonizovaných postáv európskeho modernizmu, Janko Silan je reprezentantom katolíckeho modernizmu a patrí medzi literatúry malých národov (slovenská literatúra). Kontrastívna komparácia umožňuje vidieť v básnických textoch oboch autorov také súvislosti, ktoré by bez kontrastívneho literárneho kontextu zostali nepovšimnuté. Základnou interpretačnou líniou je identifikácia zdrojov tenzívnych a detenzívnych prvkov u oboch básnikov. Interpretácia elégií oboch autorov odkryla nové poznatky o základných princípoch básnického sveta oboch autorov. Tenzia Duinských elégií nie je daná osobnou stratou; ide o nadosobnú, filozofujúcu, intelektuálnu poéziu. Lyrický subjekt pociťuje hodnotový deficit vytvorený problematizáciou života založeného na tradičných hodnotách, náboženských predstavách a ideológiách. Odpoveď však lyrickému subjektu neprináša úľavu, detenziu, naopak, hromadenie otázok a odpovedí tenzívnosť kumuluje. Problematickosť lyrického subjektu sa koncentruje v oblasti »hlavy«. Sled tenzívnych motívov má povahu intelektuálnej problematizácie. Janko Silan v básnickej skladbe Slávme to spoločne tematizuje život a smrť svojej matky. Báseň je teda poznačená biografickým kontextom autora. Diskurzivita sa vyznačuje dialogickosťou a emocionálnosťou, ktoré sú dané autobiografickos133 ťou témy. Problematickosť lyrického subjektu sa koncentruje v oblasti »srdca«. Kresťanský ideový rámec spôsobuje, že autor spočiatku hatí tenziu (smútok) a zameriava sa viac na oslavu. Aj keď Janko Silan neproblematizuje tradičný kresťanský náboženský rámec, predsa ho subjektivizuje vytváraním si osobného duchovného sveta, ktorých ťažiskom je spojenie s mŕtvymi predkami (s matkou). Spoločné v prístupe oboch autorov je, že prostredníctvom elegického žánrového rámca vyjadrili postoje k veľkým literárnym témam: k životu, k smrti a k láske (osobnej alebo nadosobnej). Aj keď odlišnými cestami, predsa obaja sa dopracovali k problematizácii života založenom na jednoduchom vlastnení hodnôt. Hodnotovo naplená existencia podľa nich spočíva v prehĺbenom a otvorenom postoji k životu, do ktorého človek prijme a integruje aj tenzívne skúsenosti.

The study focuses on the contrastive comparative analysis of the elegiac poems of R. M. Rilke and J. Silan. In several poetological characteristics, Rainer Maria Rilke and Janko Silan present opposite poetic types (characterized by such fundamental contradictions as intellectuality / emotionality, personality / metapersonality, individualism / sociativity, blocking of tension / blocking of a lack of tension. Rainer Maria Rilke is one of the most canonized figures of European modernism, Janko Silan is a representative of Catholic modernism and belongs to the literature of small nations (Slovak literature). The contrastive comparative analysis allows the perception such connections in the poetic texts of both authors that would stay unnoticed without contrastive literary context. The basic interpretive line is to identify the sources of tension and lack of tension elements in both poets. The interpretation of elegies of both authors has uncovered new knowledge of the fundamental principles of the poetic world of both authors. The tension of The Duino elegies does not lie in personal loss, it is meta-personal philosophizing, intellectual poetry. The lyrical subject experiences a value deficit created by the problematization of life based on traditional values, religious ideas and ideologies. However, the answer does not bring the relief of a lack of tension to the lyrical subject; 134 quite the contrary, the accumulation of questions and answers increases the tension. The problem of the lyrical subject concentrates in the area of the »head«. The sequence of tension motifs has the nature of intellectual problematization. Janko Silan in the poem Slávme to spoločne (Let's Celebrate it Together) discusses the life and death of his mother. The poem is thus marked by the author's biographical context. The discursivity is characterized by dialogue and emotionality that are caused by the autobiographical nature of the topic. The problem of the lyrical subject is concentrated in the area of the »heart«. The Christian ideological framework makes that author initially block the tension (sadness) and focuses more on the celebration. Although Janko Silan does not find a problem in the traditional Christian religious framework, he subjectivizes it by creating a personal spiritual world where the focus is on a connection with the dead ancestors (with his mother). The common ground in the approach of both authors is that through an elegiac genre framework they have expressed views on major literary themes: life, death, love (personal or meta-personal). Although in different ways, both of them achieved the problematization of life based on a simple possession of values. The existence filled with values according to them lies in a deep and open attitude to life, to which a human being accepts and integrates the tension experience.

Niniejsze studium koncentruje się na kontrastywnym porównaniu elegijnych wierszy R.M.Rilkego i J. Silana. Twórczość analizowanych przeze mnie przedstawicieli zaliczanych do nurtu modernistycznego, czyli Rainera Marii Rilkego i Janko Silana ukazuje ich poetyckość w zupełnie różnym świetle, bo charakteryzuje ich całkowita różnorodność i odmienność, skupiająca się na zagadnieniach, które dotyczą np.: intelektualności i emocjonalności, osobowości i indywidualności, niszczenia spokoju i burzenia napięcia. Rainer Maria Rilke to jedna z najbardziej wiodących osobowości modernizmu europejskiego, natomiast Janko Silan to przedstawiciel modernizmu katolickiego należący do literatury małych 135 narodów (por. literatura słowacka). Porównawcza analiza twórczości pozwala nam dostrzec w poezji obu autorów związek, który nie zostałby dostrzeżony bez konfrontatywnego kontrastu literackiego. Podstawowa linia interpretacyjna obu autorów skupia się na identyfikacji źródeł elementów napięcia i ich rozładowania. Interpretacja elegijna przedstawionych autorów odkryła nowe doświadczenia, które dotyczą podstawowych zasad świata poetyckiego. Napięcie w utworze Elegii duinejskich nie wynika z osobistego zagubienia podmiotu literackiego; chodzi przede wszystkim o szeroko pojętą poezję, która wykracza poza ramy indywidualnego, filozoficznego i intelektualnego postrzegania rzeczywistości. Podmiot liryczny czuje deficyt wartości, powstałych za sprawą złożoności istnienia, których fundamentem są wartości tradycyjne, wyobrażenia religijne i ideologiczne. Jednak podmiotowi lirycznemu to nie przynosi ani ulgi, ani rozładowania napięcia, a przeciwnie, pojawia się wiele pytań, a odpowiedzi kumulują tylko napięcie. Napięcia i sprzeczności podmiotu lirycznego koncentrują się przede wszystkim w okolicy „głowy“ – stąd dominacja problematyki intelektualnej. Janko Silan w utworze poetyckim Slávme to spoločne [dosł. pol. Świętujmy to razem] opisuje życie i śmierć swojej matki. Przedstawiony wiersz zawiera kontekst biograficzny. Dyskursywność zostaje określona przez dialogi i emocjonalność, które są wyznaczane przez fakty związane z jego autobiografią. Rozważania podmiotu lirycznego koncentrują się przede wszystkim w okolicy „serca“ – problematyka emocjonalna. Chrześcijańskie ramy ideowe sprawiają, że w początkowej fazie najpierw zostaje zniszczone napięcie (niweczy smutek), a następnie podmiot liryczny skupia się na świętowaniu. Chociaż Janko Silan nie uwypukla problemów, które dotyczą tradycyjnych chrześcijańskich wzorców religijnych, to i tak pojawiają się wątki osobiste odnoszące się do jego świata duchowego, w którym zauważalne są trudności dotyczące kontaktu z nieżyjącymi przodkami (z matką). Wspólną cechą Rainera Marii Rilkego i Janko Silana jest to, że przez pośrednictwo ramowego gatunku elegijnego przedstawili swoje poglądy dotyczące uniwersalnej tematyki, czyli: życia, śmierci i miłości (osobistej i zbiorowej). Chociaż podążali różnymi drogami, to poglądy na temat złożoności życia i nieodzownych w nim wartości mają podobne. Według nich, istnienie oparte na fundamentalnych wartościach sprawia, że człowiek ma otwarty i głęboki stosunek do życia, akceptuje świat i istnienie, łączy swoje doświadczenia, choć często są one związane z różnorakim napięciem.

Refine search results

2 Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

2 Príhodová E.

1 2014

1 2013

Search results

Katolicizmus a modernizmus v Čechách a na Slovensku v prvej polovici 20. storočia

Elegický štýl Rainera Mariu Rilkeho a Janka Silana