Search results

1

Tradycja filozoficzna i teologiczna wobec ludzkiego ciała

100%

Wolicka K. M.

Studia Pelplińskie

|

2014

|

vol. 47

339-354

PL

Ludzka osoba nie jest ciałem. Ludzka osoba nie jest duszą. Osoba ludzka jest compositum ciała i duszy. Filozofia i teologia są naukami, które pomagają człowiekowi zrozumieć ten fakt. Czasami w historii zdarzało się, że ciało ludzkie było deprecjonowane a nawet postrzegane jako więzienie dla duszy (Platon). Jest mnóstwo filozoficznych i teologicznych koncepcji i interpretacji tego, czym ludzkie ciało naprawdę jest. I prawdą jest to, że ciało człowieka jest koniecznym, ale niewystarczającym „składnikiem” ludzkiej osoby. Jak powiedział Arystoteles, ciało człowieka jest dobrem ontologicznym, które musi być traktowane w sposób odpowiedzialny i nie może być używane.

2

Apeiron jako substrat? Najstarsza krytyka monizmu Anaksymandra oraz jej metodologiczne uwarunkowania

75%

Marcinkowska - Rosół M.

Diametros

|

2015

|

issue Diametros 43

103-117

EN

The article deals with the oldest criticism of Anaximander’s monism, for which we have evidence, found in John Philoponus’ (6th century A.D.) commentary on the first book of Aristotle’s Physics (In Ph. 88.24-89.2). Philoponus’ argumentation is analytically examined and explained, its premises brought to light and its conclusions evaluated. It is shown how his inquiry, although anticipating modern discussions about the classification of Anaximander’s doctrine in terms of ‘monism’ and ‘pluralism’, differs from the contemporary approach to the problem when it comes to both results and methodology.

PL

Przedmiotem artykułu jest najstarsza poświadczona krytyka monizmu Anaksymandra z Miletu, zawarta w komentarzu Jana Filoponosa (VI w.) do I księgi „Fizyki” Arystotelesa (In Ph. 88.24-89.2). Argumentacja Filoponosa została poddana dokładnemu badaniu: scharakteryzowano jej kontekst, sformułowano jej niewypowiedziane wprost przesłanki, zanalizowano jej przebieg i oceniono jej konkluzje. Pokazano też, w jaki sposób dociekania Filoponosa, antycypujące współczesne dyskusje na temat klasyfikacji doktryny Anaksymandra w kategoriach „monizmu” i „pluralizmu”, różnią się od dzisiejszego podejścia do tego problemu zarówno w metodologii, jak i w ostatecznych wnioskach.

3

God’s Monism: A Further Reply to Beata Polanowska-Sygulska

63%

Hardy H.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2020

|

vol. 3(24)

130-132

PL

W sporze z Beatą Polanowską-Sygulską (BP-S) kładę nacisk na niezgodność między pluralizmem światopoglądowym a wiarą w monistyczny, uniwersalistyczny system wartości żywiony przez religie globalne, zauważając, że zarówno Bóg Ojciec jak i Bóg Syn byli obaj monistami. Podnoszę, że moja pozycja jest wyrażona w Isaiaha Berlina odrzuceniu unikalnej prawdziwości jakiegokolwiek wyczerpującego poglądu, oraz, że tak Berlin jak i BP-S mylą tolerancję z akceptacją. Odrzucam zarzut, że moja pozycja jest monistyczna, oraz, że nie poświęcam należytej uwagi konfliktom wewnątrz wartości jednostkowych, które mogą być postrzegane jako konflikty między różnymi wartościami.

EN

Against Beata Polanowksa-Sygulska (BP-S), I insist on the incompatibility between the pluralism of comprehensive world-views and belief in the monist, universalist tenets of the principal world religions, noting that God the Father and God the Son were both monists. I argue that my position is entailed by Isaiah Berlin’s rejection of the unique truth of any one comprehensive outlook, and that both Berlin and BP-S confuse toleration with acceptance. I reject the charges that my position is monistic, and that I give insufficient attention to conflict within individual values, which can in any case be treated as conflict between values.

4

Geneza opozycji między monizmem a dualizmem. Uwagi historyczno-terminologiczne

63%

Roskal Z.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2022

|

vol. 20

|

issue 1

EN

In the article I address the problem of the genesis of the monism-dualism opposition. I focus on showing the historical context in which this opposition appeared. First of all, I analyze the terminology related to this opposition. I show that due to the emancipation of philosophy from theology, certain terms that were used to present theological doctrines were adopted for the purposes of philosophical research. I present the transfer of this terminology from theology to philosophy and interpret dualism as a liminal concept.

PL

Abstrakt: W artykule podejmuję problem genezy opozycji między monizmem a dualizmem. Skupiam się na ukazaniu kontekstu historycznego, w którym opozycja ta się pojawiła. Przede wszystkim analizuję terminologię związaną z tą opozycją. Pokazuję, że w związku z uniezależnieniem się filozofii od teologii pewne terminy, które były wykorzystywane do prezentacji doktryn teologicznych, zostały zaadaptowane do badań filozoficznych. Przedstawiam transfer terminologii z teologii do filozofii i interpretuję dualizm jako pojęcie liminalne.

5

Wszystkie odcienie passiflory: trzy pojęcia uniwersaliów i uprawdziwiacze

63%

Kleczka K.

Roczniki Filozoficzne

|

2022

|

vol. 70

|

issue 3

347-365

EN

The aim of this article is to compare the three concepts of universals presented in “Tropes and Universals” by Pawel Rojek with theories of truthmaking. Rojek presents three approaches to the problem of unity in multiplicity: (1) specific unity which involves abstract properties, (2) general unity based on undefined aspects, and (3) concrete universals. Rojek proposes to interpret the first two in scope of truthmaking, by invoking the “passionfruit argument” and developing his own version of it. In my paper I follow Rojek's steps by developing his comparison to truthmakers to the concept of concrete universals. That development involves Schaffer’s priority monism and the concept of “the most promiscuous truthmaker”. Finally, I present my own version of the “passionfruit argument” that uses the notion of grounding.

PL

Celem artykułu jest zestawienie trzech koncepcji uniwersaliów prezentowanych przez Pawła Rojka w Tropach i uniwersaliach z koncepcjami uprawdziwiania. Rojek poddaje analizie trzy podejścia do problemu jedności w wielości: (1) jedności szczegółowej obejmującej abstrakcyjne własności, (2) jedności ogólnej uchwytującej nieokreślone aspekty oraz (3) wyróżnienie konkretnych uniwersaliów. Dwa pierwsze interpretuje w odniesieniu do teorii uprawdziwiania, przywołując „argument z passiflory” i rozwijając jego autorską wersję. W tekście kontynuuję refleksję Rojka, rozwijając ją w odniesieniu do trzeciej koncepcji uniwersaliów, czyli konkretnych powszechników. Zestawiam je z monizmem Jonathana Schaffera, aby następnie zbudować trzecią wersję „argumentu z passiflory” opartą na ufundowaniu.

6

Monismus und/als Revolution. Die Monismuskritik in MARIE EUGENIE DELLE GRAZIES modernem Epos "Robespierre" (1894)

51%

Rys M.

Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen

|

2018

9-33

PL

Naukowe i filozoficzne rewolucje często torują drogę dla zmian społecznych oraz politycznych. Pojęcie „monizmu” w Niemczech i w Austrii w ciągu ostatnich dekad dziewiętnastego wieku może być postrzegane jako dyskursywna oznaka takich zmian, zainspirowanych przez darwinizm i pozytywizm. Jednakże teorie, które utożsamiały się z monizmem, są nie tylko różnorodne, ale i często sprzeczne i niezgodne ze sobą, szczególnie odnośnie ich etycznych implikacji. Niniejszy artykuł przygląda się epickiemu wierszowi z 1894 roku, w którym wiedeńska poetka MARIE EUGENIE DELLE GRAZIE eksponuje, porównuje i krytykuje rozmaite monizmy. Artykuł proponuje interpretację owego wiersza, będącego przykładem, w jaki sposób DELLE GRAZIE rozumiała pojęcia literatury monistycznej. W podsumowaniu autor próbuje powiązać opisywaną przez DELLE GRAZIE Rewolucję Francuską z podobną świadomością rewolucyjną panującą w okresie przełomu wieków dziewiętnastego i dwudziestego.

EN

Scientific and philosophical revolutions often pave the way for social and political change. The concept of “monism” in Germany and Austria in the last decades of the nineteenth century can be read as a discursive marker of such a paradigm shift, inspired by Darwinism and positivism. However, theories that identified as monism were not only diverse, but often contradictory and incompatible with one another, especially in regard to their ethical implications. This article examines the epic poem Robespierre published in 1894, in which the poetess, the Vienna-based MARIE EUGENIE DELLE GRAZIE, displays, confronts and criticises a variety of monisms. This article interprets the epic poem as an illustration of DELLE GRAZIE’S understanding of monistic literature and relates delle Grazie’s choice of setting – the French Revolution – to the consciousness of revolutionary change in eighteenth-century France and nineteenth-century Austria.

DE

Wissenschaftliche und philosophische Revolutionen leiten oft soziale und politische Umbrüche ein. Der Begriff ‚Monismus‘– am Ende des 19. Jahrhunderts ein Modewort – kann als diskursiver Hinweis auf einen solchen, durch Darwinismus und Positivismus angeregten Paradigmenwechsel interpretiert werden. Trotzdem bleibt Monismus ein Nenner für unterschiedliche, gegensätzliche Theorien, die, insbesondere was ihre ethischen Konsequenzen betrifft, grundsätzlich unvereinbar sind. Im Zentrum dieses Aufsatzes steht das 1894 veröffentlichte Epos Robespierre, in dem die Wiener Dichterin MARIE EUGENIE DELLE GRAZIE verschiedene Monismen darstellt, einander gegenüberstellt und kritisiert. Das Epos wird als Beispiel von DELLE GRAZIES monistischem Literaturbegriff betrachtet. Zum Schluss wird versucht, ihre Themenwahl, die Französische Revolution, mit der Umbruchsstimmung um die Jahrhundertwende zu verknüpfen.

7

Problem interpretacji myśli Parmenidesa w duchu monizmu predykatywnego i numerycznego

51%

Uchan A.

Edukacja Filozoficzna

|

2021

|

issue 71

37-57

PL

Celem pracy jest analiza koncepcji bytu w filozofii eleatów. Szczególnej analizie poddane zostały poglądy wypracowane przez Parmenidesa z Elei i opisane przez niego w heksametrycznym poemacie O naturze. Filozofia eleacka budziła już od momentu swego powstania wiele kontrowersji, również dziś uczeni nie są zgodni co do interpretacji myśli tej szkoły. Dlatego też w pracy została podjęta próba odpowiedzi na pytanie: czy bytowi eleackiemu można przypisać niematerialność? Analizie poddano także interpretację monizmu predykatywnego zaproponowaną przez Patricię Curd.

EN

The purpose of this study is to investigate the concept of being in the Eleatic philosophy. Special analysis has been devoted to the doctrine developed by Parmenides of Elea, in his poem On Nature. From its very beginning, the Eleatic philosophy has stirred controversy, even today’s scholars are not unanimous in their interpretation of the school. Therefore, the research has been done to answer the question whether immateriality can be attributed to the Eleatic concept of being, and if predicative monism interpretation proposed by Patrica Curd is valid.

8

MIT PREKOLUMBIJSKI I RZECZYWISTOŚĆ ROZDWOJONA. PRZYCZYNEK DO DEFINIOWANIA KULTURY, POLITYKI I IDEOLOGII

51%

Paradowski R.

Ameryka Łacińska. Kwartalnik analityczno-informacyjny

|

2016

|

vol. 24

|

issue 1(91)

7-20

PL

W artykule podjęto próbę ukazania immanentnej dwoistości bytu w świetle niektórych mitów wybranych kultur świata, w szczególności mitów mezopotamskich, irańskich, żydowskich i prekolumbijskich, w tym zwłaszcza poprzez analizę Księgi Rodzaju Starego Testamentu i Popol Vuh. Księgi rady narodu Quiche oraz w świetle autorskiej koncepcji dialektycznej metafizyki wyboru, a także – próbę wydobycia heurystycznego potencjału tkwiącego w specyficznych „dualizmach” mitu i metafizyki dla definiowania kultury. Ukazano status religii jako archetypicznej autorytarnej ideologii hierarchii; podobnie archetypiczna jest przeciwstawna jej ideologia umowy społecznej („przymierza”).

EN

The author states the immanent duality of being after some myths of selected world's cultures, especially Mesopotamians, Iranians, Jewish and Pre- Columbian (including analysis of The Book of Genesis of The Old Testament and The Popol Vuh. The Book of The Council of The Quiche People) and makes that on the ground of his own concept of the dialectical metaphysics of choice. The author underlines the heuristic possibilities of the specific “dualities” of the myth and metaphysics for the understanding of culture and describes the status of religion as an archetypical authoritarian ideology of hierarchy, as well as likewise archetypical one of the social agreement.

9

Lęk przed monizmem: Potworność, parapolityka i nowożytne źródła filozofii porównawczej.

51%

Janik M.

Praktyka Teoretyczna

|

2020

|

vol. 37

|

issue 3

EN

This text analysis the ways in which monism was depicted as a doctrine situated on the crossroads of European and Asian philosophical traditions. The depiction of monism as monstrous, characteristic of the mainstream of early modern European thought, is set against the wider context of parapolitical critique of the concept of sovereignty and the cosmic horror concept. This juxtaposition is founded on the simultaneous lecture of the entry “Spinoza” in Pierre Bayle’s An Historical and Critical Dictionary and Howard P. Lovecraft’s story The Call of Cthulhu. In the article’s conclusion the author argues that monism should be treated as one of the currents of collectively orientated political ontology. This ontology may provide a basis for a new model of comparative studies, centred around the concept of commons, and critical towards modern cognitive-political framework, sustaining and naturalising the primitive accumulation processes.

PL

Poniższy tekst analizuje sposób przedstawienia monizmu jako doktryny usytuowanej na przecięciu europejskich i azjatyckich tradycji filozoficznych. Prezentacja stanowiska monistycznego w kategoriach potworności, charakterystyczna dla głównego nurtu nowożytnej myśli europejskiej, osadzona zostaje w szerszej perspektywie parapolitycznej krytyki pojęcia suwerenności oraz koncepcji kosmicznego horroru. Zestawienie to opiera się na równoczesnej lekturze przypisów do hasła „Spinoza” w Słowniku krytyczno-historycznym Pierra Bayle’a oraz opowiadania Zew Cthulhu Howarda P. Lovecrafta. W konkluzji artykułu przekonuję, że monizm należy traktować jako jeden z nurtów kolektywistycznie zorientowanej ontologii politycznej. Ontologia taka może stanowić podstawę dla nowego modelu studiów porównawczych, zbudowanych wokół pojęcia dóbr wspólnych i krytycznych wobec nowoczesnej aparatury poznawczo-politycznej, podtrzymującej i naturalizującej procesy akumulacji pierwotnej.

10

Zmagania liberałów z pluralizmem wartości

51%

Mazur S.

Zarządzanie Publiczne / Public Governance

|

2017

|

issue 1(39)

36-48

PL

Celem artykułu jest krytyczny namysł nad perspektywą ujmowania pluralizmu wartości w obrębie współczesnej liberalnej myśli politycznej. Na początku opisano sposób rozumienia pluralizmu i konfliktu wartości. Następnie zarysowano tradycje ich postrzegania, aby w dalszej części skupić się na analizie dorobku doktryny liberalnej i omówieniu propozycji rozwijanych na jej gruncie. W części końcowej podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy liberalna optyka postrzegania pluralizmu wartości, chroniąc przed monizmem, nie prowadzi w świat ich relatywizmu.

EN

This paper aims to explore the approach to value pluralism within contemporary liberal political thought. The paper begins with a discussion of the basic premises related to both value pluralism and value conflict. Then the author examines the successes of value pluralism theory in resolving value conf licts. The final section of the paper attempts to determine whether the liberal approach to value pluralism, protecting us against monism, is not leading us, at the same time, to value relativism.

11

The theory on “eide” according to Nicholas of Methone

51%

Terezis C., Petridou L.

Vox Patrum

|

2017

|

vol. 68

551-568

PL

Niniejsze studium omawia teorie „eide” i ich związek z „materią” według Mikołaja z Methony. Jest to zagadnienie ukazujące sposób komunikacji Boga, jako najwyższej i jedynej zasady, ze światem naturalnym i człowiekiem. Autorzy rozważają to zagadnienie zarówno na płaszczyźnie historycznej, jak i systematycznej. Najpierw wyodrębniają różnice w tej kwestii między starożytną myślą grecką, która skłaniała się ku dualizmowi, a chrześcijaństwem, które uznawało jedynie monizm; następnie wyjaśniają monistyczną rekonstrukcję starożytnej ontologii greckiej według neoplatoników. Stanowisko Mikołaja z Methony i chrześcijańska wizja ontologii stanowią centrum ich badań, w których podkreśla się, że „eide” są istotą Boskiego Umysłu oraz prawdziwymi Boskimi zamiarami. Kwestia dotyczy także związków i rozróżnień, ponieważ „eide” są jednolitą, ale wewnętrznie zróżnicowaną całością w Bogu. Na poziomie zmysłowego świata wykazano, że „materia” nie jest rozpatrywana niezależnie od „eide”. Główna konkluzja studium jest taka, że Mikołaj z Methony dokonał filozoficznej interpretacji chrześcijańskiej teorii dotyczącej mocy Trójjedynego Boga, pozostając w zgodzie z chrześcijańskim realizmem i odrzucając samoistny charakter „eide”.

EN

In this study, we are discussing the theory on “eide” and their relation to the “matter” according to Nicholas of Methone. This is a topic that shows the way in which God, as the supreme and only Principle, is connected to the natural world and human being. In this attempt of ours we move both historically and systematically. Thus, we first point out the differences on this issue between the ancient Greek thought, which moves towards dualism, and Christianity, which accepts only monism; we then explain the monistic reconstruction of the ancient Greek ontology by the Neoplatonists. Nicholas of Methone’s views and the Christian readings of ontology constitute the core of our approaches, of which it is highlighted that “eide” are the content of the divine Mind and that they are the good divine volitions. The question is also put in view of the unions and distinctions, since “eide” are a unified but internally differentiated whole in God. At the level of the sensible world, it is shown that “matter” is not considered independently from “eide”. The main conclusion that comes to the fore is that Nicholas of Methone makes a philosophical reading of the Christian theory on triune God’s energies, remaining consistent with Christian realism and rejecting the self-existent character of the “eide”.

12

Obecność i znaczenie myślenia komplementarnego we współczesnej refleksji teologicznej

45%

Słupek R.

Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii

|

2009

|

vol. 1

47-64

EN

A review of contemporary theological publications that concern a variety of different issues lets one notice a certain regularity, i.e. frequent referring to complementary thinking or the principle of complementarity in the theological reflection. In the present article first the fact is shown that referring to complementary thinking has a significant effect on the quality and versatility of theological thinking. Complementarity that is a fruit of the Church’s Catholic character may be a way of reaching the Catholic fullness and a peculiar antidote against the threat of reducing all the wealth of the mystery of faith to some individual aspect only. In the second part a distinct presence of complementary thinking in various areas of the contemporary theological reflection is pointed to.

Refine search results