Search results

1

Od kampowej burleski do (post)konstruktywistycznego performansu. O sposobach noszenia sztucznej szczęki w poezji Mirona Białoszewskiego

100%

Filipowicz A.

InterAlia: Pismo poświęcone studiom queer

|

2016

|

issue 11b

60 - 76

PL

Współczesny „zwrot materialistyczny” skłania do ponownego przemyślenia potencjału gender i queer studies poprzez konfrontowanie ich zakresu z refleksją nad tym, co rzeczywiste i namacalne. Dotyczy to zwłaszcza podejścia do problemu ciała zanurzonego w empirii choroby, a już zwłaszcza niepełnosprawnego, które wy¬maga przeszczepu lub noszenia protezy. Bywa ono bowiem ujmowane jako znak podmiotowości „w ruchu”, zawsze gotowej na tożsamościowe „złożenie” oraz relacyjne stawanie-się-z-innym. Uzupełniane poprzez sub¬stytuty niepełnosprawne ciało przestaje w ten sposób podlegać reżimom wiedzy/władzy, zyskując w zamian nowy polityczny potencjał, który daje się odczytać w porządku subwersji i emancypacji. Szkoła sztucznych zębów (1978) Mirona Białoszewskiego wydaje się syntezą queerowych antycypacji poety oraz jego wyprze¬dzających epokę zainteresowań sferą ciała postludzkiego. Opisywane w utworze kłopoty użytkownika protezy obejmują bowiem namysł nad zarówno zdyskursywizowaną, jak i oporną wobec władzy dyskursu stroną materialnej rzeczywistości. Noszenie sztucznej szczęki ujawnia więc w utworze kulisy „teatru ról spo¬łecznych”, sposoby kreowania normatywnej tożsamości człowieka jako twórcy, partnera seksualnego, uczes¬tnika życia codziennego. Staje się jednak także pretekstem dla bardziej fundamentalnych, ontolo¬gicz¬nych rozpoznań – do kwestionowania granicy między podmiotem i przedmiotem, a zwłaszcza między biolo¬gicznym istnieniem oraz jego technologicznym przedłużeniem. Niepiękne, niesprawne i coraz bardziej nie-ludzkie ciało zdradza tu dzięki protezie swój kolejny po queerowaniu, performatywny aspekt, mocno zako¬rzeniony w feno¬menie dys¬ponujących sprawczością realiów. U Białoszewskiego otwiera to pod¬miot na hybry¬dyczną egzys¬tencję, będącą już zawsze skutkiem pozostawania-w-relacji oraz nieustannych negocjacji z dyk¬tującymi warunki rzeczami. Poetycki namysł nad taką nieesencjalną tożsamością zdecy¬dowanie wykra¬cza tym samym poza ramy poststrukturalistycznego paradygmatu. Obraz współkonsty¬tuującego się z protezą człowie¬ka moż¬na by już raczej umieścić w perspektywie poszukiwań wyprzedzających posthumanizm.

2

Głos ze świata. Wersy o koniecznym oporze Szczepana Kopyta

84%

Szaj P.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2022

|

vol. 20

|

issue 2

1-20

EN

Patryk Szaj attempts to inscribe Szczepan Kopyt’s Wersy o koniecznym oporze [Verses about the Necessary Resistance] into the theoretical framework of the Capitalocene. The starting point is the reconstruction of the condition of criticism in the Anthropocene. He opposes the beliefs expressed by some representatives of the Anthropocene discourse that criticism is ineffective in the face of the planetary challenges of this epoch. He argues that we criticism is till needed, as is also emphasized by the concept of the Capitalocene as an alternative to the Anthropocene. Next, Szaj moves on to a dialogue with Kopyt’s work. Using both the findings of critical theory and (new)materialistic concepts, Szaj points to Kopyt’s debt to both these traditions. He shows that Kopyt has managed to avoid the “speaking out of nowhere” that is associated with criticism. Kopyt speaks “from the world,” and his voice is that of a participant. This perspective, reconstructed in the article on the basis of Kopyt’s Wersy o koniecznym oporze, allows the poet to diagnose the anachronism of some Marxist heterodox practices (autonomism), as well as to note and creatively develop the positive and negative entanglements of human and inhuman actors in the era of Capitalocene.

PL

Autor artykułu podejmuje próbę wpisania Wersów o koniecznym oporze Szczepana Kopyta w teoretyczne ramy kapitałocenu. Punktem wyjścia czyni rekonstrukcję kondycji krytyki w antropocenie. Przeciwstawia się wyrażanym przez niektórych przedstawicieli i niektóre przedstawicielki dyskursu antropocenu przekonaniom o nieskuteczności krytyki wobec planetarnych wyzwań tej epoki. Dowodzi, że krytyka wciąż jest nam potrzebna, co podkreśla także alternatywna wobec antropocenu koncepcja kapitałocenu. Następnie autor przechodzi do dialogu z twórczością Kopyta. Korzystając zarówno z ustaleń teorii krytycznej, jak i z koncepcji (nowo)materialistycznych, wskazuje na uwikłanie Kopyta w obie te tradycje. Dowodzi, że poecie udaje się uniknąć wiązanego z krytyką „mówienia znikąd”. Kopyt mówi „ze świata”, jako jego uczestnik. Perspektywa ta, rekonstruowana w artykule na podstawie Wersów o koniecznym oporze, pozwala poecie zdiagnozować anachroniczność niektórych marksistowskich praktyk heterodoksyjnych (autonomizm), a także odnotować i twórczo rozwinąć pozytywne i negatywne splątania aktorów ludzkich i pozaludzkich w epoce kapitałocenu.

3

Body/Ciało/Cielesność – o materii w filmach Małgorzaty Szumowskiej

84%

Podsiadło-Kwiecień M.

Kwartalnik Filmowy

|

2020

|

issue 111 Zmysły i afekty

23-38

PL

Jednym z głównych tematów powracających w twórczości Małgorzaty Szumowskiej jest ciało ujęte w sposób podmiotowy, jako konstytutywny element tożsamości, oraz przedmiotowy, jako obiekt zabiegów medycznych, fragmentaryzacji, rozkładu, autopsji. Zwrócenie przez reżyserkę uwagi na materialność ciała oraz wskazanie splotu między nim a materią, która posiada własną dynamikę i sprawczość, zachęca do przyjrzenia się jej wybranym dziełom z perspektywy nowego materializmu reprezentowanego m.in. przez Karen Barad, Rosi Braidotti czy Roberta Esposita.

EN

One of the main recurring themes in Małgorzata Szumowska’s work is the body shown subjectively as a constitutive element of identity, and objectively as a target of medical procedures, fragmentation, decomposition, autopsy. The director’s attention to the materiality of the body and her pointing at how it is intertwined with physical matter that has its own dynamics and agency encourage us to examine her selected works from the perspective of new materialism represented by Karen Barad, Rosi Braidotti and Roberto Esposito, among others.23-38

4

Polymorphic perversion of human and other-than-human bodies

84%

Gajewska G.

Porównania

|

2022

|

vol. 31

|

issue 1

277-294

PL

Autorka przedstawia różne sposoby prezentacji relacji flory z człowiekiem. Tekst rozpoczyna omówieniem mocno utwierdzonej w kulturze zachodniej antropomorfizacji roślin, by następnie pokazać, że postawa ta znajduje przeciwwagę w refleksji nie-antropocentrycznej, głównie w posthumanizmie i nowym materializmie. Wskazuje, że w badaniach akcentujących „roślinną stronę człowieka” wydobywane są zarówno ewolucyjne, jak i kulturowe relacje, współistnienie oraz współdziałanie tego, co ludzkie i nie-ludzkie. Następnie autorka pokazuje jak dużą rolę odgrywają rośliny w kształtowaniu fantazmatów na temat ludzkiej płciowości i seksualności.

EN

The author examines a range of modes in which the relationship between flora and the human are portrayed. The paper begins with an inquiry into anthropomorphization of plants-a phenomenon firmly established in Western culture-only to show subsequently that such a notional approach has its counterpoise in non-anthropocentric reflection, primarily in post-humanism and new materialism. It is further demonstrated that the studies which emphasize the “vegetal facet of the human” manage to pinpoint both evolutionary and cultural relationships where the human and the non-human are seen to co-exist and cooperate. Then, the author draws attention to the very considerable role that plants play in creating phantasms relating to human gender and sexuality.

5

W cieniu języka [Recenzja książki: Andrzej Marzec, „Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021, ss.256]

84%

Adamczewski T.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2023

|

vol. 11

420-429

EN

The article reviews the book by Andrzej Marzec, entitled Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata. It identifies the key subject areas discussed in his work (new materialism and object‑oriented ontology), as well as the adopted method. Due to the significant role of language in the philosopher’s terminological proposition, apart from analyzing the content of the book, the article also examines the publication as an attempt to question and liberate our human selves from the possibility of the dominant, anthropocentric language.

PL

Artykuł stanowi recenzję książki Andrzeja Marca pt. Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata. Identyfikuje główne zakresy tematyczne omawiane przez autora (nowy materializm oraz ontologię zwróconą ku przedmiotom), a także obraną przez niego metodę. Ze względu na znaczącą rolę języka w propozycji terminologicznej filozofa, poza opisem zawartości publikacji, tekst podejmuje również próbę spojrzenia na książkę jako na zapis rozważań nad możliwością zakwestionowania i wyzwolenia się z dominującego antropocentrycznego języka.

6

Międzyskalowe języki antropocenu

84%

Rogowska-Stangret M.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2023

|

vol. 11

32-46

EN

Stemming from the natural sciences, the concept of Anthropocene opened a variety of discussions in the humanities, provoking “us” to think otherwise. One of the challenges of the Anthropocene is the question of scale. Some question the obviousness of scale as the categories such as micro and macro, local and global/planetary no longer correspond with reality. The geologic time and time of a zoe coincide in many unobvious and unfelt ways. Cross-scale thinking and language is a way to think with the Anthropocene to grasp its planetary and global nature as well as the diverse situated and embodied human-non-human life forms.

PL

Antropocen przekroczył dyscyplinarne granice nauk przyrodniczych, rozbudzając debaty w ramach szeroko pojętej humanistyki, zmuszając „nas” do myślenia inaczej niż dotąd. Jednym z wyzwań antropocenu jest kwestia skali. Wraz z antropocenem oczywistość skalowych podziałów ulega zachwianiu. Podział na skale lokalne‑globalne/planetarne i makro‑mikro to kategorie myślenia, które nie odpowiadają rzeczywistości. Międzyskalowe myślenie i język to propozycje mówienia wraz‑z antropocenem, by uchwycić jego planetarną i globalną naturę, nie tracąc z oczu usytuowanych, ucieleśnionych ludzko‑nie‑ludzkich form życia.

7

Critical Variants of Materiality. Polish Literary Criticism from Post-structuralism to New Materialisms

84%

Trzeciak K.

Forum Poetyki

|

2022

|

issue 28-29

EN

The paper reviews the meanings attached to the notion of “materiality” by literary criticism since 1990s. These meanings depend on several essential philosophical tendencies: poststructuralism, critical social theories, and posthumanism, which has a significant influence on critical-literary conceptualizations of “materiality”. The paper analyzes specific examples, mostly from critical-literary texts about contemporary Polish prose in order to show how “materiality” affects different types of critical commentary, including especially the possibilities and limitations of review.

PL

Artykuł jest przeglądem znaczeń, jakie pojęciu „materialności” nadawała (od lat 90.) i nadaje krytyka literacka. Znaczenia te, jak staram się pokazać, uzależnione są od wpływów kilku zasadniczych tendencji filozoficznych: postrukturalizmu, krytycznych teorii społecznych i posthumanizmu, co znacząco wpływa na krytycznoliterackie użycia pojęcia „materialność”. W artykule analizuję konkretne przykłady tych użyć, zaczerpnięte przede wszystkim z krytycznoliterackich wypowiedzi o najnowszej polskiej prozie, by ukazać, jak „materialność” wpływa na typ komentarzy krytycznych, w tym zwłaszcza na możliwości i ograniczenia recenzji.

8

Odpowiedzialnie usytuowana krytyka afirmatywna: #MeToo w badaniach teatralnych

84%

Kwaśniewska M.

Pamiętnik Teatralny

|

2023

|

issue 3(286)

169-196

EN

This article seeks to develop within the theater studies discourse a research stance and method that would resonate with the transformation that has begun in theater in connection with the #MeToo movement and the discussion about violence in theater schools, creative processes, and theaters. The author’s point of departure is the observation that recent productions thematizing sexual violence in theater have been gradually turning from grievances against the abuse of power towards constructive, forward-leaning proposals for change. This process is founded on the awareness that theater makers are situated within the present systems of power and on the willingness to consider various implications of this situatedness. The proposed project of responsibly situated affirmative criticism, understood as a research-and-writing stance, is based on Donna Haraway’s concepts of situated knowledges, Ewa Domańska’s affirmative humanities, posthumanist ethics (as envisaged by Karen Barad and Monika Rogowska-Stangret), and Harry Lehmann’s affirmative criticism. The article offers an analysis of the discussion about comings-out concerning the “Gardzienice” Center for Theater Practices, as a case study aimed at a more precise delineation of the possibilities for changing the discourse on the instruments and ethics of theater research.

PL

Artykuł jest próbą wypracowania w ramach dyskursu teatrologicznego postawy i metody badawczej rezonującej z przemianą, która zaczęła się w teatrze pod wpływem ruchu #MeToo i dyskusji o przemocy w szkołach teatralnych, w procesach twórczych i w teatrach. Punktem wyjścia refleksji jest spostrzeżenie, że w najnowszych spektaklach tematyzujących przemoc seksualną w teatrze widać proces przejścia od skargi na nadużycia władzy do konstruktywnych, wychylonych w przyszłość propozycji zmiany. Podstawą tego procesu jest świadomość usytuowania osób tworzących w panujących w teatrze układach władzy oraz gotowość brania pod uwagę rozmaitych konsekwencji tego usytuowania. Zaproponowany w artykule projekt odpowiedzialnie usytuowanej krytyki afirmatywnej rozumianej jako postawa badawczo-pisarska opiera się na koncepcjach wiedz usytuowanych Donny Haraway, humanistyki afirmatywnej Ewy Domańskiej, etyki posthumanistycznej (w ujęciu Karen Barad oraz Moniki Rogowskiej-Stangret) oraz krytyki afirmatywnej Harry’ego Lehmanna. Analiza dyskusji o coming outach dotyczących Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” stanowi studium przypadku, które ma pomóc dookreślić możliwości zmiany dyskursu na temat narzędzi i etyki badań teatralnych.

9

Węzeł i supeł: Od metaforyzacji do materioforyzacji dyskursów teoretycznych

84%

Ryba F.

Pamiętnik Teatralny

|

2022

|

vol. 71

|

issue 4

85-104

EN

This article attempts a critical reflection on the metaphorization of contemporary theoretical discourses, using the example of the metaphor of the knot. The author demonstrates its performativity by dissecting the conventionalized metaphor of the Gordian knot into figures of knot (tied deliberately), knot* (tangled accidentally) and loop, which entail different visions of reality and different logics of its problematisation and conceptualisation. He refers to examples of academic texts (Dipesh Chakrabarty, Donna Haraway, and Elaine Gan and Anna Tsing) in which the knot and the epistemological questions inscribed in this metaphor play an important role. He also shows the implications of reading onto-epistemological projects through the logic of the knot, which he sees in Bruno Latour’s actor-network theory, and the logic of the knot*, which he sees in Graham Harman’s object-oriented ontology. Given the significance of materiality in contemporary academic discourses, the author postulates that the term matterphor, as proposed by Lowell Duckert and developed in various currents of environmental humanities, should be introduced into Polish discourse. He believes that the potential of the new term lies in the fact that it makes it possible to combine the performativity of language and the performativity of matter so as not to efface the emergent and contingent character of the world from academic systems of conceptualising reality.

PL

Artykuł stanowi próbę krytycznej refleksji nad metaforyzacją współczesnych dyskursów teoretycznych na przykładzie metafory knot. Autor obrazuje jej performatywność, rozpisując skonwencjonalizowaną metaforę węzła gordyjskiego na figury węzła, supła i pętli, za którymi kryją się odmienne wizje rzeczywistości i odmienne logiki jej problematyzacji i konceptualizacji. Przywołuje przykłady tekstów naukowych (Dipesha Chakrabarty’ego, Donny Haraway oraz Elaine Gan i Anny Tsing), w których knot i wpisane w tę metaforę epistemologiczne pytania odgrywają istotną rolę. Pokazuje także konsekwencje lektury onto-epistemologicznych projektów naukowych przez pryzmat logiki węzła, którą dostrzega w teorii aktora-sieci Brunona Latoura, i logiki supła, którą widzi ontologii zorientowanej na przedmiot Grahama Harmana. Biorąc pod uwagę rolę, jaką we współczesnych dyskursach naukowych odgrywa materialność, autor postuluje wprowadzenie do polskiej humanistyki terminu materiofora (matterphor) zaproponowanego przez Lowella Duckerta i rozwijanego w różnych nurtach humanistyki środowiskowej. Potencjał nowego terminu widzi w tym, że można dzięki niemu połączyć myślenie o performatywności języka i performatywności materii w taki sposób, by w naukowych systemach konceptualizowania rzeczywistości nie zacierać emergentnego i przygodnego charakteru świata.

10

Ach, śpij, kochanie. Jeśli dreszczy trochę chcesz – dostaniesz. O afekcie w ASMR

84%

Łapińska J.

Świat i Słowo

|

2020

|

vol. 35(2)

315-325

PL

In the article, the author discusses a new cultural phenomenon known as ASMR in a posthuman perspective, especially from the perspective of new materialism (Karen Barad), studies of things (Bjørnar Olsen, Ewa Domańska) and affective studies (Jane Bennett, Sara Ahmed). The article analyzes selected ASMR videos published on the YouTube website in terms of the affectivity of the objects used in them, arguing that ASMR cultural practices encourage the production of human-non-human assemblages of subjects and objects built of “vibrating matter” (Jane Bennett).

11

Ujęcie z wnętrza rzeczy. Przypadek Purpurowego morza Amel Alzakout i Khaleda Abdulwaheda

67%

Fiuk E.

Kwartalnik Filmowy

|

2022

|

issue 118 Jedno ujęcie

58-74

PL

W 2015 r. artystka wizualna Amel Alzakout uciekła z Syrii do Niemiec trasą prowadzącą przez Morze Śródziemne. Pół godziny po wypłynięciu łódka, na której znajdowało się 315 osób, zatonęła. Rozbitkowie spędzili 4 godziny w wodzie, a Alzakout, wyposażona w małą wodoszczelną kamerę (którą wcześniej zdążyła przypiąć sobie do nadgarstka), nagrała to, co działo się pod jej powierzchnią. Z nagrań tych powstał film dokumentalny zatytułowany Purpurowe morze (Purple Sea, 2020). Artykuł jest próbą uchwycenia jego wyjątkowości, również na tle innych dokumentów o podobnej tematyce, która przejawia się głównie w prezentowanym przez niego spojrzeniu. Spojrzenie to można byłoby określić mianem nieantropocentrycznego i nieeuropocentrycznego. Analizując dokument w tym kontekście autorka proponuje, by odczytywać go jako obraz będący efektem szczególnego ujęcia rzeczywistości, które nazywa ujęciem z wnętrza rzeczy.

EN

In 2015, visual artist Amel Alzakout fled from Syria to Germany across the Mediterranean Sea. Half an hour after departure, the boat, carrying 315 people, sank. The survivors spent four hours in the water, and Alzakout, equipped with a small waterproof camera (which she had clipped to her wrist), recorded what was happening under the surface. These recordings were used to make the documentary film titled Purple Sea (2020). This article is an attempt to capture its uniqueness, also against the backdrop of other documentaries with similar themes, which manifests itself mainly in the gaze it presents. This gaze could be described as non-anthropocentric and non-Europocentric. Analysing the document in this context, the author suggests that it should be read as an image which is the effect of a particular approach to reality, which she calls an approach from the inside of things.

12

Stacy Alaimo, Exposed. Environmental Politics

67%

Kisiel M.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2019

|

issue 39

233-236

EN

This critical note is devoted to Stacy Alaimo's "Exposed. Environmental Politics and Pleasures in Posthuman Times" published in 2016 by University of Minnesota Press. It summarises the chapters included in Alaimo's book, reconstructs their key concepts, and presents the problems they aim to tackle.

PL

Niniejsza nota krytyczna poświęconą książce Stacy Alaimo pt. "Exposed. Environmental Politics & Pleasures in Posthuman Times" opublikowanej w 2016 roku przez University of Minnesota Press. Nota prezentuje streszczenia esejów składających się na pracę Alaimo, rekonstruuje ich kluczowe zagadnienia oraz opisuje problemy z jakimi się one mierzą.

13

Trauma Engraved in Stone: Material Community and the Singularity of a Traumatic Affect in Yusef Komunyakaa’s “Facing It”

67%

Kisiel M.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2023

|

issue 46

133-152

PL

Niniejszy artykuł stawia sobie za zadanie prześledzenie dynamiki afektu traumy na podstawie interpretacji wiersza Yusefa Komunyaki, Twarzą w twarz, będącego poetycką ekfrazą Pomnika Weteranów Wietnamu. W oparciu o ślady przepracowywania i odgrywania traumy podmiotu lirycznego, autor stawia pytanie o taką figurę traumy, która wymyka się obu procesom. Ta dostępna staje się dzięki zestawieniu nieludzkich form bycia, współdzielonych przez pomnik oraz samą traumę, otwierając tym samym drogę dla sojuszu dyskursów traumy i badań materialistycznych. Wiersz Komunyaki wraz z refleksjami Mai Lin, autorki pomnika, pozwalają nam także przedefiniować doświadczenie traumy poprzez zmysł dotyku. To właśnie dotyk jest tym tropem, który pozwala nam nawiązać nowe relacje etyczne z innymi, dzięki współdzieleniu traumy. Tym samym, aspiracje tego artykułu można sprowadzić do czterech zasadniczych celów: 1) analizy Twarzą w twarz w oparciu o badania nad traumą i studia materialistyczne, która pokazuje i poszerza rozumienie traumy; 2) rewizji naszego rozumienia relacji pomiędzy traumą oraz materią; 3) oceny tego, jak spekulatywne przesunięcia ludzkich i nieludzkich granic pozwalają nam uchwycić traumę, która zasadniczo operuje na granicznym doświadczeniu podmiotowym; 4) propozycji figury wspólnoty opartej na kruchości i transformatywności granic oraz etycznego imperatywu z niej płynącego, wpisującego się w traumatyczną erę, w której przyszło nam żyć.

EN

The purpose of this article is to trace the behaviour of a traumatic affect based on the reading of Yusef Komunyakaa’s “Facing It,” a poetic ekphrasis of the Vietnam Veterans Memorial. Tracing the manners in which war trauma is worked through and acted out by the speaker, this paper discusses how trauma eludes both compensating processes. At the same time, the nonhuman or inhuman features of trauma are analysed alongside the nonhuman agency of the memorial. The intersection of both nonhuman modes of being makes it possible to align the trauma discourses with materialist criticism. In addition, the traumatic experience is discussed through its tactile connotations following Komunyakaa’s poem and Maya Lin’s commentaries to her monument. Touch turns out to be a potent category capable of capturing the dynamics of a traumatic affect and a promising trope on which new ethical modes of being together in trauma might be founded. Hence, the aim of this article is fourfold; it attempts to: (1) analyse how Komunyakaa’s poem, informed by the selected developments in materialist criticism and trauma studies, might illustrate and expand the affect of trauma; (2) deepen our understanding of the intersections of the material and the traumatic; (3) investigate how the speculative reorganisation of human and nonhuman boundaries, inspired by “Facing It,” might help in assessing trauma, which necessarily resides at the edges of subjectivity; and (4) propose how the figure of trauma based on vulnerable and transformative limits might revise our understanding of community and formulate an ethical obligation for the traumatic times we live in.

14

Posthumanizm: między metafizyką a etyką

67%

Hoły-Łuczaj M.

Kultura i Wartości

|

2014

|

issue 11

DE

Das sich immer intensiver aufgrund der philosophischen Anthropologie entwickelnde posthumanistische Paradigma stellt eine neue Sichtweise auf die Stellung des Menschen im metaphysischen Universum dar, die ein anderes als das bisher herrschende Leitbild der Verhältnisse des Menschen mit nicht-menschlichen Wesen nach sich zieht. Der Posthumanismus vollzieht dadurch eine Wiederbelebung der Überzeugung, dass der Ethik die Metaphysik zugrunde liegt. Im Artikel rekonstruiere ich diese Voraussetzung am Beispiel des Entwurfs des „neuen Materialismus“ (u. a. Rosi Braidotti, Jane Bennett, Diane Coole, Samantha Frost). Ich erörtere auch Probleme, die sich mit der Möglichkeit verbinden, ethische Thesen mit Behauptungen von metaphysischem Charakter zu begründen, welche im Bereich des Posthumanismus erscheinen. Die Diagnostizierung dieser Schwierigkeiten erlaubt eine nähere Charakteristik des posthumanistischen Standpunkts und seiner besonderen Variante – des neuen Materialismus.

EN

This paper explores the key assumption for posthumanism, according to which developing new metaphysics will bring about the establishment of new ethics, which considers not only human, but also non-human beings. The article first reconstructs this view using an example of “new materialism” (R. Braidotti, J. Bennett, D. Coole, S. Frost), and subsequently discusses problems related to the justification of ethical reasons by metaphysical assertions, which occur within posthumanism.

PL

W artykule analizuję kluczowe dla posthumanizmu założenie, zgodnie z którym wytworzenie nowej metafizyki ustanowi fundament dla nowej etyki obejmującej nie tylko człowieka, ale też byty pozaludzkie. W artykule najpierw zrekonstruowano tę tezę na przykładzie „nowego materializmu” (R. Braidotti, J. Bennett, D. Coole, S. Frost), a następnie omówiono problemy łączące się z uzasadnianiem tez etycznych przez występujące w posthumanizmie twierdzenia metafizyczne.

15

Nieantropocentryczne przewartościowanie wartości. Szkic o aksjologicznych podstawach nieantropocentryzmów na przykładzie wybranych nurtów współczesnej filozofii feministycznej

67%

Rogowska-Stangret M.

Internetowy Magazyn Filozoficzny Hybris

|

2022

|

vol. 56

|

issue 1

1-27

EN

Nonanthropocentric approaches are one of the predominant features of contemporary feminist philosophy, especially in critical posthumanities (e.g. Rosi Braidotti) and feminist new materialisms (e.g. Diana Coole). The author aims at outlining the axiological grounds of the turn to nonanthropocentrism. It is done in two steps. First, the author points to recent debates around the impossibility to separate values from facts in the mentioned contemporary trends (illustrated with reference to Bruno Latour, Donna Haraway and Karen Barad). Second, the author presents how the subject of knowledge changes together with the need to uncover the entanglement of values and facts (using the example of Haraway). The author presents responsibility (as response-ability), interdependence and care as an axiological foundation of nonanthropocentrism. The posthumanistic and nonanthropocentric critique of humanism is here presented as motivated by ethics above all other aspects.

PL

Próby nieantropocentrycznego myślenia charakteryzują wiele współczesnych myślowych trendów, na pierwszy plan wysuwają się też we współczesnej filozofii feministycznej. Na przykład w takich nurtach jak krytyczny posthumanizm (vide Rosi Braidotti) czy feministyczne nowe materializmy (vide Diana Coole). Na tym teoretycznym tle autorka kreśli aksjologiczne podstawy zwrotu ku nieantropocentryzmowi. Czyni to w dwóch krokach. Po pierwsze, wskazuje na ostatnie debaty o niemożności oddzielenia wartości od faktów (odwołując się do takich myślicieli i filozofek jak Bruno Latour, Donna Haraway czy Karen Barad). Po drugie, powołując się na koncepcję wiedz usytuowanych Haraway, autorka pokazuje, w jaki sposób podmiot wiedzy zmienia się wraz-z koniecznością uchwycenia splątania faktów i wartości. Autorka wyróżnia trzy wartości będące podstawą nieantropocentryzmu w krytycznym posthumanizmie i feministycznych nowych materializmach. Są to: odpowiedzialność jako możliwość odpowiedzi, współzależność i troska. Posthumanistyczna i nieantropocentryczna krytyka humanizmu jest tu zaprezentowana jako ugruntowana przede wszystkim w etyce.

16

Dermografie: poetyka relacji. Wokół związków materii i języka w poezji Joanny Mueller

59%

Szopa K.

Praktyka Teoretyczna

|

2013

|

vol. 10

|

issue 4

137-160

EN

Skin, the external boundary of the human body, has been up to nowan undiscovered field in postuhman studies. Even though the brilliant work of FrantzFanon, Black Skin, White Masks, redefined the meaning of skin in the context of race,never has anybody truly used the potential of metaphors connected to skin. SaraAhmed and Jackie Stacey demonstrate that skin-tight politics (which is focused onsetting the boundaries of body and gender) leads to a denial of the relationship withotherness and upholds binary traditions. By creating the conception of ‘Thinkingthrough skin’, the researchers call for a shift in the perception of normative visions of corporality. Based on that idea, I treat skin as a metaphor of the changes within philosophical thought which caused the materiality to cease to be from its own area. Demographies will therefore be an intersectional project which combines feminist materialism with Joanna Mueller’s neolinguistic poetry which aspires to create a new philosophy, understood by Lucie Irigaray as the discourse of touching love.

PL

Skóra, będąc zewnętrzną powłoką ciała, jest do tej pory niespożytkowanym aspektem w badaniach posthuma-nistycznych. O ile nieoceniona rozprawa Frantza Fanona o znaczącym tytule Black Skin, White Masks zredefiniowała znaczenie, jakie kryje się w myśleniu o skórze w kontekście rasy, o tyle do tej pory nie skupiano się na potencjale skórnej metaforyki. Sara Ahmed i Jackie Stacey pokazują,że „polityka gruboskórności” (ang. skin-tight politics),polegająca na wyznaczaniu granic ciała i płci, doprowadzado odrzucenia relacji z innością i odmiennością i podtrzymujebinarny porządek. Tworząc koncepcję „myślenia poprzez skórę”,badaczki postulują zmianę postrzegania „normatywnych”wizji cielesności. Wychodząc od propozycji Ahmed i Stacey,traktuję skórę jako metaforę zmian w obrębie myślifilozoficznej, która skutecznie wyrugowała materialnośćz własnego obszaru. Będą zatem Dermografie projektemłączącym zagadnienia materializmu feministycznego z neolingwistycznąpoezją Joanny Mueller, który dąży do nowej wizjifilozofii rozumianej przez Luce Irigaray jako dyskurs miłości.

17

POSTHUMANIZM, TRANSHUMANIZM, ANTYHUMANIZM, METAHUMANIZM ORAZ NOWY MATERIALIZM. RÓŻNICE I RELACJE

59%

Ferrando F.

Rocznik Lubuski

|

2016

|

vol. 42

|

issue 2

13-27

PL

„Postczłowiek” stał się terminem parasolowym obejmującym (filozoficznie, kulturowo i krytycznie) posthumanism, transhumanizm (razem z takimi prądami jak extropianizm, liberalny i demokratyczny transhumanizm), nowy materializm (specyficzny ruch feministyczny w ramach posthumanizmu), a także różnorodną panoramę antyhumanizmu, posthumanizmów, i metahumanizmów. Takie ogólne i starające się ogarnąć wszystko użycie tego terminu prowadzi do metodologicznego i teoretycznego zamieszania wsród ekspertów i laików. W eseju tym podjęto próbę wyjaśnienia różnic między tymi ruchami. Uwaga została skoncentrowana na wspólnej dla nich sferze znaczeń.

EN

„Posthuman” has become the term that embraces (philosophically, culturally and critically) posthumanism, transhumanism (together with such currents as extropianism, liberal and democratic transhumanism), new materialism (unique, feminist movement within the realm of posthumanism) and also diversified panorama of antihumanism, posthumanisms and metahumanisms. The general use of this term tries to cover all its multiple meanings, to grasp the whole, general problematic, however its generality leads to the methodological and theoretical confusion among the laics, as well as the experts. This essay is an attempt to explain the differences between these movements. The attention has been focused on the area of meanings common to them.

18

Ciało jako nowe medium społeczne w performatyce litewskiej: jak dyskurs wchodzi w materię?

51%

Nikiforowa B., Sapoka K.

Kultura i Wartości

|

2017

|

issue 22

DE

Der Artikel beschäftigt sich mit dem Begriff des neuen Materialismus und erforscht die Frage, wie der neue Materialismus visuelle Künste auf eine innovative Art wahrnimmt: durch die Verbindung von künstlerischer Praxis, der Kunst als Forschung und der philosophischen Analyse. Ausgewählte künstlerische Arbeiten von S & P Stanikas und Evaldas Jansas werden unter Anwendung der Methoden des neuen Materialismus als Rekonzeptualisierung des Körpers in der litauischen Kunst interpretiert. Untersucht wird der geopolitische und antiideologische Hintergrund, vor dem die visuellen Künstler in Litauen und Polen von 1960er bis zu 1990er Jahren gegen kulturelle Dichotomien kämpften: männliche und weibliche Körper, traditionelle oder gegenwärtige Kunst, Künstler als freies Individuum oder an Ideologie gebunden. Unter Verwendung des Terminus "affirmativ" von Rosi Braidotti wird im Artikel die Frage gestellt, ob man anhand der analysierten Fälle argumentieren kann, dass "affirmative Politik auf der Suche nach alternativen Visionen und Projekten Kritik mit Kreativität verbindet".

EN

This article deals with the concept of new materialism and examines the issue of how new materialism tackles visual art in innovative ways – though the intersections of artistic practice, art-as-research, and philosophical analysis. Selected artworks by S & P Stanikas and Evaldas Jansas are analyzed in this paper as body reconceptualization in Lithuanian art, employing the approach of new materialism. We will explore the geopolitical and ideological background, in which Lithuanian and Polish visual artists grapple with cultural binaries from the 1960s to the 1990s: male-female gendered bodies, traditional or contemporary art, and the artist as free individual or the one tied to ideology. Employing Rossi Braidotti’s term “affirmative”, this article poses a question whether it is possible to argue on the analyzed cases that “affirmative politics combines critique with creativity in the pursuit of alternative visions and projects”.

PL

Artykuł zajmuje się pojęciem nowego materializmu i bada kwestie, jak nowy materializm dostrzega sztuki wizualne w sposób nowatorski – poprzez skrzyżowanie praktyki artystycznej, sztuki-jako-badań i analizy filozoficznej. Wybrane prace artystyczne autorstwa S & P Stanikas i Evaldasa Jansasa zostają zinterpretowane w referacie jako rekonceptualizacja ciała w sztuce litewskiej, posługując się metodami nowego materializmu. Eksplorujemy tło geopolityczne, antyideologiczne, w którym artyści wizualni litewscy i polscy zmagają się z binaryzmami kulturowymi od lat 1960. do 1990: męskie-kobiece ciała, sztuka tradycyjna czy współczesna, artysta jako wolna jednostka czy przywiązana do ideologii. Posługując się terminem Rosi Braidotti „afirmatywny”, w artykule stawia się pytanie, czy można argumentować na podstawie analizowanych przypadków, że „afirmatywna polityka łączy krytykę z kreatywnością w poszukiwaniu alternatywnych wizji i projektów”.

19

Why Is New Materialism Not the Answer? Approaching Hyper-Matter, Reinventing the Sense of Critique Beyond ‘Theory’

51%

Krzykawski M.

Praktyka Teoretyczna

|

2019

|

vol. 34

|

issue 4

73-105

PL

Artykuł przedstawia nowy model materialistycznej krytyki filozoficznej (technokrytyka ogólna lub krytyka cyfrowa) jako krytycznej odpowiedzi na nowy materializm/nowe materializmy. Bazując na ponownym odczytaniu dziedzictwa europejskich filozofii oraz pracach Bernarda Stieglera, Yuka Hui’ego i Gilberta Simondona, artykuł dąży do wypracowania autentycznie nowego oglądu teoretycznego materii, ze szczególnym uwzględnieniem techno-logicznego trybu jej organizacji. Zawarta w artykule krytyka nowego materializmu jest przeprowadzona w odniesieniu do bezprecedensowego kryzysu modelu wiedzy teoretycznej. Otóż końcówka drugiej dekady dwudziestego pierwszego wieku dobitnie pokazuje, że badaczki i badacze pracujący w obrębie nauk humanistycznych nie zdołali stawić czoła kluczowej kwestii decydującej o ich zdatnej do życia przyszłości: cały model teoretyczny i metodologiczny, który do tej pory napędzał współczesną humanistykę i kształtował nasze klasowe, postkolonialne, genderowe, querrowe i inne wrażliwości jest pogrążony w głębokim kryzysie epistemologicznym z uwagi na utratę własnej przyczyny sprawczej i celowej. Dotychczasowy model uprawiania teorii jest niewystarczający, o ile nie przestarzały w tym sensie, że rozwijana w drugiej połowie dwudziestego wieku „teoria” nie uwzględniła rewolucyjnych zmian w zakresie cybernetyki, które, począwszy od lat pięćdziesiątych, całkowicie przekształciły naturę wiedzy. Dlatego też kluczowe wyzwanie polega dzisiaj na wypracowaniu nowej episteme w nowym uwarunkowaniu cyfrowym. Wypracowanie takiej episteme wymaga jednak radykalnego przekształcenia tego, co nazywamy „teorią” lub „teorią krytyczną”, a także uwzględnienia osiągnięć w zakresie rozwoju nauk i technologii (niekoniecznie w ramach nurtu STS), co pozwoli na położenie fundamentów pod nową krytykę ekonomii politycznej w epoce hipermaterialnej.

EN

The article offers a new model of materialist philosophical critique (general technocritique or digital critique) as a critical response to new materialism(s). Drawing on the reinterpretation of the legacy of European philosophies and works by Bernard Stiegler, the article strives to elaborate authentically new theoretical account of matter, notably in relation to the techno-logical mode of its organisation. The critique of new materialism(s) is positioned within the unprecedented crisis of the theoretical model of knowledge. What it is possible to discover by the end of the second decade of the 21st century is that humanities scholars have not managed to confront the central issue for their viable future: the whole theoretical and methodological model, which has so far provided fuel for the contemporary humanities and shaped our social class, postcolonial, gender, queer and other sensibilities, is plunging into a deep epistemological crisis, for having lost its efficient and final cause. In a nutshell, the modelof “doing theory,” is no longer valid, inasmuch as “theory” strangely misrecognized the revolutionary developments in cybernetics, which occurred in the 1950s and radically changed the very nature of knowledge. Therefore, a new epistēmē has to be formed in this new digital condition. However, the formation of this new epistēmē requires for us to radically transform what is referred to as “theory” or “critical theory” and to take into account the developments in the sciences and technology (not necessarily in the methodological framework offered by what is defined as STS) in order to lay the foundations under a new critique of political economy in the hyper-material era.

20

Schizofreniczna materia. O produkcji ciał, pojęć i podmiotowości

43%

Mroczkowski B.

Praktyka Teoretyczna

|

2017

|

vol. 25

|

issue 3

354-370

EN

Agential realism is a perspective situated within the new materialism and posthumanism which combines philosophical and physical issues. Karen Barad, feminist thinker and creator of agential realism, mixes poststructuralist ideas (Michel Foucault) and feminist critical theories with quantum physics, in particular with the thesis of Niels Bohr, one of the founders of this field. The main purpose of this article is to show the relations between agential realism and ideas presented by Deleuze and Guattari in one of their most famous books – Anti-Oedipus. The author of the paper focuses on the presentation of a processual ontology (especially on an explanation of how bodies, concepts, and objects are produced) resulting from the engagement of both perspectives.

PL

Realizm sprawczy jest współczesnym stanowiskiem, mieszczącym się w obrębie nowego materializm i posthumanizmu, łączącym zagadnienia z zakresu filozofii i fizyki. Jego twórczyni, Karen Barad, feministyczna myślicielka, wiąże ze sobą rozważania z zakresu poststrukturalizmu (Michel Foucault), krytycznych teorii feministycznych z odkryciami współczesnej fizyki kwantowej, wynikającymi z twierdzeń przyjętych przez jednego z fundatorów tej dziedziny wiedzy – Nielsa Bohra. Celem artykułu jest ukazanie pokrewieństw zachodzących pomiędzy realizmem sprawczym oraz rozważaniami Deleuze’a i Guattariego, przedstawionym w Anty-Edypie. Autor skupia się na zaprezentowaniu procesualnej ontologii (objaśnieniu w jaki sposób produkowane są ciała, pojęcia i przedmioty) wynikającej z zazębiania się obydwóch stanowisk.

Refine search results

Od kampowej burleski do (post)konstruktywistycznego performansu. O sposobach noszenia sztucznej szczęki w poezji Mirona Białoszewskiego

Głos ze świata. Wersy o koniecznym oporze Szczepana Kopyta

Body/Ciało/Cielesność – o materii w filmach Małgorzaty Szumowskiej

Polymorphic perversion of human and other-than-human bodies

W cieniu języka [Recenzja książki: Andrzej Marzec, „Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021, ss.256]

Międzyskalowe języki antropocenu

Critical Variants of Materiality. Polish Literary Criticism from Post-structuralism to New Materialisms

Odpowiedzialnie usytuowana krytyka afirmatywna: #MeToo w badaniach teatralnych

Węzeł i supeł: Od metaforyzacji do materioforyzacji dyskursów teoretycznych

Ach, śpij, kochanie. Jeśli dreszczy trochę chcesz – dostaniesz. O afekcie w ASMR

Ujęcie z wnętrza rzeczy. Przypadek Purpurowego morza Amel Alzakout i Khaleda Abdulwaheda

Stacy Alaimo, Exposed. Environmental Politics

Trauma Engraved in Stone: Material Community and the Singularity of a Traumatic Affect in Yusef Komunyakaa’s “Facing It”

Posthumanizm: między metafizyką a etyką

Nieantropocentryczne przewartościowanie wartości. Szkic o aksjologicznych podstawach nieantropocentryzmów na przykładzie wybranych nurtów współczesnej filozofii feministycznej

Dermografie: poetyka relacji. Wokół związków materii i języka w poezji Joanny Mueller

POSTHUMANIZM, TRANSHUMANIZM, ANTYHUMANIZM, METAHUMANIZM ORAZ NOWY MATERIALIZM. RÓŻNICE I RELACJE

Ciało jako nowe medium społeczne w performatyce litewskiej: jak dyskurs wchodzi w materię?

Why Is New Materialism Not the Answer? Approaching Hyper-Matter, Reinventing the Sense of Critique Beyond ‘Theory’

Schizofreniczna materia. O produkcji ciał, pojęć i podmiotowości