Results found: 1

Search results

Search:
in the keywords: of the Old Polish literature

Sort By:

Limit search:

Od czytań do odczytań. Dwieście lat przemian w metodologii badań nad literaturą staropolską

100%

Kuran M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

2019

vol. 53

issue 2

139-186

The study is the first part of two-volume review of research methodologies, with the help of which in the last two hundred years the works of Old Polish writers, especially Samuel Twardowski, Marcin Paszkowski, Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Piotr Skarga and Wespazjan Kochowski and others were read and interpreted. I took a look at the history of methodology from the first decades of the 19th century until the outbreak of World War II. The starting point of the study are deliberations devoted to the notion of masterfulness and the rules of shaping the canon of Old Polish literature. After the withdrawal of Rhetoric as the native methodology, with the participation of Old Polish texts, the instruments used to read them became leading in individual periods of literature ideologies and philosophical currents. Thus, the historical interpretation of the literary work was abandoned in favor of adaptive interpretation. I took a look at the works from the panoramas showing the review of the entire Old Polish literature to detailed dissertations, studies, sketches and contributions. These studies took the form of annotated bibliographical lists, historical and literary syntheses, monographs of genres and works of individual authors. The scholars of the Enlightenment were primarily using the bio-bibliographic method. They were trying to give a view to the whole history of Polish literature. The beginnings of the history of Polish literature are connected with concern to the high quality of the Polish literary language. The critical view of literary works is interlaced with the prospect of literature as a tool for teaching history, because in writing could be noticed the so-called state of the nation’s spirit. Examined are structure and style of the works, their impact on collective emotions on the ethical layer and in the sphere of the imagination. Historiosophy played a leading role in shaping the methodology. The analysis includes views and methods of reading literary works used among others by Feliks Bentkowski, Eusebius Słowacki, Kazimierz Brodziński, Adam Mickiewicz, Wacław Aleksander Maciejowski (who based his vision of Old literature on the concept of Hegelian three phrases: folk, national and national-folk), Piotr Chmielowski and Bronisław Chlebowski (both represented Positivistic genetism, the second scientist also used anthropogeographic concept of Karl Ritter), Alexander Brückner, Stanisław Turowski, Ignacy Chrzanowski and Juliusz Nowak-Dłużewski who entered the post-war period. The review presents that for the former researchers more important than the autonomous value of the Old Polish work was functioning of its message according to the needs of the readers of modern times. We owe the work of former scholars preservation of the Old Polish writers’ output for the following generations.

Studium stanowi część pierwszą dwuczęściowego przeglądu metodologii badawczych, z których pomocą w ciągu minionych dwustu lat odczytywano i interpretowano utwory literatów staropolskich, szczególnie Samuela Twardowskiego, Marcina Paszkowskiego, jak również Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Piotra Skargi i Wespazjana Kochowskiego oraz innych. Oglądem objąłem dzieje metodologii od pierwszych dziesięcioleci XIX wieku po wybuch II wojny światowej. Punkt wyjścia stanowią rozważania poświęcone pojęciu arcydzielności oraz regułom kształtowania się kanonu literatury staropolskiej. Jego wyłonienie dokonało się w czasach, gdy dominowało wartościowanie dzieła literackiego. Po odsunięciu retoryki jako macierzystej metodologii, z której udziałem powstawały teksty staropolskie, instrumentarium służącym do ich odczytania stały się wiodące w poszczególnych okresach literackich ideologie i prądy filozoficzne. Porzucono więc interpretację historyczną dzieła literackiego na rzecz interpretacji adaptacyjnej. Oglądem objąłem prace od panoram ukazujących przegląd całego piśmiennictwa staropolskiego po szczegółowe rozprawy, studia, szkice i przyczynki. Opracowania te przybierały formę opatrzonych adnotacjami spisów bibliograficznych, syntez historycznoliterackich, monografii gatunków oraz twórczości poszczególnych autorów. Uczeni doby oświecenia posługiwali się przede wszystkim metodą bio-bibliograficzną. Dążyli do tego, by objąć oglądem całość dziejów literatury polskiej. Początki historii literatury polskiej wiążą się z troską o wysoką jakość literackiej polszczyzny. Krytyczny ogląd dzieł literackich przeplata się z postrzeganiem literatury jako narzędzia nauczania historii, ponieważ w dziełach piśmienniczych dał o sobie znać tzw. stan ducha narodu. Bada się strukturę i styl dzieł, ich oddziaływanie na zbiorowe emocje w warstwie etycznej i w sferze wyobraźni. Znaczącą rolę w kształtowaniu metodologii odgrywała historiozofia. Oglądem objęto poglądy i metody czytania dzieł literackich stosowane m.in. przez Feliksa Bentkowskiego, Euzebiusza Słowackiego, Kazimierza Brodzińskiego, Adama Mickiewicza, Wacława Aleksandra Maciejowskiego (który swą wizję literatury dawnej oparł na koncepcji heglowskich trzech zwrotów: ludowego, narodowego i narodowo-ludowego), Piotra Chmielowskiego, Bronisława Chlebowskiego (obaj reprezentują pozytywistyczny genetyzm, drugi z nich sięgnął dodatkowo do antropogeograficznej koncepcji Karla Rittera), Aleksandra Brücknera, Stanisława Turowskiego, Ignacego Chrzanowskiego i wkraczającego w okres powojenny Juliusza Nowaka-Dłużewskiego. Przegląd uświadamia, że dla dawnych badaczy nie liczyła się autonomiczna wartość dzieła staropolskiego, lecz funkcjonalizacja jego przesłania wedle potrzeb obowiązujących w czasach współczesnych czytającym. Pracy dawnych uczonych zawdzięczamy zachowanie dorobku literatów staropolskich dla kolejnych pokoleń.

Refine search results

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

1 Kuran M.

1 2019

Search results

Od czytań do odczytań. Dwieście lat przemian w metodologii badań nad literaturą staropolską