Search results

1

Źródła i rodzaje zagrożeń bezpieczeństwa w społeczeństwach miejskich okresu wczesnonowożytnego na przykładzie Zielonej Góry

100%

Skierska J.

Studia Zachodnie

|

2016

|

vol. 18

57-70

PL

Bezpieczeństwo jest definiowane jako stan pewności, braku ryzyka i ochrony przed zagrożeniem. Poczucie bezpieczeństwa jest procesem, stale zmieniającym się wraz z sytuacją gospodarczą, czynnikami środowiskowymi, politycznymi, społecznymi i kulturowymi. Zagrożenie jest przeciwieństwem bezpieczeństwa, sytuacją, kiedy nie czujemy się pewnie. Najprostszy podział zagrożenia to zagrożenia naturalne i cywilizacyjne. Społeczeństwa miast wczesnonowożytnych (także w Zielonej Górze) były zagrożone utratą poczucia bezpieczeństwa wskutek przyczyn naturalnych (pożarów, anomalii pogodowych, plag owadów niszczących uprawy, epidemii). Największe pożary w Zielonej Górze odnotowano w 1582 i 1651 roku. Wówczas spłonęło wiele budynków użyteczności publicznej oraz domów. Mieszkańcy byli zobowiązani do uczestniczenia w gaszeniu pożarów. Władze wprowadziły także przepisy przeciwpożarowe i ustanowiły kary za ich nieprzestrzeganie. Wczesnonowożytne miasta, często przeludnione, z niskim poziomem higieny oraz brakiem odpowiedniej opieki medycznej, były szczególnie narażone na różne rodzaje epidemii. Przemieszczanie się ludności (oddziałów wojskowych czy kupców) były częstą przyczyną rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych: czerwonki, duru brzusznego, biegunki, tyfusu i najgroźniejszej z nich – dżumy. Najbardziej narażone były najsłabsze organizmy, a zatem dzieci i osoby w podeszłym wieku. Anomalia pogodowe (burze z gradem, wczesne mrozy, susza oraz plagi owadów występowały często. Zniszczenia zbiorów oznaczały wysokie ceny a w konsekwencji zagrożenie głodem i niedożywieniem. Oprócz zagrożeń spowodowanych klęskami naturalnymi, poczucie bezpieczeństwa może być często zachwiane wskutek postawy i działalności ludzi. Największy strach budziły wojny, zwłaszcza wojna trzydziestoletnia (16181 – 1648), która była jednym z najmroczniejszych okresów w dziejach Zielonej Góry. Oprócz zniszczeń, pożarów i rabunków, oznaczała także głód i epidemie. Konsekwencje nieszczęść były różne. Dla Zielonej Góry jedną z najpoważniejszych było osłabienie pozycji ekonomicznej w regionie (utrata rynków zbytu, migracje, spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, zubożenie społeczeństwa). Negatywnymi skutkami były również kryzysy demograficzne spowodowane epidemiami, działaniami wojennymi. Odnotowano również wzrost przestępczości. Nieszczęścia były często traktowane jak kara boża za grzechy ludzkie. Czasami starano się znaleźć winnego wszystkich klęsk. Z tego powodu we wczesnonowożytnej Europie odnotowano procesy czarownic.

2

Procesy o czary na pograniczu północno-zachodniej Wielkopolski i Nowej Marchii w czasach wczesnonowożytnych

75%

Kamieński A.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2021

|

vol. 36

69-93

EN

The purpose of this article is not only to bring out so far unknown details and correct confabulations, but also to look at the witch-hunt in the New Marchian – Greater Polish borderland through the prism of types of accusations. It will make possible to search for an answer to a question whether the data from the above defined territory were different from the cases cited in the literature of the subject. A significant group of accusations of witchcraft in the period of interest (16th−18th centuries) concerned using magic or sorcery in the interpersonal conflicts, e.g. over property. In the investigated material accusations of spoiling beer and contacts with the devil were also found. Moreover, the reason for a witch-trial became also magic practices for love and those used in the political games.

PL

Celem niniejszego artykułu jest nie tylko wydobycie nieznanych dotąd szczegółów i sprostowanie konfabulacji, ale również przyjrzenie się polowaniom na czarownice na pograniczu nowomarchijsko-wielkopolskim przez pryzmat rodzajów oskarżeń. Umożliwi to poszukanie odpowiedzi na pytanie czy dane ze zdefiniowanego obszaru różniły się od przypadków przytaczanych w literaturze przedmiotu. W znaczącej części oskarżenia o czary, w interesującym nas okresie (XVI–XVIII w.), dotyczyły stosowania magii lub czarów podczas konfliktów międzyludzkich, np. na tle majątkowym. W przebadanym materiale natrafiono również na oskarżenia o czary dotyczące psucia piwa i kontaktów z diabłem. Przyczyną procesu o czary stawały się też zabiegi magiczne na pozyskanie uczuć oraz rozgrywki polityczne.

3

Fragment wczesnonowożytnego zegara dyptykowego z Przezmarka na tle analogicznych znalezisk archeologicznych

51%

Żurek M.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2023

|

vol. 30

|

issue 2

131-146

EN

A small bone plate, identified as a fragment of a pocket diptych sundial, was found during excavations at the post-Teutonic castle at Przezmark, Stary Dzierzgoń commune. The watch fragment of Przezmark is one of five diptych sundials found during excavations in Poland. Such sundials, produced between the end of the 15th century and the end of the 18th century, are found at many European and North American sites. To date, 110 specimens have been recorded, mainly from urban sites, but also from castles, manors, monasteries, and wrecks, sunk mainly off the North American and European coasts, but also beyond the northern Arctic Circle.

PL

Podczas prac wykopaliskowych na pokrzyżackim zamku w Przezmarku, gm. Stary Dzierzgoń, znaleziono niewielką płytkę kościaną, zidentyfikowaną jako fragment kieszonkowego zegarka dyptykowego. Fragment zegarka z Przezmarka jest jednym z pięciu zegarków dyptykowych, znalezionych w trakcie wykopalisk w Polsce. Zegarki takie, powstające w okresie od końca XV w. do końca XVIII w., znajdowane są na wielu stanowiskach europejskich i północnoamerykańskich. Dotąd odnotowano 110 egzemplarzy, pochodzących głównie ze stanowisk miejskich, a także z zamków, dworów, klasztorów oraz wraków, zatopionych głównie u wybrzeży północnoamerykańskich i europejskich, ale również za północnym kołem podbiegunowym.

4

Moc apotropaionu. Nie tylko o starożytnych reminiscencjach w średniowiecznym uzbrojeniu z terenu ziem polskich

51%

Michalak A.

In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

|

2020

|

vol. 14

19-38

PL

Powierzchnie tarcz dekorowano już od czasów antycznych. Motywem często powtarzanym w ich zdobnictwie były wizerunki złych oczu, potworów, mitycznych zwierząt (signa horribilia) (ryc. 1). Wyobrażenie z tarczy zwiększało apotropeicznie, ochronne właściwości tarczy. Popularnym motywem twarzy pojawiającym się także na tarczach w tym czasie był również emblemat lwiej fizys czy postaci ze stylizowanymi zwierzęcymi uszami, przywołujące skojarzenie z postacią mitologicznego satyra oraz personifikacji ciał niebieskich: Słońca i Księżyca. Na ołtarzach powstałych w pracowniach czeskich na tarczach odnajdujemy również maski liściaste lub okolone motywami roślinnymi, które interpretuje się jako przedstawienie dzikiego męża. Jedyne znane dotychczas przedstawienie tarczy z analogicznym motywem z terenu Polski pochodziło ze sceny Ukrzyżowania Chrystusa wyobrażonej na freskach z kościoła św. Marcina w podżagańskim Wichowie, datowanych na 2. ćwierć XV wieku (ryc. 2:1). Na łamach artykułu omawiamy kolejne ze sceny Ukrzyżowania: zawartej w Brewiarzu z ok. 1420 (ryc. 2:3), z Biblii Sacra Veteri et Novi Testamenti (tzw. Biblia Banków), z około 1427 roku (ryc. 2:4), fresków z kaplicy Świętej Trójcy na zamku w Lublinie (ryc. 2:2) oraz z kwatery figuralnej Zmartwychwstanie ołtarza z Brodnicy (pow. śremski), datowanego tuż na początek XVI w. (ryc. 3). Protekcyjne przedstawienie twarzy jest kolejnym motywem o antycznych korzeniach, który znalazł swoje miejsce w kulturze wieków średnich i dekoracji średniowiecznego uzbrojenia.

EN

Shield surfaces have been decorated since ancient times. Often repeated motifs included images of evil eyes, monsters, or mythical animals (signa horribilia) (Fig. 1). Depictions on shields were apotropaic – they increased its protective properties. Popular face motifs that also appeared on the shields at that time were lion emblems; figures with stylized animal ears, which evoked an association with the figure of a mythological satire; and the personification of celestial bodies: the Sun and the Moon. On altars created in Bohemian workshops we also find deciduous or planted masks with floral motifs on the shields, which are interpreted as a representation of wild man. The only shield with a similar motif from Polish lands known to this day came from the scene of the Crucifixion of Christ depicted on frescoes from the church of St. Marcin in Wichów near Żagań, dated to the second quarter of the 15th century (Fig. 2: 1). In the article we discuss depictions of the scene of Crucifixion in the following: a brewery from around 1420; the Collegiate Library in Głogów, University Library (Fig. 2:3); the Bible Sacra Veteri et Novi Testamenti (the so-called Bible of Banks) from circa 1427 (Fig. 2:4); frescoes from the Holy Trinity chapel at Lublin castle (Fig. 2:2); and the figural lodging of the Resurrection on an altar in Brodnica (Śrem county), dating back to the beginning of the 16th century (Fig. 3). Protective representation of the face is another motif with ancient roots, which found its place in the culture of the Middle Ages and the decoration of medieval arms and armour.

5

Archaeological research at Grodno Castle in Zagórze Śląskie from 2017 to 2019

51%

Biel R., Konczewska M., Konczewski P.

Architectus

|

2021

|

issue 4 (68)

21-28

PL

Choć zamek Grodno (Kynsburg), położony w południowej części Gór Wałbrzyskich, wskutek swej burzliwej historii cieszył się popularnością już od XIX w., nigdy nie przełożyła się ona na stopień zaawansowania poświęconych mu studiów naukowych. Jeszcze do niedawna badania naukowe, a szczególnie prace wykopaliskowe prowadzono tam w bardzo ograniczonym stopniu. Celem artykułu jest zaprezentowanie i omówienie wyników badań archeologicznych prowadzonych w latach 2017-2019 i ich korelacja z informacjami ze źródeł pisanych. W tym celu skrótowo omówiono najważniejsze znane wydarzenia historyczne związane z funkcjonowaniem zamku Grodno. Następnie zaprezentowano wyniki analiz charakteru i względnej chronologii nawarstwień stratygraficznych tworzących nasyp zlokalizowany na zamkowym międzymurzu oraz zalegających na dziedzińcu zamku górnego, a także podsumowano wnioski płynące z wykonanych analiz typologicznych, morfologicznych, chronologicznych i porównawczych ruchomego materiału zabytkowego, odkrytego w trakcie badań przeprowadzonych metodą wykopaliskową. W efekcie tych działań, w przypadku nawarstwień tworzących nasyp położony na międzymurzu, wyróżniono sześć faz aktywności antropogenicznej, które powiązano z historycznymi wydarzeniami, a także uzyskano obraz kultury materialnej mieszkańców zamku i zachodzących w niej zmian na przestrzeni przeszło siedmiu wieków.

EN

Although Grodno Castle (Kynsburg), located in the southern part of the Wałbrzyskie Mountains, due to its turbulent history has been popular since the $19^{th}$ century, this fact has never translated into the level of advancement of the scientific studies devoted to it. Until recently, scientific research, especially excavations, was carried out to a very limited extent. The aim of the article is to present and discuss the results of archaeological research conducted in 2017-2019 and its correlation with the knowledge provided to us by written sources. For this purpose, the most important historical events related to the functioning of Grodno Castle are briefly discussed. Then, the results of analyzes of the nature and relative chronology of the stratigraphic layers forming the embankment located on the castle zwinger and lying in the courtyard of the upper castle are presented, along with summarizing the conclusions of the typological, morphological, chronological and comparative analyzes of the archaeological finds discovered during the excavations. As a result of these activities, in the case of the layers forming the embankment located on the zwinger, 6 phases of anthropogenic activity were distinguished, which were related to historical events, and an image of the material culture of the castle inhabitants and the changes taking place in it over more than seven centuries were obtained.

6

Zabawy kontrolowane, czyli motyw zabawy we wczesnonowożytnej literaturze niderlandzkiej

38%

Kozikowska J.

|

2016

|

vol. XIV

|

issue (2/2016)

29-40

EN

The aim of this article is to analyse the motif of play appearing in early modern Dutch literature, from the perspective of the humanistic pedagogical ideas. These were humanist educators, such as Erasmus of Rotterdam and Juan Luis Vives, who started to recognize the pedagogical and educational benefits of game playing. The author discusses a manner in which the humanistic pedagogical ideals are reflected in the domain of the didactic literature, propagating ideal patterns of behavior. The paper addresses the mentioned problem by analyzing the phenomenon of play present in the one of the most popular Dutch didactic treatises Marriage (Houwelyck, 1625) of 17th-century poet and moralist Jacob Cats (1577–1660). It turns out that the motif of play presented in the treatise affects different contexts: educational, pedagogical and moral. Furthermore, the poet evaluates the concept of play by making a distinction between good and bad games. This division serves him as a metaphor of an ideal and non-ideal upbringing and parenthood. The analysis also shows that by recognizing the educational benefits of this form of entertainment, play, unless purposeful and useful, raises moral doubts, what, according to Jacob Cats and the mentioned humanist educators, has constituted its existence in the child’s world. Keywords: children’s games, motif of play, early modern period, Dutch literature, early modern literature, didactic literature, Humanism, Reformation, humanistic pedagogical ideas, Jacob Cats, Erasmus of Rotterdam, Juan Luis Vives, Christiaan Huygens.

PL

Celem niniejszego artykułu jest analiza motywu zabawy obecnego we wczesnonowożytnej literaturze niderlandzkiej, z perspektywy humanistycznej myśli pedagogicznej. To właśnie humaniści, jak Erazm z Rotterdamu czy Juan Luis Vives, zaczęli dostrzegać wychowawcze i edukacyjne walory zabawy. Rozważaniom poddano sposób, w jaki humanistyczne idee pedagogiczne znajdują swoje odzwierciedlenie na płaszczyźnie wczesnonowożytnej literatury dydaktycznej, propagującej idealne modele postępowania. W tym celu przeanalizowano fenomen zabawy obecny w jednym z najpoczytniej szych niderlandzkich traktatów dydaktycznych Małżeństwo (Houwelyck, 1625) siedemnastowiecznego poety–moralisty Jacoba Catsa (1577–1660). Okazuje się, że zaprezentowany w traktacie motyw zabawy dotyka różnych kontekstów: edukacyjnego, wychowawczego i moralnego. Sama zabawa została natomiast poddana przez poetę wartościowaniu, poprzez wyróżnienie zabaw dobrych i złych. Podział ten posłużył autorowi jako metafora idealnego i nieidealnego wychowania i rodzicielstwa. Przeprowadzona analiza wykazała również, że dzięki wskazaniu walorów edukacyjnych tej formy rozrywki, zabawa, o ile celowa i pożyteczna, przestała budzić wątpliwości moralne, co, według Jacoba Catsa i omawianych humanistów, konstytuowało jej istnienie w świecie dziecka.

7

Judyta Zamrzycka, Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku – typologia cech warsztatowych

32%

Kopiński K.

Folia Toruniensia

|

2017

|

vol. 17

253-259

PL

W tekście omówiono i zrecenzowano pracę autorstwa Judyty Zamrzyckiej pt. Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku – typologia cech warsztatowych która ukazała się w 2014 r. Konstrukcja pracy jest dosyć ciekawa. Blisko 1/3 objętości książki stanowi baza dokumentacyjna będąca wynikiem przeprowadzonej kwerendy. Pozostałe 2/3 objętości publikacji zawiera część teoretyczną wraz z omówieniem wyników badań. Podstawę badań J. Zamrzyckiej stanowiły inkunabuły i druki ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej – Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu (łącznie 148 woluminów) oraz rękopisy z Archiwum Państwowego w Toruniu (łącznie 8). W książce Judyty Zamrzyckiej należy pochwalić przede wszystkim wypracowaną przez nią porównawczą metodę badania opraw rękopisów i inkunabułów oraz warsztatów introligatorskich działających na ziemiach polskich.

EN

The text discusses and reviews the work by Judyta Zamrzycka titled Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku – typologia cech warsztatowych, which was published in 2014. The construction of the work is quite interesting. One-third of the content of the book constitutes the documentation base, which is the result of the query. The remaining two-thirds of the publication include the theoretical part and the overview of the findings. Judyta Zamrzycka examined incunables and prints from the collections of the Copernicus Regional Public and Municipal Library in Toruń (altogether 148 volumes) and manuscripts from the State Archive in Toruń (in total 8 volumes). The book by Judyta Zamrzycka deserves to be praised owing to the comparative method of the analysis of the covers of manuscripts and incunables and the research on bookbinding workshops in the Polish territories.

DE

Im Text wird die 2014 erschienene Abhandlung von Judyta Zamrzycka Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku – typologia cech warsztatowych [Die Thorner Buchbinder vom 15. bis zum 16./17. Jahrhundert – Die Typologie der Werkstattmerkmale] geschildert und rezensiert. Die Struktur der Arbeit ist ziemlich interessant. Fast einen Drittel des Buches bildet die Dokumentationsgrundlage, die nach einer Recherche gesammelt wurde. Die weiteren zwei Drittel beziehen sich auf die theoretischen Inhalte und werden mit der Besprechung der Forschungsergebnisse verbunden. Judyta Zamrzycka stützte sich in ihren Untersuchungen auf die Inkunabeln und Drucke aus den Beständen der Öffentlichen Wojewodschaftsbibliothek – Kopernikus-Bücherei in Thorn (insgesamt 148 Bände) sowie die Manuskripte aus dem Staatsarchiv in Thorn (insgesamt 8). Bewundernswert ist in ihrem Buch vor allem die von ihr ausgearbeitete Methode einer Vergleichsuntersuchung der Einbände von Manuskripten und Inkunabeln sowie der Werkstätte der Buchbinder auf den polnischen Gebieten.

Refine search results

1 Architectus

1 Folia Toruniensia

1 In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

1 Przegląd Zachodniopomorski

1 Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

1 Studia Zachodnie

1 Wychowanie w Rodzinie

1 Biel R.

1 Kamieński A.

1 Konczewska M.

1 Konczewski P.

1 Kopiński K.

1 Kozikowska J.

1 Michalak A.

1 Skierska J.

1 Żurek M.

1 2023

2 2021

1 2020

1 2017