Search results

1

The 80th anniversary of the life of Alfred Bączkowicz. Personality and musical achievements

100%

Koenig F.

Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music

|

2019

|

issue 2

139-152

EN

The encounter with a musical personality almost immediately raises the question about “the roots” i.e. where he comes from, whom he studied with, who was his master and what educational tradition or “school” he belongs to, and above all, in what environment of musical inspiration he grew up and what group of artists he represents. Providing answers to these questions makes it easier to identify ourselves with the person and experience an emotional connection with the creativity presented, i.e. with the achievements and even with the way of evaluating different kinds of musical creativity. Alfred Bączkowicz is an extraordinary personality in the Opole music community. Celebrating his 80th birthday in December 2019, he was a long-time organist at the Opole Cathedral who has influenced the environment of church musicians in Upper Silesia, a pedagogue, a distinguished teacher of harmony and theoretic subjects, and a teacher of several generations of musicians, graduates of the State Primary and Secondary Music Schools in Opole and the Diocesan Institute of Church Music in Opole (formerly the School of Church Music). In each of these fields, his professional work encompasses more than 40 years of solid and dedicated work. The effectiveness of his pedagogical activity is highlighted by the title of “professor” frequently used by students and graduates. In his case, it is not only a polite phrase customarily derived from secondary schools, but it indicates his achievements and the way of his actual influence and a fact of being a mentor predominantly in the field of harmony. In addition, Alfred Bączkowicz has been a composer of many liturgical hymns and melodies, an author of respected harmonic arrangements and co-editor of chorales which are important for the Silesian tradition of church music, i.e. harmonic arrangements of church hymns for organists. These activities demonstrate his personality, and above all his human sensitivity, kindness and readiness to sacrifice himself. For these reasons the name “Bączkowicz” says a lot among the musicians of Upper Silesia and in other parts of Poland as well (K. Grytz-Jurkowska 2017: 36-37). Therefore, it is academically justified to ask about his roots, the beginnings of his musical path, the people who he met on the path of his life and who had an impact on the formation of his attitudes and passions that place him in a certain perspective almost for his entire life. This text is an attempt to find answers for the aforementioned questions that arise from meeting and getting to know the person and musical achievements of Alfred Bączkowicz. The complete text consists of several points covering his biography, organist’s service, pedagogue’s work, involvement in diocesan commissions, participation in the work of editorial teams and his compositional work, with a particular emphasis on the Mass in F major.

2

From the funeral chart

100%

Gembalski J.

Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music

|

2020

|

issue 3

148-149

EN

Pro Memoria

3

Znamienici profesorowie i absolwenci królewskich katolickich seminariów nauczycielskich w Pilchowicach i Pyskowicach

88%

Koenig F.

Studia Pastoralne

|

2018

|

vol. 14

142-156

EN

Royal Catholic Teacher Seminars, which first appeared at the beginning of the 19th century as a result of Prussian educational reform, took on an important mission of training future organists. Therefore in many Silesian parishes of the 19th and the first half of the 20th centuries it was a common practice for teachers to be organists at the same time. As it is shown by the experiences of Upper Silesia, teacher seminars were the source of highly qualified church musicians. This resulted from the commitment of very good and skilful music teachers who produced remarkable graduates that later became important figures in Silesian tradition of church music. Among teacher seminars of Upper Silesia that played the most important role in the field of church music particularly noteworthy are the seminars in Pilchowice and Pyskowice. The seminar in Pilchowice existed from 1867 to 1921. Music teachers there were Theophil Halama, Richard Kügele, Wilhelm Osburg, Viktor Kotalla and Franz Werner. The most famous graduates of this seminar in the field of music were Ryszard Gillar, Karol Hoppe and Karl Bauch. The seminar in Pyskowice functioned from 1849 to 1922. Its most prominent music teachers were Józef Nachbar, Paul Gaide, Erdmann Emanuel Wittor, Paul Woehl, Hans Cisner and Vinzenz Laska. Among many graduates of this seminar were Max Borowka, Paul Kraus, Wilhelm Masse, Ernst Gratza, Franz Leischner, Erich Lokay and already mentioned Erdmann Emanuel Wittor.

4

Muzyka organowa Ruth Zechlin (1926–2007)

88%

Kazana-Burczyk S.

Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music

|

2022

|

issue 5

108-126

EN

The title of this work is Ruth Zechlin’s organ music. The aim of this paper is to present the biography of the German composer and her achievements in the field of organ composition. Ruth Zechlin was born in 1926, she studied composition with J. N. David, K. Straube and G. Ramin at the Music Academy in Leipzig. Then she worked as a music teacher and gave many concerts as harpsichordist and organist. She created music that has attributes of modern, but is inspired by the music of J. S. Bach. Among over 300 sacred and secular pieces, 26 are written for organ. The intention of the author was to give a rise to begin scientific research on life and works of Ruth Zechlin.

5

Guillaume-Gabriel Nivers i jego chorał

75%

Ferfoglia S., Karcz B., Tyrała R., Zając A., Delimat W., Janicki J. J., Malik J., Sterczewska L., UPJPII i., Pasek W., Karcz B., Malik J., Sterczewska L., UPJPII i., Pasek W.

Pro Musica Sacra

|

2012

|

vol. 10

EN

Guillaume-Gabriel Nivers (ca. 1632–1714), a composer and organist of the Parisian parish of Saint-Sulpice, regarded as one of the keenest advocators of the Gregorian chant in the 17th c. when heated debates on its subject were carried out by the Church. The Gregorianists of Grand Siècle carefully analysed the proper approaches towards this way of singing, how to interpret it, what is the correlation between words and chants, what should be the proper rhythm. Amongst various opinions (e.g. by Jumilhac and Le Clerc) representing purely theoretical approach, Nivers’ main idea was to make a choral regain its place as most appropriate during liturgy. For that reason his theoretical work Dysertacja na temat chorału gregoriańskiego (Treatise on Gregorian Chant) was wholly written in order to present “proper” rules of the chant, cleansing it of all misinterpretations and misuses to have crept into it over the centuries. In his work Guillaume- Gabriel Nivers used his high abilities and paid due respect to tradition when relying on the authorities of the Church, e.g. St. Augustine, St. Gregory or St. Justin. In his approach towards the Gregorian chant he emphasised the principle of Church “correctness” which consisted in:excluding from singing all connections with secular music;focusing on internal sense of lyrics through „affects” included in particular modes, proper punctuation in texts, and making melodies apply to grammar rules;respecting inégalité (inequality) in singing, as resulted from „good taste” and rules of diction.

PL

Guillaume-Gabriel Nivers (ca. 1632–1714), a composer and organist of the Parisian parish of Saint-Sulpice, regarded as one of the keenest advocators of the Gregorian chant in the 17th c. when heated debates on its subject were carried out by the Church. The Gregorianists of Grand Siècle carefully analysed the proper approaches towards this way of singing, how to interpret it, what is the correlation between words and chants, what should be the proper rhythm. Amongst various opinions (e.g. by Jumilhac and Le Clerc) representing purely theoretical approach, Nivers’ main idea was to make a choral regain its place as most appropriate during liturgy. For that reason his theoretical work Dysertacja na temat chorału gregoriańskiego (Treatise on Gregorian Chant) was wholly written in order to present “proper” rules of the chant, cleansing it of all misinterpretations and misuses to have crept into it over the centuries. In his work Guillaume- Gabriel Nivers used his high abilities and paid due respect to tradition when relying on the authorities of the Church, e.g. St. Augustine, St. Gregory or St. Justin. In his approach towards the Gregorian chant he emphasised the principle of Church “correctness” which consisted in:excluding from singing all connections with secular music;focusing on internal sense of lyrics through „affects” included in particular modes, proper punctuation in texts, and making melodies apply to grammar rules;respecting inégalité (inequality) in singing, as resulted from „good taste” and rules of diction.

6

Organista w parafii jako menadżer kultury

63%

Niżygorocki T.

Musica Ecclesiastica

|

2022

|

issue 17

45-60

EN

The article presents the experience of the author, long-time organist, in the field of promotion of musical culture in the local community of the town Chełmża. The first part is a brief outline of the character of the manager with highlighting his skills. In the second part the author focuses on the essence of the organist’s work in the parish in the light of the existing church law. In the next part of the article shares his experience in organizing musical events, which occurred as a result of exemplary cooperation between the parish and city officials.

PL

Artykuł przedstawia doświadczenie autora, długoletniego organisty, na polu upowszechniania kultury muzycznej wśród lokalnej społeczności miasta Chełmża. Pierwsza część stanowi skrótowe nakreślenie postaci menadżera z uwypukleniem jego cech i umiejętności. W drugiej części autor skupia się na istocie pracy organisty w parafii w świetle obowiązujących przepisów prawa kościelnego. W dalszej części artykułu dzieli się doświadczeniem w organizacji imprez muzycznych, które zaistniały wskutek wzorowo prowadzonej współpracy między parafią i urzędem miasta.

7

ORGANISTA W PARAFII JAKO MENADŻER KULTURY

63%

Niżygorocki T.

Musica Ecclesiastica

|

2022

|

issue 17

45-60

PL

Artykuł przedstawia doświadczenie autora, długoletniego organisty, na polu upowszechniania kultury muzycznej wśród lokalnej społeczności miasta Chełmża. Pierwsza część stanowi skrótowe nakreślenie postaci menadżera z uwypukleniem jego cech i umiejętności. W drugiej części autor skupia się na istocie pracy organisty w parafii w świetle obowiązujących przepisów prawa kościelnego. W dalszej części artykułu dzieli się doświadczeniem w organizacji imprez muzycznych, które zaistniały wskutek wzorowo prowadzonej współpracy między parafią i urzędem miasta.

EN

The article presents the experience of the author, long-time organist, in the field of promotion of musical culture in the local community of the town Chełmża. The first part is a brief outline of the character of the manager with highlighting his skills. In the second part the author focuses on the essence of the organist’s work in the parish in the light of the existing church law. In the next part of the article shares his experience in organizing musical events, which occurred as a result of exemplary cooperation between the parish and city officials.

8

Wolontariat jako forma zatrudnienia przez parafie na przykładzie muzyka kościelnego

63%

Nieczarowska A.

Annales Canonici

|

2021

|

vol. 17

|

issue 1

39-56

EN

This article attempts to face the legal assessment of the practice of employing volunteers for the position of church musician (organist) by Roman Catholic parishes in Poland. Formally, such contracts assume that an obvious fiction boiling down to unreal statement that a full-time organist in a parish church as a volunteer does not receive any remuneration either from the parish or any third parties. What is important, the volunteering contract allows parishes to significantly limit fixed labour costs related to withholding income tax or social security/health insurance contributions, which makes it quite an attractive form of cooperation from the parish’s perspective. The legislation of the Public Benefit and Volunteer Work Act lays down that a Roman Catholic parish may be a beneficiary of volunteer work, but it is mandatory for the said parish to hold the status determining as one of its aims also public benefit activity. From the canon and secular laws’ perspectives, formation of a parish does not depend on the fact if it holds a statute regulating the functioning of this church legal entity. In the tradition of the Catholic church in Poland, as a rule parishes are not granted statutes (as of 5th February 2019, the National Court Register lists only one Roman Catholic parish submitted as a public benefit organisation), which leads to the conclusion that this circumstance is a determinant of lack of possibility to employ volunteers. Due to the above, in order for a parish to benefit from volunteers’ work it is necessary to enact a statute providing for public benefit activity beside pastoral work. However, eliminating the subjective obstacle related to the status of a parish as an entity entitled to benefit from volunteering work does not exclude obstacles related to the substance of voluntarism narrowing down to unpaid work of a volunteer. Concluding from the above, employment of volunteers by parishes to perform regular job activities on the position of an organist in a parish church has to be deemed non-compliant with the legislation of the generally applicable state and canon laws.

PL

Niniejszy artykuł podejmuje próbę zmierzenia się z prawną oceną praktyki zatrudniania przez parafie rzymskokatolickie w Polsce wolontariuszy na stanowisku muzyka kościelnego (organisty). Formalnie tego typu umowy zakładają oczywistą fikcję sprowadzającą się do nierzeczywistego stwierdzenia, iż „pełnoetatowy” organista w kościele parafialnym jako wolontariusz nie otrzymuje wynagrodzenia od parafii ani od osób trzecich. Co istotne, umowa o wolontariat pozwala parafii na znaczne ograniczenie pracowniczych kosztów stałych związanych z odprowadzaniem podatku dochodowego lub składek na ubezpieczenia społeczne czy zdrowotne, wobec czego z punktu widzenia parafii wydaje się być dosyć atrakcyjną formą współpracy. Przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie określają, że podmiotem korzystającym z pracy wolontariuszy może być parafia rzymskokatolicka, przy czym warunkiem koniecznym jest posiadanie przez parafię statutu przewidującego jako jeden z celów również działalność pożytku publicznego. Z punktu widzenia prawa kanonicznego oraz świeckiego powstanie parafii nie jest uzależnione od posiadania statutu regulującego funkcjonowanie tej kościelnej osoby prawnej. W tradycji Kościoła katolickiego w Polsce, co do zasady, nie praktykuje się wydawania statutów dla parafii (według stanu na dzień 5 lutego 2019 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowana jest tylko jedna parafia rzymskokatolicka jako organizacja pożytku publicznego), w związku z czym okoliczność ta stanowi przesłankę przesądzającą o braku możliwości zatrudniania wolontariuszy. Wobec powyższego, aby parafia mogła korzystać z pracy wolontariuszy, konieczne jest uchwalenie statutu przewidującego obok działalności duszpasterskiej również działalność pożytku publicznego. Jednakże wykluczenie przeszkody natury podmiotowej związanej ze statusem parafii jako podmiotu mogącego korzystać z pracy wolontariuszy nie eliminuje przeszkód związanych z istotą wolontariatu sprowadzającą się do nieodpłatnej pracy wolontariusza. Wobec powyższego zatrudnianie przez parafie wolontariuszy do wykonywania regularnej pracy w kościele parafialnym na stanowisku organisty należy uznać jako sprzeczne z przepisami powszechnie obowiązującego prawa krajowego oraz normami prawa kanonicznego.

9

Życie i działalność Stefana Korzeniowskiego (1907–1993) – organisty w Rudzicy

63%

Kurnik K.

Pro Musica Sacra

|

2019

|

vol. 17

EN

The article refers life and activity of Stefan Korzeniowski, who was an organist inRudzica near Bielsko-Biała more than seventy years. Based on archival materials (few,unfortunaltely) and interview with Jadwiga Szychowska, the daughter of Stefan Korzeniowski,after short historic introduction, the article describes music education of StefanKorzeniowski and the most important elements that characterize his activity in the postof organist of parish in Rudzica.

PL

Artykuł ukazuje życie i działalność Stefana Korzeniowskiego, który ponad siedemdziesiąt lat pełnił posługę organisty w Rudzicy koło Bielska-Białej. Na podstawie materiałów archiwalnych (co prawda nielicznych) oraz wywiadu przeprowadzonego z Jadwigą Szychowską, córką Stefana Korzeniowskiego, po krótkim wprowadzeniu historycznym opisana została edukacja muzyczna Stefana Korzeniowskiego oraz najważniejsze elementy charakteryzujące jego działalność na stanowisku organisty rudzickiej parafii.

10

Zadania organów i posługa organisty w Musicam sacram. Bilans i perspektywy

63%

Sesantini G., Karcz B., Tyrała R., Zając A., Delimat W., Janicki J. J., Malik J., Sterczewska L., UPJPII i., Pasek W., Karcz B., Malik J., Sterczewska L., UPJPII i., Pasek W.

Pro Musica Sacra

|

2018

|

vol. 16

EN

The position of a pipe organ in the liturgy of the Roman Catholic Church has been precisely clarified nowadays. Its major role is to support singing of the faithful, accompany choral bands and to perform solo music conformed with the character of a given feast or celebration. The instruction Musicam sacram of 1957 most clearly specifies when and on what occasions the organ ought to be used during liturgy and when its involvement is undesirable. These regulations appertain as well to organist’s service, defining its crucial role in building the community of the faithful.The instruction Musicam sacram, issued 50 years ago, is not only a document of historical value. It has also become a launch pad for many subsequent documents regarding the church music. What is more, many specifications included in Musicam sacram are still relevant today. Recounting and analyzing some of its directions referring to the organ and organ playing allowed the author of this study to conclude that: “Nowadays, the liturgy still cannot cope without the organ and the organ cannot cope without liturgy. The dictum of Musicam sacram is clear, so is its mens (the so called «spirit»). As always, it is the hearts of people who are supposed to implement these regulations and who need repentance”.

PL

Miejsce organów w liturgii Kościoła rzymskokatolickiego jest w dzisiejszych czasach bardzo precyzyjnie dookreślone. Ich rolą jest podtrzymywanie śpiewu wiernych, akompaniowanie zespołom śpiewaczym, a także wykonywanie muzyki solowej, dostosowanej do charakteru danego święta czy uroczystości. Instrukcja Musicam sacram z roku 1967 w sposób niezwykle przejrzysty wyjaśnia, kiedy i w jakich okolicznościach należy używać organów w liturgii, a także kiedy ich użycie jest niepożądane. Odnosi się także do posługi organisty, określając jej niezwykle istotną rolę w budowaniu wspólnoty wiernych.Powstała przed 50 laty instrukcja Musicam sacram nie jest dziś tylko reliktem historycznym. Stała się punktem wyjścia dla wielu innych późniejszych opracowań dotyczących muzyki w Kościele. Ponadto wiele z jej zapisów nie straciło nic na swej aktualności. Przypomnienie i analiza po pół wieku tych zapisów odnoszących się do organów i gry organowej pozwala według autora na stwierdzenie, iż „Dziś nadal liturgia nie może obejść się bez organów, a organy nie mogą obejść się bez liturgii. Dictum Musicam sacram jest jasne. Jej mens (tzw. «duch») – również. Jak zawsze to serca ludzi, którzy mają wcielić te przepisy w życie, potrzebują przemiany”.

11

Rezonans XVIII-wiecznej twórczości klasyków wiedeńskich w opus vitae wrocławskiego organisty Josepha Franza Wolfa (1802–1842)

63%

Szendzielorz E.

Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music

|

2023

|

issue 1

93-113

EN

This article presents the musical and composing activities of Joseph Franz Wolf (1802–1842) who was born in Czerwonków near Głubczyce in the Opole region. He became most famous as the organist of the Wrocław cathedral, although he was also appreciated as a pianist and trombonist. He held a university position as a music teacher at the Royal Academic Institute of Church Music in Wrocław, was an expert in the construction and renovation of organs, and headed the Wrocław Artists' Association as an artistic director. Wolf was also active in the field of concerts and composing, and his workshop resulted in numerous vocal and instrumental works of church music. He was particularly interested in the works of Viennese classics, which he eagerly studied and performed. Wolf's extensive and active musical activity, however, has not yet been comprehensively analyzed in the literature of the subject, and his work remains unknown to contemporary performance practice.

12

Mikołaj z Chrzanowa – addenda

63%

Zwolińska E.

Muzyka

|

2018

|

vol. 63

|

issue 3

103-110

EN

The addenda complement the current state of knowledge about the life of Mikołaj of Chrzanów, organist at the Wawel Cathedral in the years 1518–62, presented recenly in Dorota Żurek’s article “Mikołaj z Chrzanowa. Nowe ustalenia w sprawie losów organisty i kompozytora Mikołaj of Chrzanów” [New findings concerning the biography of the organist and composer] (Muzyka 63 (2018) nr 1, s. 75–86). In the current paper, the author discusses such issues as the musician’s name, his links to the college of psalterists at the cathedral, the context of the conditions of employment guaranteed to him by the Chapter, the composer’s links to the royal courts of Sigismund the Old and Sigismund Augustus, and the pipe organ he used to provide a musical setting to liturgy.

PL

Addenda stanowi uzupełnienie informacji dotyczących biografii Mikołaja z Chrzanowa, organisty katedry wawelskiej w latach 1518–62, przedstawionych niedawno w artykule Doroty Żurek „Mikołaj z Chrzanowa. Nowe ustalenia w sprawie losów organisty i kompozytora” (Muzyka 63 (2018) nr 1 s. 75–86). Podjęto tu kolejno kwestie nazwiska muzyka, jego powiązań z katedralnym kolegium psałterzystów, kontekstu gwarantowanych mu przez kapitułę warunków służby, powiązań z dworem królewskim Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta i wreszcie organów, przy których realizował muzyczną oprawę liturgii.

13

Odnowa kultury muzycznej Kościoła lubelskiego w czasach posługi biskupiej Stefana Wyszyńskiego

63%

Lisiecki T.

|

2019

|

vol. 66

|

issue 8: Liturgika

35-48

PL

W niniejszym artykule autor zaprezentował proces odnowy kultury muzycznej Kościoła lubelskiego tuż po zakończeniu II wojny światowej. Zebrane źródła wskazują na postać bpa Stefana Wyszyńskiego, który jako ordynariusz diecezji okazał się być odważnym inspiratorem, podejmującym szereg działań na rzecz odbudowania właściwego poziomu życia liturgicznego w diecezji lubelskiej. W celu realizacji przyjętych założeń bp Wyszyński stworzył realne możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych muzyków kościelnych, a tym samym wywołał proces uczenia wiernych nowego repertuaru liturgicznego oraz korektę błędów natury muzycznej, jak i teologicznej w pieśniach już wcześniej używanych. W naturalny sposób na poziom kultury muzycznej w diecezji lubelskiej miały wpływ renowacje wielu starych instrumentów, jak też budowa nowych organów. Troska o muzykę kościelną bpa Wyszyńskiego przejawiała się również w godnych podziwu (jak na trudne czasy powojenne) decyzjach o sposobach finansowania zatrudnionych pracowników Kościoła. Zaprezentowane materiały dotyczące problematyki muzyki kościelnej w latach 1946-1948 na terenie diecezji lubelskiej pozwalają stwierdzić, że za sprawą bpa Stefana Wyszyńskiego uczyniono bardzo wiele, aby realnie oddziaływać na poziom kościelnej kultury muzycznej. Do dzisiaj, po siedemdziesięciu latach, należy wskazać tamte działania jako niedościgniony wzór.

EN

In this article, author presented the process of renewing the musical culture of the Diocese of Lublin just after the end of World War II. The collected sources lead to Stefan Wyszyński, who as the diocesan bishop turned out to be a courageous inspirer, undertaking a series of activities to rebuild the proper level of liturgical life in the Diocese of Lublin. In order to implement the assumptions, Bishop Wyszyński created real opportunities to improve the professional qualifications of church musicians, and thus initiated the process of teaching the faithful a new liturgical repertoire as well as correcting musical and theological errors of the songs previously used. The renovation of many old instruments, as well as the construction of new church organs, had a natural influence on the level of musical culture in the Diocese of Lublin. Care for church music by Bishop Wyszyński was also manifested in admirable (for difficult post-war times) decisions on how to finance the Church’s employees. The presented materials on the subject of church music in the years 1946–1948 in the Diocese of Lublin allow to state that thanks to the Bishop Stefan Wyszyński a lot was done to influence the level of the Church’s musical culture. Until today, after 70 years, these activities should be pointed out as a model to be followed.

14

Kultura muzyczna w klasztorze Klarysek w Starym Sączu

51%

Garnczarski S.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2014

|

vol. 33

|

issue 2

EN

Big impact on the life of Church and on the public and cultural sphere has the formation of the new forms of religious life in Europe of the twelfth and thirteenth-century. So it was in Poland in the case of the monasteries of Poor Clares, especially Poor Clares in Stary Sacz which developed the rich musical life. Helpful in this regard were the structure of monastic life with various functions and ministries. Among them we find many serving liturgical music and not only and assigned to sisters of a special musical abilities. Moreover, sisters have led regular singing practice; learned new songs and even composed themselves. Inside the monastery acted religious band, for which the instruments were purchased; in a different period the monastic band functioned, employing also secular musicians, in addition to constantly employed organists. Sisters maintained also close contacts with the clergy who visiting the monastery brought ordered by Sisters liturgical books, among them a musical. In this way library of the monastery enriched by the book, which today are relics of the highest quality and sources of the specialized research on the culture of the monastery of Stary Sacz.

15

Wkład klasztorów w rozwój kultury organowej średniowiecznej i wczesnonowożytnej Małopolski (od XIV do końca XVI w.)

51%

Rajman J.

Muzyka

|

2018

|

vol. 63

|

issue 3

43-64

EN

The source base for the conclusions presented in the article are the results of preliminary research in the sources generated by the monasteries (documents, financial records, inventories, obituaries, biograms of superiors, chronicles), manuscript court files of the bishop’s court and the judicial vicar from the fifteenth and sixteenth centuries, and postinspection protocols and municipal records. In addition, the author took into account the existing literature on the subject. While analyzing the data found in the sources, the author puts forward the hypothesis that no references to pipe organs in monastic churches exist in sources from the thirteenth century – a source mentioning an organist in the Dominican church in Sandomierz, allegedly referring to 1259, is open to questions and unreliable (in fact, it dates from as late as the eighteenth century). The first reference to a pipe organ in a monastic setting refers to the Church of the Holy Sepulchre in Miechów (1376). It was by the then provost Marcin Czcik. It should be emphasized that the monastic church in Miechów functioned at the same time as a parish church. The need to provide a music setting to religious services for the congregation was an important reason why the pipe organs were constructed in the Dominican and Franciscan churches in Cracow. The pipe organ in the Dominican church in Cracow were built in the first decade of the fifteenth century at the latest. Many references have survived to specific musicians in this church, while in the sixteenth century pipe organs in Dominican churches in other cities are mentioned. The construction of the pipe organ in the Church of St Francis dates back to a period before 1445. In the sixteenth century, it was the best equipped church in the Cracow diocese when it came to musical instruments – two main pipe organs and a positive organ in each of the flanking chapels. Important centres of music culture were located in the monasteries of the Canons Regular. Sources from the fifteenth and sixteenth centuries contain numerous references to names of specific organists employed at the Corpus Christi Church in the district of Kazimierz. In the sixteenth century, organ music was also performed in other churches of this order, most remarkably in the monastic church in Kraśnik (in this case, a complete list of sixteenth-century organists has survived). In the Church of the Holy Spirit in Cracow, the presence of an organist in confirmed in the sources from as early as 1443. The Premonstratensian church in Brzesko-Hebdowo probably had a pipe organ as early as in the fifteenth century, the abbey in Nowy Sącz – in the sixteenth century, the St Mark Church of the Canons Regular of the Penance of the Blessed Martyrs in Cracow – in 1541. A separate subject are monastic churches with a purely conventual function. The presence of a pipe organ in the Benedictine church in Tyniec can be deduced from a reference to the organist – a Benedictine monk named Jan – from 1405. It can be speculated that this church had a pipe organ as early as in the late fourteenth century. The origin of the pipe organ in the church in Łysa Góra are unclear, particularly attributing its foundation to King Ladislaus Jagiello. The pipe organ in the St Catherine Church of the Augustinian Order in Kazimierz, a remarkable centre of music culture, existed before 1436. In the second half of the fifteenth century, the church had two instruments. A reference to an organist in the Augustine church in Olkusz, a branch of the Kazimierz convent, comes from 1494. There are no reliable sources for dating the pipe organs in Bernardine churches in the period before 1600. The same holds for the Holy Virgin Mary Church at Jasna Góra, the conventual temple of the Pauline Order. In contrast to this state of knowledge, we know about a reference to an organist in the Pauline church at Skałka, providing evidence that a pipe organ existed there as early as in 1475. Providing this temple with the instrument so early was undoubtedly influenced by the fact that it functioned as a parish church. As for the Carmelitan church, belonging to an order with a very strict rule and located in the suburban district of Garbary, the pipe organ existed there as early as in the first half of the fifteenth century, which was stimulated by the musical needs of the convent and the fact that the temple hosted an effigy of the Holy Virgin famous for various graces. In Cistercian churches, pipe organs were installed relatively late, which was also connected with the principles of the rule. In Mogiła, a pipe organ was constructed in the years 1522–46 and is the earliest example of a Cistercian pipe organ in Małopolska. The presence of a pipe organ in the Cistercian church in Jędrzejów is confirmed in 1573, and in Szczyrzyc in 1597. In all probability, in the same sixteenth century pipe organs were constructed in the churches in Koprzywnica and Wąchock, but there are no sources yet to substantiate this hypothesis. In female monasteries – Poor Clares in Cracow and Premonstratensians in Zwierzyniec and in Imbramowice – the activity of organists, and therefore the presence of instruments, is confirmed in the second half of the fifteenth century, despite the rules that excluded male presence in the premises. The activity of an organist in the Benedictine female convent in Staniątki is confirmed in 1521, while Poor Clares in Nowy Sącz had an organist in 1568. The instrument in Nowy Sącz undoubtedly existed much earlier. In the monastic churches of female convents, organ music served only as accompaniment to choirs of nuns, because those churches were closed to laymen. If we additionally take into account sources from the late sixteenth century, it becomes possible to calculate that 36 monastic churches in Małopolska (in a territory overlapping with the Cracow diocese) possessed musical instruments. The collected references found in the sources prove that some monasteries (e.g. the Franciscan convent in Cracow) had their own workshops and supplied other churches. On the other hand, we notice that the convents would use the services of various organ-building centres as the builders employed for the purpose of constructing pipe organs were definitely not monks, or when organists employed elsewhere, e.g. in St Mary’s Church, were hired as experts for the procedure of acceptance. References to musicians mentioned by name prove that they were recruited from three circles: the convent itself, non-monastic clergy and lay-organists. It is remarkable that e.g. in Cistercian temples only monks were accepted as organists. Information about the size of the instruments dates back to the sixteenth century and refers to the pipe organ in Miechów, which had 22 pitches, and to the instrument in the Dominican church in Cracow with 16 pitches. Monastic pipe organs were installed in different places in the temple: above the vaulting of the nave, on the side wall of the presbytery, on the wall above the altar, or above the western entry. In Małopolska, monasteries were places were the most precious works of organ music originated. The most famous of them are the Holy Ghost Tablature from Cracow and the Jan of Lublin Tablature. Both contain a number of compositions performed with a pedal keyboard. Also, they provide evidence that the monastic circles in Małopolska in the Middle Ages fostered a keen interest in the development of organ-building and organ music.

PL

Podstawę źródłową wniosków zawartych w tym artykule stanowią wyniki kwerendy w źródłach wytworzonych przez klasztory (dokumenty, rachunki, inwentarze, nekrologi, żywoty przełożonych, kroniki), rękopiśmiennych aktach sądowych biskupa i oficjała krakowskiego z XV i XVI w. oraz protokołów powizytacyjnych i ksiąg miejskich. Autor uwzględnił także całą literaturę przedmiotu. Rozpatrując dane źródłowe autor stawia tezę, że w XIII w. nie ma jakichkolwiek wzmianek o organach w kościołach klasztornych – za wysoce problematyczny i mało wiarygodny uznaje przekaz o organiście w kościele dominikańskim w Sandomierzu odnoszący się rzekomo do 1259 r. (przekaz ten pochodzi, w istocie rzeczy, dopiero z XVIII w.). Pierwsza wzmianka o organach klasztornych (1376) dotyczy kościoła bożogrobców w Miechowie. Zostały one ufundowane przez ówczesnego prepozyta Marcina Czcika. Podkreślić należy fakt, że miechowski kościół klasztorny pełnił zarazem funkcję kościoła parafialnego. Potrzeba oprawy muzycznej nabożeństw dla wiernych była jedną z ważniejszych przyczyn wybudowania organów w kościołach dominikanów i franciszkanów krakowskich. Istnienie organów w kościele dominikańskim w Krakowie możemy datować najpóźniej na pierwszą dekadę XV w. Zachowało się sporo wzmianek o konkretnych muzykach w tym kościele, a z XVI w. pochodzą informacje o organach w innych niż Kraków, kościołach dominikańskich. Czas wybudowania organów w kościele św. Franciszka przypada na okres przed 1445 roku. W XVI w. był to najlepiej wyposażony w instrumenty kościół w diecezji krakowskiej – 2 organy główne i pozytyw w każdej z kaplic bocznych Ważnymi ośrodkami kultury muzycznej były klasztory kanonickie. Z XV–XVI w. zachowało się wiele wzmianek imiennych o organistach w kościele kanoników regularnych przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu. W XVI w. organy grały także w innych kościołach tej reguły, a na szczególną uwagę zasługuje klasztor w Kraśniku (znani są tutaj wszyscy organiści z XVI w.). W kościele klasztornym św. Ducha w Krakowie organista jest poświadczony w 1443 roku. W kościele premonstratensów w Brzesku-Hebdowie organy były prawdopodobnie już w XV w, a w XVI w opactwie w Nowym Sączu, u kanoników regularnych od pokuty błogosławionych Męczenników w kościele św. Marka w Krakowie w 1541 r. Odrębnym zagadnieniem są kościoły klasztorne ściśle konwentualne. O organach w kościele benedyktynów w Tyńcu możemy wnioskować z faktu, że już w 1405 r. wzmiankowany jest organista benedyktyn Jan. Można przypuszczać, że organy w tym kościele istniały pod koniec XIV w. Problematyczne są początki organów w kościele na Łysej Górze, a zwłaszcza przypisywanie ich fundacji królowi Władysławowi Jagielle. Organy w kościele augustianów św. Katarzyny na Kazimierzu, klasztoru o wybijającej się kulturze muzycznej, istniały przed 1436 roku. W drugiej połowie XV w. kościół posiadał 2 instrumenty. Z 1494 r. pochodzi wzmianka o organiście w klasztorze augustianów w Olkuszu, filii kazimierskiego konwentu. Brak w pełni przekonywujących źródeł do datowania organów w kościołach bernardyńskich na okres przed 1600 rokiem. Dotyczy to także kościoła N. Marii Panny na Jasnej Górze, świątyni konwentualnej paulinów. Kontrastuje z tym stanem wiedzy, pierwsza wzmianka o organiście w kościele paulińskim na Skałce, bowiem dowodzi istnienia organów już w 1475 roku. O wczesnym powstaniu organów w kościele na Skałce zadecydowała niewątpliwie funkcja parafialna tej świątyni. W przypadku kościoła karmelitów, zakonu o surowej regule, na podkrakowskich Garbarach, gdzie organy istniały już w pierwszej połowie XV w. wpływ miały zarówno potrzeby muzyczne konwentu, jak i fakt, że znajdował się tutaj słynący łaskami obraz maryjny. Późno powstały organy w kościołach cysterskich, co również wiązało się z nakazami reguły. W Mogile wybudowano je w latach 1522–46 – jest to najstarszy przykład organów cysterskich w Małopolsce. Istnienie organów w kościele cysterskim w Jędrzejowie jest poświadczone w 1573 r., a w Szczyrzycu w 1597. Zapewne na XVI w. przypada także budowa organów w Koprzywnicy i Wąchocku, ale brak na razie źródeł potwierdzających tę hipotezę. W klasztorach żeńskich – u klarysek w Krakowie i norbertanek na Zwierzyńcu oraz w Imbramowicach, mimo zakazów wypływających z reguły (zakaz obecności mężczyzn), działalność organistów, a zatem i istnienie instrumentów, da się wykazać dla drugiej połowy XV w. Organista w kościele benedyktynek w Staniątkach jest poświadczony w 1521 r., a u klarysek w Starym Sączu w 1568 roku. Instrument w Starym Sączu istniał niewątpliwie znacznie wcześniej. Muzyka organowa w kościołach klasztorów żeńskich służyła wyłącznie przy śpiewie chóru zakonnic, kościoły te bowiem były całkowicie zamknięte dla profanów. Biorąc pod uwagę także źródła z końca XVI w. można obliczyć, że 36 kościołów klasztornych w Małopolsce (tożsamej terytorialnie z diecezją krakowską) posiadało instrumenty muzyczne. Zebrane wzmianki źródłowe stanowią świadectwo, że niektóre klasztory, posiadające własne warsztaty, (np. klasztor franciszkański w Krakowie) wykonywały prace także dla innych kościołów. Z kolei korzystanie przez zakonników z dorobku różnych środowisk organmistrzowskich widzimy w sytuacjach, gdy zatrudniani byli organmistrze ewidentnie niezakonni, lub gdy do odbioru gotowych organów klasztornych zaprasza się jako ekspertów np. organistów w kościoła Mariackiego. Wzmianki imienne o organistach świadczą, że rekrutowali się oni aż z trzech środowisk muzyków – z konwentu, z organistów niezakonnych, ale będących osobami duchownymi, z organistów świeckich. Zauważalne jest, że np. u cystersów organistami byli wyłącznie mnisi. Dane o wielkości organów pochodzą z XVI w. i dotyczą instrumentu w Miechowie – 22 głosy i u dominikanów krakowskich – 16 głosów. Organy klasztorne były montowane w różnych miejscach kościoła – pod sklepieniem nawy głównej, na ścianie z boku prezbiterium, na ścianie nad ołtarzem, nad wejściem zachodnim. W klasztorach małopolskich powstały niezwykle cenne dzieła muzyki organowej. Najsłynniejsze z nich to tabulatura klasztoru św. Ducha w Krakowie oraz tabulatura Jana z Lublina. Oba zawierają szereg utworów, które były wykonywane z użyciem klawiatury nożnej. Świadczą, że średniowieczne klasztory małopolskie były środowiskami żywo zainteresowanymi rozwojem budownictwa organowego i muzyki organowej.

16

Pytania o muzykę w kościele Mariackim w Krakowie w pierwszej połowie XVI stulecia i o postać Jana z Lublina

45%

Zwolińska E.

Muzyka

|

2018

|

vol. 63

|

issue 3

3-42

EN

Gathering information about musical settings to liturgy celebrated in St Mary’s Church in Cracow during the first decades after the completion of Veit Stoss’s masterpiece altar is fraught with difficulties in the absence of strictly musical sources. However, documents preserved in Cracow archives: the National Archive, the Archive of the Metropolitan Curia, the Archive of St Mary’s Basilica, and in the Jagiellonian Library throw some light on the conditions of performing music in this church. The article discusses such issues as the construction of the pipe organ, the activity of organists employed there, the singing duties imposed on the college of mansionaries and the cantor and his inferiors, and the activities of the patrician Brotherhood of the Holy Virgin Mary. Also, the author draws our attention to a mansionary and altarist named Jan of Lublin, offering a tentative hypothesis that he is to be identified with the owner and creator of one of the most important monuments of early Polish music: the organ Tablature of Jan of Lublin. During this period, St Mary’s Church was under the patronage of Cracow’s municipal authorities, which paid the salaries of organists and cantors, supervised the finances of the mansionaries’ college, as well as paid for the construction and maintenance of the pipe organ. As a result, the church was an excellent setting for integrating music and liturgy and the surviving records confirm that the instruments and the performers were taken care of. The analysis of this material made it possible to supplement and verify some facts or names, but the crucial questions are still a matter of speculation: the sources are not sufficient to determine whether singing – as an indispensable component of liturgy – was in this temple limited to chant monody, or whether figurative music sounded there on certain occasions, which would have been justified by the status of the church. It can only be speculated that the musical setting of liturgy consisted mainly of alternate singing and pipe organ performance within the framework of the then-current alternatim technique, in which the organist was responsible for the polyphonic arrangement of liturgical chants.

PL

Pozyskanie informacji o dźwiękowej oprawie liturgii w kościele Mariackim w Krakowie w pierwszych dekadach obecności tam dzieła Wita Stwosza, sprawia trudności z powodu braku źródeł stricte muzycznych. Z dokumentów przechowanych w krakowskich archiwach: Archiwum Narodowym w Krakowie, Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, Archiwum Bazyliki Mariackiej a także w Bibliotece Jagiellońskiej można jednak pozyskać pewne informacje o warunkach uprawiania muzyki w tej świątyni. W artykule poruszono sprawy budowy organów, działających tam organistów, wokalnych zadań kolegium mansjonarzy i kantora z pozostającymi w jego pieczy scholarami, działalności patrycjuszowskiego bractwa Najświętszej Marii Panny; zwrócono też uwagę na mariackiego mansjonarza i altarystę Jana z Lublina, wysuwając ostrożnie domniemanie tożsamości tej postaci z posesorem i twórcą jednego z najważniejszych zabytków staropolskich, mianowicie tabulatury organowej Jana z Lublina. Kościół Mariacki objęty był w dawnych wiekach patronatem władz miejskich Krakowa, które zapewniały m. in. wynagrodzenie organistów, kantorów, czuwały nad fundacją kolegium mansjonarzy, jak też finansowały budowę i konserwację organów. Warunki do włączania muzyki w przebieg liturgii były zatem dobre, zapiski archiwalne świadczą o dbałości o instrumenty i o wykonawców. Analiza tych materiałów umożliwiła uzupełnienie i weryfikację niektórych faktów czy nazwisk, jednak w sprawach zasadniczych nie pozwoliła na wyjście poza domysły i pytania: ze źródeł nie wynika, czy śpiew – jako niezbędny element liturgii – ograniczał się wówczas w tej świątyni do monodii chorałowej, czy w niektórych okolicznościach sięgano po muzykę figuralną, co z uwagi na rangę kościoła mogłoby wydawać się oczywiste. Można przypuszczać, że muzyczną oprawę liturgii kształtował naprzemienny śpiew i gra na organach, czyli będąca ówcześnie w użyciu technika alternatim, w której zadanie polifonicznego opracowania melodii liturgicznych należało do organistów.

Refine search results

The 80th anniversary of the life of Alfred Bączkowicz. Personality and musical achievements

From the funeral chart

Znamienici profesorowie i absolwenci królewskich katolickich seminariów nauczycielskich w Pilchowicach i Pyskowicach

Muzyka organowa Ruth Zechlin (1926–2007)

Guillaume-Gabriel Nivers i jego chorał

Organista w parafii jako menadżer kultury

ORGANISTA W PARAFII JAKO MENADŻER KULTURY

Wolontariat jako forma zatrudnienia przez parafie na przykładzie muzyka kościelnego

Życie i działalność Stefana Korzeniowskiego (1907–1993) – organisty w Rudzicy

Zadania organów i posługa organisty w Musicam sacram. Bilans i perspektywy

Rezonans XVIII-wiecznej twórczości klasyków wiedeńskich w opus vitae wrocławskiego organisty Josepha Franza Wolfa (1802–1842)

Mikołaj z Chrzanowa – addenda

Odnowa kultury muzycznej Kościoła lubelskiego w czasach posługi biskupiej Stefana Wyszyńskiego

Kultura muzyczna w klasztorze Klarysek w Starym Sączu

Wkład klasztorów w rozwój kultury organowej średniowiecznej i wczesnonowożytnej Małopolski (od XIV do końca XVI w.)

Pytania o muzykę w kościele Mariackim w Krakowie w pierwszej połowie XVI stulecia i o postać Jana z Lublina