Starożytna, grecka koncepcja wychowania, zwana pajdeją, była wychowaniem zorientowanym z jednej strony na możliwie pełny rozwój umysłowy człowieka, z drugiej zaś na afirmowanie w ten sposób określonej wspólnoty celów politycznych i cywilizacyjnych. Pytania o jej istotę i znaczenie powracają w kontekście dzisiejszych sporów edukacyjnych. Współczesna filozofia wychowania wyodrębnia dwa podstawowe nurty. Mowa o aksjocentryzmie (historycznie wcześniejszy, podstawowy kierunek) i pajdocentryzmie (kierunek polemiczny, rewidujący aksjocentryzm). Pierwszy w centrum procesu wychowawczego lokuje wspólnotę i uznane przez nią wartości, do realizacji których dziecko ma zostać wdrożone. Określać można go jako tradycjonalistyczny i konserwatywny. Drugi organizuje proces wychowawczy wokół samego dziecka i pożądanych przez nie form samoekspresji. Jest kojarzony z nurtem liberalno-emancypacyjnym w życiu społecznym. Niezależnie od niedających się przecenić różnic między tymi podejściami, istotne jest to, że projektowany proces dydaktyczny jest w nich obu wynikiem całościowego myślenia o człowieku. Innymi słowy, filozofia wychowania jest skutkiem przyjęcia określonej filozofii człowieka. W artykule przedstawiam właśnie zstępujący charakter filozoficznej refleksji o wychowaniu, a więc to, jak określona koncepcja natury ludzkiej jako dobrej, złej, bądź ambiwalentnej, przechodząc przez kolejne stopnie systematyzacji teoretycznej, kończy na odpowiedzi na pytania szczegółowe, np. o stosowanie kar fizycznych w wychowaniu. Dążę do uczynienia zrozumiałą przede wszystkim tradycyjnej, konserwatywnej filozofii wychowania (aksjocentryzmu).
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.