Results found: 2

Search results

Search:
in the keywords: piąta deklinacja łacińska

Sort By:

Limit search:

Konsekwencje zaniku liczby podwójnej w języku łacińskim. Głos w sprawie dualnej genezy piątej deklinacji łacińskiej

100%

Witczak K. T.

Roczniki Humanistyczne

2015

vol. 63

issue 6: Językoznawstwo

101-120

The loss of the dual number in the early pre-literary phase of the development of Latin caused massive changes in the Latin declension. The dual forms of consonant stems, which in animate nouns (later masculine and feminine nouns) were probably characterised by the ending *-ē, gen. du. *-ēs (< PIE nom. du. *-eh1, gen. du. *-eh1s), were generally reinterpreted as plurals (hence the secondary plural ending -ēs < nom. du. *-ē in Latin) and sometimes as collectives or singulars (nom. sg. -ēs < nom. du. *-ē). The latter process led to the formation of the fifth Latin declension with the characteristic -ē-. This category includes very numerous nouns that have no plural forms (singularia tantum). Also the Old Latin dual forms ending in *-ī (< PIE *-ih1) like viginti ‘twenty’ were transformed by regular morphological processes into singulative forms with -iēs, -iēi, which are also in the fifth declension. On the basis of these observations, the author advances the research hypothesis that the fifth Latin declension appeared already in the pre-literary period as a result of the loss of the earlier dual inflection.

Zanik liczby podwójnej we wczesnej, przedliterackiej fazie rozwoju języka łacińskiego wywołał gruntowne zmiany w obrębie deklinacji łacińskiej. Formy dualne o osnowie konsonantycznej, które w zakresie rzeczowników żywotnych (później rzeczowników rodzaju męskiego i żeńskiego) charakteryzowały się prawdopodobnie końcówką *-ē, gen. du. *-ēs (< pie. nom. du. *-eh1, gen. du. *-eh1s), ulegały zazwyczaj pluralizacji (stąd wtórna łacińska końcówka pluralna -ēs < nom. du. *-ē), a niekiedy także kolektywizacji lub syngularyzacji (nom. sg. -ēs < nom. du. *-ē). Ten drugi proces spowodował powstanie piątej deklinacji łacińskiej z cechą -ē-, w obrębie której występują bardzo liczne rzeczowniki pozbawione form liczby mnogiej. Również dawne łacińskie formy dualne zakończone na *-ī (< ie. *-ih1) typu viginti ‘dwadzieścia’ (odnoszące się pierwotnie do grupy rzeczowników nieżywotnych, później do rzeczowników rodzaju nijakiego) zostały przekształcone na skutek regularnych procesów morfologicznych w łacińskie formacje syngulatywne na -iēs, -iēi, które trafiły do piątej deklinacji. Na bazie tych obserwacji autor stawia hipotezę badawczą, że piąta deklinacja łacińska, pojawiła się już okresie przedliterackim jako rezultat zaniku dawnej odmiany dualnej.

Pozostałości liczby podwójnej w języku łacińskim epoki archaicznej

84%

Witczak K. T.

Roczniki Humanistyczne

2017

vol. 65

issue 3: Filologia klasyczna

37-58

Artykuł przedstawia prawdopodobne ślady liczby podwójnej występujące w języku łacińskim epoki przedklasycznej. Do nich zaliczamy archaiczne formy genetiwu zakończone na -ūs lub rzadziej (po spółgłoskach labialnych) na -ō̩s (< gen. du. *-ous), pojawiające się 23 razy na inskrypcjach łacińskich z II w. p.n.e. (np. Castorus, Cererus, Diovos, hominus, nominus, partus, regus, Salutus, Venerus), a także formy dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników trzeciej deklinacji na -ērum (np. bovērum, Iovērum, lapidērum, nāvērum, nucērum, rēgērum), oparte na nom.-acc. du. na -ē, występujące w tekstach literackich epoki archaicznej, np. bovērum ‘wołów’ (pierwotnie ‘dwóch wołów’) ← nom.-acc. du. *bovē ‘dwa woły’ ← nom. sg. bōs m. f. ‘wół, krowa’. W trakcie procesu zanikania liczby podwójnej pojawiły się gruntowne zmiany w obrębie deklinacji łacińskiej, na skutek których ukształtowała się w obrębie 3 deklinacji specyficzna odmiana dualno-pluralna z charakterystyczną cechą -ē-. Zanik liczby podwójnej odbywał się albo poprzez pluralizację form dualnych, albo poprzez ich kolektywizację i syngularyzację. Ostatecznym rezultatem tych złożonych procesów morfologicznych było uformowanie się osobnej piątej deklinacji łacińskiej.

The paper describes the possible traces of dual number forms preserved in the Latin language of the archaic period. Certain epigraphic sources of the 2nd century BC contain a total of 23 examples of third declension genitive forms ending in -us or rarely (after labial consonants) -ō̩s (e.g. Castorus, Cererus, Diovos, hominus, nominus, partus, regus, Salutus, Venerus). We can also distinguish genitive plural forms in -ērum (e.g. bovērum, Iovērum, lapidērum, nāvērum, nucērum, rēgērum), which seem to derive from the nominative-accusative du. in *-ē, e.g. bovērum ‘of oxen’ (originally ‘of two oxen’) ← nom.-acc. du. *bovē ‘two oxen’ ← nom. sg. bōs m. f. ‘ox, cow’. The loss of the dual number in the early phase of the development of the Latin language caused massive changes in the Latin declension. Highly specific dual-plural forms of consonant stems characterised by the feature -ē- (cf. *bovē ‘two oxen’, gen. bovērum ‘of oxen’) must have existed within the third Latin declension. Old “petrified” dual forms were generally reinterpreted as plurals (i.e. nom. du. *-ē → nom. pl. -ēs) and sometimes as collectives or singulars. The latter morphological processes led to the formation of the Latin fifth declension.

Refine search results

2 Roczniki Humanistyczne

2 Witczak K. T.

1 2017

1 2015

Search results

Konsekwencje zaniku liczby podwójnej w języku łacińskim. Głos w sprawie dualnej genezy piątej deklinacji łacińskiej

Pozostałości liczby podwójnej w języku łacińskim epoki archaicznej