Search results

1

Rodzinne tradycje pisania instrukcji wychowawczych w epoce nowożytnej

100%

Żołądź-Strzelczyk D.

Horyzonty Wychowania

|

2019

|

vol. 18

|

issue 46

53-68

PL

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zaprezentowanie tradycji rodzinnych pisania instrukcji dla dzieci wysyłanych do szkół poza miejsce zamieszkania lub w podróże edukacyjne.PROBLEM I METODY BADAWCZE: Przeprowadzone badania miały na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie, jakie typy wskazówek były udzielane w instrukcjach wychowawczych, co miały one na celu i kto je redagował. Analizie poddano wybrane instrukcje powstałe w takich rodzinach, jak np. Radziwiłłowie, Sobiescy, Lubomirscy, Jabłonowscy czy Rzewuscy.PROCES WYWODU: Edukacja w epoce nowożytnej wiązała się najczęściej z koniecznością opuszczenia rodzinnego domu, w związku z tym rodzice wyposażali swe dzieci we wskazówki, mające ukierunkować i uporządkować ich pobyt w obcym miejscu i środowisku. Najczęściej były to ustne wytyczne, rady, zakazy i nakazy. Niekiedy wskazówki zamieszczano w testamentach, udzielano ich w listach, wreszcie spisywano w formie odrębnych zaleceń kierowanych do młodych ludzi lub ich opiekunów. Wyróżnić można dwa rodzaje takich wskazówek. Pierwszy rodzaj to wskazówki wychowawcze natury moralno-obyczajowej, czasami społeczno-politycznej. Drugi rodzaj to instrukcje podróżne.WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zachowane instrukcje wskazują, że rodzice podchodzili do wychowania z odpowiedzialnością, zdając sobie sprawę z jednej strony ze znaczenia podróży edukacyjnych w kształtowaniu młodego człowieka, z drugiej natomiast z niebezpieczeństw, jakie niosło oddalenie od rodzinnego domu i pozbawienie rodzicielskiej opieki. Instrukcje były najczęściej pisane przez ojców, rzadziej przez matki. W spisywaniu wskazówek edukacyjnych ważną rolę odgrywała rodzinna tradycja wysyłania dzieci, głównie synów, do szkół krajowych i zagranicznych, a także w podróże edukacyjne. Zwyczaj pisania instrukcji nie był wyłączną domeną Polski. Rodzinne tradycje spisywania instrukcji zaobserwować można m.in. u naszych najbliższych sąsiadów, na ziemiach czeskich i austriackich.WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Instrukcja jako popularny gatunek piśmiennictwa pedagogicznego w XVII i XVIII w., mając charakter praktyczny, stanowiła ważne narzędzie wychowawcze w dyspozycji rodziców stanu szlacheckiego.

2

Educational Travels of the Elite of the Polish-Lithuanian Commonwealth to German Reich in the First Half of 17th Century. The Case of Selected Representatives of the Sapieha Family

72%

Ziober A.

Res Historica

|

2023

|

issue 56

181-203

PL

Od przełomu XVI i XVII w. wyjazdy za granicę były jednym z najpopularniejszych sposobów poszerzania horyzontów intelektualnych, zdobywania wiedzy o świecie i dobrego wykształcenia. Na te bardzo kosztowne wyprawy magnaci wysyłali swoich synów, aby zapewnić im dobre przygotowanie do kariery politycznej, podobnie jak przedstawiciele najbogatszych rodów Wielkiego Księstwa Litewskiego, w tym Sapiehowie. Wojewoda wileński Lew zwracał szczególną uwagę na edukację swoich dzieci. Jego synowie kształcili się na najważniejszych europejskich uczelniach, przede wszystkim w Rzeszy Niemieckiej i uczestniczyli w zajęciach prowadzonych przez wybitnych uczonych tego okresu. Warto dodać, że Sapieha dbał także o edukację swoich bliższych i dalszych krewnych, warto w tym miejscu wspomnieć przynajmniej o dzieciach zmarłego wojewody witebskiego Mikołaja oraz podkomorzyka orszańskiego Hrehorego Iwanowicza. Na uwagę zasługuje również fakt, że przedstawiciele linii Sapiehów Kodeńskich również starali się zapewnić swoim synom, jak najlepsze wykształcenie i mimo braku odpowiednich środków finansowych i wpływów politycznych wysyłali również swoich synów na studia za granicę, a ich działania aktywnie wspierał wojewoda wileński.

EN

From the turn of the sixteenth and seventeenth centuries, trips to foreign countries were one of the most popular ways to broaden intellectual horizons, gain knowledge of the world and receive a good education. The magnates sent their sons on these very expensive expeditions to provide them with good preparation for a political career, and so were the representatives of the wealthiest families of the Grand Duchy of Lithuania, including the Sapieha family. The voivode of Vilnius, Lew, paid particular attention to the education of his children. His sons were educated at the most important universities, primarily in the German Reich, and participated in classes led by outstanding scholars of that period. It is worth noting that Sapieha also took care of the education of his relatives: the children of the deceased voivode of Vitebsk, Mikołaj, and the Chamberlain of Orsza, Hrehory Iwanowicz, whom he supervised. It is also noteworthy that representatives of the Sapieha Kodeń line also tried to provide the best education for their children, and despite not having as many financial resources and political influence as the voivode of Vilnius, they sent their sons to study abroad too.

3

O ‘przymiotach towarzyszy albo kierowników’ wyjazdów edukacyjnych młodzieży w epoce nowożytnej – w świetle literatury apodemicznej i wskazówek rodzicielskich

58%

Żołądź-Strzelczyk D. M.

Res Historica

|

2020

|

issue 50

EN

From the beginning of the 16th to the end of the 18th century, the custom of sending young people for broadly understood educational purposes was practiced throughout Europe. In travels, which sometimes lasted several years, young peregrins were accompanied by a smaller or larger, depending on the financial capabilities and rank of the family, retinue. The most important role among the people who made up this procession was the maiordomus or preceptor. In a sense, he took over parental functions during the journey. The article discusses the features and permissions of such a guardian, using for this purpose sources related to traveling.The article is based on two types of sources. The first is apodemic treatises, the second: parental instructions written for young people and their carers setting out to study from home. Apodemics are general guidelines, while instructions are specific to particular individuals and peregrinations. In the first case, treatises written by Teodor Zwinger, Samuel Neugebauer, Richard Lassels and Piotr Mieszkowski were used to show what the theoretical views on the role of supervisor were, the features that he should be characterized. The second uses the recommendations found in the instructions written by Krzysztof Radziwiłł, Jakub Sobieski, Piotr Myszkowski, Stanisław Jabłonowski, Stanisław Herakliusz Lubomirski, Anna Radziwiłłowa née Sanguszków, and Wacław Rzewuski..Both types of sources emphasized the importance of the role of a supervisor a young person was entrusted to. The parents' task was primarily to choose the right man and instruct their son to obey him.

PL

Od początku XVI do końca XVIII stulecia zwyczaj wysyłania młodych ludzi w szeroko rozumianych celach edukacyjnych występował na terenie całej prawie Europy. W trwających nieraz kilka lat podróżach młodym peregrynantom towarzyszył mniejszy lub większy, w zależności od możliwości finansowych i rangi rodziny, orszak. Najważniejszą rolę wśród osób wchodzących w skład tego orszaku stanowił ochmistrz lub preceptor. To on na czas podróży w pewnym sensie przejmował funkcje rodzicielskie.Podstawą artykułu są dwa rodzaje źródeł. Pierwszy to traktaty apodemiczne, drugi rodzicielskie wskazówki pisane dla wyruszających na nauki z domu młodych ludzi i ich opiekunów. Apodemiki mają charakter ogólnych wskazówek, instrukcje zaś indywidualnych zaleceń dotyczących konkretnych osób i peregrynacji. W pierwszym przypadku sięgnięto do traktatów napisanych przez Teodora Zwingera, Samuela Neugebauera, Richarda Lasselsa oraz Piotra Mieszkowskiego by pokazać jakie były teoretyczne zapatrywania na rolę opiekuna, cechy jakimi powinien się charakteryzować. W drugim wykorzystano zalecenia zawarte w instrukcjach napisanych przez Krzysztofa Radziwiłł, Jakuba Sobieskiego, Piotra Myszkowskiego, Stanisława Jabłonowskiego, Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, Anny z Sanguszków Radziwiłłowej, Wacława Rzewuskiego.Zarówno jeden, jak i drugi rodzaj źródeł podkreślał jak istotna jest rola opiekuna, któremu powierzano młodego człowieka. Zadaniem rodziców był przede wszystkim wybór odpowiedniego człowieka i nakazanie synowi posłuszeństwa względem niego.

4

Wędrówki po „wiedzę bezcenną” Kromerów z XVI-wiecznego Biecza

58%

Polak M.

Facta Simonidis

|

2023

|

vol. 16

|

issue 1

11-25

EN

The Kromer family, originating from the 16th-century Biecz, embarked upon their educational journey in the local parish school. Subsequently, they ventured beyond the confines of their town, thereby expanding their intellectual horizons. The present article delineates four distinct trajectories pursued by the Kromer family of Biecz, elucidating their acquisition of “invaluable knowledge”. Marcin, the eldest of the brothers, took up studies at the Academy of Cracow and continued his university education in Italy. His younger brother Andrzej was a promising humanist but he died during his studies in Cracow. Mikołaj, who was the Kromers’ youngest son, followed in Marcin’s footsteps, extending his education in institutions in Germany. Conversely, the Kromers’ nephew, Jan Złotnik, did not go to university and was educated at the court of Stanislaus Hosius, the Bishop of Warmia.

PL

Przedstawiciele rodziny Kromerów, pochodzącej z XVI-wiecznego Biecza, pierwsze kroki w edukacji stawiali w bieckiej szkole parafialnej. Następnie wyruszali poza granice miasta, aby poszerzyć swoje naukowe horyzonty. W artykule przedstawiono cztery różne ścieżki podróży po „wiedzę bezcenną”, opierając się na przykładzie bieckiej rodziny Kromerów. Najstarszy z braci, Marcin, podjął studia na rodzimej Akademii w Krakowie, aby następnie kontynuować zdobywanie wiedzy w Italii. Jego młodszy brat, Andrzej, zapowiadał się na świetnego humanistę, lecz zmarł w trakcie krakowskich studiów. Mikołaj, najmłodszy z braci, podążał utartą przez Marcina ścieżką, uzupełniając ją o ośrodki niemieckie. Ich siostrzeniec, Jan Złotnik, nie podjął głębszych studiów, ale kształcił się na dworze biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza.

5

W poszukiwaniu doświadczenia wojskowego czy sławy wojennej. Peregrynacje militarne Polaków w XVIII wieku

58%

Ciesielski T.

Facta Simonidis

|

2023

|

vol. 16

|

issue 1

149-170

EN

This article discusses the journeys undertaken by 18th-century officers of the Polish-Lithuanian Commonwealth to European countries in their quest for professional education and military expertise. The phenomenon of military peregrinations gained momentum during the 18th century, becoming more popular than in the previous centuries. This development can be attributed, on one hand, to the profound crisis in Polish military affairs and, on the other hand, to the small size of the Crown and Lithuanian armies. Due to the difficulty in ascertaining the full extent of this phenomenon, this article is limited to an analysis of a representative sample of several dozen officers who embarked on such peregrinations between the 1720s and the 1780s. Notably, it was the Saxon army that emerged as the most favoured destination for Polish officers, this fact being intrinsically linked to the presence of the Wettin dynasty on the Polish-Lithuanian Commonwealth’s throne. As for foreign armies, it was the French, Austrian, Prussian, and Russian contingents that were the most popular.

PL

W artykule zostały omówione podróże oficerów XVIII-wiecznych armii Rzeczypospolitej do krajów europejskich w celu zdobycia wykształcenia fachowego oraz doświadczenia wojennego. W XVIII wieku zjawisko peregrynacji wojskowych nabrało na sile w stosunku do poprzednich stuleci, na co wpływ miały z jednej strony głęboki kryzys wojskowości polskiej, a z drugiej ograniczona liczebność armii koronnej i litewskiej. Nie sposób oszacować skali tego zjawiska i dlatego w artykule ograniczono się do przedstawienia sondażowej grupy kilkudziesięciu oficerów, którzy od schyłku drugiej dekady do lat 80. XVIII wieku podjęli się takich peregrynacji. Najwięcej Polaków służyło w armii saskiej, co było związane z zasiadaniem na tronie Rzeczypospolitej Wettynów, a z armii obcych władców najpopularniejszymi były: francuska, cesarska, pruska i rosyjska.

Refine search results

2 Facta Simonidis

2 Res Historica

1 Horyzonty Wychowania

1 Ciesielski T.

1 Polak M.

1 Ziober A.

1 Żołądź-Strzelczyk D.

1 Żołądź-Strzelczyk D. M.

3 2023

2 2020

Rodzinne tradycje pisania instrukcji wychowawczych w epoce nowożytnej

Educational Travels of the Elite of the Polish-Lithuanian Commonwealth to German Reich in the First Half of 17th Century. The Case of Selected Representatives of the Sapieha Family

O ‘przymiotach towarzyszy albo kierowników’ wyjazdów edukacyjnych młodzieży w epoce nowożytnej – w świetle literatury apodemicznej i wskazówek rodzicielskich

Wędrówki po „wiedzę bezcenną” Kromerów z XVI-wiecznego Biecza

W poszukiwaniu doświadczenia wojskowego czy sławy wojennej. Peregrynacje militarne Polaków w XVIII wieku