Search results

1

Europejczyk odkrywa Wschód. Lewant w latach 1096–1127/28 jako pogranicze trzech cywilizacji i miejsce poszerzania horyzontu geograficznego – analiza źródłoznawcza

100%

Gołąb D.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2018

|

vol. 7

5-21

PL

The article A European discovers the East. Levant in 1096–1127/1128 as a borderlandof three civilizations and a place of broadening the geographical horizon – primary sources analysis offers an insight into the three dimensions of the Crusader Levant as a borderland: geography,material culture and warfare, relations between civilizations. Two primary sources have been investigated to analyze the subject: Historia Hierosolymitana by Fulcher of Chartres and Alexiad by Anna Komnene. After general introduction presenting the chronology and territory, geographical descriptions are presented and analyzed. Next part is dedicated to the material cultureand warfare. In the last, but the most important part, relations of the Crusaders with Byzantines and Muslims, non-material culture and mutual perception of the parties are analyzed, giving a non-stereoptypical view on the topic. The main conclusions are: (1) Levant was a genuine experience of geography, fauna and flora for European pilgrims; (2) in the cultural part, Levant’s political life was organized in a European manner, but material culture has been strongly influenced by local factors (same was true regarding warfare); (3) foreign relations have been especially violent in the beginning, when a clash of the civilizations and religions (amplified with strangeness) occurred, but later on relations became more peaceful and “civilized”, as a kind of coexistence has been established. Despite military campaigns still being conducted, there wasless violence against the civilians, etc. Knowledge and awareness of different civilizations also improved by the time.

2

„Poszóstnie przez Bieszczad”. Janusza Szubera poetyckie utraty i nostalgie

100%

Okupnik M.

Porównania

|

2012

|

vol. 11

167-182

PL

Głównym tematem twórczości Janusza Szubera są związki z Ziemią Sanocką, będącą onegdaj tyglem kultury polskiej, żydowskiej, rusińskiej, w mniejszej części – niemieckiej i włoskiej. Poeta występuje w roli „archiwariusza zabitego miasteczka”, tropi ślady przeszłości (głównie literackiej), przypomina dawne obyczaje ludowe i leksykę, kontempluje ikony, pisze o synkretyzmie religijnym i „świętych obcowaniu”. Choroba uniemożliwiła mu wędrówki po Bieszczadach. W wierszach przywołuje je z pamięci, posiłkuje się literaturą i mapami. Osobnym wątkiem, wartym jednak wspomnienia, jest towarzyszenie Ryszardowi Schrammowi w nostalgicznej „prywatnej podróży pamięci”. Szubera i Schramma połączyła tęsknota za Ziemią, którą uznali za swoją. Kluczem interpretacyjnym do ich tekstów może być geopoetyka i nostalgia.

3

Klasa integracyjna jako przystań pograniczy

86%

Gajdzica Z.

Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja

|

2015

|

vol. 18

|

issue 4(72)

117-127

EN

The issues of integrated education have been subjected to a lot of scientific exploration, which has given rise to many descriptions grounded on it as well as separated from it. Yet, what is missing are the disputes focused on the attempts at interpreting and explaining the identified difficulties occurring in this form of education and conducted with the application of concepts borrowed from other disciplines than pedagogy and special pedagogy. The presented study aims at viewing the environment of integrated education in the perspective of borderlands. This allows for a broader, social perspective in which the discussed form is seen. The concepts of borderlands may not only help to explain the processes taking place within them but also encourage to use the models of enhancing integration processes described by borderland sociology and intercultural education.

PL

Problematyka edukacji integracyjnej doczekała się wielu eksploracji badawczych i ukonstytuowanych na nich (także w oderwaniu od nich) wielu deskrypcji. Brakuje jednak rozpraw skoncentrowanych na próbach interpretowania i wyjaśniania zidentyfikowanych sytuacji trudnych występujących w tej formie kształcenia z wykorzystaniem koncepcji zaczerpniętych spoza pedagogiki i pedagogiki specjalnej. Celem opracowania jest rozpatrzenie okoliczności kształcenia integracyjnego w perspektywie kategorii pograniczy. Pozwalają one spojrzeć na omawianą formę kształcenia w szerszej – społecznej perspektywie. Koncepcje pograniczy mogą służyć nie tylko wyjaśnianiu zachodzących procesów w jej obszarze, ale zachęcają także do korzystania z wzorców wzmacniania procesów integracyjnych opisanych na gruncie socjologii pogranicza oraz edukacji międzykulturowej.

4

Granice polityczne w krajobrazie – krajobraz pogranicza

81%

Sobczyński M.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2018

|

vol. 7

25-70

EN

The article presents the impact of border infrastructure on shaping the cultural landscape from historical point of view. Starting with the oldest constructions stereotyped as the old borders (Roman walls, Great Wall of China), to the real elements of demarcation and protection of the border. Problem of the formation borderland and the characteristics of their cultural landscape were addressed, referring to the problem of the relict border. It shows how the boundary shapes the landscape of the borderland and how this landscape persists even after the ending of the barrier function of ceased political and administrative border. The study is based largely on own researches conducted over the last few decades in Poland and numerous examples from the World, mostly based on the author's own observations.

PL

W artykule przedstawiono wpływ infrastruktury granicznej na kształtowanie się krajobrazu kulturowego w ujęciu historycznym, począwszy od najstarszych konstrukcji traktowanych stereotypowo jako graniczne (wały rzymskie, Wielki Mur Chiński) aż po rzeczywiste elementy demarkacji i ochrony granic. W dalszej części, nawiązując do kwestii granicy reliktowej, zajęto się problemem kształtowania się pograniczy i cechami ich krajobrazu kulturowego. Ukazano, w jaki sposób granica kształtuje krajobraz pogranicza i jak ten krajobraz utrzymuje się nawet po ustaniu pełnienia przez granicę funkcji bariery polityczno-administracyjnej. Opracowanie oparte jest w dużej części na własnych badaniach prowadzonych przez kilka ostatnich dekad w Polsce oraz na licznych przykładach ze świata, przeważnie także opartych na własnych obserwacjach autora.

5

Konteksty biografii pogranicza: Polacy na Kaukazie w XIX i XX wieku

72%

Chodubski A.

Biografistyka Pedagogiczna

|

2016

|

vol. 1

|

issue 1

55-69

EN

This article indicates that Poles originating from the Polish borderland clearly marked their cultural and civilizational presence in the nineteenth and twentieth centuries. They were characterized by courage, entrepreneurship and adaptability, i.e. features that were perceived as typical of borderland residents. They enjoyed respect and understanding from the peoples of the Caucasus. Their attitudes and behaviours were full of contradictions. On the one hand, they emphasized their so-called cultural superiority; on the other hand, they criticized the foreign cultural, and especially political, reality and pointed out that their rights were limited, as a result of which they felt like strangers living among strangers. In their biographies, they revealed different contexts of national origin. They pointed to their attachment to the place from which they descended, Polish culture and the Russian reality in which they lived, acquired education and worked professionally.

PL

W opracowaniu wskazuję, że Polacy wywodzący się z polskiej przestrzeni kresowej zaznaczali w XIX i XX w. wyraźnie swoją obecność kulturowo-cywilizacyjną. Wyróżnili się odwagą działania, przedsiębiorczością, przystosowawczością, tj. cechami określanymi mianem typowo kresowymi. Cieszyli się szacunkiem i zrozumieniem ze strony narodów Kaukazu. W ich postawach i zachowaniach uzewnętrzniały się liczne sprzeczności. Z jednej strony, podkreślali tzw. wyższość kulturową, a z drugiej – zwracali uwagę na swoją niemoc funkcjonowania wobec obcej rzeczywistości kulturowej, a zwłaszcza politycznej, wskazywali na ograniczenie swych praw, czego następstwem jest funkcjonowanie obcych wśród obcych. W swoich biografiach ujawniali różne konteksty pochodzenia narodowego. Wskazywali na przywiązanie do przestrzeni, z których się wywodzili, do związków z kulturą polską oraz z rzeczywistością rosyjską, w której przyszło im żyć, zdobywać wykształcenie i pracować zawodowo.

6

(Nie)obecne granice. Ramy konceptualizacji badań granic i pograniczy

72%

Dębicki M., Dolińska K., Kajta J., Makaro J., Niedźwiecka-Iwańczak N., Opiłowska E.

Opuscula Sociologica

|

2017

|

issue 4(22)

97-104

PL

Od wielu lat studia nad granicami i pograniczami rozwijają się intensywnie w wielu dyscyplinach, czego wynikiem są liczne publikacje i projekty badawcze, a także bogactwo pojęć i stosowanych metod. Granice nie są już postrzegane jedynie jako geografczne linie oddzielające państwa i społeczności, lecz również jako polisemiczne przestrzenie konstruowane w dyskursach, narracjach wokół „swoich” i „obcych” oraz codziennych praktykach. Tradycje polskiej socjologii pogranicza sięgają okresu międzywojnia (Znaniecki, Chałasiński), a badania nad granicami prowadzone były także w okresie PRL-u, mimo że był to temat drażliwy politycznie. Ostatnie wydarzenia społeczno-polityczne – kryzys migracyjny, brexit, wzrost znaczenia ugrupowań prawicowo-konserwatywnych – wywołały na nowo dyskusję na temat granic i ich funkcji. Niniejszy artykuł ma na celu omówienie wyników debaty naukowej nad problematyką badania granic i pograniczy oraz wypracowanie nowej agendy badawczej w kontekście współczesnych zmian społeczno- -politycznych i kulturowych.

EN

For several years, border(lands) studies have been developing intensively in many disciplines, resulting in numerous publications and research projects as well as in a wide range of concepts and methods. Thus, borders are no longer perceived only as geographical lines separating states and communities, but also as polysemous spaces constructed in discourses, narratives around “us” and “them” and in everyday practices. Traditions of the Polish sociology of borderland can be dated back to the interwar period (Znaniecki, Chałasiński). Moreover, despite the fact that borders belonged to politically sensitive issues in the period of the People’s Republic of Poland, border research was conducted at that time. Recent socio-political events such as the migration crisis, Brexit, the rise of the right-wing conservative parties have triggered a new debate on borders and their functions. This article aims to discuss the results of the scientifc debate on the issues of border and borderlands research and to develop a new research agenda in the light of contemporary socio-political and cultural changes.

7

Otokar Rudke – życie na polsko-niemieckim pograniczu politycznym, kulturowym i społecznym

58%

Lewandowska I., Szkamruk S.

Biografistyka Pedagogiczna

|

2016

|

vol. 1

|

issue 1

85-100

EN

Otokar Rudke was a forest district manager who was living and acting on the verge between political, cultural and social area. He was born in the family of landowners and owners of industrial plants but after World War ii he renounced his origin and described himself as a son of a peasant (social borderland). During interwar period he worked in the forest district of Przysucha (Kielce region) and after World War II – in the forest district of Kudypy (Warmia region). His ancestors came from the Finnish family, whereas he considered himself as a Pole and he was urged to sign Volkslist (German People’s List) during German occupation. He refused to do it however he had to work in Warmia region, among many people of the native population (cultural borderland). In his youth acted in PPS (Polish Socialist Party), after World War II he was a member of PZPR (Polish United Workers Party). However, he was quickly expelled from the Party and was imprisoned by communist authorities and forced to cooperate with SB – Security Service (political borderland).

PL

Otokar Rudke to nadleśniczy żyjący i działający w obszarze pogranicza zarówno politycznego, kulturowego, jak i społecznego. Urodzony w rodzinie właścicieli ziemskich i przemysłowych, po drugiej wojnie światowej wyrzekł się swojego pochodzenia i określał się synem chłopa (pogranicze społeczne). W okresie przedwojennym pracował w Nadleśnictwie Przysucha (okręg kielecki), a po wojnie w Nadleśnictwie Kudypy (Warmia). Jego przodkowie pochodzili z rodziny fińskiej, on sam uważał się za Polaka, ale w czasie okupacji był namawiany do podpisania Volkslisty jako Niemiec. Nigdy się na to nie zgodził, jednak musiał pracować na Warmii, gdzie mieszkało dużo rodowitej ludności (pogranicze kulturowe). W młodości działał w PPS, po wojnie w PZPR. Szybko jednak został wyrzucony z partii, a przez władze komunistyczne więziony i zmuszany do współpracy z SB (pogranicze polityczne).

8

Między zakorzenieniem w dziedzictwie tradycji a otwartością (na) pogranicza. O kształtowaniu „międzykulturowej tożsamości” i tropach pedagogicznych poszukiwań Jerzego Nikitorowicza

58%

Rembierz M.

Edukacja Międzykulturowa

|

2020

|

vol. 12

|

issue 1

19-51

EN

What has been explored and emphasized in the pedagogical research of Jerzy Nikitorowicz is the experience of being rooted in the heritage of tradition and the experience of the “borderland man”. Having elaborated theoretically mature and practically useful intercultural pedagogy as well as the concept of “intercultural identity”, Nikitorowicz affirms the attitude of the “borderland man”, who is open to the diversity of cultures, religions and languages. This takes place along with the awareness of conflict raising tensions, which cannot be avoided in the borderland dynamics. Moreover, the “between” situation, typical of the experiencing of values by the borderland man and of shaping “intercultural identity” requires specific “praise of inconsistency”. In the borderland situation, something can be “at the same time”, “simultaneously” and “in parallel”: at the same time what it is (which has a particular shape of identity) and something else - something on the borderline of the one and the other (or the third and still the next) selfhood. Being familiarized with the complexity of borderlands, to a certain extent, one is prepared to face the views that are different than one’s own. Those different views, especially the ones concerning values, appear as not obvious and expressing a different (hard to understand and accept) standpoint. Therefore, what appears as not obvious should be reliably confronted with one’s own obviousness, undertaking the risk that it will become questionable and will lose the features of obviousness. One ought to conduct intellectual struggle against the insufficiency of cognitive abilities not to be affected by cognitive disorientation, not to acquire learned helplessness and not to yield to uncertainty. Borderlands are not “far away” in distant land ends - their presence and features, e.g. dynamic systems of values, comply with various spheres of human existence, as a factor that helps to understand the fundamental “human matters’. According to Nikitorowicz, the identity creating values of the borderland enhance the forming of subjectivity and self-effectiveness of “an individual who develops and self-manages on the basis of traditions and cultural heritage”. At the same time, carrying the memory of the complexity of borderland experiences, Nikitorowicz as a “borderland man” indicates such duality: “On the one hand, [the borderland] brings about the feeling of social and cultural (family, religious, [...], ethnic) identity, but on the other hand it causes threat, loss of the feeling of safety, the fear of the intolerance of the dominating group” (Nikitorowicz, 1995, p. 19). From the standpoint of intercultural education, Nikitorowicz puts forward a postulate of reading anew the Polish traditions of cultural borderlands in the context of the current cultural and social challenges. Aiming at the elaboration of some more general theoretical approaches to the Other, borderlands and intercultural relations - such approaches that will complement intercultural pedagogy - Nikitorowicz suggests the revitalization of heterology, as a science and knowledge concerning the Other, and points to its necessity in the complex nature of cultural diversification.

PL

Wypracowując koncepcję pedagogiki międzykulturowej i koncepcję „międzykulturowej tożsamości”, Jerzy Nikitorowicz rozpatruje doświadczenie zakorzenienia w tradycji i postawę „człowieka pogranicza” (otwartego na odmienności kulturowe). Towarzyszy temu świadomość napięć właściwych dynamice pogranicza. W sytuacji pogranicza coś może być „zarazem” tym, czym jest (co ma określony kształt tożsamości) i „zarazem” czymś innym, czymś z pogranicza jednego i drugiego (lub też trzeciego, kolejnego) jestestwa. Obeznanie w złożoności pogranicza w jakiejś mierze przygotowuje na zetknięcie się z zapatrywaniami innymi niż własne, które jawią się jako nieoczywiste (a trzeba z nimi konfrontować własne oczywistości, ryzykując, iż to one staną się problematyczne). Pogranicza nie są „gdzieś daleko”, „na kresach”, ale ich obecność i ich cechy, m.in. dynamiczne układy wartości, wpisują się w różne obszary człowieczej egzystencji, kształtując rozumienie podstawowych „spraw ludzkich”. Zmierzając do dojrzałych teoretycznie ujęć problematyki Innego, pogranicza i relacji międzykulturowych, Nikitorowicz postuluje rewitalizację heterologii (nauki i wiedzy o Innym).

9

[rec.] Krzysztof Maliszewski (red.), Pedagogika kultury-wehikuł przebudzeń. O edukacji nie-obojętnej, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Instytut Myśli Polskiej im. W. Korfantego, Katowice 2021

58%

Piasecka M.

Podstawy Edukacji

|

2021

|

vol. 14

177-186

EN

The authoress of the text written in the form of a review essay identifies certain traces, assumptions, metaphors, rhetorical figures, symbols and categories in the content of the following chapters of the monograph, which make understanding it as a whole consistent. Thus, they form the horizon for reading cultural texts for education. They are, for example: borderlands, borders, journey, road, returns, childhood, imagination and body. The transgressive nature of culture enriches man, and the cultural pedagogy is a metaphorical vehicle of awakening that saturates education with the factor of non-indifference.

PL

Autorka tekstu napisanego w formie eseju recenzyjnego wyłania z treści kolejnych rozdziałów monografii pewne tropy, asumpty, metafory, figury retoryczne, symbole, kategorie, które uspójniają jej rozumienie jako całości. Tworzą one, tym samym, horyzont czytania tekstów kultury dla pedagogiki. Są nimi przykładowo: pogranicza, granice, podróż, droga, powroty, dzieciństwo, wyobraźnia czy ciało. Transgresyjny charakter kultury ubogaca człowieka, a pedagogika kultury jest metaforycznym wehikułem przebudzeń, które nasycają edukację czynnikiem nie-obojętności.

10

Granica w świadomości i w rzeczywistości: dwa przykłady z nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej

58%

Ptáček P., Kladivo P., Roubínek P., Siwek T., Ziener K.

Studia Socjologiczne

|

2017

|

issue 1(224)

167-193

PL

Postrzeganiem przestrzeni geograficznej, tożsamości regionalnych lub wpływem wydarzeń historycznych na aktualne stosunki społeczne zajmują się różne dyscypliny naukowe. Niniejszy artykuł zajmuje się tymi zagadnieniami z pogranicza geografii i socjologii. Najważniejszym pytaniem, na które zespół autorski starał się odpowiedzieć, było to, jak subiektywne postrzeganie granicy i sąsiedniego kraju wpływa na obiektywne zachowania mieszkańców pograniczy, na kształtowanie ich związków z mieszkańcami regionu spoza granicy oraz powiązań ekonomicznych i kulturowych. Materiałem empirycznym były wyniki badań kwestionariuszowych na pograniczu polsko-czeskim w rejonie Górnego Śląska oraz austriacko-słoweńskim w rejonie Karyntii. Badane były aktualne stosunki transgraniczne w kontekście ich różnych losów historycznych. Stwierdzone różnice determinowane położeniem geograficznym, wiekiem, wykształceniem czy znajomością języków były testowane metodami statystycznymi. Do najważniejszych uzyskanych wniosków należy stwierdzenie, że zmiana funkcjonowania granicy po wejściu krajów do strefy Schengen ma istotne znaczenie, ale mieszkańcy reagują na nią z pewnym opóźnieniem. Efekt bariery w świadomości istnieje nadal zwłaszcza na granicy polsko-czeskiej i dla jego złagodzenia konieczne jest wsparcie instytucjonalne.

EN

Research questions like geographical space perception, regional identities research or the inﬂuence of historical events on current social relations are in the focus of many disciplines, including sociology and geography. The authors have focused on research of these and similar problems on the examples of two border regions in four EU countries. The principal question is how the perception of the neighbouring country (respectively region) is inﬂuenced by objective circumstances like border regime, level of economic and cultural connectivity and on the other hand also subjective perception by local population. There are presented results of the research on Czech-Polish and Austrian-Slovenian borderlands. Research was focused on perception of current cross-border relations trying to determine crucial cultural and historical events which inﬂuenced them. Differences of results are tested by using statistical analysis. The statistical analysis tested potentially different perception and behaviour of people by age, education and different level of neighbour’s state language knowledge. The changes in cross-border regime (as the result of countries accession into Schengen zone) are perceived as important ones but the perception of the border and the intensity of cross-border relations react to this fact with substantial time delay. Institutional support leading to the mitigation of barrier effect perception of the border seems to be important especially in the Czech-Polish borderland.

11

Regionalna specyfika pojęcia granic i pograniczy Wielkiego Księstwa Litewskiego w XV–XVI wieku

51%

Bucevičiūtė L.

Rocznik Lituanistyczny

|

2017

|

vol. 3

PL

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie specyfiki pojęcia granic i pograniczy Litwy oraz jej sąsiadów w XV–XVI w. Przedstawiono etapy rozwoju granic państwa litewskiego i rozważono przypadek zmiany granicy Litwy w kontekście teoretycznym. Państwa posiadające wspólną granicę z Wielkim Księstwem Litewskim z punktu widzenia kultury regionu proponowały oraz konstruowały różne modele sąsiedztwa. Granica linearna ostatecznie sformowała się po zrealizowaniu programu wojskowo-obronnego, społeczno-ekonomicznego i kulturalno-ideowego opanowania terytorium. Tylko w przypadku północnych i zachodnich sąsiadów Litwie udało się stworzyć linearny model granicy. Za najważniejszy warunek do ukształtowania się granicy linearnej uważa się zjawisko kolonizacji wewnętrznej. The aim of this article is to present the concept and specificity of the borders and borderlands of Lithuania and its neighbours in the fifteenth and sixteenth centuries. The phases of the development of the Lithuanian state borders are presented and the case of Lithuanian border evolution is discussed in the context of the theory of border development. The states that bordered with the Grand Duchy of Lithuania offered and constructed a different neighbourhood model in terms of regional cultural approach. Linear state borders were finally formed after fulfilling the programme of military, socio-economic and cultural-ideological conquest of the area. The linear border model is applicable only to the northern and western borders of Lithuania. Internal colonization is regarded as the most important precondition for the creation of a linear border.

12

Literackie topografie pogranicza. Przypadek Slawonii

51%

Dyras M.

Porównania

|

2012

|

vol. 11

157-165

EN

The regionalist spirit has been revived during recent years in Croatia. The spirit can be called “new regionalism” as opposed to the tendencies which shaped the Croatian culture for centuries. The new situation can also be referred to as “map decentralization” which is visible in the interest in fringe areas and peripheries. Slavonia, the area of intersection and meeting of different cultures, is also undergoing significant changes. In the Croatian prose there are attempts at recreating the Central European spirit of the region by means of finding traces of the past due to a kind of literary archeology which aims at finding what Aleida Assmann would call “traces, relicts, furrows and wounds” which characterize the particular places. An interesting case of such searching is the prose of authors of German origin, particularly Ludwig Bauer who is the author of a novel which revives the spirit of the borderland.

PL

W ostatnich latach w Chorwacji ożywa duch regionalizmu, który można by nazwać „nowym regionalizmem” w odróżnieniu od tendencji, jakie przez wieki kształtowały oblicze kultury chorwackiej. Można również określić nową sytuację mianem „decentralizacji mapy”, wyrażającą się w zainteresowaniu obszarami granicznymi, peryferiami. Slawonia, przestrzeń przecięcia się i spotkania różnych kultur, również przeżywa znaczące przemiany. W prozie chorwackiej pojawiają się próby odtworzenia środkowoeuropejskiego ducha regionu poprzez odkrywanie śladów przeszłości, za sprawą swego rodzaju literackiej archeologii zmierzającej do odnalezienia, mówiąc słowami Aleidy Assmann „śladów, reliktów, bruzd i ran” określających dane miejsca. Interesującym przypadkiem takiego poszukiwania jest proza autorów pochodzenia niemieckiego, szczególnie Ludwiga Bauera, autora powieści wskrzeszających ducha pogranicza.

13

Wobec nie-miejsca. Myślenie przestrzenią w twórczości Ádáma Bodora

51%

Piotrowiak-Junkiert K.

Porównania

|

2012

|

vol. 11

101-110

EN

The article presents an analysis of the spatial conception in the works of Ádam Bodor (The Sinistra Zone, The Archbishop visit). The construction of the novels written by the Hungarian writer depicts that in this novel there appears a particular story space. Bodor describes places, which didn’t exist in external reality. He also gives them names which constitute a type of hint. The readership can easily decode the names of the borderlands. The writer constructs these ideas based on his own philosophy which is connected with perturbations of the cyclical processes of nature, metaphors of the totalitarian world but also being the eternal Wanderer.

PL

Artykuł prezentuje analizę koncepcji przestrzeni w twórczości Ádama Bodora (Okręg Sinistra, Wizyta arcybiskupa). Konstrukcja powieści węgierskiego pisarza pozwala stwierdzić, że mamy w tych powieściach do czynienia ze szczególną formą fabularnej przestrzeni. Bodor opisuje miejsca, które nie istnieją w rzeczywistości pozatekstowej, nadając im jednak nazwy, które stają się rodzajem wskazówki, podpowiedzi. Czytelnik z łatwością może dekodować nazwy przygranicznych terenów opisywanych w tej twórczości. Bodor opiera swój koncept także na fiozofii wpisanej w zaburzenie cyklicznych procesów przyrody, metaforach totalitarnego świata, byciu wiecznym tułaczem.

14

Gegenwärtige Geschichtsnarrative zu den Silesian Texans als Gegenstand transnationaler Global Silesian Studies

37%

Kubik A.

Wortfolge. Szyk Słów

|

2023

|

vol. 7

1-43

EN

In this article, selected contemporary historical articles with narratives about the Upper Silesian emigrants to Texas in the 19th century, the so-called Silesian Texans, are cited and discussed. The attributions of national categories with regard to identity, language, cultural and local origin are critically examined. The method used is comparative imagology according to the “Aachener Programm”. This is especially suitable for alike studies in transnational areas such as Upper Silesia and its oversea diaspora in Texas, USA. The cited sources of the last three decades are contrasted with the latest scholarly findings regarding research on the Silesian Texans, as well as the (Upper) Silesian language itself. This article can be seen as a survey of current sources on the phenomenon of the Silesian Texans, as well as a critical discussion of them. The study highlights historical errors and anachronisms in historical narratives in which the Silesian Texans’ region of origin is perceived as neither multicultural nor transnational according to its character as a borderland.

PL

W niniejszym tekście przedstawiono i omówiono wybrane artykuły ze współczesnymi narracjami historycznymi na temat górnośląskich emigrantów do Teksasu w XIX wieku, tzw. śląskich Teksańczyków/Silesian Texans. Krytycznej analizie poddane zostały występujące w nich atrybucje kategorii narodowych w odniesieniu do tożsamości, języka, pochodzenia kulturowego i miejsca. Zastosowana metoda to imagologia porównawcza według „Aachener Programm/Programu z Akwizgranu”. Jest ona szczególnie przydatna do tego typu badań na obszarach transnarodowych, takich jak Górny Śląsk i jego zamorskie formy w Teksasie w USA. Przytoczone źródła z ostatnich trzech dekad są zestawione z najnowszymi wynikami badań nad śląskimi Teksańczykami, jak również nad językiem (górno) śląskim. Artykuł można traktować jako przegląd aktualnych źródeł na temat fenomenu śląskich Teksańczyków, jak również ich krytyczną dyskusję. Studium wskazuje na błędy historyczne i anachronizmy w narracjach historycznych, w których region pochodzenia śląskich Teksańczyków nie jest postrzegany zgodnie z jego charakterem jako region pogranicza, zatem ani jako region wielokulturowy, ani transnarodowy.

DE

In diesem Artikel werden ausgewählte Beiträge mit gegenwärtigen Geschichtsnarrativen zu den oberschlesischen Auswanderern nach Texas im 19. Jahrhundert, den sog. Silesian Texans, vorgestellt und besprochen. Dabei werden die darin vorkommenden Zuschreibungen von nationalen Kategorien hinsichtlich der Identität, Sprache, kulturellen und ortsgebundenen Herkunft kritisch hinterfragt. Die dabei verwendete Methode ist die komparatistische Imagologie nach dem „Aachener Programm“. Diese eignet sich in besonderer Weise für derartige Untersuchungen in transnationalen Gebieten wie Oberschlesien und ihren Überseeformen in Texas, USA. Die angeführten Quellen aus den letzten drei Jahrzehnten werden neuesten wissenschaftlichen Erkenntnissen hinsichtlich der Forschung zu den Silesian Texans wie auch der (ober)schlesischen Sprache gegenübergestellt. Der Artikel kann als Bestandaufnahme aktueller Quellen zum Phänomen der Silesian Texans wie auch als ihre kritische Besprechung verstanden werden. In der Untersuchung werden historische Fehler und Anachronismen in den Geschichtsnarrativen aufgezeigt, in denen die Herkunftsregion der Silesian Texans nicht ihrem Charakter als ein Grenzgebiet entsprechend, weder multikulturell noch transnational wahrgenommen wird.

Refine search results

Europejczyk odkrywa Wschód. Lewant w latach 1096–1127/28 jako pogranicze trzech cywilizacji i miejsce poszerzania horyzontu geograficznego – analiza źródłoznawcza

„Poszóstnie przez Bieszczad”. Janusza Szubera poetyckie utraty i nostalgie

Klasa integracyjna jako przystań pograniczy

Granice polityczne w krajobrazie – krajobraz pogranicza

Konteksty biografii pogranicza: Polacy na Kaukazie w XIX i XX wieku

(Nie)obecne granice. Ramy konceptualizacji badań granic i pograniczy

Otokar Rudke – życie na polsko-niemieckim pograniczu politycznym, kulturowym i społecznym

Między zakorzenieniem w dziedzictwie tradycji a otwartością (na) pogranicza. O kształtowaniu „międzykulturowej tożsamości” i tropach pedagogicznych poszukiwań Jerzego Nikitorowicza

[rec.] Krzysztof Maliszewski (red.), Pedagogika kultury-wehikuł przebudzeń. O edukacji nie-obojętnej, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Instytut Myśli Polskiej im. W. Korfantego, Katowice 2021

Granica w świadomości i w rzeczywistości: dwa przykłady z nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej

Regionalna specyfika pojęcia granic i pograniczy Wielkiego Księstwa Litewskiego w XV–XVI wieku

Literackie topografie pogranicza. Przypadek Slawonii

Wobec nie-miejsca. Myślenie przestrzenią w twórczości Ádáma Bodora

Gegenwärtige Geschichtsnarrative zu den Silesian Texans als Gegenstand transnationaler Global Silesian Studies