Search results

1

Miejsce pamięci jako przestrzeń zaangażowania. Koncepcja ideowo-artystyczna muzeum i miejsca pamięci w Sobiborze

100%

Błotnicka-Mazur E.

Muzealnictwo

|

2021

|

issue 62

140-150

PL

Artykuł dotyczy realizacji nowej koncepcji ideowo-artystycznej Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady, wyłonionej w konkursie z 2013 roku. Autorka analizuje zwycięski projekt obejmujący oprócz opracowania przestrzennego terenów poobozowych także budowę obiektu muzealnego – ten etap został już zrealizowany, budynek udostępniono w 2020 roku. Autorka proponuje używanie pojęcia „przestrzeń zaangażowania”, jako najlepiej charakteryzującego miejsca pamięci powstające na terenach dawnych nazistowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady ludności pochodzenia żydowskiego. Jako punkt wyjścia przywołane zostają wcześniejsze przykłady upamiętniania takich miejsc, począwszy od pierwszych pomników z lat 40. XX w., poprzez niezwykle istotny w procesie redefinicji pomnika konkurs na Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu w Birkenau z 1957 roku. Nagrodzony – choć niezrealizowany z powodu protestów byłych więźniów Auschwitz – projekt Pomnika-Drogi Oskara Hansena i zespołu stał się odtąd punktem odniesienia dla kolejnych koncepcji. W relacji do pojęcia kontr-pomnika (counter-monument) Jamesa E. Younga zostaje także wspomniane założenie memorialne na terenie byłego obozu zagłady w Bełżcu z 2004 roku. Głównym przedmiotem analiz artykułu jest jednak refleksja nad środkami, dzięki którym aktualnie organizowane Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze – w tym stała ekspozycja w nowo wybudowanym obiekcie muzealnym – stają się „przestrzenią zaangażowania” dla współczesnych odbiorców na różnych poziomach percepcji ich wielozmysłowej aktywności nieodzownej w procesie pamiętania.

2

PRZESTĘPSTWO ZNIEWAŻENIA MIEJSCA PAMIĘCI ORAZ KRADZIEŻY DOBRA O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA KULTURY. UWAGI NA TLE WYROKU SĄDU REJONOWEGO W OŚWIĘCIMIU Z 17 STYCZNIA 2018 R. ORAZ SĄDU OKRĘGOWEGO W KRAKOWIE Z 27 GRUDNIA 2017 R.

89%

Kluza J.

Zeszyty Prawnicze

|

2019

|

vol. 19

|

issue 2

199-213

EN

The issues raised in this article concern the commission of the necessary features of two kinds of oﬀence, memorial site desecration and the theft of goods of special cultural signifcance, as applicable to the commission of these oﬀences on or with respect to the site of the Auschwitz-Birkenau former Nazi German concentration and death camp. Te article starts by considering the situations which eventually led to the discussed verdicts. However, special caution should be exercised in a determination of the necessary features of an oﬀence which the legislator has defined in an abstract way, particularly if the oﬀence was committed on the site of Auschwitz.

PL

Problematyka poruszona w artykule dotyczy realizacji znamion dwóch typów czynów zabronionych, znieważenia miejsca pamięci oraz kradzieży dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury, w stosunku do realizacji znamion tych czynów względem Niemieckiego Nazistowskiego Obozu Koncentracyjnego i Zagłady Auschwitz-Birkenau. Punktem wyjścia rozważań były stany faktyczne, w oparciu o które zapadły omówione w artykule orzeczenia. Trzeba jednak mieć na względzie, że przy ustalaniu realizacji znamion czynu zabronionego, który został przez ustawodawcę określony w sposób abstrakcyjny, okoliczność, że do realizacji znamion czynu doszło na obszarze obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, należy brać pod uwagę z dużym stopniem ostrożności.

3

Recenzja książki: Piotr Rygus, Aleksandra Goniewicz, Czarna pamięć – górnicze miejsca pamięci, Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego, Katowice 2020, 166 s.

75%

Hibner M.

Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy

|

2021

|

issue 1(38)

85-87

PL

Artykuł zawiera recenzję książki wydanej nakładem Instytutu Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego, poruszającej temat górniczych miejsc pamięci. W trzech górniczych regionach krajobraz miejsca dopełniają pomniki, rzeźby, monumenty i tablice, które mają za zadanie przypominać o katastrofach górniczych, wydarzeniach i ludziach, których często niemiecko brzmiące imiona historia już wymazała z tablic pamiątkowych, a nawet nagrobnych. Książka porusza aspekty prawne oraz społeczne zagadnienia związanego z miejscami pamięci pracy górniczej. Publikacja jest wynikiem projektu edukacyjno-badawczego i stanowi swoisty przewodnik po tych szczególnych miejscach pamięci.

4

Rzeźba i architektura parkowa amerykańskich pól bitewnych : historia, stan obecny i problemy konserwacji

75%

Zwiech T.

Ochrona Zabytków

|

1994

|

issue 2

197-201

EN

The preservation history of American Civil War battlefields (1861-1865) is, in the sense of preservation philosophy, a phenomenon without precedent. It would be hard to find preservation examples of cultural or natural properties, which have had an equally complicated origin, motivation, history and elevated level of social involvement. The process started very early, sometimes right after the battle was finished. Preservation of the battlefields usually found its beginning in the need to bury dead soldiers and in the case of many battlefields the nucleus of their preservation was a cemetery (Fort Donelson, Shiloh, Antietam, Fredericksburg, Gettysburg, Manassas, Stones River). Following the burial of soldiers, examples of organized tourism occurred such as a refreshment stand set up by a Virginia veteran beside Fort Stedman in Petersburg in 1865, or a battlefield guidebook outlining a 20-mile horseback tour published in 1866, also in Petersburg. The next stage was usually the creation of numerous associations comprised of Civil War veterans and members of local communities in order to commemorate particular battles. These commemorations typically occurred in the form of marking places of more important events on previously purchased land. The associations were often formed during war reunions, as was the case in Pea Ridge and Chickamauga & Chattanooga. The appearance of the battlefields at that time, which were very well preserved in most cases, is astonishingly similar to the arrangements used in English landscape gardens of the early part of the 18th century. In both cases there are extensive open areas, inward and outward views focused on sculptures and structures of antique character, carefully laid out and screened with naturalistic groves and woods. Large ponds and rivers, very frequent in English landscape gardens but rather uncommon on battlefields, make the most important difference. However, true analogies between those two kinds of spatial arrangement lies much deeper than in a level of park layout. First of all, there are the same Anglo-Saxon cultural roots of both societies. Esthetic rules of park design established on the British Isles at the turn of 17th and 18th century arrived in America with the colonials long before the Declaration of Independence, not to mention the Civil War. Favourable natural conditions helped implement these esthetic rules and eventually have them recognized as a firm element of American tradition. In August 1933, the Government Reorganization Act was implemented and most historic parks and monuments administred by various federal agencies were turned over to the National Park Service. With the new administration there were new preservation methods, among them the reconstruction of the battlefields’ historic image. Although post-war, the monuments, statues and markers went through that historic landscape restoration unscathed, probably thanks to the famous American pragmatism which once again managed to fight absurdity of purism. By saving monuments, statues and markers a respect was shown to their builders whose feelings were imprinted on their works. That respect could be called a preservation of the social and ideological aspects of the battlefield landscape. The example of American battlefields preservation deserves some attention by Polish landscape architects and historic preservationists at least for two reasons. First, there is the need to work out a program of preservation for Polish cultural landscapes in relation to the ammendment to the law on historic preservation issued in July 1990. A document: „Rules of the Preservation of Cultural Landscapes”, being currently produced in the Center for the Preservation of Historic Landscapes, could serve such purposes. The other reason are increased interests in the preservation of historic battlefields, still growing in the world and in Poland.

5

Panorama powstańcza. Muzealny pomnik polskości Śląska, który nigdy nie powstał

75%

Tombarkiewicz W.

Muzealnictwo

|

2023

|

vol. 64

22-29

PL

W 1958 r. władze województwa katowickiego podjęły inicjatywę utworzenia, z okazji 40-lecia powstań śląskich, Panoramy Śląskiej, instytucji łączącej muzeum powstańczych pamiątek, malarską panoramę bitwy o Górę Świętej Anny i pierwsze w Polsce kino panoramiczne. Plany zakładały powstanie placówki muzealno-edukacyjnej pod wieloma względami pionierskiej, nie tylko w skali Polski. Ponieważ niezrealizowana ostatecznie infrastruktura pamięci nie została dotychczas szerzej omówiona w literaturze, pierwsza część artykułu przybliża przebieg prac organizacyjnych, fazy kształtowania się projektu i przyczyny zarzucenia pomysłu. Informacji dostarczyły materiały przechowywane w Archiwum Państwowym w Katowicach oraz notatki prasowe. Planowane upamiętnienie zaprezentowano w kontekście rozwoju technologii kina panoramicznego oraz jej zastosowania w praktyce muzealniczej, wskazano jego miejsce w dziejach starań o utworzenie stałej ekspozycji pamiątek powstań śląskich w województwie katowickim oraz źródła decyzji pomysłodawców o sięgnięciu po gatunek panoramy malarskiej, w omawianym okresie postrzegany jako archaiczny.

6

Plastyczne formy manifestacji trybalizmu na przykładzie pomnika ofiar katastrofy pod Smoleńskiem

75%

Bednarczuk A.

Dyskurs & Dialog

|

2021

|

issue (2) 8

27-43

EN

The article discusses the role of monuments as symbolic forms of contemporary tribal communities. On the example of a monument dedicated to the memory of the victims of the tragedy near Smolensk it was noted that in the absence of a dominant symbolic order in the public space, contemporary Polish tribes do not create their own competitive symbolic forms.

PL

W artykule została omówiona rola pomników jako form symbolicznych współczesnych społeczności o charakterze plemiennym. Na przykładzie pomnika poświęconego pamięci ofiar tragedii pod Smoleńskiem zauważono, że wobec braku w przestrzeni publicznej dominującego ładu symbolicznego, współczesne polskie plemiona nie tworzą własnych, konkurencyjnych form symbolicznych.

7

Generał armii Iwan Czerniachowski – bohater czy zbrodniarz wojenny?

71%

Łach W. B.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2019

|

issue 103

155-171

EN

Career of the general of the army of Ivan Czerniachowski, who was one of the youngest generals in military history, was quite brilliant. In connection with his person, many questions arise. Was he a hero or a criminal? Why did his monument at Pieniężno evoke such emotions? On April 24, 1944, Ivan Czerniachowski was appointed commander of the Third Belarusian Front. He commanded the Vilnius and Kaunas operation. However, for us, Ivan Czerniachowski is not a positive figure, because he led to the arrest of the command and soldiers of the Home Army in the Vilnius region. Although the operation was managed by the NKVD, the role of Czerniachowski in this story is clearly negative. In January 1945, the Third Belarusian Front took part in the East Prussian operation and broke up the German defense in the northern part of Prussia. The Third Belarussian Front, which was commanded by Czerniachowski, was given the task of liquidating the surrounded German armies. On February 18, Czerniachowski went on an inspection, despite many warnings about the shooting of the road. He ordered the driver to go in the direction of Pieniężno. The General was killed by a wounded artillery. After the Second World War, many residents of Vilnius region arrived in Warmia. Among them were soldiers of the Home Army, who perfectly remembered the role of Czerniachowski in the disarmament and arrest of Polish officers and soldiers in Vilnius. In 1971 a monument was erected commemorating the death of a general in Pieniężno at the intersection of roads. Until 1990, local party authorities organized rallies and folding flowers several times a year. In January 2014, the city council in Pieniężno decided to demolish the monument.

PL

Kariera generała armii Iwana Czerniachowskiego, który był jednym z najmłodszych generałów w historii wojskowości, była dość błyskotliwa. W związku z jego osobą rodzi się wiele pytań. Czy był on bohaterem czy zbrodniarzem wojennym? Dlaczego jego pomnik pod Pieniężnem wywołał aż takie emocje?. W dniu 24 kwietnia 1944 r. Iwan Czerniachowski został mianowany dowódcą 3 Frontu Białoruskiego. Dowodził operacją wileńską i kowieńską. Jednak dla nas nie jest on postacią pozytywną, ponieważ doprowadził do aresztowania dowództwa i żołnierzy Armii Krajowej na Wileńszczyźnie. Co prawda operacją kierowała NKWD, jednak rola Czerniachowskiego jest w tej historii jednoznacznie negatywna. W styczniu 1945 r. 3 Front Białoruski brał udział w operacji wschodniopruskiej i przełamał niemiecką obronę w północnej części Prus. Trzeci Front Białoruski, który był dowodzony przez Czerniachowskiego, otrzymał zadanie likwidacji otoczonych armii niemieckich. Dnia 18 lutego Czerniachowski udał się na inspekcję, mimo wielu ostrzeżeń o ostrzale drogi. Nakazał kierowcy jechać w kierunku Pieniężna. Generał zginął raniony odłamkiem artyleryjskim. Po II wojnie światowej na Warmię przybyło wielu mieszkańców Wileńszczyzny. Byli wśród nich żołnierze Armii Krajowej, którzy doskonale pamiętali rolę Czerniachowskiego w rozbrojeniu i aresztowaniu polskich oficerów i żołnierzy w Wilnie. W 1971 r. postawiony został pomnik upamiętniający śmierć generała w Pieniężnie na skrzyżowaniu dróg. Do roku 1990 miejscowe władze partyjne organizowały wiece i składanie kwiatów kilka razy w roku. W styczniu 2014 r. rada miejska w Pieniężnie zdecydowała o rozbiórce obelisku.

8

The Stone Flower in Pannonia: Collective Trauma, Memory, and War

63%

Zanki J.

Art Inquiry. Recherches sur les arts

|

2013

|

vol. XV (XXIV)

107-123

EN

This paper is an attempt to analyse the relationship between commemorative celebrations and problems of social remembrance, taking as examples the Stone Flower monument of Bogdan Bogdanović and the Memorial Museum permanent exhibition, both situated in Jasenovac Memorial site in Croatia, on the Bosnian border. Jasenovac Concentration Camp was organized in 1941 by the Fascist government of The Independent State of Croatia. It was open until 1945, and in accordance with racist regulations, it operated as a place of killing and torturing Serbs, Roma people, Jews and anti-fascist Croats. The data gathered show numbers of more than 80,000 victims, predominantly Serbs. After liberation and the establishment of The Socialist Federal Republic of Yugoslavia, the question of a memorial centre at the camp location stimulated debate on traumatic historical relations between the two largest nations in Yugoslavia, Serbia and Croatia. Bogdan Bogdanović's monument was erected in 1966 and the Jasenovac Memorial Museum was opened in 1968. Very soon after, the monument became a symbol of reconciliation, not just for the camp victims but for their descendants, as well as for advocates of the former Quisling state. The Memorial Museum exhibition was changed several times, under the pressure and influence of the ruling political ideologies. Today’s exhibition, opened in 2006 created controversy especially for its multimedia representation form. During my research on various forms of remembering and symbolic perception of the place itself I have conducted several interviews with Leonida Kovač, the art historian and author of the Memorial Museum’s permanent exhibition, as well as with members of the Anti-Fascist movement and members of Serbian and Jewish communities. I have also used Lelow’s Jewish community centre in Poland as a reference point in my comparative fieldwork. This community was wiped out during the Holocaust and the post-war Socialist period. Its history and culture can be compared to that of the Serbian community in Croatia. Both communities shared a complex space, impossible to define by national or generalized historical narrative.

PL

Artykuł jest próbą zanalizowania zależności między upamiętnianiem traumatycznych wydarzeń a czczeniem pamięci narodowej; analizowane przykłady to projekt pomnika Bogdana Bogdanovica Kamienny Kwiat i stała ekspozycja wystawiennicza w Muzeum Pamięci w Jasenovac w Chorwacji, graniczącym z Bośnią. Obóz zagłady w Jasenovac został założony w 1941 roku przez zdominowany wówczas przez faszystów rząd niezależnej Chorwacji. Do roku 1945 było to miejsce zagłady i tortur Serbów, Żydów, Chorwatów oraz innych mniejszości sprzeciwiających się faszystowskiemu reżimowi. Według danych obozu, w Jasenovac zginęło ponad 80 000 osób, w tym głównie Serbów. Po wojnie, w powstałej na tych terenach Socjalistycznej Federalnej Republice Jugosławii, w związku z próbą utworzenia centrum miejsca pamięci narodowej na terenie obozu, wybuchła debata dotycząca problemu traumatycznych stosunków między Serbią i Chorwacją. Pomnik Bogdana Bogdanovica został wzniesiony w 1966 roku a Muzeum Pamięci w Jasenovac otwarto w 1968. Wkrótce miejsce to stało się symbolem rekoncyliacji nie tylko dla ofiar obozu, ale również ich rodzin. Wystawa w muzeum była wielokrotnie zmieniana pod presją i wpływami zmieniających się rządów i ustrojów politycznych. Obecna ekspozycja od jej otwarcia w 2006 roku wciąż wzbudza kontrowersje dotyczące prezentacji czy reprezentacji multimedialnej. Podczas moich badań dotyczących form upamiętniania i symboliki miejsc pamięci, przeprowadziłem wywiady z Leonidą Kovač, historykiem sztuki i autorką wystawy stałej w Muzeum Pamięci w Jasenovac, członkami zgrupowania antyfaszystowskiego, oraz z przedstawicielami społeczności Serbów i Żydów. W celach porównawczych nawiązuję również do przykładu nekropoli żydowskiej w Lelowie w Polsce. Lokalna wspólnota z Lelowa w większości wywieziona lub wymordowana w czasie wojny była celem prześladowań również w okresie powojennym. Trudnej do zdefiniowania prze-strzeni społeczności żydowskiej w Polsce czy Serbów w Chorwacji nie da się zaprezentować próbami uogólniania historii i budowania na tej podstawie monolitycznych narracji.

9

Nieudane próby zbudowania w latach II RP Pomnika Dziękczynnego za odparcie najazdu bolszewickiego na Płock

63%

Gołębiewski G.

Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego

|

2023

|

issue 3(276)

24-43

EN

Immediately after the end of the fighting for Płock in August 1920, Fr. Józef Strojnowski proposed to build in Płock a religious Monument of Thanksgiving for driving the Bolsheviks out of the city. The idea was not implemented, similarly to other initiatives to erect the monument.

PL

Bezpośrednio po zakończeniu walk o Płock w sierpniu 1920 r. ks. Józef Strojnowski zaproponował zbudowanie w Płocku religijnego Pomnika Dziękczynnego za wyparcie bolszewików z miasta. Pomysł nie został zrealizowany, podobnie jak inne inicjatywy wzniesienia pomnika.

10

Lokomotywy i wagoniki górnicze jako pamiątki historii oraz atrakcje turystyczne

63%

Świtała-Trybek D.

Turystyka Kulturowa

|

2014

|

issue 8

33-50

EN

The subject of the article are mining locomotives and carriages which nowadays can be found in many urban spaces connected with the functioning of mining plants. The author – on the basis of the field exploration in Dolny and Górny Śląsk – discusses their localization (she distinguishes a few characteristic places of their existence) and their genesis, as well as forms and appearance of the objects, at the same time focusing on the functions they have now.

PL

Celem publikacji są lokomotywy i wagoniki górnicze, które współcześnie można spotkać w wielu przestrzeniach miejskich związanych z funkcjonowaniem zakładów wydobywczych. Autorka na podstawie penetracji terenowej na Dolnym i Górnym Śląsku omawia ich lokalizację (wyróżnia kilka charakterystycznych miejsc występowania) oraz genezę powstania, także formy i wygląd tychże obiektów, jednocześnie akcentując funkcje, jakie współcześnie one pełnią. Wagoniki i lokomotywy górnicze – traktowane jako autentyczne elementy dziedzictwa kulturowego – można zakwalifikować jako atrakcje turystyczne w różnych formach turystyki kulturowej.

11

U stóp pomników. Kantaty okolicznościowe ku czci Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego

63%

Sokalska M.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2020

|

issue 10 (13)

151-169

EN

Pomniki ku czci wieszczów i dedykowane im kantaty łączy wspólnotowy wymiar kultu, którego są przejawem. Fundowane od połowy XIX wieku pomniki Mickiewicza i Słowackiego pozwalają zauważyć szczególną różnicę w postrzeganiu obu twórców. Pierwszy od początku postaciowany jest jako wieszcz-prorok, drugi dopiero z czasem (pod koniec XX wieku) otrzymuje takie atrybuty. Podobne zjawisko zauważyć można w librettach kantat komponowanych i wykonywanych częstokroć z okazji odsłonięcia pomników dedykowanych wieszczom. Kantaty ku czci Mickiewicza są ilościowo obfitsze i dokładniej określają jego status jako wieszcza. Słowacki z kolei w większym stopniu opiewany jest w tym gatunku jako poeta, mistrz słowa.

PL

Monuments erected in honour of poets and cantatas dedicated to them are connected by the community dimension of the cult which they manifest. In the monuments erected from the mid-nineteenth century and onwards to commemorate Mickiewicz and Słowacki, we can observe a particular difference in the perception of both poets. The first is presented as a poet-prophet from the very beginning, the second receives such attributes only with time (at the end of the twentieth century). A similar phenomenon can be seen in cantatas’ libretti often composed and performed on the occasion of the unveiling of the monuments dedicated to the bards. Compositions in honour of Mickiewicz are quantitatively more numerous and more accurately define his status as a poetprophet, whereas Słowacki is deified in this genre rather as a poet, master of words.

12

Memorial Places in the Urban Space of Warsaw. Monument of General Emil August Fieldorf “Nil” in Warsaw's District Praga South

63%

Kościńska J.

Konteksty Społeczne

|

2018

|

vol. 6

|

issue 1

EN

The analysis of social functioning of monuments in urban space is at the core of memory studies. Alexander Wallis (1971) claimed that monuments express moral, political, and intellectual values of smaller and larger communities. Sociologists argue the public feels obliged to remember that they received something that was not their merit. The willingness to repay takes the form of memory and active remembrance; it is often spatialized in material forms as monuments. In this paper, the case-study of the monument of general Emil August Fieldorf “Nil” in Warsaw’s district Praga South is presented. The aim of the article is to understand social functioning of memorial places in the urban space of Warsaw. It includes the following research problems: how the place of memory functions in a society, what is the social perception of the symbolism of the site of memory and what is the relation of a given place of memory to other representations of general Fieldorf. The study was carried out in 2014 using three methods: participant observation, analysis of existing data and in-depth interviews. The results of the study show that monuments are treated as a tool necessary to maintain the memory of important historical figures and events. There are also strong group expectations and requirements for the symbolism of memorial sites. In summary, it is worth considering which characters and events in public perception deserve commemoration in public space.

PL

Analiza funkcjonowania pomników w przestrzeni miejskiej jest jednym z elementów studiów nad pamięcią zbiorową. Według Aleksandra Wallisa (1971) pomniki wyrażają moralne, polityczne, intelektualne wartości mniejszych i większych zbiorowości. Społeczeństwo czuje się zobowiązane, by pamiętać, że otrzymało coś, co nie było jego zasługą. Chęć odwdzięczenia się przybiera formę pamięci i aktywnego pamiętania; wyraża się w materialnych formach, jakimi są pomniki. W artykule przedstawione zostaje studium przypadku pomnika generała Emila Augusta Fieldorfa „Nila” na warszawskiej Pradze-Południe. Sformułowane zostały następujące problemy badawcze: w jaki sposób miejsce pamięci funkcjonuje w społeczeństwie, jaki jest społeczny odbiór symboliki miejsca pamięci oraz jaka jest relacja danego miejsca pamięci do innych miejsc? Badanie realizowane było w 2014 roku za pomocą trzech metod: obserwacji uczestniczącej, analizy danych zastanych oraz wywiadów pogłębionych. Wyniki badania pokazują, że pomniki traktowane są jako narzędzie konieczne do podtrzymania pamięci o ważnych postaciach i wydarzeniach historycznych. Istnieją również silne grupowe oczekiwania i wymagania wobec symboliki miejsc pamięci. Podsumowując, warto się zastanowić. jakie postaci i wydarzenia w społecznym odbiorze zasługują na upamiętnienie w przestrzeni publicznej.

13

Transit Monumental – The way of Independence. Aesthetics in the identity projects of late modernity

63%

Szczepanek T.

Art Inquiry. Recherches sur les arts

|

2017

|

vol. XIX (XXVIII)

131-140

EN

The paper presents the performative project by the K.A.U. collective and Małgorzata Wdowik, Transit Monumental – The Way of Independence, as an example of the late modern use of artistic fiction in order to examine existing social relationships and to expand the subject competences of the potential participants/recipients of the project. The author aims to build a philosophical context around this work and establish its connections with the tradition of the modernist avant-garde. In order to accomplish this task, he uses the conceptual tools provided by such thinkers as Anthony Giddens, Nicolas Bourriaud, Jacques Rancière and Paul Ricoeur.

PL

W niniejszym artykule autor stara się przedstawić projekt kolektywu K.A.U. i Małgorzaty Wdowik Transit Monumental – Droga niepodległości jako przykłady późnonowoczesnego wykorzystania fikcji artystycznej w celu zbadania istniejących stosunków społecznych, a także dokonania pewnych zmian zorientowanych na zwiększenie kompetencji podmiotowych uczestników-odbiorców projektu. Celem badania jest również nabudowanie kontekstu filozoficznego wokół dzieła oraz wykazanie jego powiązań z tradycjami modernistycznej awangardy. Wykorzystane przy tym zostaną koncepcje Anthony'ego Giddensa, Nicolasa Bourriauda, Jacquesa Rancière'a oraz Paula Ricoeura.

14

Memorial site as space of engagement. Ideological and artistic concept of the museum and memorial in Sobibór

63%

Błotnicka-Mazur E.

Muzealnictwo

|

2021

|

issue 62

73-83

PL

Artykuł dotyczy realizacji nowej koncepcji ideowo-artystycznej Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady, wyłonionej w konkursie z 2013 roku. Autorka analizuje zwycięski projekt obejmujący oprócz opracowania przestrzennego terenów poobozowych także budowę obiektu muzealnego – ten etap został już zrealizowany, budynek udostępniono w 2020 roku. Autorka proponuje używanie pojęcia „przestrzeń zaangażowania”, jako najlepiej charakteryzującego miejsca pamięci powstające na terenach dawnych nazistowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady ludności pochodzenia żydowskiego. Jako punkt wyjścia przywołane zostają wcześniejsze przykłady upamiętniania takich miejsc, począwszy od pierwszych pomników z lat 40. XX w., poprzez niezwykle istotny w procesie redefinicji pomnika konkurs na Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu w Birkenau z 1957 roku. Nagrodzony – choć niezrealizowany z powodu protestów byłych więźniów Auschwitz – projekt Pomnika-Drogi Oskara Hansena i zespołu stał się odtąd punktem odniesienia dla kolejnych koncepcji. W relacji do pojęcia kontr-pomnika (counter-monument) Jamesa E. Younga zostaje także wspomniane założenie memorialne na terenie byłego obozu zagłady w Bełżcu z 2004 roku. Głównym przedmiotem analiz artykułu jest jednak refleksja nad środkami, dzięki którym aktualnie organizowane Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze – w tym stała ekspozycja w nowo wybudowanym obiekcie muzealnym – stają się „przestrzenią zaangażowania” dla współczesnych odbiorców na różnych poziomach percepcji ich wielozmysłowej aktywności nieodzownej w procesie pamiętania.

EN

The implementation of the new ideological and artistic concept of the Museum and Memorial in Sobibór on the site of the former Nazi German death camp selected in the 2013 competition is discussed. The winning design is analysed; apart from the arranging of the area of the former camp, it also envisaged raising of a museum, the latter stage already completed with the building opened to the public in 2020. The concept of 'space of engagement' is proposed by the Author as best characterising a memorial site created on the premises of the former Nazi concentration camps and death camps for the people of Jewish descent. As a departure point, earlier examples of commemorating similar sites are recalled, beginning with the early monuments from the 1940s, through the 1957 competition for the International Monument to the Victims of the Auschwitz-Birkenau Camp, the latter of major impact on the process of the redefinition of monuments. The then awarded design of the The Road Monument by Oskar Hansen and his team, however unimplemented owing to the protest of former Auschwitz prisoners, became from that time onwards a benchmark for subsequent concepts. Also the mentioned memorial design on the area of the former Belzec extermination camp from 2004 is related to James E. Young’s concept of a counter-monument. The main subject of the paper’s analysis is, however, the reflection on means thanks to which the currently mounted Museum and Memorial in Sobibór, including the permanent display at the newly-raised Museum, become 'space of engagement' for contemporary public on different perception levels of their multi-sensual activity essential in the process of remembrance.

15

Transformations of the cultural landscape of Donbas during the armed conflict 2015–2017

54%

Slyvka R., Slyvka L., Atamaniuk Y.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2017

|

vol. 6

305-326

PL

Głównym celem artykułu jest pokazanie różnych trajektorii krajobrazu kulturowego w kontrolowanych i niekontrolowanych częściach rozdartego wojną Donbasu. Krajobraz kulturowy Ukrainy znacznie się zmienił w XX w. Główne czynniki tych przemian mają charakter ideologiczny, wojskowy i geopolityczny. Podporządkowana pozycja Ukrainy w ZSRR pozwoliła przywódcom komunistycznym na egzekwowanie sowietyzacji krajobrazu kulturowego. Polityka ta była szczególnie widoczna w wielkim przemysłowym regionie Donbasu. Osiągnięcia niepodległości przez Ukrainę i demokratyzacja życia publicznego w kraju doprowadziły do transformacji/zachowania krajobrazu kulturowego, który odpowiadał kulturze politycznej poszczególnych regionów. Wojna w Donbasie stała się katalizatorem procesów tworzenia różnych typów krajobrazu kulturowego po różnych stronach linii styczności. Polityka tworzenia krajobrazu kulturowego stała się narzędziem politycznej socjalizacji i mobilizacji ludności. Proces ten nie jest kompletny i może przyczynić się do krystalizacji nowych subregionalnych tożsamości w różnych częściach współczesnego Donbasu.

EN

The main objective of the article – to show the different trajectories of the cultural landscape in controlled and uncontrolled parts of the war-torn Donbas. The cultural landscape of Ukraine significantly changed during the twentieth century. The main factors of these transformations were ideological, military and geopolitical. The sub-ordinate position of Ukraine within the USSR allowed communist leaders to enforce sovietisation of the cultural landscape. This policy was especially noticeable in the great industrial region of Donbas. Achievements of independence by Ukraine and democratization of country' public life have led to transformation/conservation of the cultural landscape, which corresponded with political culture of individual regions. The war in the Donbas has become a catalyst for the processes of creating different types of cultural landscape on the different sides of the contact line. The policy of creating a cultural landscape has become an instrument of political socialization and mobilization of the population. This process is not complete, and can contribute to the crystallization of new subregional identities on different parts of contemporary Donbas.

16

Las relaciones entre España e Inglaterra en el inicio de la Guerra los Siete Años. Las incidencias marítimas (1756-1761)

51%

Fàbregas Roig J.

Roczniki Humanistyczne

|

2018

|

vol. 66

|

issue 2: Historia

85-111

EN

In 1756, France and England began a dispute that lasted until 1763: the Seven Years’ War. Although officially, between 1756 and 1761, the Spanish and English monarchies were not in conflict, the English corsairs, despite numerous claims, continued to inflict demage on the Spanish interests. In the presented study the author presents the incidents that took place between the two countries on the seas and land. At the same time, the proceedings of the Spanish administration are described as an indication of the ways of gaining the reparations for the suffered damages and the English response to it.

ES

En 1756, Francia e Inglaterra daban comienzo a una contienda que se prolongaría hasta 1763: la Guerra de los Siete Años. Aunque oficialmente, entre 1756 y 1761, las monarquías hispánica e inglesa no estaban en conflicto, los corsarios ingleses –pese a las numerosas reclamaciones–, no dejaron de perjudicar los intereses españoles. En este estudio exponemos las incidencias ocurridas entre ambos estados, tanto en el mar como en las costas; igualmente se detalla el procedimiento que seguía la administración española para exigir la reparación de los agravios y la respuesta que ofrecía Inglaterra.

PL

W 1756 r. Francja i Anglia rozpoczęły spór, trwający do 1763 r., określany mianem wojny siedmioletniej. Choć oficjalnie, między rokiem 1756 a 1761, monarchie hiszpańska i angielska nie były w konflikcie, angielscy korsarze, pomimo licznych zapewnień, nadal zagrażali hiszpańskim interesom. W niniejszym opracowaniu autor przedstawia incydenty, do których doszło pomiędzy oboma krajami na morzach i lądzie. Jednocześnie zostało opisane postępowanie hiszpańskiej administracji dążącej do uzyskania odszkodowań za poniesione szkody, a także angielską odpowiedź na te działania.

17

Dyskursy (nie)pamięci w przestrzeni miasta

51%

Krzyżanowska N.

Studia Socjologiczne

|

2016

|

issue 1(220)

127-154

PL

W artykule chciałabym zastanowić się nad tym, czy są możliwe (i jak) we współczesnej przestrzeni miejskiej wizualizacje znaków (nie)pamięci. Zagadnienie to zostanie omówione w świetle socjologicznej refleksji nad znaczeniem przestrzeni i miasta oraz na przykładzie szkicu ewolucji pomników: od tradycyjnie rozumianych, wznoszonych w przestrzeni publicznej po to, by upamiętnić jakieś wydarzenia lub wybitną, ważną dla zbiorowości osobę ku antypomnikom/antymonumentom jako współczesnej, krytycznej reakcji artystów na to, czym jest historia, pamięć zbiorowa, ze szczególnym uwzględnieniem tego, co z nich wypierane. Jako przykład możliwej, wielorakiej interpretacji antypomników w przestrzeni miejskiej analizie poddana zostanie idea upamiętnienia realizowana przez Guntera Demniga zatytułowana „Stolpersteine”.

EN

The article discusses the possibilities of deploying multi-semiotic tools of (non) remembrance in contemporary urban spaces. The challenges of such deployment are discussed in the context of sociological and social-theoretical reflection on the urban human condition and the urban space as well as on the role of monuments in traditional pathways of urban remembering. Departing from the latter, I argue for new forms of commemoration and remembrance, especially via the so-called counter-monuments that constitute contemporary artists’ discursive response towards hegemonic narratives and practices of memory-making. As an example of countermonumental remembrance in contemporary urban spaces, I analyse Gunter Demnig’s famous Stolpersteine (stumbling-block) installations. Commemorating the Holocaust and placed across several major European cities, the Stolpersteine constitute a very prominent example of counter-monuments that both undermine the long lasting narrations of the urban history as well as propose new, ‘lived’ as well as dialogic format of dealing with the urban’s problematic pasts.

18

First Lithuanian Museum – Baublys in Dionizas Poška’s Garden

51%

Katinaitė D.

Opuscula Musealia

|

2020

|

vol. 27

117-130

EN

This article discusses Baublys – a nineteenth-century garden pavilion in Lithuania, Samogitia, established in the trunk of an oak tree by Lithuanian boyar and writer Dionizas Poška. Because of its ambiguity, Baublys has attracted considerable scholarly attention and, for the same reason, remains forgotten, generating a relatively small number of texts. Although interpretations vary, the place of Baublys in Lithuanian culture is still unclear. What is it? Is it a regional curiosity or a proto-museum? This article looks at Baublys through its function and aims at demonstrating that Baublys is not only a proto-museum, but also a prototype of today’s interactive museum, containing the analogues of modern practices of museology: interactivity, communicational features and performativity. My methodology is constructed invoking the conceptual metaphor of the mask and referring to the theories of Hans Belting and Mikhail Bakhtin. According to the Bakhtinian dialogic imagination and literary concepts of the epic and the novel, the analogy of the mask and the monument is used. The research question is what Baublys does as a mask during Poška’s lifetime and what it does as a monument today. How did its semantics and agency change after “becoming” a monument? The article shows that for Poška Baublys is a theatre of historical and personal memory, activated by structure, a set of finds, analogues (Sibile Temple, other garden pavilions) and performance. An empty Baublys is a monument – a reference to the past, which lacks the collection of the museum – Poška’s finds. Baublys is not only a museum, but might be perceived as a monument to museums, even a monument to the idea of a museum.

19

Nagrobek Stanisława Staszica a polityka wizerunkowa Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk

51%

Getka-Kenig M.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2021

|

vol. 66

|

issue 3

31–49

EN

The article is devoted to the artistic setting of Stanisław Staszic’s (1755–1826) burial place, for which his main heir, the Warsaw Royal Society of the Friends of Sciences (TKWPN), was responsible. The inspiration to raise this topic was the discovery of two previously unknown Jakub Tatarkiewicz’s designs of Staszic’s unrealized neoclassical tombstone in the collections of the Central Archives of Historical Records in Warsaw (AGAD). However, the projects were never commissioned by TKWPN but were the sculptor’s proposal. By analysing the relationship between these artistic projects and the initiatives concerning Staszic’s tomb which stemmed directly from the Society (a big raw stone as memorial), the article highlights the problem of TKWPN’s participation in creating the posthumous cult of its long-time president and most important benefactor. The TKWPN’s seemingly paradoxical reluctance to glorify Staszic by means of traditional (artistic) forms of commemoration can be interpreted as a logical action calculated to benefit the Society’s image. Therefore, focusing on this single aspect of the posthumous cult of Staszic, directly related to the TKWPN, this article refers to the image-building policy of this institution, and thus to the ways of building its social status. At the same time, it tackles the issue of the prestige of science and scientific patronage as a new (from the early 19th-century perspective) form of public merit.

20

Statuy pod gilotynę

51%

Darmas M.

Stan Rzeczy

|

2020

|

issue 2(19) Pomniki

241-260

PL

Tekst jest wieloaspektową analizą – ekonomiczną, symboliczną i ideologiczną – dewastacji pomników białych postaci historycznych, jak Józefina de Beauharnais czy Victor Schœlcher, do których doszło latem 2020 roku we francuskich departamentach zamorskich. Przemoc, rasizm, logika skruchy, elementy rewolucyjne wskazują na istotny kryzys V Republiki i – być może – zapowiedź nowego ładu. W tekście pojawia się również hipoteza, że akty wandalizmu wpisują się w ogólnoświatową tendencję odrzucania przeszłości kolonialnej.

EN

This text is a multi-faceted analysis – economic, symbolic, and ideological – of the destruction of monuments commemorating white historical figures such as Josephine de Beauharnais and Victor Schœlcher in the summer of 2020 in French overseas departments. Violence, racism, the logics of repentance, and revolutionary elements indicate the existence of a significant crisis in the Fifth Republic and, perhaps, announce a new order. The text also contains the hypothesis that acts of vandalism are part of the global tendency to reject the colonial past.

Refine search results

Miejsce pamięci jako przestrzeń zaangażowania. Koncepcja ideowo-artystyczna muzeum i miejsca pamięci w Sobiborze

PRZESTĘPSTWO ZNIEWAŻENIA MIEJSCA PAMIĘCI ORAZ KRADZIEŻY DOBRA O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA KULTURY. UWAGI NA TLE WYROKU SĄDU REJONOWEGO W OŚWIĘCIMIU Z 17 STYCZNIA 2018 R. ORAZ SĄDU OKRĘGOWEGO W KRAKOWIE Z 27 GRUDNIA 2017 R.

Recenzja książki: Piotr Rygus, Aleksandra Goniewicz, Czarna pamięć – górnicze miejsca pamięci, Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego, Katowice 2020, 166 s.

Rzeźba i architektura parkowa amerykańskich pól bitewnych : historia, stan obecny i problemy konserwacji

Panorama powstańcza. Muzealny pomnik polskości Śląska, który nigdy nie powstał

Plastyczne formy manifestacji trybalizmu na przykładzie pomnika ofiar katastrofy pod Smoleńskiem

Generał armii Iwan Czerniachowski – bohater czy zbrodniarz wojenny?

The Stone Flower in Pannonia: Collective Trauma, Memory, and War

Nieudane próby zbudowania w latach II RP Pomnika Dziękczynnego za odparcie najazdu bolszewickiego na Płock

Lokomotywy i wagoniki górnicze jako pamiątki historii oraz atrakcje turystyczne

U stóp pomników. Kantaty okolicznościowe ku czci Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego

Memorial Places in the Urban Space of Warsaw. Monument of General Emil August Fieldorf “Nil” in Warsaw's District Praga South

Transit Monumental – The way of Independence. Aesthetics in the identity projects of late modernity

Memorial site as space of engagement. Ideological and artistic concept of the museum and memorial in Sobibór

Transformations of the cultural landscape of Donbas during the armed conflict 2015–2017

Las relaciones entre España e Inglaterra en el inicio de la Guerra los Siete Años. Las incidencias marítimas (1756-1761)

Dyskursy (nie)pamięci w przestrzeni miasta

First Lithuanian Museum – Baublys in Dionizas Poška’s Garden

Nagrobek Stanisława Staszica a polityka wizerunkowa Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk

Statuy pod gilotynę