Search results

1

Śladami Gustawa Manteuffla. Archiwum powiatu piltyńskiego w Rydze

100%

Dybaś B.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2013

|

issue 20

55-62

EN

The 450th anniversary of the union of Livonia with Poland and Lithuania, which was celebrated in 2011, was a good opportunity to recall that the Livonian territories being a part of Poland, were not an adminitrative unity; these were different units of different status. This is pictured in created at that territory source material and preserved archives. This text is devoted the archives of Piltene district (Districtus Regii Piltensis), that of the late 16th c. to 1795, was in connection with the Polish-Lithuanian Commonwealth, but which history is relatively unknown. History of the Piltene district is an interesting picture of internal relations within the Polish-Lithuanian state. Similarly, history of the archive, which was the first time in Polish historical literature described by Gustav Manteuffel in 1884, is an interesting example of the fate of archival collections in the Central Europe over the past two centuries. Than it turned out in the 80s of 20th century that this archive is largely preserved in the Latvian State Historical Archives in Riga. The considerations in this article refer to the query performed in the archives of the Piltene district in connection with the preparation of monograph of the Piltene dietine (sejmik) from the years 1617-1717 that was published in 2004.

2

Śladami Gustawa Manteuffla. Archiwum powiatu piltyńskiego w Rydze

100%

Dybaś B.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2013

|

issue 20

55-62

PL

Obchodzony w 2011 r. jubileusz 450. lecia związków Inflant z Polską i Litwą jest dobrą okazją do przypomnienia, że terytoria inflanckie, także w składzie Rzeczypospolitej, nie były ustrojową jednością, że składały się na nie różne obszary o różnym statusie. Przekładało się to na wytwarzany na tych obszarach materiał źródłowy i zachowane archiwa. Niniejszy tekst poświęcony jest archiwum powiatu piltyńskiego, terytorium, które od schyłku XVI w. do 1795 r. pozostawało w związku z polsko–litewską Rzeczpospolitą, ale którego dzieje są stosunkowo mało znane. Dzieje powiatu piltyńskiego w sposób interesujący ilustrują charakter istniejących wewnętrznych powiązań w ramach państwa polsko–litewskiego. Dzieje jego archiwum, które zostało po raz pierwszy w polskiej literaturze historycznej opisane przez Gustawa Manteuffla w 1884 roku i które – jak się okazało w latach 80. XX w. – jest w dużym stopniu zachowane w Łotewskim Państwowym Archiwum Historycznym w Rydze, są z kolei ciekawym przykładem losów zbiorów archiwalnych w Europie Środkowej na przestrzeni ostatnich dwu stuleci. Rozważania w niniejszym artykule odwołują się do kwerendy przeprowadzonej w archiwum powiatu piltyńskiego w związku z przygotowaniem przez autora wydanej w 2004 r. monografii sejmiku piltyńskiego z lat 1617–1717.

EN

The 450th anniversary of the union of Livonia with Poland and Lithuania, which was celebrated in 2011, was a good opportunity to recall that the Livonian territories being a part of Poland, were not an adminitrative unity; these were different units of different status. This is pictured in created at that territory source material and preserved archives. This text is devoted the archives of Piltene district (Districtus Regii Piltensis), that of the late 16th c. to 1795, was in connection with the Polish-Lithuanian Commonwealth, but which history is relatively unknown. History of the Piltene district is an interesting picture of internal relations within the Polish-Lithuanian state. Similarly, history of the archive, which was the first time in Polish historical literature described by Gustav Manteuffel in 1884, is an interesting example of the fate of archival collections in the Central Europe over the past two centuries. Than it turned out in the 80s of 20th century that this archive is largely preserved in the Latvian State Historical Archives in Riga. The considerations in this article refer to the query performed in the archives of the Piltene district in connection with the preparation of monograph of the Piltene dietine (sejmik) from the years 1617-1717 that was published in 2004.

3

Die alt-livländischen Gebiete im Rahmen der polnisch-litauischen Republik

100%

Dybaś B.

Zapiski Historyczne

|

2011

|

vol. 76

|

issue 4

25-42

PL

Z całych średniowiecznych Inflant w rezultacie dramatycznych wydarzeń w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku, wyodrębniły się trzy obszary, których związki z Rzecząpospolitą były dość trwałe, aczkolwiek zróżnicowane. Były to: tzw. Inflanty zadźwińskie (których jednak zasięg terytorialny w ciągu XVII wieku uległ istotnemu ograniczeniu pozostało z niego tylko województwo inflanckie ze stolicą w Dyneburgu, upodobnione do innych województw polskich i litewskich), księstwo Kurlandii i Semigalii (stanowiące lenno Rzeczypospolitej) oraz powiat piltyński, obszar o dużej autonomii, zależny tylko bezpośrednio od króla polskiego. W relacjach między terytoriami inflanckimi a Rzecząpospolitą ukształtowała się więc gama różnych typów powiązań i nie doszło do zintegrowania całości Inflant jako części państwa polsko-litewskiego, chociaż zauważalne były wyraźne tendencje w tym kierunku. Można tu mówić w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku o trzech stanowiskach. Z perspektywy elit Inflant Polskich, w tym okresie już kulturowo spolonizowanych i katolickich, Inflanty od Narwy po Żmudź powinny znaleźć się w związku z Rzecząpospolitą na zasadach (nieco idealizowanych) ustalonych w 1561 roku. Był to wariant pełnej integracji Inflant w ramach państwa polsko-litewskiego. Z perspektywy książęcego dworu w Mitawie Inflanty powinny wchodzić w skład Rzeczypospolitej jako władztwo książąt kurlandzkich, co było nawiązaniem do lat 1562–1566, kiedy namiestnikiem całych Inflant w imieniu króla polskiego był książę Gotthard Kettler. Alternatywą dla obu wariantów było stanowisko szlachty piltyńskiej, która uważała się za część Rzeczypospolitej „immediate”, bez udziału lokalnych pośredników, czy był to protestancki książę kurlandzki, czy katolicki biskup inflancki. Niezależnie od tych stanowisk duża część dawnych średniowiecznych Inflant, wprawdzie na różnych zasadach, ale przez około 200 lat wchodziła w skład Rzeczypospolitej, z której punktu widzenia z kolei tę różnorodność akceptowano lub tolerowano. Związki te były mniej lub bardziej luźne, ale nie były kruche. Mówi to wiele o strukturze i charakterze ustrojowym Rzeczypospolitej.

Refine search results

2 Miscellanea Historico-Archivistica

1 Zapiski Historyczne

3 Dybaś B.

2 2013

1 2011

Śladami Gustawa Manteuffla. Archiwum powiatu piltyńskiego w Rydze

Śladami Gustawa Manteuffla. Archiwum powiatu piltyńskiego w Rydze

Die alt-livländischen Gebiete im Rahmen der polnisch-litauischen Republik