Search results

1

Zbrodnia w mieście – turystyka literacka śladami powieści kryminalnych

100%

Pudełko A.

Turystyka Kulturowa

|

2015

|

issue 10

38-57

PL

Zjawisko dotyczące lokowania akcji filmów fabularnych czy seriali telewizyjnych w danym mieście zostało już wielokrotnie przeanalizowane w literaturze odnoszącej się do marketingu terytorialnego. Brakuje jednak publikacji analizujących wątek w kontekście współczesnych powieści, szczególnie popularnych ostatnimi czasy, zarówno wśród autorów, jak i czytelników, powieści kryminalnych. Niniejszy artykuł stara się uzupełnić tą lukę. Jego celem jest analiza współczesnych powieści kryminalnych, pod kątem osadzenia ich fabuły w polskich miastach, oraz ukazanie wpływu jaki wywierają one na wzbogacenie oferty kulturalnej i organizację turystyki literackiej. Mimo że żaden z samorządów lokalnych nie zdecydował się jeszcze na przeprowadzenie spójnej kampanii wizerunkowej miasta, w oparciu o stworzony na zamówienie kryminał, można sądzić, że byłoby to narzędzie efektywne, realnie przyczyniające się do budowania atrakcyjnego wizerunku miasta i zwiększenia ruchu turystycznego.

2

Atrakcje turystyczne polskich miast w kulturze popularnej: Powieści kryminalne Poznania

100%

Sahaj T.

Turystyka Kulturowa

|

2017

|

issue 4

88-109

PL

Celem artykułu jest przybliżenie relacji zachodzących pomiędzy popularnością powieści kryminalnych i sensacyjnych, a ich wykorzystaniem w promocji atrakcji turystycznych poszczególnych miast i regionów Polski; w szczególności Poznania. W pracy bazowano na lekturach omawianych książek, które uznano za najbardziej reprezentatywne dla poruszanej tematyki. Zastosowano metodę jakościową, w postaci analizy ich zawartości i treści. W ramach badań terenowych autor pieszo i rowerem dotarł do wszystkich istniejących miejsc i obiektów, opisywanych w poznańskich kryminałach, by naocznie przekonać się o ich atrakcyjności kulturowo-społecznych i walorach rekreacyjno-turystycznych.

3

Archiwistyczny reportaż kryminalny. Retrokryminalna paraliteratura

75%

Szczerbakiewicz R. T.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2018

|

vol. 36

|

issue 2

EN

The purpose of the article is to discuss features of the so-called retro crime novel. The conventions of this genre relate, among others, to the classic interwar murder mystery or the so-called militia novel from the era of the Polish People’s Republic. The author shows that these novels exploit the nostalgic and melancholy needs of the reader perceiving popular fiction as a form of escapism. An unexpected rival to these novels has recently arisen in the shape of journalist reportages describing spectacular investigations and criminal court cases from 20th-century Poland. As a model for the new species was considered Barbara Seidler’s reportages – the criminal reportages perform similar nostalgic functions (albeit supplied with sound archival work), namely seeking solutions to cases from previous years. Such reportages can be seen as reliable portraits of the 20th-century society as reflected in the history of felony and scandal, their public perception and urban mythology. The author shows modern authors of this kind of reportage (Cezary Łazarewicz, Łukasz Orbitowski, Przemysław Semczuk, Magda Omilanowicz), who experiment interestingly with narrative form – either coming closer to conventions of a novel, complying with the strict rules of the criminal chronicle or escaping into attempts of quasi-psychological rendering the reportage introspective.

PL

Celem artykułu jest omówienie cech tzw. retrokryminałów, których konwencje nawiązują m.in. do klasycznej międzywojennej powieści kryminalnej czy tzw. powieści milicyjnej z czasów PRL-u. Autor pokazuje, że retrokryminały wykorzystują nostalgiczne i melancholijne potrzeby czytelników traktujących literaturę popularną jako formę eskapizmu. Ich nieoczekiwaną konkurencją od kilku lat są dziennikarskie reportaże opisujące spektakularne śledztwa i sądowe procesy kryminalne z dwudziestowiecznych dziejów Polski. Za wzór dla nowego gatunku uznano twórczość nestorki reportażu sądowego Barbary Seidler. Reportaże kryminalne pełnią podobne funkcje nostalgiczne, które uzupełnia jednak solidna praca archiwistyczna – poszukiwanie rozwiązań zagadek sprzed lat. Są rzetelnymi obrazami dwudziestowiecznego społeczeństwa, które przegląda się w historii skandali i zbrodni, ich społecznym odbiorze i miejskich mitologiach. Autor wskazuje współczesnych twórców tej formy reportażu (Cezarego Łazrewicza, Łukasza Orbitowskiego, Przemysława Semczuka, Magdę Omilanowicz), którzy interesująco eksperymentują z formą narracji, raz zbliżając się do konwencji powieściowej, innym razem trzymając się sztywnych reguł kroniki kryminalnej, a czasami uciekając w próby quasi-psychologicznej introwertyzacji reportażu.

4

Mróz w Tatrach (o „tatrzańskiej” serii kryminalnej Remigiusza Mroza)

75%

Stępień T.

Świat i Słowo

|

2021

|

vol. 37

|

issue 2

33-52

PL

Remigiusz Mróz jest najbardziej znanym twórcą współczesnej literatury popularnej w Polsce. Przedmiotem artykułu jest sześć powieści kryminalnych, których akcja związana jest z przestrzenią Tatr i Zakopanego. Tekst przedstawia rolę tej przestrzeni w generowaniu fabuły i konstruowaniu bohaterów oraz rekonstruuje poetykę i światopogląd cyklu „tatrzańskiego”.

5

Kryminał muzyczny? Refleksje na marginesie powieści kryminalnych Jana Antoniego Homy

71%

Berkan-Jabłońska M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2019

|

vol. 52

|

issue 1

249-271

EN

This article begins with addressing the 19th century relationships between the detective story and classical music, which were found, for example, in Charles Dickens’ or Arthur Conan Doyle’s works. Against this background, two of Jan Antoni Homa’s novels, Altowiolista (The Altoviolist) and Ostatni koncert (The Last Concert) are discussed as forming a separate musical detective story stream in the Polish literature. Further analysis concerns chosen aspects of these stories, the aspects which determine their musical nature, such as: the structure of the literary characters, the world depicted, the composition, the journalistic or essayistic digressions. A question is posed about the purpose of these works and about their potential readers.

PL

Artykuł wychodzi od przypomnienia jeszcze dziewiętnastowiecznych związków prozy detektywistycznej i muzyki klasycznej, realizowanych np. w utworach Charlesa Dickensa i Artura Conan Doyle’a. Na tym tle omówione zostają dwie współczesne powieści autorstwa Jana Antoniego Homy: Altowiolista i Ostatni koncert, które na gruncie polskiego piśmiennictwa tworzą odrębny nurt kryminału muzycznego. Dalsza analiza dotyczy wybranych aspektów tychże powieści, decydujących o ich muzycznym charakterze, np.: konstrukcja bohaterów i świat przedstawiony, schemat kompozycyjny, dygresje publicystyczno-eseistyczne. W zakończeniu stawiane jest pytanie o cel, jaki można przypisać wymienionym tekstom, oraz o ich potencjalnego odbiorcę.

6

Kryminał i romantyzm. Przypadek "Tancerza" Łukasza Orbitowskiego i Jarosława Urbaniuka

71%

Kurska A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2018

|

vol. 50

|

issue 4

149-172

EN

This article describes the use of romantic elements in Orbitowski and Urbaniuk’s criminal novel, Tancerz (Dancer). It also shows how the authors of the pop-cultural story enrich the plot, language and poetry thanks by referring to Romanticism. I draw attention to the multiplicity of solutions that, on the one hand, lead to the simplification of meanings, but, on the other, encourage the reader to undertake a literary game that fosters a critical attitude towards the romantic tradition accused of symbolic violence. I show that the reader’s involvement in pop-cultural play based on intertextuality, especially the poetics of rewriting famous romantic texts and equally famous romantic roles, serves in the crime novel to echo old traditions and to undermine the stereotypical notions of Romanticism by scandalizing the portrait of Adam Mickiewicz. Using the iconoclastic tendency, Tancerz (Dancer) favors the process of freeing the reader from the language and fantasies shaped by Romanticism.

PL

Artykuł rozważa wykorzystanie przez Orbitowskiego i Urbaniuka kontekstu romantycznego w kryminale Tancerz. Próbuję pokazać, w jaki sposób popkulturowo kształtowaną opowieść autorzy wzbogacają w planie fabularnym, językowym i poetyckim dzięki odwołaniom do romantyzmu. Zwracam uwagę na wielość rozwiązań, które z jednej strony prowadzą do uproszczenia znaczeń, z drugiej zaś zachęcają czytelnika do podjęcia literackiej gry, sprzyjającej wypracowaniu krytycznego stosunku do tradycji romantycznej oskarżanej o symboliczną przemoc. Odsłaniam, że zaangażowanie czytelnika w popkulturową zabawę wykorzystującą intertekstualność, zwłaszcza poetykę przepisywania słynnych romantycznych tekstów oraz równie słynnych romantycznych ról, służy w powieści kryminalnej przypominaniu dawnej tradycji, ale przede wszystkim podważaniu stereotypowych wyobrażeń oromantyzmie na rzecz skandalizującego (sensacyjnego) portretu Adama Mickiewicza. Autorzy powieści, posługując się tendencją obrazoburczą w Tancerzu, sprzyjają bowiem procesowi uwalniania czytelnika od języka i fantazji kształtowanych przez romantyzm.

7

Detektyw Fryga na tropie Henryk Nagiel "Tajemnica Nalewek" i "Sęp"

71%

Stachura-Lupa R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2018

|

vol. 50

|

issue 4

89-105

EN

Nagiel’s novels have not attracted researchers’ attention, except for some references to works devoted to the development of mystery novels in Poland, the image of Warsaw in Polish literature of the 19th century, or the history of Polish immigrant society press. When writing his crime novels – Tajemnica Nalewek and Sęp – the author followed the example of foreign novels, mainly English and French ones. The main character of his crime novels, detective Fryga, is not the scientist type who investigates data in his quiet office, library or laboratory. He resembles Vidocq and one of his literary counterparts, the character of Gaboriau’s novel – policeman Lecoq. In his investigation, he owes a lot to coincidence and luck; he is active, energetic and creative, trying to speed up events, he takes the initiative in the fight against crime. In Nagiel’s novels, mystery not only is connected with the motif of crime, the secret behind the crime and an attempt to solve it, but also seems to be an inherent element of the world. The world created by Nagiel is dark, complex and anxiety-provoking. Solving the crime stories and punishing culprits mean the triumph of justice, social order and convention, but they do not eliminate the sense of threat.

PL

Powieści Nagla na ogół nie zwracały uwagi badaczy, z wyjątkiem pewnych odniesień w pracach poświęconych rozwijaniu powieści kryminalnych w Polsce, obrazu Warszawy w literaturze polskiej XIX wieku czy historii polskiej prasy emigracyjnej. Pisząc kryminały – Tajemnice Nalewek i Sępa – autor podążał za przykładem powieści obcojęzycznych, przede wszystkim angielskich i francuskich. Główny bohater jego kryminałów, detektyw Fryga, nie jest jeszcze typem naukowca, który prowadzi śledztwo w zaciszu swojego biura, biblioteki czy laboratorium. Przypomina Vidocqa i jednego z jego literackich odpowiedników, protagonistę powieści Gaboriau – policjanta Lecoqa. Podczas śledztwa Fryga wiele zawdzięcza przypadkowi i szczęściu, jest aktywny, energiczny i twórczy, starając się zaś przyspieszyć tempo wydarzeń, przejmuje inicjatywę w walce z przestępczością. W powieści Nagla tajemnica wiąże się nie tylko z motywem zbrodni, sekretem skrytym za przestępstwem i próbą rozwiązania, ale wydaje się nieodłącznym elementem rzeczywistości. Świat stworzony przez Nagla jest mroczny, niejednoznaczny i wywołuje niepokój. Rozwiązanie zagadki kryminalnej i ukaranie winnych oznacza zwycięstwo sprawiedliwości, porządku społecznego i konwencji, ale nie eliminuje poczucia zagrożenia.

8

Zbrodnia w starych dekoracjach – historyczne powieści kryminalne Jakuba Szamałka

71%

Izdebska A.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2016

|

issue 5

63-72

EN

The article offers an analysis of the trilogy by Jakub Szamałek, which consists of the following novels: When Athena Averts Her Gaze (Gdy Atena odwraca wzrok), The Unwelcoming Sea (Morze Niegościnne) and Reading from Bones (Czytanie z kości). These works are scrutinised as an example of a sub-genre of the crime novel, the historical crime story. The analysis emphasises the typical features of the convention, with particular focus on the hybrid side of its nature, i.e. entanglement in the dilemmas of the historical novel: the necessity to make a choice, and the manner in which the past is structured as one of the constituents of the presentation.

PL

Artykuł stanowi analizę trylogii Jakuba Szamałka, na którą składają się powieści: Gdy Atena odwraca wzrok, Morze Niegościnne i Czytanie z kości. Teksty te rozpatrywane są jako przykład realizacji subgatunku powieści kryminalnej, kryminału historycznego. Rozważania wydobywają cechy charakterystyczne tej konwencji, szczególnie te wynikające z jej hybrydyczności, a zatem uwikłania w dylematy powieści historycznej: konieczności dokonania wyboru, jak zostaje skonstruowana przeszłość jako jeden z przedmiotów przedstawienia.

9

Socjologia a literatura popularna. Problemy społeczne w polskich powieściach kryminalnych – przykłady

63%

Wilk-Suwa I.

Roczniki Nauk Społecznych

|

2017

|

vol. 9(45)

|

issue 4

167-186

PL

Niniejszy artykuł wiąże się z trzema dyscyplinami naukowymi: socjologią, literaturą oraz kryminologią. Na wstępie omówione zostały podstawowe zagadnienia związane z literaturoznawstwem, a następnie zaprezentowano dziedzinę wiedzy, jaką jest socjologia literatury, oraz przybliżono jej podstawowe problemy badawcze i metodologiczne. Dalej zostały przedstawione teoretyczne założenia dotyczące problemów społecznych oraz ich ujęcie w polskich powieściach kryminalnych autorstwa Marka Krajewskiego oraz Mariusza Czubaja. Obecność kwestii społecznych w kryminałach rozpatrywana była z perspektywy metodologii teorii ugruntowanej w opracowaniu Anselma L. Straussa oraz Barneya G. Glasera. Na koniec czytelnik może zaznajomić się ze statystykami dotyczącymi czytelnictwa oraz rolą powieści kryminalnych w kreowaniu rzeczywistości społecznej.

EN

This article is related to three scientific disciplines: sociology, literature and criminology. At the beginning, the author disscuss basic issues related to literary studies, then she presents the sociology of literature and its basic research and methodological problems, and next the theoretical assumptions concerning social problems and their depiction in Polish crime novels by Marek Krajewski and Mariusz Czubaj. The presence of social issues in the crime fiction is considered from the perspective of the grounded theory methodology in the concept of Anselm L. Strauss and Barney G. Glaser. At the end, the reader can become familiar with the statistics on reading and the role of crime novels in creating social reality.

10

Czy istnieje polski kryminał gejowski? Rekonesans

63%

Tuszyńska J.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

71-94

EN

This paper is an attempt at finding answers to the following questions: How can the term gay crime novel be understood? Has such a sub-genre been established in Poland? Is it a sub-genre of crime fiction or rather gay novel? The author examines works by such writers as Edward Pasewicz (Śmierć w darkroomie [The Death in the Darkroom]), Michał Witkowski (Drwal [The Woodcutter], Zbrodniarz i dziewczyna [The Criminal and the Girl]), and Andrzej Selerowicz (Kryptonim „Hiacynt” [Codename Hyacinth], Zbrodnia, której nie było [The Crime that Never Was]). The analysis of the works is focused on the use of the crime scheme and selected writ-ing techniques in the context of the most popular strategies typical of crime fiction convention (e.g. a shift towards a socially engaged novel, urban space exploration, psychologisation of protagonists) as well as the most important characteristics of naturalistic novel (different ideas of presenting social groups).

PL

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania: Jak możemy rozumieć pojęcie „kryminał gejowski”? Czy w Polsce wyodrębniła się taka odmiana gatunkowa? Czy jest to odmiana kryminału, czy raczej powieści gejowskiej? Przedmiot zainteresowania stanowią między innymi utwory Edwarda Pasewicza (Śmierć w darkroomie), Michała Witkowskiego (Drwal, Zbrodniarz i dziewczyna) i Andrzeja Selerowicza (Kryptonim „Hiacynt”, Zbrodnia, której nie było). Analiza tych utworów skupia się na sposobie wykorzystania schematu kryminalnego oraz wybranych taktyk pisarskich w kontekście najpopularniejszych strategii charakterystycznych dla konwencji kryminalnej (np. zwrot w stronę powieści społecznie zaangażowanej, eksplorowanie przestrzeni miejskiej, psychologizacja bohaterów), a także najważniejszych cech powieści środowiskowej (różne koncepcje przedstawiania grup społecznych). W konsekwencji definicja kryminału gejowskiego odnosi się zarówno do cech powieści środowiskowej, jak i kryminalnej, sytuując analizowany fenomen literacki w domenie odmian gatunkowych literatury popularnej, wraz z właściwymi jej historycznymi przekształceniami poetyki oraz semantyki tekstów.

11

Retoryka zakończenia kryminału na przykładzie wybranych powieści Stefana Kisielewskiego

63%

Ryszkiewicz M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

213-245

EN

The primary topic of the article is the analysis of three detective novels by a columnist Kisiel: Zbrodnia w Dzielnicy Północnej (1948), Wszystko inaczej (1986) and Zanim nadejdzie śmierć (1995). The first one represents “a classical crime novel”; the second one – “an open work”, “postmodern”, “anti-crime novel”; the third one – an allegedly uncompleted crime novel. Each of these works, referring to a linear-regressive narrative and a plot scheme of a crime story in a different way, uses the structure of a crime novel for slightly different purposes, which is mostly enhanced by final sequences of events. Hence the title of the article and the adopted method of analysis as both theory of a (crime) novel and theory of (classical) rhetoric as well, emphasize the key importance of the narrative and plot ending, and rhetoric enables to clarify its relevance, i.e. fulfilling various functions, thanks to evoking contexts and con-situations significant in (also literary) communication. The cognitive, educational and aesthetic, and therefore persuasive, functions of a crime novel depend, among other things, on the “open” or “closed” shape of the endings of the narrative and plot. These endings in case of each of the original, unconventional and valuable works are in fact unique.

PL

Zasadniczy przedmiot artykułu stanowi analiza trzech powieści kryminalnych Stefana Kisielewskiego: Zbrodnia w Dzielnicy Północnej (1948), Wszystko inaczej (1986) i Zanim nadejdzie śmierć (1995). Pierwsza reprezentuje „klasyczną powieść kryminalną”; druga – „dzieło otwarte”, „postmodernistyczne”, „antykryminał”; trzecia – kryminał rzekomo niezakończony. Każdy z tych utworów, odmiennie odwołując się do kryminalnej narracji linearno-powrotnej i kryminalnego schematu fabularnego, do odmiennych też nieco celów strukturę powieści kryminalnej wykorzystuje, co najbardziej uwydatniają finałowe sekwencje zdarzeń. Stąd tytuł artykułu oraz przyjęta w nim metoda analizy, gdyż zarówno teoria powieści (kryminalnej), jak też teoria retoryki (klasycznej), obie podkreślają duże znaczenie narracyjnego i fabularnego finiszu, a retoryka pozwala dookreślić jego celowość, czyli pełnienie przezeń różnorakich funkcji, dzięki przywołaniu istotnych w komunikacji (także literackiej) kontekstów oraz konsytuacji. Poznawcze, wychowawcze i estetyczne, a więc perswazyjne funkcje powieści kryminalnej zależą m.in. od „otwartego” bądź „zamkniętego” kształtu zakończeń narracji i fabuły. Te zakończenia w przypadku każdego z oryginalnych, niesztampowych i wartościowych dzieł są w istocie niepowtarzalne.

12

(Post)Modern Marlowe in Hard-Boiled Victorian Age: Generic Classification of Terry Pratchett’s City Watch Cycle

63%

Uzar M.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2013

|

issue 3

PL

Poprzez odrzucenie zasady czystości formy, postmodernizm umożliwił dogłębną analizę, rewaluację oraz ponowne zdefi niowanie cech charakterystycznych poszczególnych gatunków literackich. Dało to twórcom możliwość zabawy formą oraz tworzenia często nieoczywistychhybryd gatunkowych. Jednym z mistrzów owych międzygatunkowych chimer jest współczesny brytyjski pisarz, sir Terry Pratchett . Twórca z wszech miar przekorny i nie stroniący od eksperymentów literackich, w pełni wykorzystuje wolność gatunkową oferowaną przez tezy postmodernizmu. Efekty owej fascynacji postmodernizmem są dostrzegalne m.in. w serii jego powieści kryminalnych, które po zanalizowaniu okazują się być mieszaniną fantasy, powieści detektywistycznej, powieści policyjnej, kryminału noir, kryminału typu hard-boiled, ballady heroicznej, powieści łotrzykowskiej oraz satyry polityczno-społecznej. Ta wieloskładnikowa mikstura jest, pomimo pozornie chaotycznego doboru składników, tworzona wg starannie opracowanego klucza i zorganizowana wokół jednego głównego gatunku, którym na pierwszy rzut oka wydaje się być kryminał noir. Jednakże, oglądane z bliska, kryminały Pratchett a okazują się być, pomimo licznych współczesnych elementów, przedstawicielami klasycznej powieści detektywistycznej sięgającej tradycjami do epoki królowej Wiktorii i wywodzącej się od pewnego dżentelmena z fajką i szkłem powiększającym.

EN

The rejection of strict norms governing genre, initiated by modernism and furthered by (post)modernism, allowed for a dissection, re-evaluation, and eventual re-defi nition o characteristics and roles associated with particular literary genres. The freedom of form stemming from this departure from structurally and conceptually binding frameworks gave authors license to propose mixtures of genres previously unthought of. Such intermingling of literary forms can be observed in Terry Pratchett ’s body of work. It is diffi cult to perceive his novels as drawing from anything other than the ideas of (post)modernist eclecticism. A collage of genres and styles, Pratchett ’s works are the embodiment of the notions of freedom of form and from form, a characteristic visible, inter alia, in his crime fi ction series. In his writing Pratchett pursues diff erent paths of (post)modern analysis, fi rst de-constructing a genre, dissecting it to a point in which he has all the elements comprising it distilled and then moving on to rearranging them according to his own scheme, incorporating elements of diff erent kinds of fi ction. Pratchett ’s crime fi ction is an amalgam of 18th century novel, 19th century detective fi ction, and hard-boiled fi ction, as well as, heroic ballad, the picaresque novel, and socio-political satire. However, despite bearing certain (post)modern characteristics, Pratchett ’s crime novels cannot be classifi ed as (post)modernist or even modernist. Pratchett arranges his rather poignant mixture of diff erent elements around a not-so-obvious core, which, upon closer inspection, and despite its (post)modern accretions, proves to be an example of essentialist detective fi ction in which the detective is the society’s guardian, preserving and re-instating the established world order.

13

Współczesny polski reportaż wobec kryminalnego śledztwa. Na wybranych przykładach

63%

Darska B.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

425-441

EN

In the article I pose a question about the relationship between crime novel and reportage. I am not interested in a simple relation revealed in crime reportage. Rather, I am interested in showing, that a reporter, and a detective often have much in common. In terms of the way they approach a problem, and the pattern of asked questions and formulated answers. Noteworthy is also the handling of investigation as an activity, that structures the story depicted in the crime novel and in reportage. An attempt to think about the interdependence between a story based on fiction, and a story based on facts allows us to indicate the effects, that can be achieved through the use of investigation.

PL

W artykule stawiam pytanie o związki miedzy powieścią kryminalną a reportażem. Nie interesuje mnie prosta zależność odsłaniająca się w reportażu kryminalnym. Zależy mi raczej na pokazaniu, że reporter i detektyw mają często dużo wspólnego, jeśli weźmiemy pod uwagę sposób podejścia do problemu oraz schemat zadawanych pytań i opracowywanych odpowiedzi. Na uwagę zasługuje także operowanie śledztwem jako działaniem porządkującym opowieść w powieści kryminalnej oraz w reportażu. Próba zastanowienia się nad wzajemną zależnością zachodzącą między opowieścią opartą na fikcji i historią odwołującą się do faktów pozwala na wskazanie efektów możliwych do uzyskania dzięki zastosowaniu śledztwa.

14

Bohater – nieudacznik w peerelowskiej krainie. O Lesiu Joanny Chmielewskiej

63%

Bujnicki T.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

247-269

EN

Joanna Chmielowska’s crime novel Lesio differs from others in its genre due to its narrative perspective and its uniquely strong comedic aspect, which is emphasised in the subtitle. The titular protagonist, an office-working architect, represents the prototype of the artistically talented underachiever. His attempts at murdering colleague Matylda, PA and “punctuality police”, and another colleague, his rival for the affections of “office-crush” Barbara, are both inept and amusing. The two projected murders are situated amidst comedic events and thus transform the crime novel into a grotesque parody. Lesio’s role and character undergo changes during the novel’s three parts owing to his participation in a workplace contest, as well as his contribution towards the planning of a large holiday and recreational centre. Subsequent sections of this article will focus on the analysis of the following: characterisation of the protagonist; comedic aspects; parody and linguistic styling; and portrayal of the sociocultural background of the People’s Polish Republic in the 1970s.

PL

Lesio to piąta powieść kryminalna Joanny Chmielewskiej, która stanowi w jej pisarstwie pozycję wyjątkową. Podjęta w artykule interpretacja ma ukazać zarówno sposoby przekształcenia modelu powieści kryminalnej, jak i wydobyć jej humorystyczna dominantę. W analizie tekstu stosowano metody badań strukturalnych połączone z elementami socjologii literatury. Powieść odbiega od ukształtowanego wcześniej wzorca zmianą struktury narracyjnej z pierwszoosobowej na trzecio-osobową oraz mocniejszym wyeksponowaniem ludycznego obrazu świata. Autorka akcentowała aspekt humorystyczny, wysuwając go przed kryminalną intrygę i skupiając się na kreacji bohatera oraz na wywołanych jego działaniami komicznych zdarzeniach. Twórczość Chmielewskiej wyodrębniał stosowany przez nią typ komizmu, który odróżniał jej utwory od „klasycznego” kryminału. W Lesiu nastąpiła zmiana konwencji – kryminał „serio” zastąpiła zabawa w kryminał. Autorka konwencjom powieści kryminalnej, nadawała nowe znaczenia i odwołując się do obiegowych motywów gatunku (zbrodnia (nie)doskonała, napad na pociąg), banalizuje je i ośmiesza. Kolejne części artykułu skupiają się na: charakterystyce bohatera; aspektach komediowych; parodii i stylizacjach językowych, których tłem są stosunki społeczno-kulturowe w PRL w latach siedemdziesiątych XX wieku. Istotną przyczyną zwrotu pisarzy i czytelników w stronę „zabawnej sensacji” zdaje się rodzaj oswajania negatywnie kojarzonej przez wielu Polaków niezbyt odległej przeszłości. Kpina z aparatu sprawiedliwości, pokazywanie nieudolnych policjantów, opieszałość organów ścigania łączą się z apologią zwykłego obywatela, który „domowymi sposobami” radzi sobie w tej rzeczywistości. Powieść Chmielewskiej znalazła licznych naśladowców i kontynuatorów po roku 1989 w nurcie groteskowym powieści kryminalnej. Lesio stanowi ważny przykład rozmaitości gatunkowej powieści kryminalnej, zmienności form i funkcji aspektu ludycznego w jej strukturze.

15

Między horrorem a kryminałem. Katarzyna Puzyńska i Wojciech Chmielarz

63%

Walc K.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2023

|

vol. 66

|

issue 1

403-424

EN

We can see many changes in so-called formula stories in last decades. One of them is the change of typical monsters from horror stories. They not only became “less dangerous” and “more human” (especially in texts for younger readers). The characters cease to be associated with the horror at all. They can be placed in detective novel, for example. The author of te essay concentrates on novels by two contemporary Polish writers: Wampir (Vampire), Wilkołak (Werewolf) and Zombie by Wojciech Chmielarz as well as Czarne narcyzy (Black daffodils), Martwiec (untranslantable – it is one of the Slavic words for vampire), Rodzanice and Utopce (local names, meaning also “ghosts or deities of fate” and “kelpies”) by Katarzyna Puzyńska. In all novels malefactors are real people. In the books by Wojciech Chmielarz monsters’ names are metaphors for human evil. Katarzyna Puzyńska, on the other hand, chooses small, partially depopulated villages as the place of action. In such places some people still believe in ghosts, vampires, werewolves, haunted houses and so on. But the killers are human too. The author shows what even policemen are afraid of as well as the truth, that people are sometimes much worse than the monsters from literary fiction.

PL

Celem artykułu jest ukazanie, jak, mimo ustalonych dawno temu postulatów, nakazujących „oczyszczenie” powieści kryminalnej z elementów fantastycznych i nadprzyrodzonych, motywy te funkcjonują we współczesnych utworach z tego gatunku. Jako kontekst należy wskazać zjawiska dające się zauważyć w najnowszej literaturze i kulturze popularnej. Jednym nich jest zmiana postrzegania typowych monstrów z horroru, które stają się zarówno „mniej groźne”, jak i „bardziej ludzkie”. Kolejnym – zakwestionowanie związku postaci (a także zespołu motywów) z fabułą. To na przykład, co było dotąd typowe dla horroru, może pojawić się w powieści kryminalnej. Przeprowadzono analizę wybranych utworów dwojga współczesnych pisarzy: Katarzyny Puzyńskiej (Czarne narcyzy, Martwiec, Rodzanice i Utopce) oraz Wojciecha Chmielarza (Wampir, Zombie i Wilkołak) pod kątem występowania w nich motywów rodem z powieści grozy. We wszystkich omawianych tekstach to ludzie, a nie potwory są zabójcami. W utworach Chmielarza nazwy rodem z horroru to metafory ludzkiego zła lub szaleństwa (autor odwołuje się do zakorzenionych w kulturze znaczeń słów użytych jako tytuły). Katarzyna Puzyńska z kolei za miejsce zdarzeń wybiera małe, często prawie wyludnione miejscowości, gdzie wciąż żywa jest wiara w duchy, wampiry, nawiedzone domy (autorka odwołuje się między innymi do wierzeń słowiańskich). Ukazuje przy tym siłę ludzkich lęków (dotyczy to, w odpowiednich okolicznościach, nawet policjantów), jak również fakt, że istoty ludzkie potrafią być gorsze od potworów z fikcji literackiej. Motywy rodem z horroru funkcjonują w omawianych tekstach na kilka sposobów: 1) jako odwołania do doświadczenia odbiorcy, który odczytuje np. zaprezentowane w powieści nazwy w oparciu o własną wiedzę; 2) jako element lokalnej lub rodzinnej tradycji (żywy najczęściej w miejscach oddalonych od „centrów”); wreszcie 3) ucieleśnienie ukrytych w ludzkiej psychice obsesji i lęków, które niespodziewanie mogą się ujawnić.

16

Onomastykon o proweniencji antycznej (grecko-rzymskiej) w powieściach kryminalnych Marka Krajewskiego

63%

Puda-Blokesz M.

Onomastica

|

2022

|

vol. 66

233-247

EN

Proper names derived from the nexus of the ancient Graeco-Roman tradition, namely of Greek andLatin languages, are due to cultural and identity-related reasons a vital component of the contemporaryPolish language namespace. These onyms mostly belong to such varieties of Polish as academic,literary/bookish, and are mostly written. In onomastics they are considered transmitters of moderndaypopular culture among whose products features the crime novel aimed at the mass reader. Thepresent exploration or first approximation, with its qualitative rather thsn quantitative (statistical)character, sets out to try to present, arrange, classify, and describe the ways in which a recipient isonymically referred to the cultures of antiquity within Marek Krajewski’s eight crime stories, payingparticular attention to their functional aspect and onymic status. The research should form partof cultural onomastics and literary onomastics as well as other linguistic disciplines such as lexicologyand phraseology/phrasematics. The excerpts of the novels contain: (a) onyms of ancient originused in their primary sense to identify and differentiate the referents associated with the culture ofclassical antiquity (e.g. the personal names of the men of culture of Antiquity and of philosophy);(b) proper names based on onyms or appellatives deriving from classical languages and antiquity;(c) ancient eponymisms, or common names taken at their root from ancient nomina propria, appellativederivatives stemming from Greek or Latin onyms among them; and (d) eponymous phrasemesincorporating either onyms of ancient pedigree or the appellatives and derivatives they gave rise to.The linguistic tapestry thus reviewed is a testimony to antiquity’s impact on Polish, whose facetsclearly reflects its multicultural and intertextual nature. At the same time, it displays how antiquityis received in Polish culture as an ongoing process but here of the popular sort.

PL

Nazwy własne wywodzące się z kręgu starożytnej tradycji grecko-rzymskiej, z greki i łaciny, ze względów kulturowo-tożsamościowych stanowią bardzo istotny składnik współczesnego onomastykonu języka polskiego. Onimy te przynależą głównie do takich odmian polszczyzny, jak naukowa i literacka/książkowa, głównie w ich postaci pisanej. W onomastyce uznaje się je za nośniki pamięci kulturowej w skali globalnej (makro) i określa się je nazwami topicznymi. Owo onomastyczne dziedzictwo może również stanowić istotny składnik współczesnej kultury popularnej, której wytworem jest także powieść kryminalna, adresowana do masowego odbiorcy. Celem niniejszego oglądu, mającego charakter rozpoznania jakościowego, a nie ilościowego (statystycznego), jest próba przedstawienia, uporządkowania, klasyfikacji i opisu obecnych w siedmiu kryminałach Marka Krajewskiego językowo-literackich sposobów onimicznego odsyłania odbiorcy do kultury antycznej, ze zwróceniem uwagi na ich aspekt funkcjonalny i onimiczny status. Prezentowane badania należy włączyć w obszar onomastyki kulturowej oraz onomastyki literackiej, a także innych działów lingwistyki, takich jak leksykologia i frazeologia/frazematyka. W ekscerpowanych powieściach można znaleźć: (a) onimy o antycznej proweniencji używane w prymarnym odniesieniu, w celu identyfikacji i dyferencjacji desygnatów kojarzonych z kulturą antyku klasycznego (np. nazwy osobowe twórców i filozofów antycznych); (b) nazwy własne, których podstawą stały się wywodzące się z języków klasycznych i z antyku onimy lub formy apelatywne; (c) eponimizmy antyczne, czyli nazwy pospolite, u których podstaw leżą antyczne nomina propria; w tym również apelatywne formy derywowane pochodzące od greckich bądź łacińskich onimów; a także (d) frazeologizmy eponimiczne zawierające w swym składzie bądź onimy o proweniencji antycznej, bądź powstałe od nich formy apelatywne czy derywowane. Poddana oglądowi materia językowa jest świadectwem wpływów antyku klasycznego na polszczyznę, której jakość jest wyraźnym odbiciem wielokulturowości i intertekstualności. Jednocześnie pokazuje wciąż trwającą recepcję antyku w kulturze polskiej, tutaj popularnej.

17

ZAKAZANE/ZAPOMNIANE POGRANICZA KULTUR W POWIEŚCI KRYMINALNEJ I APOKRYFIE RODZINNYM

63%

Medecka M.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2013

|

vol. 56

|

issue 4

23-35

RU

Cтатья описывает способ представления мест таких, как Гданск, вроцлав или львов в цикле и в серии романов (на примере детективов м. краевского и семейных апокрифов с. Хвина). Эти произведения показывают забытый и запрещеный до 1989 г. мультикультурализм этих мест. соединяет романы замысел напоминания прошлого описываных городов, их запрещеного мультикультурализма, отличяет способ реализации темы (реконструкция древней реальности у м. краевского, мифологизации прошлого в романах с. Хвина).

PL

Artykuł analizuje sposób prezentacji miejsc, takich jak Gdańsk, Wrocław czy lwów, w powieściach stanowiących cykl (kryminały Marka Krajewskiego) i serię (apokryfy rodzinne Stefana Chwina). Utwory te odnajdują zapomnianą, przez wiele lat zacieraną w PRl i Związku Radzieckim wielokulturowość. Wspólna obu autorom jest intencja przypomnienia zakazanego pogranicza kultur, odmienne są sposoby ujęcia (odkryć nieznany świat ze wszystkimi szczegółami – M. Krajewski; obserwować nie tylko miasto, ale i świat z perspektywy mitycznego miejsca początku i końca – S. Chwin).

18

Caryce kryminału. Kryminał kobiecy w Rosji

63%

Stadnik M.

Kultury Wschodniosłowiańskie - Oblicza i Dialog

|

2014

|

issue 4

181-188

EN

The article is an attempt to illustrate the female writers influence on the evolution of the crime fiction genre in Russia. It outlines a brief history of the genre, its complexity and the evolution of the main character. The article focuses on the works of the most famous Russian female writers in terms of their contributions to the crime fiction genre. The author also brings attention to the intercultural dialogue which as a result of Chmilewska's direct influence can be found in the novels by the tsarinas of crime fiction.

19

Onomastykon wybranych poznańskich powieści kryminalnych (urbanonimy i antroponimy)

63%

Nowak M.

Język. Religia. Tożsamość

|

2018

|

issue 1(17)2018

51-62

PL

Celem artykułu jest pokazanie przestrzeni Poznania we współczesnym kryminale ze szczególnym uwzględnieniem warstwy onimicznej (urbanonimów oraz antroponimów) oraz tego, jak nazwy wpływają na obraz miasta i jego mieszkańców wyłaniający się z kart powieści. W artykule analizie poddano pięć kryminałów czworga różnych autorów. Kryminalny Poznań przypomina rzeczywiste miasto, ale nie jest jego odwzorowaniem, a zastosowane nazwy zazwyczaj spełniają inne funkcje niż tylko lokalizacja w przestrzeni. Autorzy przedstawiają miasto jako przestrzeń tętniącą życiem, będącą czasami niezależnym bohaterem (jak u Ryszarda Ćwirleja), a czasami przede wszystkim tłem wydarzeń (w powieściach pozostałych autorów). Literacki Poznań wyróżnia także szereg nazw charakterystycznych, powtarzających się w powieściach, które wyróżniają miasto na tle innych metropolii.

EN

The aim of the article is to present Poznań's space in contemporary crime, with particular emphasis on the literary onomastics (urbanonyms and proper names) and show how names can influence the image of the city and its inhabitants. I have analyzed five detective stories which were written by four different authors. Literary city and the real one bear a lot of resemblance, but they are not the same. Urbanonyms and proper names used in novels usually perform different functions than just the location in space. The authors portray the city as a bustling, sometimes city is as important as the literary heroes (in Ryszard Ćwirlej's books), and sometimes it is just the background of the events (in the novels written by other authors). Literary Poznań also distinguishes a number of characteristic names, repeated in novels, which distinguish the city against the others.

20

Ile jest kryminału w kryminale? O samoświadomości gatunku na przykładzie Kamiennej nocy Gai Grzegorzewskiej

63%

Pilarska K.

Forum Poetyki

|

2018

|

issue 13

24-39

EN

This article seeks to examine the contemporary crime novel by looking at genre reflexivity in Gaja Grzegorzewska’s novel Stony Night (Kamienna noc). Taking the traditional genre and the work of Agatha Christie as reference points, this article identifies commonalities and divergences between Grzegorzewska’s novel and the traditionally oriented detective novel. The article analyzes fundamental issues of the detective novel, such as: plot, narration, composition, and the employment of conventions to reference the genre tradition along with Grzegorzewska’s experimentation, which is supported by intertextuality – a mode that is becoming increasingly relevant to the Polish variant of this genre.

PL

Celem artykułu jest przyjrzenie się współczesnej polskiej powieści kryminalnej w kontekście samoświadomości gatunku na przykładzie kryminału Gai Grzegorzewskiej Kamienna noc. Wychodząc od tradycji gatunkowej i twórczości Agathy Christie, tekst wskazuje na zbieżności i rozbieżności między powieścią Grzegorzewskiej a tradycyjnie pojmowanym kryminałem. W artykule zostały zanalizowane podstawowe dla powieści kryminalnej kwestie, takie jak: warstwa fabularna, narracja, kompozycja oraz wykorzystanie konwencji jako elementu odwoływania się do tradycji kryminału, a zarazem elementu stanowiącego dla Grzegorzewskiej warstwę eksperymentalną, do której odnieść można, mający coraz większe znaczenie dla polskiej odmiany gatunku, aspekt intertekstualności.

Refine search results

Zbrodnia w mieście – turystyka literacka śladami powieści kryminalnych

Atrakcje turystyczne polskich miast w kulturze popularnej: Powieści kryminalne Poznania

Archiwistyczny reportaż kryminalny. Retrokryminalna paraliteratura

Mróz w Tatrach (o „tatrzańskiej” serii kryminalnej Remigiusza Mroza)

Kryminał muzyczny? Refleksje na marginesie powieści kryminalnych Jana Antoniego Homy

Kryminał i romantyzm. Przypadek "Tancerza" Łukasza Orbitowskiego i Jarosława Urbaniuka

Detektyw Fryga na tropie Henryk Nagiel "Tajemnica Nalewek" i "Sęp"

Zbrodnia w starych dekoracjach – historyczne powieści kryminalne Jakuba Szamałka

Socjologia a literatura popularna. Problemy społeczne w polskich powieściach kryminalnych – przykłady

Czy istnieje polski kryminał gejowski? Rekonesans

Retoryka zakończenia kryminału na przykładzie wybranych powieści Stefana Kisielewskiego

(Post)Modern Marlowe in Hard-Boiled Victorian Age: Generic Classification of Terry Pratchett’s City Watch Cycle

Współczesny polski reportaż wobec kryminalnego śledztwa. Na wybranych przykładach

Bohater – nieudacznik w peerelowskiej krainie. O Lesiu Joanny Chmielewskiej

Między horrorem a kryminałem. Katarzyna Puzyńska i Wojciech Chmielarz

Onomastykon o proweniencji antycznej (grecko-rzymskiej) w powieściach kryminalnych Marka Krajewskiego

ZAKAZANE/ZAPOMNIANE POGRANICZA KULTUR W POWIEŚCI KRYMINALNEJ I APOKRYFIE RODZINNYM

Caryce kryminału. Kryminał kobiecy w Rosji

Onomastykon wybranych poznańskich powieści kryminalnych (urbanonimy i antroponimy)

Ile jest kryminału w kryminale? O samoświadomości gatunku na przykładzie Kamiennej nocy Gai Grzegorzewskiej