Search results

1

Cysterska i jezuicka wersja śląskich Litanii o św. Barbarze

100%

Kossakowska-Jarosz K.

Stylistyka

|

2020

|

vol. 29

111-129

EN

St Barbara is a patroness saint deeply ingrained in the culture of Upper Silesia. It was chiefly the 19th century that was deciding in this respect, since the process of linking the martyr-woman to the miners’ occupational group was concluded then. The miners’ community played a significant role in the socioeconomic and identityrelated character of the region. Consequently, the cult of St Barbara started to be grafted onto this land towards the end of the 17th century, mainly as a result of founding religious fraternities under the Saint’s vocation by monastic orders already based here. The process of accretion of fraternities aiming at religiousness and piety was connected with the plan of including them in the mission of re-catholicization of Europe, which followed the Council’s of Trident decision. Monks wrote into the systemic motifs of the epoch, since as regards the action which was being run, it was the Jesuits in particular who drew on the spirit of the Baroque to a large extent. The spirit itself propagated the idea of paltriness of the earthly world, which – in consequence – led to the fact that the necessity of man’s appropriate preparation for departing to the eternity came to acquire a great significance. St Barbara, who was one of the patron saints of a good death (beside St Joseph and St Anna) at that time, by patronizing fraternities inclined towards unceasing prayers for a good death, could naturally link those all-European trends with the Christian current of the right preparation of human beings for their death. Until the mid-18th century it was only single praying congregations dedicated to St Barbara that were established here. Still, even that proved sufficient to considerably strengthen the collective dimension of the Saint’s cult. The two editions of the Silesian Litanies to St Barbara date just from that time. The slightly older one comes from the prayer book Książeczka braterska sławnego i chwalebnego […] Bractwa Świętej Panienki i chwalebnej Krystusowej Męczennice Barborki […] [The fraternal book of the famous and respectable […] Fraternity of Saint Virgin and respectable Christ’s Martyr Borborka] published in Opava in 1740 for the religious congregation which was affiliated at the Cistercian abbey in Rudy near Racibórz, whereas the other one – from the booklet entitled Przeświętne Bractwo Barbary św., Panny i Męczenniczki Krystusowej, Patronki szczęśliwej śmierci […] [The glorious Fraternity of St Barbara Holly Virgin and Christ’s Martyr, the Patroness of a happy death], published by the Jesuits in Wrocław in 1747 for the Confraternity of Tarnowskie Góry. The prayer-books and the confraternities held the canonical status, since they were approved by the Holy See. They made the basis of sources to the local prayer books and song books in the 19th century. The litanies recorded in Polish old prints differ from one another, which resulted from the spirituality of the Orders that were patrons to the individual prayer books. The distribution of invocations is different and they raise different aspects of St Barbara’s cult, too. The text of the Litany inserted in the prayer book of Tarnowskie Góry accentuates the connection of the Patroness Saint with the worship for the Holy Sacrament. Hence the names given to her such as, among others, “Glory of the Holy Wood”, “the Ministress of the Heaven’s food”, “the Preventer of eternal hunger”, the Saint “treating out of the Goblet of Salvation”, “Patroness assisting on the frightful Doomsday”. On the other hand, in the monument of Ruda, St Barbara was associated with propagation of faith. Thus, she was addressed as, for instance, “Multiplier of God’s glory”, “a giver of praise to the Holiest Trinity”, “the Lover of faith in God”, “Destroyer of idolatry”, “the Mistress of Christ’s teachings invariably sticking with God”.

2

Czasowe złoża stylowe we współczesnym modlitewniku

99%

WOJTAK M.

Stylistyka

|

2007

|

vol. 16

361-374

PL

Neologism ‘temporary stylistic deposits’ used in the title allows surmounting the phe- nomenon of stylistic polymorphism of a contemporary prayer book designed for youth in the temporalistic perspective.The author concentrates on two tendencies: stylistic traditionalism (conservatism) and stylistic modemism.The first tendency means reaching for the attributes of the traditional religious style, both in forms of utterances as well as language forms that have existed in religious utte- rances for centuries.The modemisational tendencies are linked to introduction in prayer texts contemporary life realia (computers, the internet), and colloquial or even slang wording.The article affirms the author’s thesis on coexistence in the contemporary religious di- scourse of utterances that have originated in various epochs.

3

O posoborowych modlitewnikach. Uwagi filologa

85%

Wojtak M.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2014

|

vol. 35

|

issue 3

21-38

EN

The article presents prayer books which have been in circulation since the Second Vatican Council. A classic prayer book has a fixed structure and a formative character as it transmits a re-ligious outlook on life. It usually contains utterances written down in a hieratic style with elements of an official style. Modern prayer books do not have a fixed structure, even though, they retain the form of a silva (a collection of diverse genres). Their formative character consists in, either letting different subjects (saints or other moral authorities) speak, or in taking into account the worldview of an intended reader. This may lead to far-reaching stylistic openness consisting in the introduction of forms which are typical of given addressees’ community. Modern prayer books may adopt a colloquial style (including low registers), while their hieratic nature disappears.

4

Znaczenia scen tańca na marginesach iluminowanych kodeksów europejskich od XIII do XV wieku

71%

Załęska Z.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2022

|

vol. 84

|

issue 3

487-518

EN

This article focuses on dance scenes present in the margins of medieval religious manuscripts (such as a psalter, a book of hours and a breviary) produced in the Latin Middle Ages between the mid-13th and the 15th century. The text discusses selected examples of illuminations, which are analysed with regard to the various semantic contexts of dance (among others, the division of dance into “sinful” and “heavenly” as derived from the biblical tradition). The author focuses on the function of the marginalia and their relationship to the text. She argues that the scenes are parallel to the text and constitute a significant part of the narrative. Imbued with didactic and moralistic values, they offer the reader either an example to follow or a warning. Illuminations enrich the semantic contexts of the manuscript and suggest the ways of reading the text.

PL

Artykuł został poświęcony przedstawieniom scen tańca pojawiającym się na marginesach średniowiecznych manuskryptów religijnych (takich jak psałterz, godzinki, brewiarz), powstałych w kręgu łacińskiego średniowiecza między połową XIII a XV w. Tekst jest oparty na kilku wybranych przykładach iluminacji, które przeanalizowane zostały przez pryzmat różnych kontekstów znaczeniowych tańca (m.in. wg podziału wywodzącego się z tradycji biblijnej na taniec „grzeszny” i „niebiański”). Autorka skupia się na funkcji marginaliów i ich relacjach z tekstem, na marginesie którego zostały namalowane. Wskazuje, że sceny są równorzędne wobec tekstu rękopisu i stanowią ważny element narracji. Odznaczają się walorami dydaktycznymi i moralizatorskimi, oferując czytelnikowi wzór do naśladowania bądź przestrogę. Iluminacje wzbogacają konteksty znaczeniowe rękopisu i sugerują sposoby odczytania tekstu.

5

Modlitewnik jako lekarstwo. Analiza genologiczna

71%

Wojtak M.

Roczniki Humanistyczne

|

2015

|

vol. 63

|

issue 6: Językoznawstwo

241-261

EN

The article is devoted to the analysis of an innovative form of the prayer book. It has been given the form of an artifact similar to the cure. In this way it implies a reference to the metaphor the prayer book is a cure. The entirety of the material is treated in the analyses as a collection of genres of unusual contours. The genre characteristics includes the following types of utterances: a collection of texts on a package, a leaflet for the patient and a proper prayer book. The first two types are a contamination of utilitarian genres presenting a cure and catechetical or cult genres, whereas the prayer book refers to the modernized versions of the genre. The author treats the entirety (a collection of utterances) as communication stylized to form an advertisement, yet in the communication sense and not the generic one. A collection of diverse utterances is (just like advertisements): appealing, suggestive, comprehensible and easy to remember. Perceiving the prayer book in terms of a cure and giving it the external form of the medicine results in creation of a new formula of the genre. The genre code of the prayer book has been expanded and supplemented with new exponents. The catechetical discourse (including the integral catechesis) has gained new carriers of persuasiveness by the reference to the advertising discourse.

PL

Artykuł jest poświęcony analizie innowacyjnej formy modlitewnika. Nadano mu bowiem formę artefaktu podobnego do leku. W ten sposób nawiązano do metafory modlitewnik to lekarstwo. Całość jest w analizach potraktowana jako kolekcja gatunków o niezwykłych konturach. Charakterystyka genologiczna obejmuje następujące typy wypowiedzi: zbiór tekstów na opakowaniu, ulotkę dla pacjenta, właściwy modlitewnik. Dwa pierwsze typy stanowią kontaminację gatunków użytkowych prezentujących lekarstwo i gatunków katechetycznych lub kultowych. Modlitewnik zaś nawiązuje do zmodernizowanych wersji gatunku. Całość (kolekcję komunikatów) autorka traktuje jako przekaz wystylizowany na reklamę, lecz w sensie komunikacyjnym nie gatunkowym. Zbiór różnorodnych komunikatów jest (jak reklama): atrakcyjny, sugestywny, zrozumiały i łatwy do zapamiętania. Postrzeganie modlitewnika w kategoriach leku i nadanie mu zewnętrznej formy medykamentu owocuje powstaniem nowej formuły gatunkowej. Kod gatunkowy modlitewnika został poszerzony i uzupełniony o nowe wyznaczniki. Dyskurs katechetyczny (obejmujący katechezę integralną) zyskał nowe nośniki perswazyjności przez odwołanie do dyskursu reklamowego.

6

O kwadratowym modlitewniku Henryka Wańka

71%

Kadłubek Z.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2015

|

issue 1(6)

229-237

EN

At the very beginning of his review, the author indicates that Notatnik i modlitewnik drogowy by Henryk Waniek is a remarkably eccentric piece of writing (in accordance with the etymology of this word as located outside centres), placing itself outside dominant discourses and modes. In Waniek’s book artistic competence and talents merge as it also contains some prints by the author. Despite the absolute originality of the title, it has been taken from a certain semantic field of meanings close to Waniek and well known to him from his Silesian peregrinations. Therefore, it can be said that the nomadic prose of this publication is part of the geopoetic trend (the author sees Silesia, sees a road, sees space for its own sake), yet it also remains characteristic of Waniek’s writing in being esoteric, esseistic, reminiscent and metaliterary

FR

Tout au début, l’auteur du compte rendu mentionne que Notatnik i modlitewnik drogowy de Henryk Waniek est un ouvrage particulièrement excentrique (conformément à l’étymologie de ce terme : se plaçant en dehors du centre), se situant à l’extérieur de la majorité des centrales qui orientent les discours et les modes. Étant donné que la publication contient des gravures de l’auteur, on peut y trouver des compétences et talents artistiques qui se croisent. Malgré son originalité, le titre a été conçu dans un certain champ de significations qui sont proches à Waniek et qu’il connaît très bien grâce à ses pèlerinages silésiens. On peut donc constater que la prose nomade de cette publication s’inscrit dans le courant de la géopétique (l’auteur voit la Silésie, il voit un chemin, il voit des espaces pour eux-mêmes), mais elle reste traditionnellement waniékien : elle est ésotérique, propre à l’essai et aux souvenirs, métalittéraire.

7

Modlitewniki z Góry św. Anny : inwentaryzacja i typologia

71%

Gola A. M.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

1996

|

vol. 65

149-253

DE

Der Annaberg (Góra św. Anny) in Oberschlesien wurde zu einem Wallfahrtsort, zu dem die Menschen nicht nur pilgerten, um der heiligen Anna zu huldigen, sondern auch um an Kalvarienandachten teilzunehmen. Dies widerspiegelte sich u.a. in der Vielfalt und Anzahl der Gebet-und Andachtbücher, die seit Mitte des 18. Jahrhunderts auf dem Annaberg ausgearbeitet, herausgegeben und im praktischen Gebrauch waren. Aufgrund der durchgeführten Untersuchungen konnten 84 Gebetbücher identifiziert werden, die durch ihren Inhalt, den Verlagsort und die Person des Verfassers mit dem Sanktuarium auf dem Annaberg unmittelbar verbunden sind. Bis auf den heutigen Tag sind 41 Gebetbücher erhalten geblieben; über die übrigen sind wir aus der einschlägigen Literatur informiert. 71 Bücher wurden auf dem Annaberg her-ausgegeben, 13 in anderen Verlagszentren, darunter in zwei Druckereien außerhalb von Schlesien (in Krakau und in Warschau). Die nationale Differenzierung Schlesiens fand auch in der Anzahl der heraus-gegebenen Gebetbücher ihren äußeren Ausdruck; 57 Bücher wurden nur in polnischer Sprache veröffentlicht, 15 nur in Deutsch, während 12 Gebetbücher in beiden Sprachversionen vorlagen. 22 Bücher wurden von Franziskanern verfaßt. Die meisten davon waren jahrelang mit dem Kloster auf dem Annaberg und mit den verschiedenen dort praktizierten Seelsorgeformen verbunden. 18 Gebetbücher wurden von Pfarrern schlesischer Kirchengemeinden verfaßt (Jan Chrząszcz, Ignacy Böhm, Józef Kühn, Norbert Bonczyk, Gustaw Majewski). 7 Bücher stammen von katholischen Laien (Eleuteriusz Siedziriski, Józef Kocyjan). Aber die größte Gruppe bilden die anonym veröffentlichten Gebetbücher - ohne Nennung des Verfassers wurden 37 Titel herausgegeben. Aufgrund der durchgeführten Untersuchungen konnte festgestellt werden, daß 30 Gebetbücher in Karol Estreichers Bibliografia polska nicht erwähnt sind. Die Gebetbücher vom Annaberg übten auf die Frömmigkeit der schlesischen Bevölkerung großen Einfluß aus. Den Annaberg besuchten jedes Jahr sehr viele Pilger, und er war ein Ort der Ausstrahlung geistiger Werte und religiöser Inhalte, die die jeweilige Epoche charakterisierten. Die Bewohner der schlesischen Städte und Dörfer brachten diesem Sanktuarium und den dort arbeitenden Ordensleuten seit Generationen große Verehrung entgegen. Dies kam äußerlich zum Ausdruck im Akzeptieren des geistigen Reichtums, dem sie an diesem Ort begegneten. Von ihrer Perspektive her gesehen besaß ein während des Aufenthalts auf dem Annaberg gekauftes Gebetbuch für den schlesische Pilger manchmal größeren Wert als alle anderen Gebetbücher. Es kam vor, daß ein solches Buch von einer Generation auf nächste überging oder aber der geliebten Person ins Grab mitgegeben wurde. Die Gebetbücher waren gewöhnlich in einer klaren, einfachen Sprache verfaßt, was einen großen Vorteil darstellte und ihre schnelle Verbreitung förderte. Sie erfüllten täglichen Leben der schlesischen Bevölkerung gewissermaßen eine Funktion der Festigung und Kontinuierung der Werte und Frömmigkeitsformen, denen sie auf dem Annaberg begegnet war. Die Gebetbücher vom Annaberg spielten mit Sicherheit eine wichtige Rolle bei der Verbreitung des Kultes des Leidens des Herrn, der Verehrung der Mutter Gottes, der heiligen Anna und anderer Heiliger in Schlesien besonders betraf dies franziskanische Heilige (den hl. Franz von Assisi, den hl. Antonius von Padua, die hl. Elisabeth von Ungarn, die hl. Rosa von Lima). Außerdem enthielten diese Gebetbücher Unterweisungen zum Erlernen religiöser Lieder und Gebete sowie zum Umgang mit den Sakramenten und dem Katechismus.

PL

-

8

Tomasz M. Dąbek OSB, Modlić się Psalmami, Wydawnictwo Benedyktynów, Tyniec–Kraków, 2019, ss. 98

70%

Ćwikła J.

Poznańskie Studia Teologiczne

|

2020

|

issue 36

281-285

EN

The Book of Psalms is one of the most popular and most read Bible books. For over 2,000 years, both Jews and Christians - including Catholics, Protestants and Orthodox Christians - have been reading it. It is worth emphasizing, however, that this is not an easy book. It was created in a culture foreign to us, in a foreign language (Hebrew - biblical) - it was written by people with a different mentality than ours. Therefor to understand it, you need the right knowledge. Unfortunately, this can only be obtained at theological faculties. It is known, however, that not all Bible readers feel called to study theology. Many exegetes understand this and write comments for them on Bible books, including the Book of Psalms. One of these exegetes is Fr. professor Tomasz M. Dąbek, the author of the book: To pray with Psalms, which was published in 2019 in Tyniec–Krakow. He divided his dissertation into several parts, which he titled: Introduction (pp. 7–8), Psalter as a prayer book of the People of God of the First Covenant (pp. 9–44), Psalms in the New Testament (pp. 45–58), Psalter as a prayer book to monks, consecrated persons and clergy (pp. 59–68), Psalter in the liturgy and in the personal prayer of a Christian (pp. 69–74), Thoughts about some Psalms (pp. 75–94), Summary (pp. 95–96) and Bibliographic proposals (pp. 97–98). This review presents his book.

9

Modlitewniki i mszaliki dla dzieci w Polsce w latach 1945-1949

57%

Lewandowicz-Nosal G.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2016

|

issue 10

251-278

EN

The article presents in details prayer books for children and young people published in Poland in the period 1945-1949. The bibliography contains 36 such items. Most of them (22) were published in the period 1947-1948. Texts were published mainly by Jesuits’ Publishing Houses in Warsaw and Krakow (Publishing Apostolate of Prayer) and St. Wojciech Publishing in Poznan. They were active in Silesia publishing, bookstore St. Jack in Katowice and publishing St. Cross in Opole. A characteristic feature of this species is versatility, it combines various forms of media. The entire collection has been divided due to recipients: 1. general prayer books for all children (the largest group of texts), 2. prayer books for special audiences - eg. the acolyte, members of church organizations and associations, for example Sodalicja Mariańska, 3. Distinguish prayer books published separately for boys and girls, 4. as the last group there are described two prayer books for children ages 3 and 4-6 years.

PL

W artykule szczegółowo omówiono mszaliki i modlitewniki dla dzieci i młodzieży opublikowane w Polsce w latach 1945-1949. W bibliografii zamieszczono 36 tego typu pozycji. Najwięcej z nich (22) ukazało się w latach 1947-1948. Teksty publikowały głównie wydawnictwa jezuitów z Warszawy i Krakowa (Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy) oraz wydawnictwo św. Wojciecha z Poznania. Aktywne były wydawnictwa na Śląsku, księgarnia św. Jacka w Katowicach i wydawnictwo św. Krzyża w Opolu. Wyróżnikiem tego gatunku jest wielofunkcyjność, łączy on w sobie różne formy przekazu. Prezentowany zbiór został podzielony ze względu na adresatów na: 1. Modlitewniki ogólne, dla wszystkich dzieci, ta grupa tekstów jest największa, 2. modlitewniki dla specjalnych odbiorców – np. ministrantów, członków organizacji i stowarzyszeń religijnych, np. Sodalicji Mariańskiej, 3. Wyróżniono modlitewniki publikowane osobno dla chłopców i dziewcząt, 4. jako ostatnią grupę opisano dwa mszaliki dla najmłodszych dzieci w wieku 3 oraz 4-6 lat.

10

Jak po chrześcijańsku dom dyscyplinować, czyli rzecz o zapomnianym gdańskim poradniku Christliche Haußzucht… Joachima Löisentina z 1655 roku

57%

Kociumbas P.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2019

|

vol. 63

PL

Celem artykułu jest przybliżenie zapomnianego dzieła Joachima Löisentina pt. Christliche Haußzucht…, które po 31 latach zostało opublikowane w 1655 r. przez Davida Friedricha Rhetego w Gdańsku. Zbiór ten, stanowiący połączenie modlitewnika, kancjonału oraz podręcznika wiary, przedstawiono jako komplementarny poradnik służący systematycznej i metodycznej katechizacji w duchu luterańskim w zaciszu domowym.

EN

The aim of the article is to present the forgotten work by Joachim Löisentin, titled Christliche Haußzucht..., published in Gdańsk in 1655, that is 31 years after its inception, by David Friedrich Rhete. This collection, a combination of a prayer book, a hymnal, and a religious handbook, was presented as a complementary guide for systematic and methodical catechisation, in the Lutheran spirit, in the comfort of one’s own home.

11

Od litanii Gertrudy do litanii Nawojki

51%

Sadowski W.

Ruch Biblijny i Liturgiczny

|

2011

|

vol. 64

|

issue 1

EN

The 11th-century Codex of Gertruda, the daughter of Mieszko II the King of Poland, contains ten prayers in the form of litany. The article analyses two of them: ‘Ut me miseram famulam Tuam Gertrudam custodire digneris…’ and ‘Ave Maria gratia plena dominus tecum…’. The stylistic features of the first litany indicate that the text was intended to be accepted by the duchess as her individual prayer reflecting her point of view, and perhaps containing quotations from her own utterances. Therefore Gertruda may be regarded as the author of the text, although somebody else probably fulfilled the act of writing. The second litany is a prayer similar to the text from the 12th-century Paris manuscript, edited by G. G. Meersseman. It might be the basis for the later western copy, or both records originated (directly or indirectly) from the same source. Some sentences from both versions repeat in the 15th-century Polish prayer ‘Zdrowa bądź Maryja, miłości pełna…’ from Nawojka Prayer Book.

PL

W jedenastowiecznym Kodeksie Gertrudy, córki Mieszka II, znajduje się dziesięć modlitw o budowie litanii. Artykuł podejmuje analizę dwu z nich: „Ut me miseram famulam Tuam Gertrudam custodire digneris…” i „Ave Maria gratia plena dominus tecum…”. Stylistyczne cechy pierwszej wskazują, że tekst miał być zaakceptowany przez księżną jako jej modlitwa prywatna, sformułowana z jej punktu widzenia i – być może – zawierająca cytaty z jej własnych wypowiedzi. Dlatego Gertruda może być uważana za autorkę, mimo że sam akt sporządzenia tekstu przypadł komu innemu. Druga litania przypomina tekst wydany przez G. G. Meerssemana z dwunastowiecznego manuskryptu przechowywanego w Paryżu. Mogła ona być podstawą dla późniejszej kopii zachodniej lub oba przekazy pochodziły (bezpośrednio lub pośrednio) z tego samego źródła. Niektóre zdania z obu wersji powtarzają się w XV-wiecznej modlitwie „Zdrowa bądź Maryja, miłości pełna…” z Modlitewnika Nawojki napisanej po polsku.

Refine search results