Search results

1

Uwarunkowania geograficzno-polityczne oraz społeczne genezy i rozprzestrzeniania się protestantyzmu w Polsce

100%

Rykała A., Łódzki U.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica

|

2009

|

issue 10

PL

W artykule, odwołującym się do zagadnień z zakresu geografii historycznej, politycznej i religii, podjęto próbę nakreślenia genezy i pierwotnego rozwoju przestrzennego protestantyzmu na ziemiach polskich. Analiza tych aspektów rozwoju religii protestanckiej, przy uwzględnieniu licznych dekompozycji, którym podlegała ona w ciągu wieków, posłużyła również do ustalenia stopnia wpływu pierwotnego rozprzestrzeniania się omawianego wyznania na jego współczesny zasięg przestrzenny w Polsce.

EN

At its outset, although Polish Protestantism gained big popularity, it did not manage to cover a broad social scope. It gained members mainly among the nobility and wealthy bourgeoisie. Cieszyn Silesia region was an exception – Lutheranism was adopted by many Polish peasants from this area. The Counter-Reformation and further persecutions of Protestants in post-partition Poland, and also in the People’s Republic of Poland, resulted in decrease in their ranks and decline of many of their existing clusters. The modern offspring of the initial Polish Protestant movement includes two of the most numerous factions – Lutheran and Calvinist, represented by Evangelical-Augsburg Church and Evangelical Reformed Church. As opposed to the initial influence of both these confessions, since the late 18th century the Lutherans have dominated in numbers over the members of Evangelical Reformed Church. It was caused mainly by the partitions of Poland, especially under Prussian occupation, where Lutheranism was supported by the local authorities. Many Protestants from Saxony, Silesia and Bohemia immigrated to Poland to settle in the developing, industrial cities of the Kingdom of Poland. The changes in numbers of followers of both confessions led to substantial shifts in their spatial influences.

2

Poľsko-uhorské kontakty protestantov v 16.–17. storočí

88%

Kónyova A.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2017

|

vol. 4

83-95

PL

Close relationships and contacts between Poland and the Kingdom of Hungary had their roots in the medieval period and they resulted from the geographical neighbourhood and from the necessity of good relationships with the neighbour. These relationships existed in political, economic and cultural sphere. Since the 14th century, Poland, or more precisely Krakow, became the place of the university peregrination of students from Slovakia (the Kingdom of Hungary) as there was no university in our territory at that time. The academic environment became the place of spreading humanistic and later on, reformational ideas, which then got into the Kingdom of Hungary by means of students. ere were a lot of personalities (Ján Henckel, Leonard Cox, Matej Bíró Dévai, Štefan Gálszécsi, Štefan Szegedi Kis, Imrich Ozorai and other), who studied at the Univesity of Krakow, and who spread these ideas aer the return to their native country. The first theological and humanistic works of many reformers were published in the printing house in Krakow. Since the middle of the 16th century, the importance of the University of Krakow declined as the students from the Kingdom of Hungary started studying more at German, Dutch and Swiss universities. However, the contacts of the Protestants did not cease to exist, but they obtained a different character. Since the middle of the 16th century, the radical doctrine of Anti-Trinitarism started to infiltrate from Poland to the Kingdom of Hungary. is new doctrine started spreading to Transylvania first (Juraj Blandrata, František Stancaro), andthen from here into the Kingdom of Hungary. While it became the religion accredited by state in Transylvania, the strong fighting was kept against its propagators in the Kingdom of Hungary. It was propagated by the preacher Lukáš Egri in the territory of present Eastern Slovakia, but he was condemned by the Synod in Košice in 1568. is act caused to stop further spead of Anti-Trinitarism ideas.

3

Watykan – Genewa. Kościół rzymskokatolicki w dialogu ze Światową Radą Kościołów

88%

Kałużny T.

Sympozjum

|

2012

|

issue 1(22)

97-116

EN

The author’s aim is a comprehensive presentation of the history and achievements of the dialogue between the Roman Catholic Church and the World Council of Churches, which was conducted within the framework of the Joint Working Group established in 1965. The subject has been dealt with in three parts. The first one offers a general description of the Joint Working Group. In the second part, the author focuses on the history of the relations between Vatican and Geneva. The last part is a concise presentation of the main threads of the study documents which have been elaborated as a result of this dialogue.

4

O łódzkich protestantach w XIX w. - polemicznie

88%

Woźniak K. P.

Kwartalnik Historyczny

|

2016

|

vol. 123

|

issue 4

PL

Rozwój i zróżnicowanie społeczności protestanckiej w tworzącej się metropolii przemysłowej, jaką stawała się Łódź w latach 1820–1914, nie były dotąd przedmiotem pogłębionych badań. Wydana w 2014 r. książka Hanny Krajewskiej stara się wypełnić tę lukę, opisując poszczególne denominacje oraz dziedziny i formy szczególnej aktywności ich członków: ewangelizację i edukację. Nie jest to próba udana. Wadliwa jest koncepcja pracy, w której nie zdefiniowano kluczowego pojęcia „ewangelizacja”, zaliczając do niej praktycznie wszystkie przejawy działalności wspólnot wyznaniowych, łącznie z dokonaniami na polu edukacji.

5

„Kobiety samotne” w środowiskach protestanckich w Królestwie Polskim i na Śląsku Cieszyńskim w XIX wieku

75%

Stegner T.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2023

|

vol. 15

81-91

EN

In Protestantism, the woman’s place was at home, with her husband and children, the most important function being that of wife and mother. Single women were treated as a certain deviation from the applicable norm. However, according to Protestant principles, every individual should be socially useful, including the so‑called “old maids”. An area where they could prove useful was the Evangelical church and charity. Many women became deacons, sometimes called Protestant nuns, working in Evangelical hospitals and nursing homes, and helping pastors in their pastoral work. Some were active in Protestant charities and were actively involved in parish life. Less wealthy single women could also count on material help from the congregation. It was clearly indicated that the place of “old maids” was to be in the church environment.

6

Szacunek, cześć, kult. Biblia i protestanci

75%

Pasek Z.

Studia Religiologica

|

2013

|

vol. 46

|

issue 4

317–326

EN

This article discusses the Bible and its place in Protestants’ daily lives. The study was made within the anthropology of things or anthropology of objects, a type of refl ection focusing on analysis of the behaviours associated with objects. It is assumed that such a study reveals the non-discursive (occurring outside of verbal declarations) beliefs related to a given thing, in this case the Bible. For Protestants it is the Word of God, a material record of the voice of God Himself, directed to the faithful and setting rules to live by. Although, as Max Weber said, Protestantism in the history of European culture means the “disenchantment” of religious attitudes, the examples cited in the article demonstrate the lively presence the remnants of archaic religious attitudes retain in the popular mentality. A declarative respect for the book sometimes conceals belief in its sanctity

7

Aktywność społeczna oraz relikty dziedzictwa materialnego ewangelików augsburskich w Pabianicach

75%

Klimek A., Uniwersytet Łódzki W. N. G.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2012

|

vol. 1

EN

The following paper addresses the history of the Protestant minority residing in the city of Pabianice. One of the most significant religious minorities in the region, Protestants settled in Pabianice as early as in 19th century, with the settlement being strongly influenced by the development of the textile industry. From the very beginning, their presence was marked by an active participation in the community life, participation which included both financial support and voluntary work for the common good. The Protestant parish in Pabianice boasts a fine collection of priceless relics, including, to mention but a few, the parish church, cemetery and the Kindlers' burial chapel. Supervised by the regional art conservator, these sights form a major contribution to the city's rich history. The Protestant community itself may be credited with setting up a number of cultural and educational projects, including art exhibitions and concerts. Despite the small size of the congregation, the parish remains active in terms of both religious and social life, providing ample opportunity for social interaction as well as religious instruction for the youngest of its members. The peaceful coexistence of Protestants and Catholics, as well as many other minorities residing in Pabianice, resulted in numerous initiatives which brought benefit to all parties concerned. Some of these, however, ended abruptly during World War II. The postwar era was marked by suspicion and mistrust which chased many of the Protestants away. Out of several thousand believers before World War II, there are now only a few hundred left. Hindered by stereotypes, the cooperation between Protestants and Catholics is often restricted to ecumenical worship. With the Protestant community declining, there needs to be closer cooperation between the parishes and the city council in order to preserve the common heritage

PL

W artykule, odwołującym się do zagadnień z zakresu geografii politycznej i historycznej, przedstawiono specyfikę aktywności społecznej (w tym oświatowej i kulturalnej) wiernych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Pabianicach oraz scharakteryzowano należące do niego relikty dziedzictwa materialnego.

8

Aktywność społeczna oraz relikty dziedzictwa materialnego ewangelików augsburskich w Pabianicach

75%

Klimek A.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2012

|

vol. 1

193-206

EN

The following paper addresses the history of the Protestant minority residing in the city of Pabianice. One of the most significant religious minorities in the region, Protestants settled in Pabianice as early as in 19th century, with the settlement being strongly influenced by the development of the textile industry. From the very beginning, their presence was marked by an active participation in the community life, participation which included both financial support and voluntary work for the common good. The Protestant parish in Pabianice boasts a fine collection of priceless relics, including, to mention but a few, the parish church, cemetery and the Kindlers' burial chapel. Supervised by the regional art conservator, these sights form a major contribution to the city's rich history. The Protestant community itself may be credited with setting up a number of cultural and educational projects, including art exhibitions and concerts. Despite the small size of the congregation, the parish remains active in terms of both religious and social life, providing ample opportunity for social interaction as well as religious instruction for the youngest of its members. The peaceful coexistence of Protestants and Catholics, as well as many other minorities residing in Pabianice, resulted in numerous initiatives which brought benefit to all parties concerned. Some of these, however, ended abruptly during World War II. The postwar era was marked by suspicion and mistrust which chased many of the Protestants away. Out of several thousand believers before World War II, there are now only a few hundred left. Hindered by stereotypes, the cooperation between Protestants and Catholics is often restricted to ecumenical worship. With the Protestant community declining, there needs to be closer cooperation between the parishes and the city council in order to preserve the common heritage.

PL

W artykule, odwołującym się do zagadnień z zakresu geografii politycznej i historycznej, przedstawiono specyfikę aktywności społecznej (w tym oświatowej i kulturalnej) wiernych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Pabianicach oraz scharakteryzowano należące do niego relikty dziedzictwa materialnego.

9

Mariologia ekumeniczna według S. C. Napiórkowskiego

75%

Pek K.

|

2014

|

vol. 61

|

issue 2: Teologia Dogmatyczna

99-113

EN

In 1965 S. C. Napiórkowski OFMConv presented a very original doctoral dissertation on Mariological questions shown by Protestant theologians. After nearly half a century it turned out that this is a very useful trend in theological studies, as it has led not only him to practicing ecumenical Mariology. The former views of Evangelical Christianity were subjected to criticism, but so were some theses of Catholic Mariology. In his publications Napiórkowski outlined the transition from an argument to a dialog on the Mother of Jesus.

XX

W 1965 roku S. C. Napiórkowski OFMConv przedstawił bardzo oryginalną rozprawę doktorską na temat kwestii mariologicznych ukazywanych przez teologów protestanckich. Po prawie pół wieku okazało się, że jest to niezwykle pożyteczny kierunek badań teologicznych, gdyż doprowadził nie tylko jego do uprawiania mariologii ekumenicznej. Krytyce zostały poddane dotychczasowe poglądy chrześcijaństwa ewangelickiego, ale także niektóre tezy mariologii katolickiej. Napiórkowski zarysował w swych publikacjach przejście od sporu do dialogu o Matce Jezusa.

10

Perswazja w czasach reformacji. Renesansowe teksty apologetyczne trzech konfesji: katolicyzmu, protestantyzmu i islamu

71%

Kamper-Warejko J., Kulwicka-Kamińska J.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 6

59-82

EN

The paper comprises a description of the religious language used in the Renaissance. It addresses the topic of the literature of Reformation and Counter-Reformation (Catholic Revival) periods and its significance as a uniting force for a given community of believers. Moreover, the paper describes the linguistic solutions and means of persuasion used to achieve that purpose. The study material are three sixteenth-century texts: two that originated in two Christian denominations – Catholic and Protestant ones (sermons published by Piotr Skarga and Petrus Artomius on the occasion of the Assumption Feast of Mary the Virgin in 1595) and one that derives from Islam (Surah 7 of the Quran “The Heights” translated by the Tatars of the Grand Duchy of Lithuania, 16th century). The analysis covers the structure of these historical texts, the exponents of dialogue and the linguistic means of persuasion which include, among others, evaluative and directive language as well as stylistic devices. Research has shown that the three religious polemical texts can be classified as persuasive literature of the Reformation. They comprise linguistic exponents with impressive and expressive functions. In the linguistic layer, the texts contain universal features of the religious code, such as openness and polysemy, which are expressed by analogy, comparison, metonymy, metaphor, and making non-assertive utterances. The paper discusses lexis excerpted from the texts and denoting values as well as volitive and imperative and persuasive and emotive vocabulary with noticeable dichotomic references to what is good and what is bad. These elements arrange the sacred space of the religious texts and constitute the axis of integration for a given community of believers. The result of religious discourse of the Reformation is the presence of the exponents of the rhetorical style in Polish texts, which is manifested by the use of quotations from authoritative religious works, i.e. mainly from the Bible and the Quran.

PL

Artykuł wpisuje się w nurt opisu języka religijnego doby renesansu. Zwrócono w nim uwagę na tematykę literatury reformacyjnej i kontrreformacyjnej (katolickiej), jej wymiar wspólnotowy, mający na celu scalanie wspólnoty wierzących oraz opisano służące temu celowi zabiegi językowe i środki perswazyjne. Bazą materiałową są trzy XVI-wieczne teksty, reprezentujące dwa odłamy chrześcijaństwa – katolicki i protestancki (kazania na dzień Wniebowzięcia NMP Piotra Skargi i Piotra Artomiusza z 1595 r.) i islam (sura Koranu pt. Wzniesione krawędzie w tłumaczeniu Tatarów WKL, XVI wiek). Analizie poddano strukturę zabytków, wykładniki dialogiczności oraz językowe środki perswazji, na które składa się m.in. słownictwo wartościujące, dyrektywne i środki stylistyczne. Badania dowiodły, że omówione tu polemiczne teksty religijne wpisują się w nurt piśmiennictwa reformacyjnego o charakterze perswazyjnym. Znajdujemy w nich wykładniki językowe o funkcjach impresywno-ekspresywnych. W warstwie językowej teksty te realizują uniwersalne cechy kodu religijnego, takie jak otwartość i polisemia, które wyrażają się przez analogię, porównanie, metonimię, metaforę, mówienie poza asercją. Omówiono wyekscerpowaną leksykę nazywającą wartości, słownictwo wolitywne i nakłaniające oraz perswazyjne i emotywne, z zauważalnym odniesieniem dychotomicznym do tego, co dobre i złe. Wskazane tu elementy organizują przestrzeń sakralną tekstu religijnego i są osią, wokół której integruje się grupa wyznaniowa. Pokłosiem reformacyjnego dyskursu religijnego jest obecność w polskojęzycznych tekstach wykładników stylu retorycznego, co wyraża się m.in. wprowadzaniem cytatów z dzieł autorytetów religijnych, tj. głównie Biblii i Koranu.

11

Udział ewangelików augsburskich w kształtowaniu krajobrazu kulturowego Piotrkowa Trybunalskiego

71%

Kruś A.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2018

|

vol. 7

251-269

EN

The main goal of the article is to analyze the role of Lutherans in shaping the cultural landscape of Piotrków Trybunalski. In addition, the elements of the material heritage of this denomination and its significance for the development of tourism in the town were analyzed. These considerations concern the area of Piotrków Trybunalski primarily for historical reasons – the Lutheran parish established in this town at the end of the 18th century and it is one of the oldest Evangelical parishes in the present-day Łódź Province. It is also one of the few urban centers in the voivodeship, which uses the presence and heritage of religious minorities to promote their diversity and cultural richness.

PL

Głównym celem autorki artykułu jest analiza udziału luteranów w kształtowaniu krajobrazu kulturowego Piotrkowa Trybunalskiego. Analizie poddano elementy dziedzictwa materialnego tej denominacji w przestrzeni miasta oraz jego znaczenie dla rozwoju turystyki w mieście. Niniejsze rozważania dotyczą obszaru Piotrkowa Trybunalskiego przede wszystkim ze względów historycznych – parafia luterańska, erygowana w tym mieście pod koniec XVIII w., należy do najstarszych parafii ewangelickich na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego. Jest to także jeden z nielicznych w skali województwa ośrodków miejskich, który wykorzystuje obecność i dziedzictwo mniejszości religijnych do promowania swojej różnorodności i bogactwa kulturowego.

12

Sacrum i profanum na przykładzie luterańskich kościołów jubileuszowych w Prusach Wschodnich

63%

Bielawny K.

Studia Elbląskie

|

2017

|

vol. 18

139-156

EN

The two hundredth anniversary of the coronation of the Duke of Prussia Frederick I in 1701 in Kӧnigsberg was a great opportunity for building a lasting monument of this event. For this occasion, fourteen jubilee churches were built in East Prussia. The financial resources for building the lasting jubilee monument came from the consistory of unity and uniting churches, from voluntary donations and benefactors. The effort was finished in 1912.The locations of new churches varied. After seventy years from the end of the World War II, in 2015, the fates of the churches were very different, 7 churches remained in Poland, only 4 have survived, in Russia 4 churches remained, not even one has survived, and 3 churches remained in Lithuania, only one has survived, and there is no trace left after two of them. The churches are of the sacred nature, yet many of them have been desecrated.

PL

Dwusetna rocznica koronacji króla pruskiego Fryderyka I w 1701 r. w Królewcu była doskonałą okazją wzniesienia trwałego pomnika tego wydarzenia. Na tę okazje podjęto wzniesienie czternastu świątyń jubileuszowych w Prusach Wschodnich. Środki finansowe na wzniesienie trwałego jubileuszowego pomnika pochodziły z Konsystorza Kościoła ewangelicko-unijnego z dobrowolnych ofiar i od dobroczyńców. Akcję ukończono w 1912 r. Miejsca lokowania nowych świątyń były bardzo różne. Po siedemdziesięciu latach od zakończenia II wojny światowej, w 2015 r., na terenie Polski pozostało 7 świątyń, ocalały tylko 4, na terenie Rosji pozostały 4 kościoły, nie ocalał ani jeden, zaś na Litwie pozostały 3, ocalał tylko jeden, po dwóch nie ma śladu. Świątynie z natury mają charakter sakralny, zaś na wielu z nich dokonano swoistej profanacji.

13

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Lublinie: historia – tradycja – współczesność, red. Dariusz Chwastek, Lublin 2007, ss. 111

63%

Korniłłowicz E.

Facta Simonidis

|

2009

|

vol. 2

|

issue 1

309-312

14

Catholics and Protestants: The analysis of differences in declared values as prospective determinants of economic growth

63%

Ramocka M.

Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie

|

2011

|

issue 2(19)

117-130

EN

This paper analyses the values held by Protestants and Catholics residing in the countries of modern Europe. The objective was to find out whether there are significant differences in the values subscribed to by these two groups and whether there are any areas relevant to economic development. The study showed the existence of differences and the areas in which they are present have been classified into five major groups: the values associated with perception of problems in occupational life, life in the public area, life in the private area, and personal well-being, as well as values related to trust and religion. The further part of the paper analyses the values in each selected area by placing them in the context of their importance for economic development. The last part of the paper proposes a model of culture as either conducive to development or inhibiting it, the model based on the values characteristic of the representatives of both religions.

PL

W artykule poddano analizie wartości reprezentowane przez protestantów i katolików, mieszkańców współczesnej Europy. Celem było zbadanie, czy w wartościach wyznawanych przez te dwie grupy istnieją istotne różnice i czy występują w obszarach istotnych z punktu widzenia rozwoju gospodarczego. Badanie wykazało istnienie różnic, zaś obszary ich występowania sklasyfikowane zostały w pięć najistotniejszych grup: wartości związanych z postrzeganiem problemów pracy zawodowej, ze sferą życia publicznego, ze sferą prywatną oraz własnym samopoczuciem, związanych z zaufaniem i o charakterze religijnym. W dalszej części omówiono wartości z zakresu każdego zaznaczonego obszaru poprzez umieszczenie ich w kontekście znaczenia dla rozwoju gospodarczego. Ostatnia część artykułu zawiera model kultury prorozwojowej i hamującej rozwój zbudowany w oparciu o wartości charakteryzujące przedstawicieli obu religii.

15

EWANGELIKALNE TSUNAMI: ZMIANA RELIGIJNA W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ XX WIEKU

63%

Kurowski K.

Ameryka Łacińska. Kwartalnik analityczno-informacyjny

|

2014

|

vol. 22

|

issue 1(83)

23-38

PL

Artykuł stanowi głos w debacie na temat percepcji stosunków wyznaniowych w Ameryce Łacińskiej, jaką zainicjował wybór kard. Jorge Bergoglio na biskupa Rzymu. Tekst ma charakter prolegomeny do problematyki zmiany religijnej, która dokonała się w tymże regionie świata w ostatnim półwieczu. Opisuje nowych aktorów na religijnej scenie – ruchy ewangelikalne – ich specyfikę, źródła sukcesu, efekty działania, a także możliwe scenariusze rozwoju w najbliższej przyszłości.

EN

This paper is a voice in the debate on the religious landscape in Latin America, initiated after Cardinal Jorge Bergoglio was elected Pontiff. I give an outline of the aspects of religious change in this region in the last few decades. I present new actors – evangelical movements – its general characteristics, reasons why they succeeded, output of their activity and some possible scenarios for the near future.

16

Das Prämonstratenserkloster Belbuck als eine Keimzelle der Reformation im südlichen Ostseeraum

63%

Ehricht C.

Gdański Rocznik Ewangelicki

|

2017

|

vol. 11

149-158

PL

Klasztor w Białoboku koło Trzebiatowa (Treptow) nad Regą (Pomorze Zachodnie), w dawnym Księstwie Pomorskim, założony został pod koniec XII wieku przez Norbertanów pochodzących z Lund. W początkach wieku XVI działali tu niektórzy z najważniejszych teologów, przyjaciele Johannesa Bugenhagena, który, w późniejszym okresie, został przyjacielem Marcina Lutra i Reformatorem północnych Niemiec i Królestwa Danii.Jego współpracownikami w Trzebiatowie byli Johannes Boldewan, Äpinus, Christian Ketelhodt, Andreas Knopken.Klasztor w Białoboku powiązany był z klasztorem żeńskim w Trzebiatowie, w którym żyła Elisabeth von Meseritz (Elisabeth Cruciger).Wszyscy razem wywarli znaczny wpływ na Reformację oraz stabilizowanie Kościoła Luterańskiego od Kopenhagi aż po Rygę.Sam klasztor, już od roku 1616, nie istnieje, jednakże przypomnienie jego historii może być pomocne w bardziej zróżnicowanym rozumieniu wielu różnych procesów, jakie zachodziły we wczesnych latach Reformacji w regionie Południowego Bałtyku.

EN

The monastery in Belbuck near Treptowupon Rega in the formerDuchy of Pomerania (today Białoboki / Trzebiatów in Pomorze Zachodnie/ West-pomerania, Poland) was founded in the end of the 12th century by Pre¬mon-stratensians from Lund. In the beginning of the 16th century some very im-portant theologiansworked there. They were friends of Johannes Bugenhagen who, later on, becamea friend of Martin Luther and Reformer of the northern Germany and of the Kingdom of Denmark. His friends in Belbuckwere Johannes Boldewan, Johannes Äpinus, Christian Ketelhodt, Andreas Knopken. Connected with the monastery was a nunnery in Treptow, where Elisabeth von Meseritz (Elisabeth Cruciger) lived. They all exerted great influence on the Reformation and stabilization of the Lutheran Church from Copenhagenas far as Riga.The monastery itself has been, since 1616, completely destroyed, but remembrance of its history may be helpful for a more diverse understanding of very various processes occurring during the early time of “Reformation” in the Southern Baltic Sea region.

17

Sztuka jako narzędzie konfesjonalizacji ewangelickiej w Prusach Królewskich i Książęcych

63%

Birecki P.

Studia Elbląskie

|

2023

|

vol. 24

31-42

EN

The article discusses the place of art in the confessionalisation process that took place in the area of Lutheranism and Calvinism in Royal Prussia and Ducal Prussia. At the time of Martin Luther’s introduction of the reforms, print became the most important medium for the spread of the reformer’s ideas. Thus, the image was relegated to a secondary role and its existence in the church interior was treated in terms of adiaphora. Calvinism rejected the creation and hanging of any images with a figure God in them and Lutheranism accepted their existence as a didactic tool (especially as to inherited medieval altars) and an element to help visualise the confessional distinctiveness of Evangelicals in relation to Catholics. The text presents examples of the use of religious paintings or portraits of Luther to delineate such distinctiveness.

PL

Artykuł mówi o miejscu sztuki w procesie konfesjonalizacji, który miał miejsce w obszarze luteranizmu i kalwinizmu w Prusach Królewskich i w Prusach Książęcych. W chwili wprowadzania reform przez Marcina Lutra druk stał się najważniejszym medium rozprzestrzeniania się idei reformatora. W ten sposób obraz został zepchnięty do drugoplanowej roli, a jego istnienie we wnętrzu kościelnym zostało potraktowane w kategoriach adiafory. Kalwinizm odrzucił tworzenie i zawieszanie w nim jakichkolwiek obrazów z postaciowym Bogiem, a luteranizm zaakceptował ich istnienie w formie narzędzia dydaktycznego (szczególnie odziedziczonych ołtarzy średniowiecznych) oraz elementu pomocnego w wizualizacji konfesyjnej odrębności ewangelików od katolików. W tekście zaprezentowane zostały przykłady użycia obrazów o tematyce religijnej czy portretów Lutra do wyznaczenia takiej odrębności.

18

Пратэстанцкая царква i беларускі нацыянальны рух у Заходняй Беларусі (1918–1939)

63%

Бачышча Ю., Унучак А.

Przegląd Środkowo-Wschodni

|

2019

|

vol. 4

159-182

PL

Wielu działaczy białoruskich w Polsce w okresie międzywojennym traktowało protestantyzm jako „białoruski kościół narodowy”. W danej publikacji podjęto próbę przeanalizowania sytuacji językowej i narodowej wewnątrz Kościoła protestanckiego, poddano analizie wydawnictwa protestanckie w języku białoruskim. Autorzy poświęcają wiele miejsca niektórym ważnym postaciom białoruskiego ruchu ewangelickiego, które przyczyniły się do narodowego i duchowego odrodzenia Białorusinów. Byli nimi pasterze Łukasz Dziekuć-Malej i Jan Piotrowski. Autorzy doszli do wniosku, że w okresie międzywojennym na ziemiach zachodniobiałoruskich procesy narodotwórcze i ewangeliczne odbywały się jednocześnie. Niektórzy przedstawiciele ruchu ewangelickiego dążyli do uczynienia z protestantyzmu kościoła narodowego Białorusinów. Używano języka białoruskiego w działalności duszpasterskiej, utożsamiano działalność ewangeliczną z działalnością na rzecz kultury i języka białoruskiego. Część inteligencji białoruskiej traktowała protestantyzm jako Kościół, który nie będzie dzielił Białorusinów na „Polaków” i „Rosjan”, jak to często miało miejsce w przypadku katolicyzmu i prawosławia. Wszakże plany te nie zostały zrealizowane. Wśród wiernych ruchu protestanckiego zabrakło osób sympatyzujących z białoruskością. Ponadto znaczna część inteligencji białoruskiej ciążyła ku ateizmowi. Związki protestantyzmu z ruchem białoruskim do dziś są słabo zbadane.

EN

Many Belarusian activists in Poland in the interwar period treated Protestantism as a “Belarusian national church.” This article tells about the linguistic and national situation inside the Protestant church. Protestant publications in the Belarusian language are analyzed. The article also deals with important fi gures of the Belarusian evangelical movement, which contributed to the national and spiritual revival of the Belarusians. They are shepherds, Lukaš Dziеkuć-Maliej and Jan Piatroŭski. The authors came to the conclusion that during the interwar period national and evangelical processes took place simultaneously in the territories of Western Belarus. Some representatives of the Protestant movement sought to make Protestantism the national church of the Belarusians. The Belarusian language was used in pastoral activities, and evangelical activity was identifi ed with activities in favor of Belarusian culture and language. Some of the Belarusian intelligentsia treated Protestantism as a church that does not divide the Belarusians into “Poles” and “Russians”, as was often the case with Catholicism and the Orthodox Church. In the end, these plans were not implemented. Among the believers of the Protestant movement, there were not enough people who sympathized with the Belarusian cause. In addition, a significant part of the Belarusian intelligentsia adhered to atheistic views. The links between Protestantism and the Belarusian movement are still poorly understood.

19

Pomoc finansowa protestanckiego Gdańska dla współwyznawców w kraju i zagranicą w XVII i XVIII wieku

63%

Kizik E.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2019

|

vol. 63

PL

Gdańsk w 1557 r. oficjalnie wybrał ścieżkę reformacji i obronił swoją autonomię wyznaniową przez cały okres nowożytny. Trwająca od schyłku XVI w. kontrreforma Kościoła katolickiego znacząco ograniczyła zasięg protestantyzmu zarówno w całej Rzeczypospolitej, jak i w różnych państwach europejskich. Gdańsk dzięki wyjątkowej pozycji gospodarczej oraz politycznej w XVII–XVIII w. pełnił funkcję jednego z najważniejszych ośrodków finansujących lub wspomagających gminy luterańskie nie tylko w Polsce i Europie, ale nawet w Turcji i koloniach zamorskich. Pieniądze były zbierane w czasie publicznych kolekt, ewentualnie przekazywane z budżetu miasta. Artykuł na podstawie źródeł archiwalnych zbiera przykłady pomocy udzielanej współwyznawcom przez gdańszczan oraz analizuje sposoby zdobywania na to środków pieniężnych.

EN

In 1557 Gdańsk officially accepted Reformation and defended its religious autonomy throughout the modern period. The Counter-Reform of the Catholic Church, lasting from the end of the sixteenth century, significantly limited the scope of Protestantism both in the entire Polish-Lithuanian Commonwealth and in various European countries. Thanks to its unique economic and political position in the seventeenth and eighteenth centuries, Gdańsk served as one of the most important centres financing or supporting Lutheran communities not only in Poland and Europe, but also in Turkey and overseas colonies. The money was raised during public collections, or possibly transferred from the city budget. The article, based on archival sources, gathers examples of aid given to fellow believers by the inhabitants of Gdańsk and analyses the ways of raising money.

20

Bracia czescy w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w Polsce – przeszłość i teraźniejszość

63%

Szczepankiewicz-Battek J., Instytut Turystyki i Rekreacji W. S. B. w. W.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2013

|

vol. 2

EN

Development of Bohemian protestant settlement on Polish lands from the perspective of historical geography is presented in the article. Into account were taken both, the lands that belonged to Poland in the past (for example Wołyń), and also lands included into Poland after World War II (for example Kłodzko region). The main stages, location and conditions of settlement are described. On the basis of morphology of settlement evident in the field the impact of settlers' confession and culture on the local population is described. An importance of Bohemian origin people in the Evangelical Reformed Church in Poland is also presented.

PL

Artykuł prezentuje rozwój osadnictwa czeskich protestantów (luteranów oraz braci czeskich) na ziemiach polskich z perspektywy geografii historycznej; uwzględniono zarówno ziemie należące do Polski w przeszłości (np. Wołyń), jak i te włączone do niej dopiero po drugiej wojnie światowej (np. ziemię kłodzką). W artykule wyróżniono kilka zasadniczych etapów historycznych tego osadnictwa, jego lokalizację oraz przyczyny (polityczne oraz gospodarcze). Omówiono jego charakterystyczną morfologię (na podstawie pozostałych do dziś śladów w przestrzeni) oraz wpływ wyznania i kultury osadników na miejscową ludność. Podsumowaniem całości studium jest przedstawienie roli, jaką obecnie ludność pochodzenia czeskiego odgrywa w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w Polsce.

Refine search results

Uwarunkowania geograficzno-polityczne oraz społeczne genezy i rozprzestrzeniania się protestantyzmu w Polsce

Poľsko-uhorské kontakty protestantov v 16.–17. storočí

Watykan – Genewa. Kościół rzymskokatolicki w dialogu ze Światową Radą Kościołów

O łódzkich protestantach w XIX w. - polemicznie

„Kobiety samotne” w środowiskach protestanckich w Królestwie Polskim i na Śląsku Cieszyńskim w XIX wieku

Szacunek, cześć, kult. Biblia i protestanci

Aktywność społeczna oraz relikty dziedzictwa materialnego ewangelików augsburskich w Pabianicach

Aktywność społeczna oraz relikty dziedzictwa materialnego ewangelików augsburskich w Pabianicach

Mariologia ekumeniczna według S. C. Napiórkowskiego

Perswazja w czasach reformacji. Renesansowe teksty apologetyczne trzech konfesji: katolicyzmu, protestantyzmu i islamu

Udział ewangelików augsburskich w kształtowaniu krajobrazu kulturowego Piotrkowa Trybunalskiego

Sacrum i profanum na przykładzie luterańskich kościołów jubileuszowych w Prusach Wschodnich

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Lublinie: historia – tradycja – współczesność, red. Dariusz Chwastek, Lublin 2007, ss. 111

Catholics and Protestants: The analysis of differences in declared values as prospective determinants of economic growth

EWANGELIKALNE TSUNAMI: ZMIANA RELIGIJNA W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ XX WIEKU

Das Prämonstratenserkloster Belbuck als eine Keimzelle der Reformation im südlichen Ostseeraum

Sztuka jako narzędzie konfesjonalizacji ewangelickiej w Prusach Królewskich i Książęcych

Пратэстанцкая царква i беларускі нацыянальны рух у Заходняй Беларусі (1918–1939)

Pomoc finansowa protestanckiego Gdańska dla współwyznawców w kraju i zagranicą w XVII i XVIII wieku

Bracia czescy w Kościele Ewangelicko-Reformowanym w Polsce – przeszłość i teraźniejszość