Search results

1

“Internal” Problems of Normative Theories of Thinking and Reasoning

100%

Urbańczyk P.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2016

|

issue 60

35-52

PL

This paper provides moderate criticism of so-called normative theories of thinking and reasoning. The discussion focuses on the problems of idealization, adequacy, inconsistent yet non-trivial logics, logical omniscience etc. I called them “internal” to the normative approach, because they stem from the very properties of formal systems used to model these two human activities. Some arguments, however, refer to the current theories in cognitive science, including those which are developed within “descriptive” framework.

2

Can we remain rational in the large world? On some unexpected consequences of ecological rationality

100%

Gorazda M.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2021

|

issue 71

75-105

EN

The paper outlines various concepts of rationality, their characteristics and consequences. In the first, most general part, the metaphysical, instrumental and discursive rationality is distinguished. The following part focuses on instrumental rationality and the rational choice theory and ordinal and cardinal utility, expected utility and game theory, respectively. All those concepts are summarised as being the most mathematically elegant and mostly decidable and helpful in the decision-making process. Giving primacy to individual preferences and withholding the judgment on their “objective” value, they are also devoid of double standards. They are, however, strongly normative and weakly coincide with actual agents’ behaviour. Empirical findings on agents’ decision making seem to demonstrate their irrationality, unless we introduce into the analysis different concepts of rationality, namely based on costs efficient heuristics, inclusive fitness and ecological rationality. They are discussed respectively, and although they seem better to explain the set of humans’ seemingly irrational behaviour, they are likely week in predicting that behaviour. They are also losing their normative dimension and thus cease to be helpful in decision making. Applying the particular theory of rationality, either descriptively or normatively, seems to depend strongly on the environment, which can be characterised by its extension from a small to a large world. The more the small world’s features an environment reveals, the more effective is the application of the particular model of rationality. Beyond the small worlds, rule stochasticity, underspecification and misspecification and the only reasonable method are consecutive trials and errors, which eventually may reduce the large world to the small one.

3

Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej. Analiza decyzji dotyczących kontynuacji nauki na studiach drugiego stopnia na podstawie danych rejestrowych Uniwersytetu Warszawskiego

99%

Tomasz Zając T. Z., Komendant-Brodowska A.

Studia Edukacyjne

|

2016

|

issue 42

309-332

EN

The aim of the paper is to analyse decisions of first degree graduates concerning continuation of their education on second-degree programmes. One of the changes introduced by the Bologna process was a division of university programmes for the first-degree (bachelor’s degree) and seconddegree (master’s degree) programmes. As a result, a new educational threshold has appeared in the course of higher education and at that threshold students decide whether to continue education and if so, which university and programme to choose. All choices involve various costs and benefits, both to be experienced immediately, as well as those that students plan to achieve or incur in the future. The article presents data on the decisions regarding the continuation of studies in the context of the assumptions of rational choice theory: methodological individualism and rationality of actors. The analysed data come from registers of the University of Warsaw. The most common decision of first-degree graduates at the University is not to change anything: either the programme or mode of study. This result will be explained in the context of assumptions about the preferences of the students.

4

Przemiany świadomości ekologicznej w Polsce jako przyczynek do refleksji nad prakseologicznymi aspektami polityki ekologicznej

86%

Strumińska-Kutra M.

Prakseologia

|

2012

|

issue 152

25-50

EN

The aim of the article is to present changes in environmental consciousness of Poles during the last twenty years. Data come from fourteen research reports featuring quantitative data gathered 1992 to 2011. The focus of the analysis is an assessment of environmental threats, the place of the environment in the values system, especially with regard to the perception of environmental protection in the context of economic activities, and the feeling of being informed in environmental matters. Results of the analysis bear on praxeological aspects of environmental policy. It is argued that policy aiming at raising environmental consciousness remains unsuccessful in spreading environmental actions, mostly as a result of signiﬁcant trust shortages towards society’s institutions and fellow citizens. Environmental actions are those involved in social dilemmas that are characteristic for development of common goods. Overcoming those dilemmas is only possible when considerable amounts of trust and social capital is in place.

5

Człowiek szalony powiedział sobie, w swym sercu, że nie ma takiej rzeczy, jak sprawiedliwość…”. W stronę państwa transcendentalnego. Kilka kolejnych uwag w sporze z Hobbesem

86%

Podniesiński M.

Politeja : Pismo Wydziału Studiów Miedzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

|

2013

|

issue 1(23)

289-309

EN

This paper is one of several articles focused on the theory of contract and the foundations of the modern liberal society. It is a continuation of the pervious paper: Why the Anglosaxon do not like Foucault? The text consists of two major parts. First is an analysis of a modern attempt to defend contractarianism by such authors as D. Gauthier, G. Kavka, J. Hampton, K. Hoekstra, M. Oakeschott, S.M. Brown and their argumentation, especially an attempt to interpret Hobbes in game theory categories. It is discredited as full of logical errors. In the second part, two new arguments against the theory of contract are introduced: (I) historical one – reality proved that human act rather conversely than Hobbes wanted them to, and (II) logical – based on the priority of mutuality rule as fundamental in human cognition.

6

When rationality meets political interest. Problems of education policy rationalization in Polish municipalities

81%

Kołomycew A.

Przegląd Politologiczny

|

2017

|

issue 4

131-144

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących racjonalizacji polityki oświatowej w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich. Autorka koncentruje się na najbardziej radykalnym rozwiązaniu racjonalizatorskim, jakim jest likwidacja szkół. Rozwiązanie to choć zasadne pod względem ekonomicznym może okazać się kosztowne w wymiarze społecznym. W artykule autorka weryfikuje hipotezę zakładającą, że postulowana racjonalizacja polityki oświatowej gmin staje się fikcją w sytuacji, gdy władze gmin (organ wykonawczy) kierują się własnym interesem, którym jest utrzymanie poparcia społecznego (zwycięstwo w kolejnych wyborach), a nie racjonalnością ekonomiczną oraz dobrem publicznym. Problem racjonalizacji sieci szkół w gminach autorka analizowała na gruncie teorii racjonalnego wyboru. Artykuł powstał na postawie badań literatury przedmiotu oraz danych ilościowych, jak również badań empirycznych przeprowadzonych w wybranych gminach w formie półustrukturyzowanych wywiadów. W badaniach korzystano z metody porównawczej, elementów analizy systemowej oraz metod jakościowych. W dwuetapowym procesie autorka badań dokonała wyboru gmin zlokalizowanych w trzech województwach (świętokrzyskim, mazowieckim i pomorskim), a następnie 60 respondentów sposób następujących grup: władze gmin (organ wykonawczy i przedstawiciele organu stanowiącego), nauczyciele, podmioty niepubliczne prowadzące szkoły, członkowie społeczności lokalnych i liderzy lokalni.

EN

The paper presents the results of the research on education policy rationalization in rural and urban-rural municipalities. The author focuses on the most radical rationalization solution, namely the liquidation of schools. This solution, albeit economically feasible, can be costly in the social dimension. In the article, the author verifies the hypothesis assuming that the postulated rationalization of the municipal education policy becomes fictitious when the municipal authorities (executive body) are motivated by their own interest, i.e. maintaining public support (a victory in subsequent elections) rather than economic rationality and public good. The problem of rationalizing school networks in the municipalities has been analyzed by the author on the grounds of the rational choice theory. The article was based on the literature review, quantitative data and empirical research carried out in selected municipalities in the form of semistructured interviews. The comparative method, elements of system analysis and qualitative methods were used in the research. In a two-stage process, the researcher has chosen the municipalities located in three provinces (Świętokrzyskie, Mazowieckie and Pomorskie), and then 60 respondents from among the following groups: municipal authorities (an executive body and representatives of a legislative body), teachers, school governing non-state entities, representatives of local communities and local leaders.

7

Podział lewica–prawica w perspektywie konstruktywistycznej

81%

Lipiński A.

Środkowoeuropejskie Studia Polityczne

|

2017

|

issue 2

143-168

EN

The case of Poland perfectly illustrates the scale of discrepancies between researchers who, on the one hand, criticize the specific nature of the Polish version of the left-right split, but on the other emphasize its important role in the process of identifying political and social actors and the ability of dichotomy to organize political life. Political actors define themselves in a specific way, allowing voters to recognize these acts of self-positioning and rely on them to make electoral decisions. The purpose of this paper is to problematize these divergences in two ways. First, by showing that the origin of this ‘problem’ lies in the assumptions underlying the theory of rational choice. It is claimed that it is the positivist ontology and epistemology underlying the paradigm of rational choice that produced ‘the problem’, which – from the perspective of interpretative approaches – constitutes an inherent part of political life. Secondly, by applying the assumptions of constructivism to the study of the left-right division in order to investigate the role of dichotomy in the political communication processes and construction of political order.

PL

Przypadek Polski doskonale pokazuje skalę rozbieżności pomiędzy badaczami, którzy z jednej strony krytykują specyficzny charakter polskiej wersji podziału lewica–prawica, a z drugiej strony dostrzegają jednak jego ważną rolę w procesie samoidentyfikacji aktorów politycznych i społecznych oraz zdolność do porządkowania życia politycznego – partie definiują się w określony sposób, a wyborcy trafnie owo pozycjonowanie rozpoznają i w oparciu o nie podejmują decyzje wyborcze. Celem niniejszego artykułu jest sproblematyzowanie owych rozbieżności w dwojaki sposób. Po pierwsze, poprzez ukazanie, iż u genezy tego „problemu” tkwią założenia związane z teorią racjonalnego wyboru. To pozytywistyczna ontologia oraz epistemologia leżące u podstaw paradygmatu racjonalnego wyboru pozwoliły na sformułowanie problemu, który z perspektywy podejść interpretatywnych byłby raczej nieodłączną częścią życia politycznego. Po wtóre, poprzez zastosowanie do badaniapodziału lewicowo-prawicowego założeń konstruktywizmu w celu zbadania roli, jakie pełni omawiana dychotomia w procesach komunikowania i konstruowania porządku politycznego.

8

Dlaczego grupom udaje się podejmować działania? Przedstawienie teorii działań zbiorowych Elinor Ostrom

72%

Grodzicki M.

Ekonomia Społeczna

|

2015

|

issue 1

66-78

PL

M. Olson w „Logice działania zbiorowego” zauważył, że działania jednostek na rzecz grupy często stoją w konflikcie z ich egoistycznymi interesami. Utrudnia to podejmowanie działań zbiorowych i powoduje, że optymalne z punktu widzenia całej grupy rezultaty niekoniecznie są osiągane. Z tego względu, teoria wyjaśniająca mechanizmy podejmowania działań zbiorowych ma doniosłe znaczenie. Celem niniejszego artykułu jest teoretyczne wyjaśnienie zachodzenia działań zbiorowych na gruncie współczesnego instytucjonalizmu, a przede wszystkim myśli E. Ostrom. Niniejszy artykuł ma charakter stricte teoretyczny. Objaśniono w nim założenia teorii racjonalnego wyboru I i II generacji i przedstawiono, w jaki sposób przekładają się one na mechanizmy działań zbiorowych. Współczesna teoria działań zbiorowych E. Ostrom rozwija koncepcję działającej jednostki o elementy wyjaśniające interakcje i długookresowe relacje pomiędzy podmiotami – normy, instytucje i kapitał społeczny. Dzięki temu jest w stanie spójnie opisać instytucjonalizację sytuacji działania zbiorowego i może być aplikowana do wyjaśniania różnorodnych problemów społecznych.

EN

M. Olson in „The Logic of Collective Action” noted that the actions of individuals in favour of groups often standed in conflict with their selfish interests. It makes it difficult to undertake collective action and means that results optimal from the point of view of the whole group are not necessarily achieved. For this reason, the theory explaining the mechanisms of collective action is of great importance. The purpose of this article is to explain in theoretical terms the conduct of collective action on the basis of contemporary institutional thought, and above all, works of E. Ostrom. The article is purely theoretical. It explains the assumptions of I and II generation of the rational choice theory and shows how these lead to mechanisms of collective action. The modern theory of collective action of E. Ostrom enhances the concept of an acting individual with the elements explaining the interactions and long-term relationships between actors – norms, institutions and social capital. As a result, it is able to consistently describe the institutionalization of a situation of collective action and can be applied to a variety of social problems.

9

Czy polski wyborca jest racjonalny? Analiza empiryczna

72%

Żerkowska-Balas M.

Studia Socjologiczne

|

2015

|

issue 1(216)

73-97

PL

Zgodnie z modelem racjonalnego wyboru, decyzja wyborcza jest wynikiem kalkulacji korzyści i kosztów, jakie niesie ze sobą głosowanie. Wyborca, kierując się maksymalizacją użyteczności, oddaje głos na partię, której zwycięstwo przyniesie mu największe korzyści (Downs 1957). Jeśli żadna z partii nie jest mu programowo bliższa (lub jeśli koszty głosowania przewyższają płynące z tego działania korzyści), zgodnie z teorią wyborca nie weźmie udziału w wyborach. Celem niniejszego artykułu jest sprawdzenie, czy polscy wyborcy podejmują decyzję o udziale w wyborach (bądź absencji) na podstawie racjonalnych przesłanek, przy kontrolowanym wpływie zmiennych społeczno-demograficznych i identyfikacji partyjnej. Wyniki przeprowadzonych analiz pozwalają na potwierdzenie przydatności teorii racjonalnego wyboru do wyjaśniania decyzji o głosowaniu bądź absencji. Poszczególne elementy racjonalnej kalkulacji są statystycznie istotnymi determinantami uczestnictwa wyborczego, jednak model oferuje jedynie częściowe wyjaśnienie zagadnienia absencji.

EN

According to the rational choice model, a voting decision results from the calculation of the costs and benefits of voting. A voter driven by utility maximization, votes for the party that brings him the highest benefits (Downs 1957). The voter abstains, however, if she does not perceive any of the parties as better than the others, or if the costs of voting exceed the benefits. The aim of the present article is to verify whether Polish voters decide to vote on the basis of rational evidence, provided the socio-demographic variables and party identification are being controlled in the research process. The results of the analyses corroborate the hypotheses related to rational choice determinants of voter turnout in Poland. The respective elements of rational calculation are statistically significant determinants of voter turnout but the model only provides partial explanation of the phenomenon.

10

Polskie zmagania z nowoczesnością

58%

Mazur K.

Zarządzanie Publiczne / Public Governance

|

2017

|

issue 1(39)

67-82

PL

Główna teza eseju brzmi: redefinicja polskości, uwzględniająca współczesne wyzwania cywilizacyjne, może mieć kluczowe znaczenie w kontekście poszukiwań wyjścia z obecnego kryzysu gospodarczego. W części pierwszej, bazując przede wszystkim na pracach Pitrima Sorokina i Niklasa Luhmanna, autor broni stanowiska, że współczesny kryzys ma przede wszystkim charakter kulturowy. W części drugiej ta ogólna refleksja została zawężona do analizy paradygmatu nauk społecznych, które zredukowały rozważania o człowieku do analizy jego preferencji, ustanawiając tym samym prymat paradygmatu ekonomicznego w kulturze. W części trzeciej zaprezentowana została argumentacja za tezą, że drogą wyjścia z tego redukcjonizmu, prowadzącego do „utowarowienia” człowieka, jest ustanowienie prymatu kultury nad rynkiem. Kluczowe role w tym procesie mają do odegrania społeczeństwo i państwo, spajane przez tożsamość narodową. Dlatego w części czwartej została zaprezentowana „integralna teoria narodu” Michała Łuczewskiego. W części piątej wątek ewolucji tożsamości narodowej został rozwinięty za sprawą analizy jej cyklów. W ten sposób dowiedziono, że polskość w obecnym kształcie weszła w fazę prymordializmu, tym samym narastają społeczne warunki umożliwiające jej redefinicję w kontekście dokonujących się zmian cywilizacyjnych. Zgodnie z tym w ostatniej części tekstu autor proponuje pięć kategorii formalnych i dziewięć kategorii materialnych, które mogłyby pretendować do rangi idei regulatywnych, porządkujących nasze myślenie o zredefiniowanej wizji polskości.

EN

The main thesis of the paper is that a redefinition of the Polish national identity could be a crucial factor in the process of seeking a way out of the contemporary economic crisis. First, on the basis of works by Pitirim Sorokin (Sorokin 1957) and Niklas Luhmann (Luhmann 2007), the author argues that the contemporary economic crisis is deeply rooted in culture. In the second part this general ref lection leads to an analysis of the materialistic paradigm in social sciences, which limited the ref lection on the human being to his or her financial preferences (Grassl 2012). As a result of such a domination of the materialistic paradigm, the economic way of thinking dominates over our cultural life. The third part offers a project of redefinition of the paradigm which shows that to avoid objectifying human beings, we need to establish a primacy of moral values on the free market (Kędzierski 2012). National identity has to play a key role in this process because it bounds culture, society, and the state. Therefore, in the fourth part of the paper the author presents an integral theory of the nation (Łuczewski 2012). In the fifth part he describes the evolution of Polish identity which leads him to the conclusion that contemporary Polish identity is at a turning point. It should now be modified (Skrzypulec 2013) because its present form has entered the phase of primordiality, which makes it useless in the era of globalization. Therefore, in the last part of the paper, the author proposes five formal and nine material categories (or regulative ideas in the Kantian sense) which should be a basis of the redefined Polish identity.

11

Wymiar antropologii filozoficznej w liberalnych ujęciach teorii racjonalnego wyboru

51%

Hordecki B.

Themis Polska Nova

|

2017

|

issue 1(12)

125-157

EN

One of the aims of this paper was to characterize liberal theories of rational choice which emerged in XX century, especially theory of public choice. It ought to be noticed that such a task was realized many times by many authors. Due to this fact the text is devoted mostly to review the positions presented by the leading representatives of the intellectual circle mentioned above. Especially the shortages of their philosophical anthropology were pointed out. Moreover, the critique of the linguistic dimension of the rational choice theory was proposed. It was also shown that their endeavours of grounding their works in a long lasting tradition is profoundly disputable.

12

Ekonomiczna analiza przepisów prawnych o sprzedaży konsumenckiej

51%

Wieczorek E.

Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy

|

2015

|

issue 8

391-405

PL

Celem niniejszego artykułu jest próba dokonania ekonomicznej analizy przepisów prawnych o sprzedaży konsumenckiej, a zwłaszcza dotyczących uprawnień z tytułu rękojmi, która jest immanentnie związana z umową sprzedaży. Wynika to stąd, że strony w umowach zawieranych z konsumentami nie mogą jej ograniczyć, a tym bardziej wyłączyć. Do uprawnień tych należy możliwość złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy bądź żądanie wymiany rzeczy na wolną od wad albo jej usunięcie. Tytułem wyrównania powstałego przy tym uszczerbku konsument może nadto dochodzić odszkodowania. Z punktu widzenia efektywności ekonomicznej warto zatem przeanalizować trafność alokacji praw i obowiązków po obu stronach, choćby pod kątem teorematu Pareto.

EN

The purpose of this article is an attempt to apply the economic analysis of the legislation on consumer sales, especially relating to the powers of Warranties, which is intrinsically linked with the sales contract. This is due to that the parties in contracts concluded with consumers, they cannot reduce it as well as discontinue it. These powers include the ability to make a statement about the price reduction or withdrawal from the agreement or claim for replacement of items for free from defects or to remove defects. To offset the resulting detriment, the consumer may claim compensation too. From the point of view of economic efficiency, should therefore analyze the accuracy of the allocation of rights and obligations on both sides, at least in terms of Pareto’s theorem.

Refine search results

“Internal” Problems of Normative Theories of Thinking and Reasoning

Can we remain rational in the large world? On some unexpected consequences of ecological rationality

Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej. Analiza decyzji dotyczących kontynuacji nauki na studiach drugiego stopnia na podstawie danych rejestrowych Uniwersytetu Warszawskiego

Przemiany świadomości ekologicznej w Polsce jako przyczynek do refleksji nad prakseologicznymi aspektami polityki ekologicznej

Człowiek szalony powiedział sobie, w swym sercu, że nie ma takiej rzeczy, jak sprawiedliwość…”. W stronę państwa transcendentalnego. Kilka kolejnych uwag w sporze z Hobbesem

When rationality meets political interest. Problems of education policy rationalization in Polish municipalities

Podział lewica–prawica w perspektywie konstruktywistycznej

Dlaczego grupom udaje się podejmować działania? Przedstawienie teorii działań zbiorowych Elinor Ostrom

Czy polski wyborca jest racjonalny? Analiza empiryczna

Polskie zmagania z nowoczesnością

Wymiar antropologii filozoficznej w liberalnych ujęciach teorii racjonalnego wyboru

Ekonomiczna analiza przepisów prawnych o sprzedaży konsumenckiej