Search results

1

Czy przyimki podlegające rekcji nie wyrażają znaczenia?

100%

Gaszewski J.

Język Polski

|

2016

|

vol. 96

|

issue 1

80-95

PL

Artykuł skupia się na przyimkach podlegających rekcji. Na wybranych przykładach pokazuje, że przyimki w takich użyciach wyrażają znaczenie i mają swój wkład w budowę warstwy semantycznej wypowiedzeń. Znaczeniowym minimum przyimków gramatycznych jest określanie ról semantycznych w ramach walencji słów nadrzędnych. Dalsze potwierdzenie semantyczności badanych przyimków znajdujemy, porównując różne schematy rekcyjne i użycia swobodne, czego większość istniejących analiz nie czyni. Występują tu ewidentne paralele semantyczne. Niekiedy też rekcja wiąże się wprost ze ścisłymi opozycjami paradygmatycznymi między przyimkami wyrażającymi szczegółowe kontrasty znaczeniowe. Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, że wymagania rekcyjne konkretnych słów są dużo mniej arbitralne, niż się przyjmuje.

EN

The text focuses on governed prepositions. It shows that such uses of prepositions express meaning and play a role in the construction of the meaning of utterances. The semantic minimum of these “grammatical” prepositions is the marking of semantic roles within the valency of their syntactic heads. A further confirmation of meaningfulness of the researched prepositions comes from the comparison of different government patterns and independent uses, which is not done in most of the existing analyses. Clear semantic parallels can be noted here. In some cases grammatical government is also directly linked to strict paradigmatic contrasts between prepositions which express fine-grained semantic contrasts. One can conclude that government requirements of particular lexemes are far less arbitrary than is usually assumed.

2

Osobliwości składni rządu w tekstach ukraińskich studentów polonistów

100%

Ohorilko O., Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2011

|

vol. 18

PL

W artykule poddano analizie pod względem składni rządu teksty pisane przez studentów polonistyki lwowskiej. Przytoczono typowe błędy popełniane przez osoby ukraińskojęzyczne w zakresie rządu czasowników polskich. Omówiono zalety ćwiczeń tekstowych pomagających zwalczyć interferencję w zakresie składni.

EN

In the article, case government in the texts written by students of Polish philology at Ivan Franko National University of Lviv is analyzed. The most typical verbal case government errors made by Ukrainian-speaking students are shown. The author discusses he advantages of text exercises, which help to deal with the negative language transfer in syntax.

3

Polonizmy wśród białoruskich nazw procesów kognitywnych

80%

Rudenka A.

Studia Białorutenistyczne

|

2020

|

vol. 14

EN

Semantic study of verbs – names of cognitive events - in the Belarusian language has not been conducted before. As a separate lexical-semantic subsystem, verbs with the semantics of mental events were not considered on the material of other languages. The relevance of the article is due to the lack of a comprehensive description of this lexical and semantic sphere. The aim of the article is a comprehensive description of the names of cognitive events in the Belarusian language. The study reveals the semantic and syntactic characteristics of each verb and the types of relationships between them. The lexical values are determined accordingly; the type of each token chosen by the verb's mode of action, i.e Aktionsart; actant type of the verb and its syntagmatic connections. Polonisms are singled out and described in the article. Names of cognitive events are verbs with the semantics ‘вырашыць, ‘угадаць’, ‘зразумець’, ‘даведацца’, ‘запомніць’, ‘успомніць’, ‘вынайсці’ [decide, conclude, guess, understand, learn, remember, recall, invent]. Of the forty units, seven lexemes are borrowed from the Polish language or the Polish language has acted as an intermediary in their borrowing. In the subgroup with the semantics ‘вырашыць, зрабiць вывад’ [decide, conclude] the lexemes дэдукаваць, разважыць, размеркаваць, разрахаваць [deduce, reflect, distribute, calculate] were borrowed in Belarusian through the Polish language. Three other Polonisms have a common semantics of ‘зразумець’, ‘даведацца’ [understand, learn]. The lexemes дапяць і распрацаваць [finish and develop] were borrowed from the Polish language. The Belarusian word асэнсаваць [sense] has Latin roots, but it got into Belarusian through Polish mediation. At the same time, the verb formation exists today only in the Belarusian language. All these polonisms, except of the modern borrowing дапяць [achieve your own, finish], were already used in the old Belarusian language. They are transitive - the same rule was inherent in these verbs in the Polish language. The new borrowing дапяць [achieve your own, finish] is used without object or with an added sentence.

PL

Badanie semantyki czasowników – nazw procesów kognitywnych – na materiale języka białoruskiego nie było dotychczas podejmowane. Jako specjalny podsystem leksykalno-semantyczny czasowniki w znaczeniu „procesy mentalne” na materiale innych języków również nie był wcześniej poddany badaniu. Aktualność tego artykułu wynika z braku kompleksowego opisu niniejszego zagadnienia leksykalno-semantycznego. Celem artykułu jest całościowy opis nazw procesów kognitywnych w języku białoruskim. Badaniu poddane zostały cechy semantyczne i składniowe każdego czasownika oraz rodzaje relacji między nimi. Zgodnie z czym definiowane są znaczenia leksykalne, typ każdego leksemu według rodzaju czynności; aktantnу typ czasownika oraz jego związki syntagmatyczne. W artykle zwraca się również uwagę, które czasowniki zapożyczono z języka polskiego i które przez jego pośrednictwo. Nazwy procesów kognitywnych zostały podzielone na kilka grup z semantyką ‘decydować, wnioskować’, ‘zgadnąć’, ‘zrozumieć’, ‘dowiedzieć się’, ‘zapamiętać’, ‘przypomnieć’. Spośród czterdziestu jednostek siedem zapożyczono z języka polskiego lub język polski pełnił rolę pośrednika w ich zapożyczeniu. W podgrupie semantycznej ‘decydować, wnioskować’ za pośrednictwem języka polskiego do białoruszczyzny zapożyczono leksemy дэдукаваць, разважыць, размеркаваць, разрахаваць. Trzy kolejne polonizmy mają semantykę ‘zrozumieć’, ‘dowiedzieć się’. Z języka polskiego zapożyczono wyrazy дапяць i распрацаваць. Brus. асэнсаваць ma korzenie łacińskie, ale do białoruszczyzny został zapożyczony przez polskie pośrednictwo. Wszystkie te leksemy, z wyjątkiem niedawnego zapożyczenia дапяць, były używane już w okresie starobiałoruskim. Są one przechodnie – taka sama rekcja była typowa dla tych czasowników w języku polskim. Czasownik дапяць używany jest bez obiektu lub ze zdaniem podrzędnym dopełnieniowym.

RU

Семантычнае вывучэнне дзеясловаў – найменняў кагнiтыўных падзей – у беларускай мове раней не праводзiлася. Як асобная лексiка-семантычная падсiстэма дзеясловы з семантыкай ментальных падзей не разглядалiся i на матэрыяле iншых моў. Актуальнасць артыкула абумоўлена адсутнасцю цэласнага апiсання гэтай лексiка-семантычнай сферы. Мэтай артыкула з’яўляецца комплекснае апiсанне назваў кагнітыўных падзей у беларускай мове. Падчас даследавання выяўляюцца семантычныя і сінтаксічныя характарыстыкі кожнага дзеяслова і вiды адносiн паміж імі. У адпаведнасцi з гэтым вызначаюцца лексiчныя значэннi; тып кожнай абранай лексемы па спосабу дзеяслоўнага дзеяння; актантны тып дзеяслова i яго сiнтагматычныя сувязі. Асобна вылучаны і апісаны ў артыкуле паланізмы. Найменні ментальных падзей – гэта дзеясловы з семантыкай ‘вырашыць, зрабiць вывад’, ‘угадаць’, ‘зразумець’, ‘даведацца’, ‘запомніць’, ‘успомніць’, ‘вынайсці’. З сарака адзінак сем запазычана з польскай мовы або польская мова адыграла ролю пасрэдніцы ў іх запазычанні. У падгрупе з семантыкай ‘вырашыць, зрабiць вывад’ праз польскую мову прыйшлі ў беларускую лексемы дэдукаваць, разважыць, размеркаваць, разрахаваць. Яшчэ тры паланізмы маюць агульную семантыку ‘зразумець’, ‘даведацца’. З польскай мовы запазычаны дапяць і распрацаваць. Бел. асэнсаваць мае лацінскія карані, але ў беларускую трапіла праз польскае пасрэдніцтва. Пры гэтым дзеяслоўнае ўтварэнне сёння існуе толькі ў беларускай мове. Усе гэтыя паланiзмы, акрамя сучаснага запазычання дапяць, ужываліся ўжо ў старабеларускай мове. Яны з’яўляюцца пераходнымі – такое ж кіраванне было ўласцівае гэтым дзеясловам і ў польскай мове. Новае запазычанне дапяць ужываецца безаб’ектна ці з даданым дапаўняльным сказам.

4

Rekcja a polisemia czasowników w gwarach polskich

80%

Ejsmunt-Wieczorek I.

Gwary Dziś

|

2023

|

vol. 16

41-51

EN

The article describes two important issues, semantics and verbal syntax in Polish dialects. The relationship between these levels of language has been emphasized in historical and contemporary studies. It is very difficult to decide which verbs are polysemic, and which are only semantic variants of the same lexeme. Therefore, attempts have been made to investigate the extent to which the syntactic criterion may prove useful in solving the problem of verbal polysemy in dialects. Here, we deal with folk vocabulary, often entangled in an individual sentence and situational context. The semantic and syntactic analyses were performed on ambiguous verbs taken from Mieczysław Szymczak’s dialect dictionary.

PL

Artykuł poświęcono dwóm ważnym zagadnieniom: semantyce i składni werbalnej w gwarach polskich. Na zależności między tymi płaszczyznami języka zwracano już uwagę w opracowaniach historycznych i współczesnych. Bardzo trudno rozstrzygnąć, które czasowniki mają charakter polisemiczny, a które są jedynie wariantami semantycznymi tego samego leksemu. Próbowano zatem zbadać, w jakim stopniu kryterium syntaktyczne może okazać się przydatne w rozwiązaniu problemu polisemii werbalnej w gwarach, w których mamy do czynienia ze słownictwem ludowym, często uwikłanym w indywidualny kontekst zdaniowy i sytuacyjny. Analizie semantycznej i składniowej poddano czasowniki wieloznaczne zaczerpnięte ze słownika gwarowego Mieczysława Szymczaka.

Refine search results

1 Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

1 Gwary Dziś

1 Język Polski

1 Studia Białorutenistyczne

1 Ejsmunt-Wieczorek I.

1 Gaszewski J.

1 Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki

1 Ohorilko O.

1 Rudenka A.

1 2023

1 2020

1 2016

1 2011

Czy przyimki podlegające rekcji nie wyrażają znaczenia?

Osobliwości składni rządu w tekstach ukraińskich studentów polonistów

Polonizmy wśród białoruskich nazw procesów kognitywnych

Rekcja a polisemia czasowników w gwarach polskich