Search results

1

Powrót zabytkowej biżuterii i monet z Niemiec do Polski

100%

Mann A.

Ochrona Zabytków

|

1992

|

issue 4

405-406

2

Ograniczenie wywozu dzieł sztuki w Polsce w świetle zalecenia UNESCO

80%

Nieciówna H.

Ochrona Zabytków

|

1968

|

issue 2

35-44

FR

L ’article présente une confrontation des procédés et des méthodes juridiques employées en Pologne en vue d’éliminer le trafic illicite des biens culturels avec ceux qui ont été instituées p a r la Conférence Générale de l’UNESCO en date de 19.XI.1964. La résolution de l’UNESCO est présentée sous forme judiciaire de recommandation appelée: „Recommandation concern an t les mesures à prendre pour interdire et empêcher l’exportation, l’importation et le tran sfe rt de propriété illicites des biens culturels”. En examinant chaque ^problème en particulier l’au teu r soumet à l’analyse critique les opinions et les remarques d’autres pays présentées dans les commentaires au p ro je t de la recommandation. L ’article porte aussi su r des dissertations d’ordre général concernant le caractère juridique des recommandations de la Conférence Générale adressées aux pays membres de l’UNESCO. En tenant compte des prescriptions du s ta tu t de l’UNESCO, du règlement de la Conférence Générale et de la doctrine l’auteur arrive à la conclusion que ces recommandations ne sont que des directives destinées à oriente r la législation et la pratique des pays respectifs. Néanmoins, le fait d’avoir adopté la recommandation de l’UNESCO engendre dans les pays en question toute une série d’obligations strictement juridiques (comme p a r ex. la nécessité d’en faire éta t devant les organes compétents de leur pays ainsi que l’obligation de présenter à l’Organisation des rapports détaillés) qui p a r là-même constituent déjà l’in strumen t d’une „certaine pression morale exercée sur les états membres”, mis à la disposition de cette organisation. Les objectifs de la protection et sa portée sont in d iqués dans la recommandation de PUNESCO selon le modèle de la définition de la notion des biens culturels déterminés dans la Convention pour la Prote ction des Biens Culturels en cas de Conflit Armé de 1954. Les différences n ’ont qu’un caractère secondaire et elles résultent du fait que d ’autres motifs décident de la protection en temps de paix et d’autres — en temps de guerre. Toutefois il y a deux points essentiels qui sont identiques dans les deux définitions et ils spécifient que: 1. la 'liste des objectifs visés par la définition ne constitue qu’un relevé sommaire indiquant les catégories principales de ces objets, 2. l’obligation d e déterminer les critères selon lesquels l’objet donné sera ou ne sera pas soumis à la p ro tection, incombe à l’Etat auquel l ’objet donné appartient. La définition des biens culturels telle qu’elle fu t adoptée par la résolution éveilla des réserves surtout de la part des Etats-Unis, du Japon, de la Grande Bretagne et de la iSuisse. L’on a soulevé que la libe rté laissée aux Etats de remplir chacun pour sa p a rt cette définition d’un sens concret annulerait effectivement la possibilité d ’un contrôle de l’importation qui ne pourrait alors être exercé puisqu’il se ra it impossible d’exiger du service douanier la connaissance d’au tan t de variantes de la définition q u ’il y aura it de pays intéressés. Il est chose certaine q u ’en pratique ces conséquences ne se manifeste raient point vu que les documents annexés aux objets exportés constitueront la preuve matérielle de la vérification à laquelle ils ont é té soumis. Dans la loi polonaise du 15 février 1962 ,;Sur la protection des biens culturels et sur les musées” le législateur introduit, en plus de la notion du monument histo rique, celle du bien culturel, dont la définition comporte les éléments essentiels de la formule adoptée par la recommandation de PUNEiSOO. Toutefois si l’on considère l’ensemble des prescriptions de la dite loi la conclusion s’impose à savoir que ce qui répond à la notion du bien culturel défini par la recommandation de l’UNESCO c’est, dans notre loi, la notion du monument historique étan t donné que seuls les monuments historiques jouissent en Pologne de la protection judiciaire. P armi les sept règles indiquées par la recommandation, deux sont d ’une valeur toute particulière. L’essentiel de l’une d’elles repose su r la reconnaissance des restrictions faites aux principes par les législations des autres pays intéressés. L ’autre relève de la reconnaissance du droit de la revendication dans chaque cas d’exportation illicite des biens culturels. Une base judiciaire suffisamment solide garantit en Pologne le contrôle de l’exportation, mais il y manque, comme dans d’autres pays d ’ailleurs, de p re scriptions portant su r le contrôle de l’importation vue sous le même aspect et visée par la recommandation de l’UÎNESOO. Le fait d’avoir adopté par la Conférence Générale la recommandation témoigne d’unie bienveillance d’a ttitu d e générale des Etats envers l’initiative prise par l’UNEISCO, l’on a donc droit d’espérer que les législations des divers pays, parmi eux celle de la Pologne, seront complétés par des prescriptions réglant les questions de l’importation des biens culturels. Vu la complexité des problèmes concernant l’échange international des biens culturels, les accords in te rn a tionaux peuvent constituer l’instrument le plus efficace de coopération entre les pays déterminant les obligations et îles droits réciproques des parties contractantes. La Pologne se prononce pour cette forme de coopération.

3

JACEK MILER 1964–2018. HISTORYK SZTUKI, KTÓRY ZOSTAŁ URZĘDNIKIEM

70%

Janiszewska-Jakubiak D.

Muzealnictwo

|

2019

|

vol. 60

199-206

PL

21 grudnia 2018 r. zmarł Jacek Miler, historyk sztuki, od 1993 r. związany zawodowo z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Urodził się 18 marca 1964 r. w Warszawie. W stolicy studiował historię sztuki kościelnej w Akademii Teologii Katolickiej. Pracę w Biurze Pełnomocnika Rządu ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą w Ministerstwie Kultury i Sztuki podjął w lipcu 1993 roku. 5 lat później objął funkcję naczelnika, a od 2000 r. pełnił obowiązki zastępcy dyrektora Biura Pełnomocnika Rządu. W latach 2001–2002 był pełnomocnikiem ministra ds. utworzenia Muzeum Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu na Ukrainie. Od 2006 r. kierował Departamentem ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą, następnie w latach 2008–2016 Departamentem Dziedzictwa Kulturowego. W 2016 r. został dyrektorem Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych – funkcję tę pełnił do śmierci. Podczas 25 lat pracy w zmieniających się strukturach organizacyjnych MKiDN, aktywnie działał na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego poza krajem oraz restytucji polskich dzieł sztuki utraconych w czasie II wojny światowej. Współtworzył muzea poświęcone wybitnym Polakom: na Ukrainie – Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu i Josepha Conrada – Józefa Korzeniowskiego w Berdyczowie, a także Witolda Gombrowicza w Vence we Francji. Dbał o zapewnienie instytucjonalnego systemu ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego angażując się w opracowanie programów dotacyjnych: Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą, Miejsca Pamięci Narodowej za granicą i Badanie polskich strat wojennych, a także utworzenie systemu stałego wspierania polskich instytucji emigracyjnych chroniących obiekty dziedzictwa narodowego. Uczestniczył w procesie legislacyjnym Ustawy z dn. 25. 05. 2017 r. o restytucji narodowych dóbr oraz Ustawy z dn. 12. 04. 2018 r. o zmianie Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której przepisy umożliwiają wsparcie emigracyjnych instytucji kultury. Od połowy lat 90. XX w. był zaangażowany w prace wielu komisji i zespołów ekspertów zajmujących się ochroną wspólnego dziedzictwa kulturowego, m.in. Polsko-Białoruskiej Komisji Konsultacyjnej ds. Dziedzictwa Kulturalnego, Międzyrządowej Komisji Polsko -Ukraińskiej ds. ochrony i zwrotu dóbr kultury utraconych i bezprawnie przemieszczonych podczas II wojny światowej oraz Polsko-Litewskiej Grupy Ekspertów ds. Zachowania Dziedzictwa Kulturowego. Za wybitne zasługi w działalności na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego został uhonorowany – za życia i pośmiertnie – wieloma odznaczeniami państwowymi, medalami i nagrodami.

4

BADANIA PROWENIENCYJNE W POLSCE (CZĘŚĆ 1.)

61%

Romanowska-Zadrożna M.

Muzealnictwo

|

2016

|

vol. 57

179-191

EN

The article complements the article Provenance Studies in Europe and the USA published in issue 56 of the “Muzealnictwo” Annual in 2015. Emphasis is placed on the historical conditioning of Polish provenance studies stimulated by restoration activities in various periods of Polish history, from the Swedish invasion till WWII, and the post-war period of liquidating its effects. Provenance studies have autonomous aims and characters; nevertheless, their application in restoration activities have led them to be perceived as a way of claiming rights to lost heritage and the process of recovering it. Polish history and traditions regarding seeking objects looted in Poland by foreign armies and administrations have resulted in marking clear differences in comparing American and Polish attitudes towards the goals and methodology of provenance studies. Museum professionals from the USA – a country which since proclaiming its independence has not experienced any invasions, and thus any looting by any foreign state – have stated with regret that American museum collections might have received objects which had lost their history and identity as a result of Germany’s criminal policies and war operations in 1933–1945. Faced with potential claims, they elaborated methods of provenance studies on works of unknown origin. Those solutions have become a model which was later popularised worldwide, something which is confirmed by the effects of international conferences and the agreements concluded therein. However, for Polish museum professionals, studying provenance has become above all a tool for documenting wartime losses from Polish museums and proving their potential claims. Attempts to solve problems resulting from the post-war displacement of works of art and scattering historical collections, i.e. issues connected with the socalled post-court and church property, moved to museum and post-Jewish institutions after the war, fell by the wayside. A proof of the compromise being achieved between these two approaches, and a breakthrough in thinking about these collections, was the appointment in Poland of a Team of Experts on provenance studies in Polish museums regarding post-Jewish property, whose task was to draw up guidelines for museum professionals researching the property of Holocaust victims as well as to prepare a questionnaire to assess the scale of the phenomenon.

PL

Artykuł stanowi dopełnienie tekstu Badania proweniencyjne w Europie i Stanach Zjednoczonych, który został opublikowany w 56. numerze „Muzealnictwa” w 2015 roku. Zwrócono w nim uwagę na historyczne uwarunkowania polskich badań proweniencyjnych pobudzanych działaniami restytucyjnymi w różnych okresach polskich dziejów, poczynając od wojen szwedzkich, a kończąc na II wojnie światowej i powojennym czasie likwidacji jej skutków. Badania proweniencyjne mają charakter i cele autonomiczne, jednak ich wykorzystanie w działaniach restytucyjnych wpłynęło na postrzeganie tego rodzaju badań jako dochodzenia praw do utraconego dziedzictwa i proces jego odzyskiwania. Polskie dzieje i tradycje poszukiwania obiektów zagrabionych w Polsce przez obce wojska i administracje sprawiły, że zarysowały się wyraźne różnice w zestawieniu amerykańskich i polskich postaw wobec celów i metod badań proweniencyjnych. Muzealnicy z USA – kraju, który od czasu proklamowania niepodległości na własnym terytorium nie doświadczył żadnego najazdu a więc i grabieży dokonanej przez obce państwo – z przykrością skonstatowali, że do zbiorów muzeów amerykańskich mogły przeniknąć obiekty, które w konsekwencji zbrodniczej polityki Niemiec i działań wojennych w latach 1933–1945 zatraciły swoje dzieje i tożsamość. W obliczu potencjalnych roszczeń wypracowali metody badań proweniencyjnych dzieł o nieznanym pochodzeniu. Rozwiązania te stały się wzorem spopularyzowanym na całym świecie, o czym świadczą efekty międzynarodowych konferencji i poczynione na nich uzgodnienia. Natomiast dla polskich muzealników badanie proweniencji stało się przede wszystkim narzędziem dokumentowania strat wojennych polskich muzeów i dowodzenia ich ewentualnych roszczeń. Na dalszy plan odsuwano próby rozwiązania problemów wynikających z powojennego przemieszczania dzieł sztuki i rozpraszania historycznych kolekcji, czyli kwestie związane ze statusem tzw. mienia podworskiego, kościelnego przeniesionego po wojnie do instytucji muzealnych i pożydowskiego. Dowodem kompromisu między obiema postawami i przełomem w myśleniu o zbiorach stało się powołanie w Polsce Zespołu ekspertów ds. badań proweniencyjnych w muzeach polskich w zakresie mienia pożydowskiego, który za cel postawił sobie opracowanie vademecum dla muzealników podejmujących te badania w odniesieniu do mienia ofiar Zagłady oraz sporządzenie kwestionariusza do oceny skali zjawiska.

5

ŁOWY I DYPLOMACJA. LOSY WYWIEZIONYCH W 1940 R. ŁÓDZKICH ZABYTKÓW ETNOGRAFII POZAEUROPEJSKIEJ

61%

Cieślińska-Lobkowicz N.

Muzealnictwo

|

2014

|

vol. 55

146-161

EN

The issues discussed in this article are explored from the perspective of history and political science. Based on extensive archive materials, the author presents an obscure case of plundering museum objects in occupied Poland by the Nazis and postwar attempts of restituting those from two German States, and – after 1990 – from the united Germany. Moreover, the author demonstrates the attitude of directors of Polish museums and institutions where the objects were exported to. 1,300 ethnographic objects from outside Europe, mainly from South America and Africa, included in the collections of the Municipal Museum of Ethnography in Łódź were affected. During occupation, Litzmannstadt (German name of Łódź) was part of the so-called Reichsgau Wartheland annexed to Nazi Germany. Polish national and municipal property was immediately confiscated. Three museums in Łódź were jointly directed by Germans and harnessed to ideology proving i.a. “lifetime Germanic nature” of the occupied areas. Regarded as worthless, polonica were in danger of destroying. Regarded as useless, non-European etnographica were sold in 1942 for a little money to the museum collections in Leipzig (after 1949 in FRG), Hamburg, Cologne and Göttingen (after 1949 in FRG). In the 1960s, the former director of the Museum of Archeology and Ethnography in Łódź made attempts to reclaim exported objects; museum in Leipzig and other museums in FRG reacted in a different way. In 2012/2013, with the consent of Auswärtiges Amt in Berlin, the Institute of Ethnography of the University of Göttingen admitted that since 1943 it had 300 etnographica from Łódź. The author hopes that publication of this article will accelerate the restitution of those objects.

PL

Artykuł ma charakter historyczno-politologiczny. W oparciu o bogaty materiał archiwalny autorka przedstawia mało znany przypadek nazistowskiej grabieży muzealiów w okupowanej Polsce i powojenne próby ich restytucji z obydwu państw niemieckich, a po 1990 r. ze zjednoczonych Niemiec. Przy okazji pisze też o postawach kierowników polskiego muzeum i instytucji, do których zostały wywiezione. Chodzi o 1300 pozaeuropejskich zabytków etnograficznych, głównie z terenów Ameryki Południowej i Afryki, które należały do zbiorów Miejskiego Muzeum Etnograficznego w Łodzi. Okupowane miasto przemianowane na Litzmannstadt znalazło się w tzw. Kraju Warty przyłączonym do Rzeszy Niemieckiej. Polskie mienie państwowe i komunalne uległo natychmiast konfiskacie. Trzy muzea łódzkie znalazły się pod połączonym niemieckim kierownictwem i zostały wprzęgnięte w służbę ideologii, dowodzącej m.in. „odwiecznej germańskości” okupowanych terenów. Polonicom jako bezwartościowym groziło zniszczenie. Pozaeuropejskie etnographica uznane za zbyteczne, sprzedane zostały w 1942 r. za niewielką sumę do kolekcji muzealnych w Lipsku (po 1949 r w NRD), Hamburgu, Kolonii i Getyndze (po 1949 r. w RFN). Podjęte w latach 60. XX w. przez ówczesnego dyrektora Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi próby odzyskania wywiezionych obiektów spotkały się z odmiennymi reakcjami w Lipsku (NRD) i w każdej z pozostałych trzech instytucji muzealnych w RFN. Instytut Etnologiczny Uniwersytetu w Getyndze dopiero w 2012/2013 r., za zgodą berlińskiego Auswärtiges Amt, zdecydował się upublicznić fakt posiadania od 1943 r. 300 łódzkich etnographiców. Autorka artykułu ma nadzieję, że jego publikacja przyczyni się do ich szybkiej restytucji.

6

Spory wokół polskiej ewakuacji i niemieckiej grabieży ołtarza mariackiego Wita Stwosza w latach II wojny światowej Refleksje nad książką: Stanisław Waltoś, Grabież ołtarza Wita Stwosza, Wydawnictwo Wolters Kluwer SA, Warszawa 2015, ss. 407, il., mapa

51%

Matelski D.

Archiwa – Kancelarie – Zbiory

|

2016

|

issue 7(9)

263-278

7

BADANIA PROWENIENCYJNE W POLSCE (CZĘŚĆ 2.)

51%

Romanowska-Zadrożna M.

Muzealnictwo

|

2017

|

vol. 58

47-59

EN

This article continues the first part of Provenance studies in Poland published in issue 57 of the “Muzealnictwo” Annual in 2016, and complements the text published two years ago, which was more general and focused on the situation in the USA and Europe. It presents diverse aspects of the topic, through statistical analysis of the situation in our museums and discussing works by Polish authors who tackled the problem of methodology, including first texts on library science and war losses, so-called orphaned works and property of Holocaust victims, and the post-war situation which contributed to the work’s loss of its origin. The article also draws attention to the legal aspects of purchasing artworks without due diligence, as well as to the verification of museum exhibits’ origin before obtaining legal protection for those works which are to be placed under so-called museum immunity. In the literature on provenance studies when examining the provenance of artworks, the increasing role of digital tools, such as the internet or digitisation, has been noted. Attention has also been drawn to the contribution of conservators and their innovative methods which may help determine the origin of an object. Another aspect raised in the text is the issue of the theoretical preparation to conduct provenance studies as well as the education which is already standard in library science faculties, but still a long-awaited subject for students of art history and archiving. Although NIMOZ has already organised day-long workshops for museum professionals, and the University of Warsaw has conducted academic seminars lasting several hours, there is still a long way before reaching the two-term studies offered at the Berlin Open University.

PL

Niniejszy artykuł jest kontynuacją opublikowanej w „Muzealnictwie” 57’2016 części pierwszej Badań proweniencyjnych w Polsce oraz uzupełnieniem tekstu sprzed 2 lat – bardziej ogólnego, skupiającego się na sytuacji w USA i Europie. Prezentuje on różne aspekty tego zagadnienia, zarówno poprzez statystyczne rozpoznanie sytuacji w naszych muzeach, jak i omówienie prac polskich autorów poruszających problemy metodologii, w tym prekursorskich tekstów z dziedziny bibliotekoznawstwa, a także strat wojennych, tzw. dzieł osieroconych i mienia ofiar Holocaustu oraz powojennej sytuacji przyczyniającej się do zatracanie przez dzieła swojego pochodzenia. W tekście zwrócono uwagę na aspekty prawne nabywania dzieł bez zachowania należytej staranności oraz na weryfikację pochodzenia muzealiów przed uzyskaniem ochrony prawnej dzieł, które mają zostać objęte tzw. immunitetem muzealnym. W literaturze na temat badań proweniencyjnych zauważano wzrastającą – w procesie badania proweniencji dzieł sztuki – rolę narzędzi cyfrowych, takich jak internet, czy digitalizacja. Zwrócono także uwagę na wkład konserwatorów i opracowanych przez nich nowatorskich metod, które mogą wspomagać działania mające na celu określenie pochodzenia przedmiotu. Osobnym zagadnieniem poruszanym w tekście jest kwestia przygotowania teoretycznego do prowadzenia badań proweniencyjnych i edukacja, będąca już standardem na kierunkach bibliotekoznawczych, a oczekiwanym przedmiotem w procesie nauczania przez studentów historii sztuki i archiwistyki. Dla muzealników zorganizowane zostały w NIMOZie całodniowe szkolenia, a na Uniwersytecie Warszawskim kilkugodzinne zajęcia akademickie, jednak daleko im jeszcze do dwusemestralnych studiów proponowanych w Berlinie na Wolnym Uniwersytecie.

Refine search results

4 Muzealnictwo

2 Ochrona Zabytków

1 Archiwa – Kancelarie – Zbiory

2 Romanowska-Zadrożna M.

1 Cieślińska-Lobkowicz N.

1 Janiszewska-Jakubiak D.

1 Mann A.

1 Matelski D.

1 Nieciówna H.

1 2019

2 2017

1 2016

1 2014

1 1992

1 1968

Powrót zabytkowej biżuterii i monet z Niemiec do Polski

Ograniczenie wywozu dzieł sztuki w Polsce w świetle zalecenia UNESCO

JACEK MILER 1964–2018. HISTORYK SZTUKI, KTÓRY ZOSTAŁ URZĘDNIKIEM

BADANIA PROWENIENCYJNE W POLSCE (CZĘŚĆ 1.)

ŁOWY I DYPLOMACJA. LOSY WYWIEZIONYCH W 1940 R. ŁÓDZKICH ZABYTKÓW ETNOGRAFII POZAEUROPEJSKIEJ

Spory wokół polskiej ewakuacji i niemieckiej grabieży ołtarza mariackiego Wita Stwosza w latach II wojny światowej Refleksje nad książką: Stanisław Waltoś, Grabież ołtarza Wita Stwosza, Wydawnictwo Wolters Kluwer SA, Warszawa 2015, ss. 407, il., mapa

BADANIA PROWENIENCYJNE W POLSCE (CZĘŚĆ 2.)