Results found: 2

Search results

Search:
in the keywords: royal hetmanship

Sort By:

Limit search:

Archiwa hetmanów koronnych. Pojęcie, charakter i typologia dokumentacji

100%

Syta K.

Archiwa – Kancelarie – Zbiory

2011

issue 2(4)

s. 63 - 105

Adam Sędziwój Archives of great marshals (hetmani wielcy) and field marshals (hetmani polni) of the Polish Crown and of the Great Duchy of Lithuania functioned within an organisational framework very different to archives of other ministerial offices within the Polish-Lithuanian Commonwealth. Marshals' archives should be regarded as belonging to private archives and, to be more specific, as fragments of archives belonging to clans and families from which marshals descended. The documents written by marshals while they were in office were considered their private property and they were entered into archives as their personal, private files. This is how a paradox occured because documents written by a person holding one of the most important offices in the country, and who was often seen as dangerous for the nobility's and the ruler's own interests and for the country's security, could not be made known to the public and existed beyond any control. Various documents survived amongst the archives of the marshals of the Polish Crown, different in terms of form, sender and subject matter. The first criterion that we can adopt while characterising the documentation found in marshals' archives is its form. Here, the first place definitely takes correspondence, followed by documents set out in tabular form, case files, books, and finally documents. Other criterion which can be applied is the sender and the addressee. According to this criterion, the documents can be divided into these incoming, addressed to marshal or people close to him (e.g. people working in his office), and these outgoing, written by marshal or people working with him. Another criterion used for typology of documentation found in marshals' archives is the subject matter, usually dependent of the function of marshal of the Polish Crown. And so the documents can be divided into the following categories: military, financial, judicial, diplomatic and private (these include documents related to the office held but referring directly to marshal, e.g. papers appointing to the office of marshal, documentation regarding remuneration, correspondence). Taking into consideration the fisical form in which the documents can be found at the moment, we can describe them as loose, glued or bound together. Certainly, all those forms could well be found in the past but it is important to remeber that the condition that the documents are in at present does not always correspond to their original form. They were usually produced as loose documents and were later bound into fascicles.

Archiwa hetmanów wielkich i polnych, zarówno koronnych jak i litewskieh, nigdy nie funkcjonowały w ramach organizacyjnych choćby zbliżonych do archiwów innych urzędów ministerialnych Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pozostaje więc uznanie archiwów hetmańskich za część archiwów prywatnych, a dokładniej mówiąc za fragmenty zasobów archiwów rodowych i rodzinnych, z których wywodzili się hetmani. Akta, które powstawały w czasie sprawowania urzędu przez poszczególnych hetmanów, traktowane były jako ich własność prywatna i jako akta osobiste, prywatne, wchodziły do zasobów ich archiwów. W ten sposób wytworzyła się dosyć paradoksalna sytuacja, kiedy to dokumentacja jednego z najważniejszych urzędów w państwie, urzędu, w którym nierzadko społeczeństwo szlacheckie i osoba panującego widziały zagrożenie dla swoich interesów i bezpieczeństwa państwa, znalazła się poza publicznym obiegiem i kontrolą. W archiwach hetmanów koronnych zachowała się bardzo różnorodna dokumentacja archiwalna zarówno pod względem formalnym, kancelaryjnym, jak i merytorycznym. Pierwszym kryterium jakie można przyjąć określając dokumentację występującą w archiwach hetmańskich to jej postać kancelaryjna. Tutaj zdecydowanie na pierwsze miejsce wysuwa się korespondencja, następnie zestawienia tabelaryczne, akta spraw, księgi, w końcu dokumenty. Innym kryterium jakie można zastosować przy klasyfikacji hetmańskich archiwaliów to zasada przynależności kancelaryjnej. Według niej można wyróżnić archiwalia jakie trafiły do archiwum z zewnątrz, a ich adresatem był hetman, ewentualnie osoby z nim blisko związane (chociażby pracownicy kancelarii), drugą grupę stanowią archiwalia wytworzone przez hetmana lub jego otoczenie. Kolejnym kryterium jakie można zastosować w typologii dokumentacji archiwalnej występującej w zasobach archiwów hetmańskich to zasada ich przedmiotowości, wynikająca z funkcji hetmanów koronnych. Można podzielić ją na dokumentację o charakterze: wojskowym, finansowym, sądowniczym, dyplomatycznym oraz prywatnym (to znaczy odnoszącą się bezpośrednio do osoby hetmana, związaną jednak również ze sprawowanym urzędem, np. akty nominacyjne na urzędy hetmańskie, dokumentacja związana z ich uposażeniem, korespondencja). Biorąc pod uwagę kryterium formalne, postać fizyczną pod jaką występuje w chwili obecnej dokumentacja z hetmańskich archiwów, spotkać można się z: aktami luźnymi, klejonymi i zszywanymi. Oczywiście wszystkie wyżej wymienione formy występowały również współcześnie, choć wiadomo, że nie zawsze forma obecna jest postacią oryginalną. Pierwotnie najczęściej miała ona postać luzów, które łączono w wiązki i fascykuły.

Materiały do przewodnika po archiwaliach hetmanów koronnych w zasobach archiwalnych i zbiorach bibliotecznych

80%

Syta K.

Archiwa – Kancelarie – Zbiory

2012

issue 3(5)

s. 109 - 182

Tekst jest przeglądem materiałów archiwalnych pochodzących z archiwów hetmanów koronnych, przechowywanych obecnie w zasobach archiwalnych i zbiorach bibliotecznych na terenie Polski (Kraków, Kórnik, Łódź, Poznań, Warszawa) i Ukrainy (Kijów, Lwów). Publikacja nie jest przewodnikiem po archiwach hetmanów koronnych z okresu XVI–XVIII w., niemniej stanowi mocny fundament do stworzenia tego rodzaju pomocy archiwalnej. Przegląd zawiera charakterystykę różnych rodzajów archiwaliów, które autor uznał za integralnie związane ze sprawowaniem urzędów hetmańskich (akta osobiste, administracyjno-wojskowe, jurysdykcyjne, finansowe, korespondencja). Większość opisanych tu materiałów archiwalnych pochodzi z XVIII w, z archiwów następujących hetmanów koronnych: Jana Klemensa Branickiego, Franciszka Ksawerego Branickiego, Stanisława Mateusza, Wacława, Seweryna Rzewuskich i Adama Mikołaja Sieniawskiego.

This article is an overview of archival collections with provenance of hetman's archives, but physically separated into collections in archives and libraries across Poland (Kraków, Kórnik, Łódź, Poznań, Warszawa) and also Ukraine (Kiev, Lviv). Research, which later became an inspiration for this overview, has been conducted mainly in the early 90s. In the light of the above, this article does not claim to be called a "guide" to the royalhetmans' archives of the sixteenth through to the eighteenth century, but it could be viewed as an outline of such archival finding aid. This overview focuses on characteristics of different types of archival material, which author considered integrally connected to holding of an office of hetman, i.e.: personal, administrative and military, judiciary, financial, and also correspondence. Qualification criteria may raise some concerns, because selection of archives is subjective by nature, but also because in the discussed time period there was social consensus on the fact that one's private life and public sphere would overlap. Most of the archival materials used in this study comes from the hetman's archives of the eighteenth century (Jan Clement Branicki's; Franciszek Ksawery Branicki's; Stanisław Mateusz, Wacław, Seweryn Rzewuski's and Adam Mikołaj Sieniawski's). Eighteen century is considered to be the peak of development of private archives, which - without a doubt - had great impact on the preservation of hetman's archives of that period. Moreover, the fact that there is significantly larger collection of hetman's archives of that period, compared to previous two centuries, is the result of the hetman's office having a special place within the political system of the Polish-Lithuanian Commonwealth.

Refine search results

2 Archiwa – Kancelarie – Zbiory

2 Syta K.

1 2012

1 2011

Search results

Archiwa hetmanów koronnych. Pojęcie, charakter i typologia dokumentacji

Materiały do przewodnika po archiwaliach hetmanów koronnych w zasobach archiwalnych i zbiorach bibliotecznych