Results found: 1

Search results

Search:
in the keywords: rozmieszczenie i struktura ludności

Sort By:

Limit search:

Ludność parafii Trzcianne w świetle spisu wiernych z 1843 roku

100%

Kuklo C.

Przeszłość Demograficzna Polski

2016

vol. 38

issue 3

79-106

Artykuł jest pierwszym z cyklu publikacji poświęconych opisaniu procesów modernizacyjnych zachodzących w XIX wieku na obszarach położonych na wschód od Wisły. Dotyczy on stanu, rozmieszczenia i struktury demograficznej populacji wiejskiej złożonej z chłopów i drobnej szlachty jednej z parafii północnego Podlasia, która po III rozbiorze Rzeczypospolitej została włączona w skład cesarstwa rosyjskiego. Podstawą szczegółowych analiz był spis mieszkańców tejże parafii sporządzony we wrześniu 1843 roku przez miejscowego proboszcza. W tym czasie spośród 55 osiedli parafialnych blisko jedną trzecią ogółu stanowiły małe i bardzo małe wioski (1–5 domów). Jednakże na terenie parafii nie brakowało także wsi ludnych, o zabudowie powyżej 20 domów (25,5%), zaś co ósma wieś parafialna była jeszcze większa i liczyła nawet ponad 30 budynków mieszkalnych. Pojedyncze domostwa były usytuowane na skrajach parafii, w znacznym oddaleniu od jej centrum, dokładniej na obrzeżach lasów i bagien biebrzańskich. W badanej społeczności parafialnej funkcjonowało ponadto 29 dworów szlacheckich, wszystkie z wyjątkiem jednego, zamieszkiwane przez jedno gospodarstwo domowe, którego rozmiary były silnie zróżnicowane (od 4 do 19 domowników). Badaną populację można określić jako młodą, progresywną, charakteryzującą się reprodukcją rozszerzoną, w której w większości grup wiekowych (poza dwiema najstarszymi: 55–64 i 65+) przeważały kobiety. Być może systematyczne niedobory wśród chłopców były rezultatem ich zwiększonej umieralności we wcześniejszych latach występowania epidemii chorób zakaźnych, przede wszystkim cholery. Z kolei braki dorosłych mężczyzn były spowodowane ich poborem do armii carskiej, i w jakimś stopniu także ruchami migracyjnymi. Założenie rodziny było nadrzędnym celem członków tamtejszej społeczności, na co wskazują nikłe rozmiary celibatu definitywnego (2–3%). Analizy z uwzględnieniem struktury społecznej ukazały na ogół dużą jednorodność stosunków demograficznych zarówno podlaskich chłopów, jak i drobnej szlachty. Tym niemniej w łonie szlachty dostrzeżono z jednej strony zjawisko częstszych wczesnych małżeństw, z drugiej, większość związków była zawierana w późniejszym wieku w porównaniu z chłopskimi sąsiadami. Jeszcze bardziej odmienne było przeżywanie późnej starości, uwzględniając płeć mieszkańców parafii. Starzy mężczyźni, zarówno chłopi, jak i drobna szlachta, dożywali kresu życia przy boku współmałżonki, natomiast stare kobiety w 3/4 były już wdowami.

The article initiates a publishing cycle devoted to the description of modernising processes taking place in the 19th century in the areas east of the Vistula. The publications are intended to present the state, distribution and demographic structure of the rural population composed of peasants and petty gentry of one of the parishes of northern Podlasie (Latin: Podlachia), which – after the third partition of Poland – was incorporated into the Russian Empire. The basis for detailed analyses has been the list of the inhabitants of the parish in question made in 1843 by the local parish priest. In the meantime, out of 55 parishes nearly one third was made by small or very small villages (one to five households). On the other hand, there were populous villages with over 20 households (25.5%), and every eighth parish village was even bigger, with over 30 households. Single houses were situated at the edges of the parish, far away from the centre, near Biebrza forests and marshes. In the parish population in question there were 29 gentry manors, all of them (with the exception of one) composed of one household; their size varied from 4 to 19 inhabitants. The population in question may be defined as young, progressive, with extended reproduction, where most age groups were dominated by women (with the exception of the oldest: 55–64 and 65+). The consistent underrepresentation of boys may be explained by their increased mortality in the early years because of contagious diseases, first of all cholera. In turn, underrepresentation of men was caused by compulsory enlistment into the Tsarist army, and – to a certain degree – by migration movements. Founding a family was the main aim of the members of the community, which is testified by a tiny size of definite celibacy (2–3%). The analyses in which the social structure was taken into consideration have revealed a great diversity of demographic relations, both among peasants and petty gentry. However, in the gentry there was a phenomenon of early marriages, and on the other hand most marriages were concluded in older age in comparison to their peasant neighbours. Taking into consideration the sex of the inhabitants the last period of life was still more divergent in the two groups. Old men, both peasants and the petty gentry, usually lived out their days with their wives by their side; on the other hand, 75% of women were then widows.

Refine search results

1 Przeszłość Demograficzna Polski

1 Kuklo C.

1 2016

Search results

Ludność parafii Trzcianne w świetle spisu wiernych z 1843 roku