Search results

1

Sytuacja żeńskiej służby domowej w świetle poznańskiego czasopisma „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” (1902-1910)

100%

Krasińska I.

Studia Gdańskie

|

2017

|

issue 40

123-135

PL

W 1891 r. papież Leon XIII ogłosił słynną encyklikę Rerum novarum, w której nakreślił podstawy katolickiej nauki społecznej. Na mocy tego dokumentu księża zaczęli angażować się w działalność społeczną wśród robotników. Jednym z nich był arcybiskup gnieźnieński i poznański ks. Florian Oksza-Stablewski, inicjator „Ruchu Chrześcijańsko-Społecznego” (1902-1910) – pierwszego na ziemiach polskich katolickiego pisma naukowego poświęconego sprawom społecznym i gospodarczym. W rozwój tego czasopisma zaangażowani byli jego redaktorzy ks. Kazimierz Zimmermann i ks. Stanisław Adamski oraz wydawca Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha w Poznaniu w osobie kierownika tej oficyny ks. Piotra Wawrzyniaka. Na łamach pisma szerzono wiedzę na temat kwestii społecznych i wspierano katolicki ruch robotniczy. Zachęcano czytelników do tworzenia katolickich robotniczych zrzeszeń zawodowych i wstępowania w szeregi ich członków, krytykowano szerzący się ruch socjalistyczny, głosząc jego antyreligijność, starano się odsunąć od wpływu na polskie życie gospodarcze Żydów. Twórcy pisma zainteresowali się też służba domową, a zwłaszcza żeńską jej częścią. Pisano na temat trudnej sytuacji materialnej, moralnej i zdrowotnej tej grupy zawodowej. Zachęcano służące, by zainteresowały się powstającymi z myślą o nich stowarzyszeniami katolickiej służby żeńskiej, gdzie miały zagwarantowaną pomoc duchową, materialną, lekarską czy prawną. Przy tego typu stowarzyszeniach istniały też szkoły dla służących, w których uczono je pisania, czytania, religii, rachunków, historii Polski oraz wszelkich prac wykonywanych przez nie (sprzątanie, pranie, prasowanie, szycie, gotowanie, opieka nad zwierzętami gospodarskimi i ptactwem domowym) i innych.

EN

In 1891 Pope Leo XIII published the famous Encyclical ‘Rerum Novarum’, which outlined the basis of Catholic social teaching. Following this document, priests began to engage in social action among working people. One such priest was the Archbishop of Gniezno and Poznan, Fr. Florian Oksza-Stablewski, the initiator of the “Christian and Social Movement” (19021910) – the first Polish scholarly journal devoted to social and economic issues. Involved in the development of this magazine were Fr. Kazimierz Zimmermann and Fr. Stanislaw Adamski, as well as the St. Wojciech printing and publishing house in Poznan in the person of its director, Fr. Peter Wawrzyniak. Writings on social issues were published in the magazine, and it supported the Catholic labor movement. Readers were encouraged to create Catholic workers’ unions and join their ranks. The spreading socialist movement was criticised and its anti-religiousness proclaimed. The magazine also strove against Jewish influence on Polish economic life. The creators of the periodical also took an interest in domestic service, especially involving women. The material, moral and health difficulties of this occupational group were discussed in the periodical. Female servants were encouraged to be interested in the Catholic women’s associations that were created for them, where they were guaranteed spiritual, material, medical and legal assistance. In this type of association, there were also schools for servants where they were taught reading and writing, religion, accounts, Polish history and all aspects of domestic work (cleaning, laundry, ironing, sewing, cooking, caring for farm animals and domestic birds) as well as work of other kinds.

2

Demograficzne konsekwencje zróżnicowania społecznego w osiemnastowiecznej Polsce

84%

Poniat R., Guzowski P., Kaźmierczyk E., Liedke M.

Kwartalnik Historyczny

|

2023

|

vol. 130

|

issue 4

733-769

EN

The historical literature relatively often emphasises the social and economic differentiation of pre-modern populations but rarely attempts to analyse this phenomenon quantitatively, especially in the case of the society of the pre-partitioned Polish-Lithuanian Commonwealth. Housing conditions, hygiene, diet, the nature of professional activity or the level of security all influenced the biological standard of living, which can be studied, among other things, using demographic methodology. The article indicates social differentiation of such demographic parameters as adult life expectancy, household size, structure, and age of leaving the household.

PL

W literaturze historycznej stosunkowo często podkreśla się zróżnicowanie społeczne i ekonomiczne dawnych populacji, ale rzadko zjawisko to analizowane jest kwantytatywnie, zwłaszcza w przypadku społeczeństwa Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Warunki mieszkaniowe, higiena, dieta, charakter aktywności zawodowej czy poziom bezpieczeństwa wpływały na biologiczny standard życia, który można badać m.in. za pomocą metodologii demograficznej. Artykuł wskazuje społeczne zróżnicowanie takich parametrów demograficznych, jak dalsze trwanie życia osób dorosłych, wielkość i struktura gospodarstw domowych oraz wiek opuszczania gospodarstwa domowego.

3

Służba i milczenie

67%

Steedman C.

Praktyka Teoretyczna

|

2017

|

vol. 23

|

issue 1

64-83

EN

A translated chapter of Carolyn Steedman’s book Master and Servant. Love and Labour in the English Industrial Age. This text reconstructs the experience of a 18th-century servant, Phoebe Beatson, on the basis of a diary of John Murgatroyd, her employer. Confronting this testimony with other documents of social life, Steedman constructs a history of a class overlooked by traditional Marxist historiography – female domestic servants.

PL

Tekst jest wstępnym rozdziałem z książki Carolyn Steedman „Służąca i jej pan. Miłość i praca w Anglii wieku industrialnego” (Master and Servant. Love and Labour in the English Industrial Age). Tytułowa służąca to Phoebe Beatson, której losy Steedman rekonstruuje na podstawie dziennika jej pracodawcy – pastora Johna Murgatroyda. Zestawiając to świadectwo z innymi dokumentami życia społecznego epoki, Steedman pisze historię klasy pominiętą w tradycyjnych marksistowskich historiografiach – historię kobiecej służby domowej.

4

„Zaczęłam filozofować, rozmyślać, szukać odpowiedzi na dręczące mnie kwestie”. Wspomnienia Edwardy (Etli) Bomsztyk: biografia, emancypacja, polityka

67%

Laskowski P.

Praktyka Teoretyczna

|

2017

|

vol. 23

|

issue 1

84-129

EN

This paper presents three autobiographical accounts by Etla (Edwarda) Bomsztyk (1899–1973), a Jewish house maid. Two of these unique testimonies (one published in Yiddish in 1959, the other recorded in Polish in 1966) focus on Bomsztyk’s political activity. This activity encompasses organizing domestic servants into unions in Warsaw in the 1920s, membership in the Bund and the Communist Party of Poland, and political imprisonment. The third account, written in Polish in 1953 and never before published, sits outside any institutional context. This consists in a personal narration on childhood in a small-town Jewish family, migration to Warsaw, poverty and suffering, first readings, loneliness and revolt. The aim of this paper is to reveal the tension that exists between these three texts. That is, between two accounts of political militancy on the one hand, and with early experiences that, though a prerequisite for Bomsztyk’s later political engagement, nevertheless could not be fully articulated within communist party discourse.

PL

Trzyczęściowe wspomnienia Etli (Edwardy) Bomsztyk (1899–1973) są świadectwem o szczególnym znaczeniu, zapisem losu kobiety, Żydówki, służącej. Dwie części – jedna opublikowana w języku żydowskim w 1959 roku, druga nagrana w języku polskim w roku 1966 i przechowywana w Archiwum Akt Nowych – dotyczą działalności politycznej autorki: organizatorki związków zawodowych pomocy domowych w Warszawie w okresie międzywojennym, członkini Bundu i KPP, wreszcie – więźniarki politycznej. Trzecia relacja, spisana po polsku w roku 1953, zachowana poza kontekstem instytucjonalnym i nigdy niepublikowana, jest świadectwem bardzo osobistym: opowiada o dzieciństwie w żydowskim miasteczku, przyjeździe do Warszawy, nędzy i cierpieniu, pierwszych lekturach, osamotnieniu i buncie. Celem artykułu jest ujawnienie napięcia między opowieściami dotyczącymi politycznego zaangażowania a narracją o doświadczeniach, które stanowiąc podglebie owego zaangażowania, pozostawały zarazem niewypowiadalne w ramach praktyk dyskursywnych wypracowanych przez ruch komunistyczny.

5

Wzorzec służącej propagowany na łamach katolickiego czasopisma „Przyjaciel Sług” na przełomie XIX i XX w.

67%

Morawska J.

Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych

|

2017

|

issue 2(3)

23-40

PL

Artykuł przygotowano opierając się na wydawanym od 1897 r. w Krakowie miesięczniku „Przyjaciel Sług”, który skierowany był do służby domowej. Przez swój katolicki charakter stał on na straży moralności adresatów, propagując jednocześnie wizerunek służącej jako osoby pracowitej, uległej i pobożnej. Ów model miał jednak charakter postulatywny, dlatego niemożliwe jest stwierdzenie, na ile znalazł on swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Był on jednak odpowiedzią środowisk katolickich na dostrzegany przez nie upadek moralny tej części społeczeństwa oraz próbą pomocy młodym dziewczętom w przystosowaniu się do często nowej dla nich rzeczywistości miejskiej. Służba domowa była również grupą zawodową, która pomimo swojej powszechności wielokrotnie była niedostrzegana przez jej ówczesnych chlebodawców. Czasopismo miało stanowić więc wsparcie dla czytelniczek w codziennej pracy i w konfliktach z „Państwem”.

EN

The following article was prepared on the basis of information contained in “Przyjaciel Slug” (Servants’ Friend), a monthly magazine issued in Cracow since 1897. It was directed to housemaids and by its Catholic character, it aimed at upholding the recipient’s morality. It promoted a role model of a servant as a hard-working, compliant and devout person. However, the model had a rather wishful nature, so it is not possible to ascertain to what extent it was reflected in reality. Nonetheless, the content of the magazine was a response of Catholic backgrounds to the moral decline of that social group, and an attempt the help young girls to adapt to urban life, which was often new to them. Servants as a profession, were very common in the 19th and early 20th century, yet quite often ignored by their employers. The magazine was supposed to support readers in everyday work as well as in their conflicts with “Mr. and Mrs.”

Refine search results

2 Praktyka Teoretyczna

1 Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych

1 Kwartalnik Historyczny

1 Studia Gdańskie

1 Guzowski P.

1 Kaźmierczyk E.

1 Krasińska I.

1 Laskowski P.

1 Liedke M.

1 Morawska J.

1 Poniat R.

1 Steedman C.

1 2023

4 2017

Sytuacja żeńskiej służby domowej w świetle poznańskiego czasopisma „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” (1902-1910)

Demograficzne konsekwencje zróżnicowania społecznego w osiemnastowiecznej Polsce

Służba i milczenie

„Zaczęłam filozofować, rozmyślać, szukać odpowiedzi na dręczące mnie kwestie”. Wspomnienia Edwardy (Etli) Bomsztyk: biografia, emancypacja, polityka

Wzorzec służącej propagowany na łamach katolickiego czasopisma „Przyjaciel Sług” na przełomie XIX i XX w.