Search results

1

Św. Albert Wielki jako wzór nauczyciela filozofii

100%

Wojcieszek K. A.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

issue 2

2

Św. Albert Wielki jako wzór nauczyciela filozofii

86%

Wojcieszek K. A.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

issue 2

3

Znaczenie, recepcja i konsekwencje filozoficzne encykliki "Aeterni Patris" w kontekście pytania o filozofię chrześcijańską

72%

Grzybowski J.

Studia Philosophiae Christianae

|

2020

|

vol. 56

|

issue 4

225-255

EN

The 19th century was one of the richest periods in the history of human thought. If we look at it not only in terms of bare dates, but also in terms of ideologically meaningful events, we realize that this time span symbolically begins with the great French revolution (1789) and ends with the outbreak of world war I (1914). Scientific theories and philosophical ideas that emerged during the nineteenth century – Kantianism, Hegelianism, materialism, Marxism, social and biological evolutionism, positivism, radical atheism – inundated university lecture halls, political cabinets, and parliamentary chambers. Not all intellectuals of that time were aware of the overwhelming power of these philosophical novelties or the groundbreaking significance of major ideological currents. Only serious reflection on what was happening in European thought, in the fields of culture, science, history, philosophy, and religion, allowed people to notice that very serious changes were on their way. One of the key figures who recognized the power of philosophical ideas reverberating in 19-century disputes was an Italian clergyman: Gioacchino Vincenzo Raffaele Luigi Pecci, later pope Leo XIII. It was this Pope who, aware of the weight, power and consequences of the new trends emerging in the late 19th century, in very unfavorable conditions for the Catholic Church (idealistic philosophies and incipient Marxism) issued in 1879 the encyclical Aeterni Patris. This sophisticated document was not exclusively religious in character (as encyclicals and exhortations usually are), but it was also concerned with the spiritual and ideological condition of nineteenth-century Europe. The pope delineated the ways for providing intellectual assistance and rebuilding the significance of theology and religion in public life, imbalanced by post-Enlightenment and modernistic trends. Leo XIII argued persuasively that the Church’s mission is not limited to teaching, and that it also concerns the dissemination of relevant content in public and political life. It is not merely economic or concerning everyday life issues that matter for Nations, states and communities are not exclusively preoccupied with economic matters and everyday problems. Rather, they are concerned in the first place with what happens in culture, art, philosophy. The pope in an almost prophetic way realized the overarching importance of philosophy. In the light of the constantly recurring question about the legitimacy and need of Christian philosophy, it is worth looking retrospectively at the meaning of Leo XIII’s encyclical and the vision of the role of philosophy it proposes with respect to the human search for answers to questions arising from current civilization as well as scientific and cultural progress. -------------- Received: 26/07/2020. Reviewed: 18/09/2020. Accepted: 27/10/2020

PL

Dziewiętnaste stulecie to jeden z najbogatszych w wydarzenia i treści okresów historii myśli ludzkiej. Jeśli popatrzymy na ten czas pod kątem wydarzeń o znaczeniu ideowym, to uzmysłowimy sobie, że symbolicznie otwiera je wielka rewolucja francuska (1789), a kończy wybuch I wojny światowej (1914). Naukowe teorie i filozoficzne przesłania, jakie zrodziły się w tym okresie – kantyzm, heglizm, materializm, marksizm, społeczny i biologiczny ewolucjonizm, pozytywizm, radykalny ateizm – wypełniły uniwersyteckie sale wykładowe, gabinety polityczne i izby parlamentów. Nie wszyscy żyjący wówczas intelektualiści zdawali sobie sprawę z przemożnej siły filozoficznych nowinek czy przełomowego znaczenia ideowych propozycji. Tylko uważny namysł nad tym, co wtedy dokonywało się w europejskiej myśli, co działo się w kulturze, nauce, historii, filozofii i religii, pozwalał zauważyć, że nadchodzą bardzo poważne zmiany. Jedną z kluczowych postaci, która dostrzegła moc filozoficznych idei, rozbrzmiewających w dyskusjach tego stulecia, był włoski duchowny Gioacchino Vincenzo Raphaelo Luigi Pecci, późniejszy papież Leon XIII. Właśnie świadomy wagi i mocy ideowych skutków nowych prądów pod koniec XIX wieku, w bardzo trudnych dla Kościoła katolickiego czasach, we wrogiej chrześcijaństwu światopoglądowej atmosferze, spowodowanej wpływem idealistycznych filozofii i fascynacją rodzącym się marksizmem, ogłosił w 1879 roku encyklikę Aeterni Patris. Papież wskazywał sposoby intelektualnego wspomagania i odbudowywania znaczenia teologii i religii w życiu społecznym, zachwianego przez nurty postoświeceniowe i modernistyczne. Leon XIII przekonywał, że jeśli misją Kościoła jest nauczanie, to jest on odpowiedzialny także za ocenę treści, jakie pojawiają się w życiu społecznym i politycznym. Narody, państwa i wspólnoty nie żyją jedynie sprawami ekonomicznymi czy bytowymi, ale przede wszystkim tym, co dokonuje się w kulturze, sztuce, filozofii. Papież proroczo dostrzegł, jak wiele zależy od filozofii. W świetle wciąż powracającego pytania o zasadność i potrzebę filozofii chrześcijańskiej warto spojrzeć retrospektywnie na znaczenie wspomnianej encykliki i zawartej w niej wizji roli filozofii w ludzkim poszukiwaniu odpowiedzi na pytania, wynikające z aktualnego postępu cywilizacyjnego, naukowego i kulturowego. -------------- Zgłoszono: 26/07/2020. Zrecenzowano: 18/09/2020. Zaakceptowano do publikacji: 27/10/2020

4

Ne ite ad Thomam, sed ad von Hildebrand

72%

Pichola E. A.

Rocznik Tomistyczny

|

2018

|

vol. 7

271-286

EN

In this paper we posit the question which seems to be the natural implication of von Hildebrand's adherence to Catholicism. Especially, when philosophy is concerned one cannot escape the issue. Hence, we gather materials which help to answer the question what was D. von Hildebrand's stance on metaphysics of St. Thomas. We attempt to show to what extend von Hildebrand was acquianted with philosophy of Aquinas, further, what was his opinion on philosophers who represented the school of Aquinas, and how did he perceive his phenomenology in confrontation with metaphysics. We also present the context of employed by von Hildebrand phrases as „fortress of Thomism” and „narrowness” of integrists. They contribute much to the overall picture. We notice that von Hildebrand kept on loving truth, the Catholic Church and especially the Latin Mass out of the attachment to the philosophical.

5

SCIENTIA SANCTITATI SUBALTERNATA. ŚWIĘTOŚĆ W TEOLOGII JAKO KULTURZE WIARY WEDŁUG JOSEPHA RATZINGERA/BENEDYKTA XVI

72%

Szymik J.

Forum Teologiczne

|

2017

|

vol. 18

17-31

PL

Tożsamość teologii jako scientiae fidei konstytuuje – poza ściśle naukowym instrumentarium – doświadczenie duchowe, które z kolei implikuje ścisłe, wieloaspektowe powiązanie teologii ze świętością. W teologii współczesnej relację teologia–świętość akcentował w sposób szczególny H.U. von Balthasar. Podobnie J. Ratzinger/Benedykt XVI z eklezjalnego doświadczenia świętości wyciąga konsekwencje metodologiczne i postrzega świętość jako zasadniczą kategorię metateologiczną oraz hermeneutyczną. Jedynie świętość, rozumiana jako przebywanie w orbicie Bożej miłości, umożliwia teologiczne poznanie. Dlatego doświadczenie świętych jest koniecznym punktem odniesienia i kryterium poprawności wszelkiej teologicznej refleksji. W tym sensie teologia jest podporządkowana (podrzędna) świętości – sanctitati subalternata, zarówno w wymiarze indywidualnym (postawa teologa), jak i eklezjalnym (teologia jako nauka zakorzeniona w Kościele). Tak rozumiana i uprawiana teologia staje się zarazem doksologią, nauką oddającą chwałę Bogu

6

Tomizm czeski w latach 1879-1948

72%

Taboł S.

Rocznik Tomistyczny

|

2015

|

vol. 4

239-248

EN

The article begins from the state of research on the history of Thomistic philosophy to the Czech Republic. It discusse the most important figures of the Czech Thomism in 1897-1948 taking them in two generations of scholars. The particular attention is devoted to the Thomist environment Dominican Order from Olomouc who were publishing quarterly Filosofická revue in 1929-1948. As an example of the work of Czech Thomists author discusses an issue connected with the philosophical and theological aspects of upbringing the man. The achievements of Czech Thomists compared with whole Czech philosophy in author’s opinion is considerable: they organized International Conference of Thomistic Philosophy, they founded a magazine which was up to the global mark and published in it among others Maritain, Husserl, Patočka, they discussed about the latest philosophical currents and they reviewed philosophical dissertations from whole world. Czech Thomists’ writer activity also is very important: they published a lot of textbooks, monographs, dissertations and articles. Not all aims of Czech philosophers realized but they ordered relationships between faith and science. It was the reason treating Thomism in Republic Czech as a methodological thoroughness paragon.

7

Teologiczny ruch Radykalnej Ortodoksji o protestantyzmie i scholastyce. Wprowadzenie w refleksję

72%

Kopiec P.

Nurt SVD

|

2020

|

issue 2

213-229

PL

Radykalna Ortodoksja (ekumeniczna, ponadwyznaniowa) coraz mocniej zaznacza swą obecność we współczesnej akademickiej teologii zachodniej. Jej trzon tworzą teolodzy anglikańscy. Główny kierunek Radykalnej Ortodoksji stanowi ostra krytyka nowoczesności i jej inherentnych przejawów (sekularyzm, paradygmat oświeceniowy, kulturowy nihilizm, scjentyzm, kapitalizm). Ważna jest również refleksja na temat skutków reformacji i miejsca protestantyzmu we współczesnym chrześcijaństwie. Reformacja jest rozumiana jako jeden z najważniejszych faktów historycznych cywilizacji zachodniej – integralny element zespołu zjawisk, inicjujących nowożytność. Artykuł ma na celu omówienie poglądów szkoły Radykalnej Ortodoksji dotyczących protestantyzmu oraz teologiczno-kulturowych i społecznych konsekwencji reformacji. Teolodzy tego ruchu zakładają, że scholastyka i protestantyzm stanowią teologiczną ciągłość, o czym świadczy wspólny obszar teologicznych dociekań zaobserwowany u liderów teologii scholastycznej, jak i ojców reformacji.

EN

Radical Orthodoxy (ecumenical, supra-denominational) emphasizes its presence in contemporary academic Western theology; its core are Anglican theologians. The main direction of Radical Orthodoxy is a severe criticism of modernity and its inherent manifestations (secularism, the enlightenment paradigm, cultural nihilism, scientism and capitalism). It is also important to reflect on the effects of the Reformation and the place of Protestantism in contemporary Christianity. The Reformation is understood as one of the most important historical facts in Western civilization – an integral element of the set of phenomena initiating modernity. The article aims to discuss the views of the Radical Orthodoxy School regarding Protestantism as well as theological, cultural and social consequences of the Reformation. Theologians of this movement assume that scholasticism and Protestantism constitute a theological continuity, as evidenced by the common area of theological inquiry observed among leaders of scholastic theology and the fathers of the Reformation.

8

L’articulation entre éthique et politique dans l’histoire de la pensée économique

58%

Garello P.

Roczniki Filozoficzne

|

2014

|

vol. 62

|

issue 3

35-48

PL

W swojej historii myśl ekonomiczna od Arystotelesa do Friedmana zmierzała naturalnie w kierunku tak polityki, jak i etyki. Artykuł stanowi refleksję na temat różnych sposobów rozumienia relacji między ekonomią, etyką i polityką. Opowiada się za specyficznym jej rozumieniem: trzeba szukać najpierw tego, co jest etyczne (reguły sprawiedliwego postępowania). Wdrażanie tych reguł wpływa bezpośrednio na podział i ograniczenie władz (polityka) i umożliwia szybki rozwój ekonomiczny. Artykuł stawia tezę, że takie rozumienie – które opiera się na pewnej koncepcji natury ludzkiej – rozwijało się przez wieki i dominowało w czasach scholastyki. Potem musiało współzawodniczyć z innymi sposobami rozumienia ekonomii, polityki, etyki oraz natury ludzkiej, takimi jak pozytywizm, marksizm czy behawioryzm.

EN

During its history from Aristotle to Friedman, economic thought has turned itself naturally towards politics as well as towards ethics. This paper reflects on the various ways to understand the articulation between economics, ethics and politics. It argues in favor of a specific understanding: one should look first for what is ethical (rules of just conduct). The implementation of those rules have direct implications for the division and limitation of powers (politics) and once in place allows for rapid economic development. The paper claims that this understanding—which relies on a certain conception of the nature of human beings—has developed throughout the centuries and was dominant at the time of the scholastics. Since then it had to compete with other understanding of economics, politics, ethics and human nature such as found in positivism, marxism or behaviorism.

9

Konstanty Michalski CM – historyk filozofii wieków średnich

58%

Piech S. L.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2018

|

vol. 37

|

issue 1-2

EN

Rev. Konstanty Michalski, CM, (1879–1947), a philosopher, historian of philosophy, professor and rector of the Jagiellonian University as well as an active member of the Historical-Philosophical Department of the Polish Academy of Learning; he was chairman of the Commission of the History of Philosophy in Poland and Vice-Director of the Department. He experienced the horrors of the concentration camp in Sachsenhausen near Berlin. Michalski’s academic achievements in the field of the history of medieval thought include three thematic groups: Polish philosophy, Western philosophy and philosophical-theological thought of Dante Alighieri.While investigating the 14th century philosophical trends and problems of Scholasticism, Michalski concluded that the dynamics of mediaeval thought was strictly related to the reception of Aristotle’s works and their Arabic and Greek commentators. Together with Aleksander Birkenmajer he put forward a project of a critical edition of the Latin translations of Aristotle’s works, Latin translations of the Arabic and Jewish thinkers as well as the best medieval commentaries on the works of the Stagirite and independent philosophical treatises. On behalf of the Polish Academy of Learning Michalski presented a project of the editorial series Corpus Philosophorum Medii Aevii to the Union Académique Internationale (International Union of Academies) in Brussels in 1928. The Union accepted the proposal of the two medievalists from Kraków in 1930. Michalski gave great impetus to Aristotelian studies, which made medievalists continue their work until today. Corpus Philosophorum Medii Aevii is the most significant and greatest contribution to research on mediaeval thought, continued by scientific centres in Poland and abroad. Michalski reached the conclusion that only getting familiar with the main Western trends would allow him to fathom the doctrinal currents of Polish medieval philosophy. From 1920, he stopped investigating Polish Scholasticism and began seeking its sources in the main trends of Western philosophy of the 14 century. He was not so much interested in schools and systems as in the issues discussed in the 14th century, their formulations and proposed solutions.Michalski was the first Polish scholar who raised research on the history of philosophy to a European level by investigating the sources and carrying out independent studies on fields that had been little known or examined. At the same time, he was the first Polish scholar who explored the main trends in the 14th century philosophy in France and England, contributing to European science to a considerable extent. His achievements are permanent and notable. He studied from the historical-critical perspective over 360 philosophical texts in Polish, English, French, German and Italian libraries. He showed numerous parallels, analogies and similarities in problem-doctrinal areas between medieval philosophy on the one hand and modern and contemporary philosophy on the other. The outcome of his research activities has been included permanently in fundamental textbooks for medieval philosophy.

PL

Ksiądz Konstanty Michalski CM (1879–1947), filozof, historyk filozofii, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek czynny Wydziału Historyczno-Filozoficznego Polskiej Akademii Umiejętności był przewodniczącym jej Komisji Historii Filozofii w Polsce i wicedyrektorem Wydziału Historyczno-Filozoficznego. Przeżył gehennę więźnia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen koło Berlina. W dorobku naukowym Michalskiego w zakresie historii myśli średniowiecznej wyraźnie zarysowują się trzy grupy tematyczne: filozofia polska, filozofia zachodnioeuropejska i myśl filozoficzno-teologiczna Dantego Alighieri.Badania nurtów myślowych XIV wieku i problemów filozofii scholastycznej upewniły Michalskiego w przekonaniu, że dynamika średniowiecznego życia umysłowego była ściśle związana z recepcją dzieł Arystotelesa i ich arabskich i greckich komentatorów. Wraz z Aleksandrem Birkenmajerem wysunął projekt krytycznego wydania średniowiecznych łacińskich przekładów Arystotelesa, łacińskich tłumaczeń myślicieli arabskich i żydowskich i najlepszych średniowiecznych komentarzy do dzieł Stagiryty oraz samodzielnych traktatów filozoficznych. Projekt serii wydawniczej Corpus Phílosophorum Medii Aevii Michalski przedłożył w 1928 roku w imieniu Polskiej Akademii Umiejętności obradującej w Brukseli Union Académique International, która w 1930 roku przyjęła propozycję obydwóch mediewistów krakowskich. Michalski nadał badaniom nad arystotelizmem podejmowanym przez światową mediewistykę taki rozmach, że trwają one po dzień dzisiejszy. Zainicjowany przez niego Corpus Philosophorum Medii Aevii stanowi najtrwalszy i największy wkład do badań nad myślą średniowieczną, kontynuowanych przez ośrodki naukowe w Polsce i zagranicą. Michalski w swoich badaniach doszedł do wniosku, że dogłębne poznanie prądów doktrynalnych w polskiej filozofii średniowiecznej jest możliwe dopiero po uprzednim zaznajomieniu się z głównymi nurtami myślowymi Zachodu. Od 1920 roku poniechał niemal całkowicie dalszych badań nad scholastyką polską, przeszedł do poszukiwania jej źródeł i podjął studia nad głównymi prądami filozofii zachodnioeuropejskiej XIV stulecia. W swych badaniach interesował się nie szkołami, nie systemami filozoficznymi, ale przede wszystkim zagadnieniami podejmowanymi w XIV stuleciu, ich sformułowaniami oraz proponowanymi dla nich rozwiązaniami.Michalski był pierwszym w Polsce uczonym, który badania w zakresie historii filozofii postawił na europejskim poziomie, sięgając wprost do źródeł i prowadząc studia samodzielnie na odcinkach przed nim mało zbadanych lub prawie nieznanych. Był zarazem pierwszym uczonym polskim, który pracując nad wyjaśnieniem głównych prądów w filozofii późniejszego średniowiecza na terenie Francji i Anglii w wieku XIV, wniósł w tej dziedzinie trwały i istotny dorobek w naukę europejską. W bibliotekach polskich, angielskich, francuskich, niemieckich i włoskich przebadał pod względem historyczno-krytycznym ponad 360 rękopisów filozoficznych. Wykazał wiele zbieżności problemowo-doktrynalnych, analogii i pokrewieństw występujących pomiędzy filozofią średniowieczną a nowożytną i współczesną. Na trwałe wszedł do fundamentalnych podręczników filozofii średniowiecznej.

10

The Gothic Cathedral as a Theological and Aesthetic Project

58%

Konik R.

Logos i Ethos

|

2021

|

vol. 58

|

issue 2

169-181

PL

Katedra gotycka to przede wszystkim wielkie przedsięwzięcie teologiczne, w którym zarówno architektura, inżynieria, jak i estetyka podporządkowane są jednej myśli: ukazaniu poprzez atrybuty materialne tajemnic wiary, jej głębi i metafizycznego piękno. Architektura katedr gotyckich miała nieco inne funkcje i cele niż współczesna sztuka sakralna. Nie była projektowana jako sztuczny, iluzoryczny świat, nie była formą ucieczki od codzienności. Dla człowieka średniowiecza katedra była realna w tym sensie, że określała to, co w jego życiu najważniejsze. Nie wynikała też z doraźnych potrzeb, lecz z ponadczasowych przesłanek, nie była iluzją, która miała na celu ucieczkę od prawdy, lecz określała jej sedno.

EN

The Gothic cathedral is above all a great theological project in which both architecture, engineering and aesthetics are subordinated to one thought: to show the mysteries of faith, its depth and metaphysical beauty through material features. Moreover, the art of Gothic cathedrals had other functions and purposes than contemporary sacred art. It was not designed as an artificial, illusory world, it was not a form of escape from the ordinary. For a man of the Middle Ages, the cathedral was real in that it defined the most important things. It was not contractual, but stemmed from timeless premises; it was not an illusion aimed at escaping the truth, but defined is very core.

11

„Rzeczy pospolite”: stare i nowe pojęcia powszechnika

58%

Rojek P.

Roczniki Filozoficzne

|

2022

|

vol. 70

|

issue 3

367-399

EN

Analytic philosophers usually believe that the problem of universals they discuss is the same problem that was discussed in antiquity and the Middle Ages. However, historians of philosophy point out that the old dispute on universals involved many different issues and did not focus on the currently debated problem of common properties. In my book Tropy i uniwersalia [Tropes and Universals], I assumed that the concept of universals had more or less the same meaning and I interpreted St. Thomas Aquinas’ position as a kind of contemporary realism. My interpretation raised interesting polemics by historians of philosophy, Tomasz Tiuryn and Michał Głowala. In this paper I attempt to examine the similarities and differences between contemporary and medieval understandings of universals and to answer some of their objections. It seems that there were at least three different notions of universals in the Middle Ages. First, they were understood as common beings, strictly identical in many realizations. This concept of universals is perhaps due to the patristic discussions of the Trinity in the fourth century. Second, universals were defined as entities predicated of the many, that is, as general concepts existing in the intellect. Third, and finally, they were thought, especially in late scholasticism, as entities divided into their realizations. Only the first concept agrees with the contemporary understanding of universals. It follows that the medieval and contemporary dispute over universals partially overlap. Finally, I also try to show that the interpretations of Aquinas’s position proposed by Tomasz Tiuryn and Michał Głowala lead in fact to a peculiar position that combines trope theory and Quine’s ostrich nominalism.

PL

Filozofowie analityczni zwykle uważają, że dyskutowany przez nich problem uniwersaliów jest tym samym problemem, którym zajmowano się w starożytności i średniowieczu. Historycy filozofii pokazują jednak, że dawny spór o uniwersalia dotyczył wielu różnych kwestii i wcale nie skupiał się na dyskutowanym obecnie problemie wspólnych własności. W swojej książce Tropy i uniwersalia przyjmowałem, że pojęcie powszechników miało zawsze mniej więcej to samo znaczenie i interpretowałem stanowisko św. Tomasza z Akwinu jako rodzaj współczesnego realizmu. Moja interpretacja wywołała interesujące polemiki ze strony historyków filozofii, Tomasza Tiuryna i Michała Głowali. W tym artykule staram się zbadać podobieństwa i różnice między współczesnym a średniowiecznym rozumieniem powszechników i odpowiedzieć na niektóre sformułowane przez nich zarzuty. Wygląda na to, że w średniowieczu istniały co najmniej trzy różne pojęcia uniwersaliów. Po pierwsze, rozumiano je jako byty wspólne, ściśle tożsame w wielu swoich realizacjach. To pojęcie uniwersaliów być może zawdzięczamy patrystycznym dyskusjom o Trójcy Świętej w IV wieku. Po drugie, uniwersalia definiowano jako byty orzekane o wielu, to znaczy ogólne pojęcia istniejące w intelekcie. Po trzecie wreszcie, uważano je, zwłaszcza w późnej scholastyce, za byty dzielące się w swoich realizacjach. Tylko to pierwsze pojęcie zgadza się ze współczesnym rozumieniem uniwersaliów. Wynika z tego, że średniowieczny i współczesny spór o powszechniki częściowo pokrywają się ze sobą. Staram się także pokazać, że proponowane przez Tiuryna i Głowalę interpretacje stanowiska św. Tomasza prowadzą do osobliwego poglądu łączącego teorię tropów i strusi nominalizm Quine’a.

12

Św. Tomasz w myśli Jakuba Arminiusza

58%

Dorocki D.

|

2015

|

vol. 62

|

issue 7: Teologia ekumeniczna

89-103

EN

The aim of this article is to expose the elements of the theology of Jacob Arminius, which has their foundation in the thought of saint Thomas. Arminius due to his fondness to the Aquinas, was distinguished among the reformed theologians of post-reformation era. The Thomistic character of his doctrines of God, creation and God’s providence partly separated him from the stream of Calvinist theological tradition, in which he was educated. The Dutch reformer starts his discourse about God, in the pattern of the Angelic Doctor, from the analogical cognition of Creator. Based on this presupposition and metaphysics of Thomas, the leiden’s professor accepted the traditional, scholastic understanding of God as a simple entity, who’s essence and existing are identical. Arminius was also intellectualist by subordinating the will of God to his reason. Natura Dei is perforce good and just, therefore the act of creation is the granting of kindness. God’s providence, that sustains everything in existence, cannot operate against the purposes contained in the bringing of the world to entity. It must be always oriented on what is consistent with the scientia et sapientia Dei. The Dutch reformer just like the Aquinas was not a occasionalist. He was leaving the rightful space for the second causes (causae secundae). The presentation of views of Arminius, on the background of Thomas, leads to a conclusion that he depended on the great master of scholasticism in the main points of his theology.

PL

Celem artykułu jest wyeksponowanie elementów teologii Jakuba Arminiusza, mających swe źródło w myśli św. Tomasza. Arminiusz wyróżniał się bowiem wśród reformowanych teologów okresu poreformacyjnego ze względu na swoje zamiłowanie do Akwinaty. Tomistyczny charakter jego doktryny Boga, stworzenia i Opatrzności Bożej odgradzał go częściowo od nurtu kalwińskiej tradycji teologicznej, w której został wychowany. Holenderski reformator na początku swego dyskursu o Bogu, na wzór Doktora Anielskiego, mówił o analogicznym poznaniu Stwórcy. Bazując na tym założeniu oraz na metafizyce Tomasza, lejdejski profesor przyjmował tradycyjne, scholastyczne rozumienie Boga jako bytu niezłożonego, którego istota jest tożsama z istnieniem. Arminiusz był również intelektualistą podporządkowując wolę Absolutu Jego rozumowi. Natura Dei z konieczności jest dobra i sprawiedliwa, dlatego też akt stwórczy jest udzieleniem dobroci. Opatrzność Boża, która podtrzymuje wszystko w istnieniu, nie może działać przeciwko celom zawartym w powołaniu świata do bytu. Ona musi być zawsze zorientowana na to, co zgodne ze scientia et sapientia Dei. Lejdejczyk, tak jak Akwinata, nie był okazjonalistą, pozostawiając należne miejsce przyczynom wtórnym (causae secundae). Niniejsza prezentacja poglądów Arminiusza na tle Tomasza prowadzi do wniosku, że był on zależny od wielkiego mistrza scholastyki w kluczowych kwestiach swojej teologii.

13

Wpływ Moliny (i Suáreza) na myśl Jakuba Arminiusza (1559–1609)

51%

Dorocki D.

Teologia w Polsce

|

2016

|

vol. 10

|

issue 1

225-240

PL

Artykuł podejmuje problematykę jezuickich źródeł myśli Jakuba Arminiusza. W pierwszej części autor przedstawia argumenty uczonych (Eefa Dekkera, Richarda A. Mullera), którzy zaproponowali suárezańsko-molinistyczną interpretację Arminiusza. Głównym powodem ich poglądów są podobieństwa pomiędzy holenderskim reformatorem i jezuickimi teologami. Owe podobieństwa odnoszą się zasadniczo do próby pogodzenia ludzkiej wolności z Bożą wiedzą. Na drodze tego zabiegu lejdejski profesor miałby zwrócić się ku koncepcji scientia media. W drugiej części zaprezentowano niemolinistyczne odczytanie Arminiusza. Ta perspektywa wychodzi od tomistycznej doktryny Boga i teologii stworzenia holenderskiego reformatora Williama G. Witta, dowodząc, iż molinizm jest z nimi sprzeczny, zwłaszcza przez wzgląd na chęć uniknięcia teologicznego determinizmu przez Arminiusza. Innym ważnym faktem, zauważonym przez F. Stuarta Clarka, jest soteriologiczny personalizm lejdejskiego profesora, objawiający się w jego rozumieniu w relacji łaska – wolna wola czy też Duch Święty – człowiek. Ten personalizm nie został wywiedziony z nauczania Suáreza i Moliny, tak więc dość niepewne jest to, że odzwierciedlał ich opinie na temat zgodności łaski i wolnej woli. Wszystko to prowadzi do konkluzji, iż Arminiusz powinien zostać uznany za semimolinistę.

EN

The article undertakes the issue of Jesuit’s sources of Jacob Arminius’ thought. In the fi rst part, the author presents arguments of scholars (Eef Dekker, Richard A. Muller), who proposed the suárezian-molinist interpretation of Arminius. The main reason of their views lays in the similarities between the Dutch reformer and the Jesuit’s theologians. These similarities mainly relate to an attempt to reconcile human freedom with God’s knowledge. On the way of this exertion, the Leiden professor would have to turn toward the concept of scientia media. In the second part, which consists of two chapters, the author shows a non-molinist understanding of the Arminius’ thought. This perspective is coming from the Thomistic doctrine of God and theology of creation of Dutch reformer (William G. Witt), proving that molinism contradicts with them. Especially for the sake of Arminius’ desire to avoid the divine determinism. Another important fact, noted by F. Stuart Clarke, is the soteriological personalism of the Leiden professor, which is revealed by his comprehension of the relation grace-free will or Holy Spirit-man. This personalism was not derived from the teaching of Suárez and Molina, so it is quite uncertain whether it refl ects their opinions about concordance of grace and free will. All of this leads to a conclusion that Arminius should be considered as semi-molinist.

Refine search results

Św. Albert Wielki jako wzór nauczyciela filozofii

Św. Albert Wielki jako wzór nauczyciela filozofii

Znaczenie, recepcja i konsekwencje filozoficzne encykliki "Aeterni Patris" w kontekście pytania o filozofię chrześcijańską

Ne ite ad Thomam, sed ad von Hildebrand

SCIENTIA SANCTITATI SUBALTERNATA. ŚWIĘTOŚĆ W TEOLOGII JAKO KULTURZE WIARY WEDŁUG JOSEPHA RATZINGERA/BENEDYKTA XVI

Tomizm czeski w latach 1879-1948

Teologiczny ruch Radykalnej Ortodoksji o protestantyzmie i scholastyce. Wprowadzenie w refleksję

L’articulation entre éthique et politique dans l’histoire de la pensée économique

Konstanty Michalski CM – historyk filozofii wieków średnich

The Gothic Cathedral as a Theological and Aesthetic Project

„Rzeczy pospolite”: stare i nowe pojęcia powszechnika

Św. Tomasz w myśli Jakuba Arminiusza

Wpływ Moliny (i Suáreza) na myśl Jakuba Arminiusza (1559–1609)