Search results

1

„Zły smak i gminna przesada”. Kilka uwag o muzyczno-dramatycznej konstrukcji opery Sułtan Wampum Józefa Elsnera na tle oryginalnego libretta Augusta von Kotzebue

100%

Chachulski J.

Muzyka

|

2019

|

vol. 64

|

issue 4

3-36

EN

The paper discusses Józef Elsner’s opera Sultan Wampum with texts by Wojciech Bogusławski and Augustyn Gliński, analysed here as an adaptation of the German libretto by August von Kotzebue. I have questioned the Warsaw reviewer’s opinion of 1815 (quoted in the title), in which he criticised the Polish translators for inserting ‘common’ and unnecessary elements in the text. Instead, I present those added sections as a result of Elsner and Bogusławski’s consistent concept for the adaptation of Kotzebue’s peculiar type of singspiel and transforming it into a fully-ﬂedged comic opera. Te additions thus mainly stemmed from the consideration of musical-dramatic form and their choice of genre. I examine changes in the structures of acts, and the character of the added solo numbers. I also discuss in detail the extensive fnales, which are the main point at which the Warsaw authors interfered with the original libretto. Te changes they introduced distorted the coherent vision of the German librettist and led to internal discrepancies in the Warsaw version, which, nevertheless, proved to be a successful adaptation of the work to the tastes of the wide audience that frequented Warsaw’s theatres.

PL

Przedmiotem artykułu jest opera Sułtan Wampum Józefa Elsnera z tekstem Wojciecha Bogusławskiego i Augustyna Glińskiego, rozpatrywana jako adaptacja niemieckiego libretta Augusta von Kotzebuego. Zakwestionowane zostaje stanowisko cytowanego w tytule warszawskiego recenzenta z 1815 r., zarzucającego tłumaczom wprowadzenie zbędnych i „gminnych” dodatków, zamiast tego dodane fragmenty ujęte są jako warunkowane spójną koncepcją adaptacyjną Elsnera i Bogusławskiego dotyczącą muzyczno-dramatycznego kształtu dzieła, której głównym elementem była transformacja gatunkowa specyficznego singspielu Kotzebuego w pełnoprawną operę komiczną. Omówiona zostaje zmiana struktury aktowej i charakter dodanych numerów solowych. Szczegółowo omówione są obszerne finały, stanowiąca zasadniczą ingerencję warszawskich twórców w oryginalny kształt libretta. Dokonane zmiany rozpoznane zostają jako rozbijające konsekwentną wizję niemieckiego autora i skutkujące wewnętrznymi niekonsekwencjami warszawskiej wersji opery, lecz zarazem z powodzeniem dostosowujące dzieło do gustu szerszych mas warszawskiej publiczności teatralnej.

2

Genologia i polityka. Swoistość „Cudu, czyli krakowiaków i górali” w horyzoncie gatunków operowych końca XVIII stulecia

80%

Chachulski J.

Muzyka

|

2021

|

vol. 66

|

issue 3

117-147

EN

Previous genological studies of the opera ‘Cud, czyli Krakowiacy i Górale’ (The Miracle, or Cracovians and Highlanders) have limited themselves essentially to pointing out affinities with the singspiel or the opéra-comique, on account of the presence of spoken dialogues. Adam Tomasz Kukla recently presented a new approach, indicating specific qualities which link this work both to those two genres and to opera buffa. This article represents an attempt to surmount the limitations of earlier studies by taking more thorough account of the historical-genological context behind the opera. Of key importance to this approach are two aspects of the work that transcend the operatic genres cultivated in Warsaw during the reign of King Stanislaus Augustus. By adopting the methodology elaborated by Thomas Betzwieser for research into the ‘dialogue opera’ (Dialogoper), we can bring out the innovation of this work in terms of linking musical numbers with spoken text, which goes beyond existing original Polish operatic output and the influence of the Viennese singspiel and opera buffa which held sway in Warsaw at that time, and brings ‘The Miracle’ closer to French operatic concepts. Also genuinely innovative, with some parallels only in Revolution-era French operatic output, is the dramatic construction of the opera’s choral scenes, which perfectly fits the formula described by James Parakilas: ‘the chorus as political representation’. These two observations, taken within the context of the historical circumstances surrounding the work’s premiere and the expectations of the audience at that time, can be brought together on the plane of an integral interpretation which links the work’s generic innovation to its intended social-political impact, namely, an appeal for insurrection, combined with radical ideas for an egalitarian redefinition of national community. A key role was played by a change in the understanding of the folk element, originally viewed as a determinant of the spectacle’s dramatic-aesthetic unity in the spirit of a ballet-choral divertissement, but later reinterpreted in terms of the political emancipation of the choral collective subject.

PL

Dotychczasowe badania genologiczne opery Cud, czyli Krakowiacy i Górale ograniczały się zasadniczo do stwierdzenia pokrewieństwa utworu z singspielem bądź opera-comique, ze względu na obecność dialogów mówionych. Nowe spojrzenie wprowadził ostatnio Adam Tomasz Kukla, wskazując na szczegółowe cechy opery łączące ją zarówno z dwoma wymienionymi gatunkami jak i operą buffa. Artykuł niniejszy podejmuję próbę przekroczenia ograniczeń dotychczasowych rozpoznań poprzez wnikliwsze uwzględnienie historycznego kontekstu genologicznego opery. W tym ujęciu kluczowe stają się dwa aspekty dzieła wykraczające poza krąg gatunków operowych uprawianych w stanisławowskiej Warszawie. Przyjęcie metodologii badań nad operą dialogową (Dialogoper) wypracowanych Thomasa Betzwiesera pozwala uchwycić nowatorstwo dzieła w zakresie łączenia numerów muzycznych z tekstem mówionym, wykraczające poza dominujące w środowisku warszawskim wpływy wiedeńskiego singspielu i opery buffa oraz dotychczasowa polską oryginalną twórczość operową, zbliżające się zaś raczej do pewnych koncepcji francuskich. Istotnie nowatorska – i znajdująca podówczas pewne paralele jedynie w francuskiej twórczości operowej doby rewolucji – okazuje się także dramaturgia scen chóralnych opery, ściśle wpisująca się w fenomen opisany przez Jamesa Parakilasa formułą „chór jako reprezentacja polityczna”. Oba spostrzeżenia, ujęte w kontekście historycznych okoliczności prapremiery i horyzontu oczekiwań ówczesnej publiczności, dają się połączyć na płaszczyźnie całościowej interpretacji wiążącej gatunkową nowatorskość utworu z zamierzonym oddziaływaniem społeczno-politycznym, to jest apelem powstańczym połączonym z radykalnymi ideami egalitarnej redefinicji wspólnoty narodowej. Kluczową rolę odegrała zmiana znaczenia pierwiastka ludowości, wysuniętego z początku jako czynnik konstytuujący dramatyczno-estetyczną spójność spektaklu w duchu baletowo-chóralnego divertissement, potem jednak zreinterpretowanego poprzez polityczną emancypację chóralnego podmiotu zbiorowego.

3

Fragment zaginionego singspielu Józefa Elsnera

80%

Chachulski J.

Muzyka

|

2019

|

vol. 64

|

issue 3

99-109

EN

A manuscript kept at the National Library in Warsaw, labelled as ‘Hussein’s part from the opera Sultan Wampum’, contains – apart from the said role – also the score notation of a tenor aria designated with the name ‘Nuradin’. This has so far been interpreted as an additional aria sung in the same opera by the eponymous figure. However, the fragmentary German text found in the aria makes it possible to identify it as belonging to the part of Nouradin in Elsner’s German-language opera Der verkleidete Sultan, now considered lost; hence the designation of the aria in the score. Taking this discovery into account, an attentive reading of the text of the other, Polish aria proves that it was not meant for Sultan Wampum, but for Elsner’s previous opera, The Amazons. Initial analysis of the surviving aria, along with information contained in the preserved libretto, allow us to dispute the claim made by Alina Nowak-Romanowicz, who suggested that Elsner’s opera was inspired by Wolfgang Amadeus Mozart’s Die Entführung aus dem Serail. The domination of ensemble scenes over solo numbers, and the much more modest treatment of the surviving aria (one of the climactic moments in that opera) as compared to the corresponding numbers of Mozart’s work – demonstrates that Elsner’s approach to the singspiel genre was significantly different.

PL

Przechowywany w Bibliotece Narodowej w Warszawie rękopis oznaczony jako „Rola Husseina w operze Sułtan Wampum” poza wspomnianą partią zawiera także partyturowy zapis arii tenorowej opatrzonej imieniem „Nuradin“, dotychczas uważany za dodatkową arię noszącej to imię postaci rzeczonej opery. Umieszczony w arii fragmentaryczny tekst niemiecki pozwala jednak zidentyfikować arię jako należącą do partii Nouradina z uważanej za zaginioną niemieckojęzycznej opery Elsner Der verkleidete Sultan – z niej pochodzi więc także oznaczenie roli w zapisie; po wyjaśnieniu tego faktu dokładne odczytanie polskiego tekstu arii pozwala stwierdzić, iż polska wersja arii nie była przeznaczona do Sułtana Wampuma, lecz do poprzedniej opery Elsnera, Amazonek. Wstępna analiza zachowanej arii w połączeniu z informacjami zawartymi w zachowanym libretcie opery pozwala wejść w dyskusję z hipotezą Aliny Nowak-Romanowicz dopatrującą się w dziele Elsnera inspiracji Uprowadzeniem z seraju Wolfganga Amadeusza Mozarta. Przewaga ansambli nad numerami solowymi i znacznie skromniejsze niż w analogicznych numerach utworu Mozarta potraktowanie zachowanej arii (będącej jednym z kulminacyjnych numerów utworu) dowodzi istotnie odmiennego podejścia do gatunku singspielu.

Refine search results

3 Muzyka

3 Chachulski J.

1 2021

2 2019

„Zły smak i gminna przesada”. Kilka uwag o muzyczno-dramatycznej konstrukcji opery Sułtan Wampum Józefa Elsnera na tle oryginalnego libretta Augusta von Kotzebue

Genologia i polityka. Swoistość „Cudu, czyli krakowiaków i górali” w horyzoncie gatunków operowych końca XVIII stulecia

Fragment zaginionego singspielu Józefa Elsnera