Search results

1

Powrót zabytkowej biżuterii i monet z Niemiec do Polski

100%

Mann A.

Ochrona Zabytków

|

1992

|

issue 4

405-406

2

Wojenne losy insygniów króla Augusta III

70%

Kudelski J. R.

Muzealnictwo

|

2021

|

issue 62

132-142

PL

W czasie II wojny światowej zajęciu, przemieszczeniu i wywozowi uległo wiele cennych dzieł sztuki znajdujących się w polskich zbiorach publicznych i prywatnych. Ze względu na wartość niektórych obiektów władze okupacyjne podjęły decyzję o przekazaniu części z nich niemieckim muzeom. Taki los spotkał m.in. insygnia koronacyjne króla Augusta III i jego żony Marii Józefy. Niemieccy urzędnicy przejęli regalia należące do Muzeum Narodowego w Warszawie już w 1939 roku. Początkowo przewieziono je do Krakowa – stolicy Generalnego Gubernatorstwa. Kilka miesięcy później insygnia wróciły do Warszawy. W 1941 r. upomniał się o nie szef Kancelarii Rzeszy dr Hans Lammers. Decyzją Adolfa Hitlera regalia miały trafić do zbiorów Grünes Gewölbe w Dreźnie, dokąd wywieziono je z Warszawy w 1942 roku. Pod koniec wojny zostały ewakuowane do składnicy dzieł sztuki w podziemiach twierdzy Königstein. Po jej zakończeniu insygnia zostały wywiezione – wraz z innymi dobrami kultury – do Moskwy. Dopiero w 1960 r. władze radzieckie zwróciły Polsce cenne regalia.

3

WILANOWSKIE DZIEŁA SZTUKI W NIEMIECKIM KATALOGU SICHERGESTELLTE KUNSTWERKE IM GENERALGOUVERNEMENT

70%

Kudelski J. R.

Muzealnictwo

|

2019

|

vol. 60

189-198

PL

Przed wybuchem II wojny światowej dzieła sztuki zgromadzone w pałacu w Wilanowie uznawane były za największą na ziemiach polskich prywatną kolekcję. Tylko zbiory malarstwa obejmowały 1200 obrazów. Oprócz nich w kolekcji wilanowskiej znajdowały się zabytkowe meble, numizmaty, tkaniny, przedmioty rzemiosła artystycznego, rysunki i ryciny, ceramika i szkło, srebra i brązy, rzeźby oraz pamiątki po polskich władcach. Już w pierwszych tygodniach okupacji niemieccy urzędnicy dokonali wyboru najcenniejszych dzieł sztuki ze zbiorów wilanowskich i włączyli je go katalogu Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement. Publikacja prezentowała najcenniejsze dobra kultury zabezpieczone przez Niemców na terenie okupowanej Polski. Znalazło się w niej 76 obiektów – 29 obrazów oraz 47 przedmiotów reprezentujących rzemiosło artystyczne. W 1943 r. większość dzieł sztuki włączonych do cytowanego katalogu przewieziono do Krakowa. Rok później najcenniejsze zabytki pochodzące z kolekcji wilanowskiej ewakuowano na Dolny Śląsk. W Krakowie pozostała tylko część kolekcji wywiezionej z Wilanowa. Chaos ostatnich tygodni poprzedzających upadek III Rzeszy spowodował, że wiele dzieł sztuki z kolekcji wilanowskiej uważa się za stratę wojenną. Wśród obiektów, które zostały wpisane do wspomnianego katalogu znajduje się kilka wilanowskich obrazów – Portret mężczyzny Bartholomeusa van der Helsta, Para małżonków Pietera Nasona, Alegoria architektury, malarstwa i rzeźby Pompeo Batoniego, Przedstawienie alegoryczne w pejzażu Parisa Bordone i Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny Charlesa Le Bruna.

4

Cenne, bezcenne - utracone : katalog utraconych dzieł sztuki = Valuable, priceless - lost : catalogue of losses, wyd. specjalne, Warszawa : Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych, 2000 : [recenzja]

70%

Wierzbicka B.

Ochrona Zabytków

|

2002

|

issue 1

118-119

5

Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego Pomorza Zachodniego w Szczecinie

70%

Nekanda-Trepka J.

Ochrona Zabytków

|

2002

|

issue 1

93-96

6

Garnizon Wadowice oraz społeczeństwo Ziemi wadowickiej w systemie mobilizacyjnym sił zbrojnych II RP – wybrane zagadnienia i problemy badawcze

70%

Siwiec-Cielebon M.

Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny

|

2015

|

issue 18

85-127

EN

The article discusses selected issues concerning mobilisation of the Polish Army of the Second Polish Republic, with special recognition to the role of the Wadowice garrison and the participation of the residents of the region in those plans. Among other issues, the differences in the regional impact of individual departments of the armed forces operating in Wadowice as well as the diversity in trainings for the needs of various types of military and paramilitary services were described. Wadowice was an infantry garrison, but in terms of preparation, the cavalry as well as groups of women for educational services and groups of men for sanitation services were trained here. In the above mentioned areas the trainings conducted by Wadowice garrison involved residents of the Wadowice district, Myslenice district and shortly existing Makow and Oswiecim districts. In terms of administration and mobilisation of reserves, District Draft Office (Powiatowa Komenda Uzupelnień) later Wadowice Region Draft Office (Komenda Rejonu Uzupelnień Wadowice) involved the area of Wadowice district and Chrzanow district. The article indicates the role, which for the garrison of Wadowice was envisaged in further mobilisation plans created in the period 1920-1939. The article further indicates additional burdens that increased the mobilisation duties for the 12 Infantry Regiment in being a part of an implemented plan during the 30s program of modernisation and expansion of the armed forces. Against the background of the so-called mobilisation network (as of January 1939) the article discusses formations to which inhabitants of district Wadowice were mobilised most often in August and September 1939. Based on an example of court documents relating to the soldiers fallen(killed) or missing in the campaign the elements supporting evidence for the use of the above mentioned mobilisation network were pointed out. There is also an indication that the likelihood that in the last months before the outbreak of World War II, changes to this network had been made, as a result of which the further formations were replenished by larger groups of reservists from the area of operation of Wadowice Region Draft Office (KRU Wadowice).

7

BADANIA PROWENIENCYJNE W POLSCE (CZĘŚĆ 1.)

61%

Romanowska-Zadrożna M.

Muzealnictwo

|

2016

|

vol. 57

179-191

EN

The article complements the article Provenance Studies in Europe and the USA published in issue 56 of the “Muzealnictwo” Annual in 2015. Emphasis is placed on the historical conditioning of Polish provenance studies stimulated by restoration activities in various periods of Polish history, from the Swedish invasion till WWII, and the post-war period of liquidating its effects. Provenance studies have autonomous aims and characters; nevertheless, their application in restoration activities have led them to be perceived as a way of claiming rights to lost heritage and the process of recovering it. Polish history and traditions regarding seeking objects looted in Poland by foreign armies and administrations have resulted in marking clear differences in comparing American and Polish attitudes towards the goals and methodology of provenance studies. Museum professionals from the USA – a country which since proclaiming its independence has not experienced any invasions, and thus any looting by any foreign state – have stated with regret that American museum collections might have received objects which had lost their history and identity as a result of Germany’s criminal policies and war operations in 1933–1945. Faced with potential claims, they elaborated methods of provenance studies on works of unknown origin. Those solutions have become a model which was later popularised worldwide, something which is confirmed by the effects of international conferences and the agreements concluded therein. However, for Polish museum professionals, studying provenance has become above all a tool for documenting wartime losses from Polish museums and proving their potential claims. Attempts to solve problems resulting from the post-war displacement of works of art and scattering historical collections, i.e. issues connected with the socalled post-court and church property, moved to museum and post-Jewish institutions after the war, fell by the wayside. A proof of the compromise being achieved between these two approaches, and a breakthrough in thinking about these collections, was the appointment in Poland of a Team of Experts on provenance studies in Polish museums regarding post-Jewish property, whose task was to draw up guidelines for museum professionals researching the property of Holocaust victims as well as to prepare a questionnaire to assess the scale of the phenomenon.

PL

Artykuł stanowi dopełnienie tekstu Badania proweniencyjne w Europie i Stanach Zjednoczonych, który został opublikowany w 56. numerze „Muzealnictwa” w 2015 roku. Zwrócono w nim uwagę na historyczne uwarunkowania polskich badań proweniencyjnych pobudzanych działaniami restytucyjnymi w różnych okresach polskich dziejów, poczynając od wojen szwedzkich, a kończąc na II wojnie światowej i powojennym czasie likwidacji jej skutków. Badania proweniencyjne mają charakter i cele autonomiczne, jednak ich wykorzystanie w działaniach restytucyjnych wpłynęło na postrzeganie tego rodzaju badań jako dochodzenia praw do utraconego dziedzictwa i proces jego odzyskiwania. Polskie dzieje i tradycje poszukiwania obiektów zagrabionych w Polsce przez obce wojska i administracje sprawiły, że zarysowały się wyraźne różnice w zestawieniu amerykańskich i polskich postaw wobec celów i metod badań proweniencyjnych. Muzealnicy z USA – kraju, który od czasu proklamowania niepodległości na własnym terytorium nie doświadczył żadnego najazdu a więc i grabieży dokonanej przez obce państwo – z przykrością skonstatowali, że do zbiorów muzeów amerykańskich mogły przeniknąć obiekty, które w konsekwencji zbrodniczej polityki Niemiec i działań wojennych w latach 1933–1945 zatraciły swoje dzieje i tożsamość. W obliczu potencjalnych roszczeń wypracowali metody badań proweniencyjnych dzieł o nieznanym pochodzeniu. Rozwiązania te stały się wzorem spopularyzowanym na całym świecie, o czym świadczą efekty międzynarodowych konferencji i poczynione na nich uzgodnienia. Natomiast dla polskich muzealników badanie proweniencji stało się przede wszystkim narzędziem dokumentowania strat wojennych polskich muzeów i dowodzenia ich ewentualnych roszczeń. Na dalszy plan odsuwano próby rozwiązania problemów wynikających z powojennego przemieszczania dzieł sztuki i rozpraszania historycznych kolekcji, czyli kwestie związane ze statusem tzw. mienia podworskiego, kościelnego przeniesionego po wojnie do instytucji muzealnych i pożydowskiego. Dowodem kompromisu między obiema postawami i przełomem w myśleniu o zbiorach stało się powołanie w Polsce Zespołu ekspertów ds. badań proweniencyjnych w muzeach polskich w zakresie mienia pożydowskiego, który za cel postawił sobie opracowanie vademecum dla muzealników podejmujących te badania w odniesieniu do mienia ofiar Zagłady oraz sporządzenie kwestionariusza do oceny skali zjawiska.

8

Działania Muzeum Zamkowego w Malborku w zakresie badania strat wojennych zamku w Malborku

61%

Siuciak A.

Muzealnictwo

|

2023

|

vol. 64

136-143

PL

W artykule zaprezentowano działania i doświadczenia Muzeum Zamkowego w Malborku w ramach programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Badanie polskich strat wojennych”, realizowanych od 2018 r. pod roboczą nazwą „#ProjektStraty”. Dzięki uczestnictwie w programie muzeum prowadzi regularne badania nad stratami wojennymi i zbiorami rozproszonymi zamku w Malborku. Szczególną uwagę poświęcono znaczeniu dostępności źródeł, ich rozpoznawania, opracowania, a także udostępniania w różnej postaci w badaniach proweniencyjnych.

9

Rewindykacja dóbr kultury na Dolnym Śląsku w latach 1945–1949

51%

Kudelski R.

Kwartalnik Historyczny

|

2016

|

vol. 123

|

issue 1

EN

Throughout the entire Second World War Polish museum staff, archivists, and librarians attempted to gather information about the plunder of cultural property carried out by the German occupation authorities. Data pertaining to the outcome of this campaign, the persons involved in it, and the destinations of the art, library, and archive collections reached a special cell of the Polish government-in-exile in London. The documentation amassed in this manner became an important element of the revindication undertaken by the officials of the Ministry of Culture and Art several months prior to the end of the war. Owing to information indicating that a large part of the collections had been taken to Lower Silesia, already in February 1945 attempts were made to reach the terrains of this former German province seized by the Red Army and to initiate a search for plundered cultural property. This initiative could not be realised, however, due to the still existing threat of wartime hostilities and the activity of Soviet detachments dealing with the repossession of “post-German” property (i.a. museum collections). Not until May 1945, when Polish administration assumed authority in Lower Silesia, did the museum staff, archivists, and librarians gain an opportunity for embarking upon a recovery campaign. The information gathered for years proved extremely valuable, making it possible to discover successive storehouses containing loot removed by the German occupation authorities from Poland. In the course of several years, numerous works of art, archive material, and library collections were recovered in Lower Silesia. A report made by the Office of Recoveries and Reparations, which coordinated this operation at the end of the 1940s, includes information indicating that 29 train carriages and 118 lorries containing cultural property plundered from Polish collections left Lower Silesia in 1945–1950.

PL

Przez cały okres II wojny światowej polscy muzealnicy, archiwiści i bibliotekarze starali się gromadzić informacje na temat grabieży dóbr kultury prowadzonej przez niemieckie władze okupacyjne. Dane dotyczące skutków tej działalności, osób w nią zaangażowanych, a także miejsc wywozu zbiorów sztuki, kolekcji bibliotecznych i archiwalnych, trafiały do specjalnej komórki rządu polskiego na uchodźstwie w Londynie. Zgromadzona w ten sposób dokumentacja stała się ważnym elementem działań rewindykacyjnych podjętych przez urzędników Ministerstwa Kultury i Sztuki na kilka miesięcy przed zakończeniem wojny. Ze względu na doniesienia wskazujące, że duża część zbiorów została wywieziona na Dolny Śląsk, już w lutym 1945 r. podjęto starania, by dotrzeć na tereny tej niemieckiej prowincji zajęte przez Armię Czerwoną i rozpocząć poszukiwania zrabowanych dóbr kultury. Inicjatywa ta nie mogła być jednak zrealizowana z uwagi na wciąż istniejące zagrożenie działaniami wojennymi oraz aktywność radzieckich oddziałów, które zajmowały się przejmowaniem „poniemieckiego” majątku (w tym zbiorów muzealnych). Dopiero w maju 1945 r., kiedy władzę na terenie Dolnego Śląska przejęła polska administracja, muzealnicy, archiwiści i bibliotekarze uzyskali możliwość podjęcia działalności rewindykacyjnej. Gromadzone przez lata informacje okazały się niezwykle wartościowe. Dzięki nim odkrywano kolejne składnice, w których znajdowały się liczne dobra kultury wywiezione z Polski przez niemieckie władze okupacyjne. W ciągu kilku lat z Dolnego Śląska rewindykowano duże ilości dzieł sztuki, archiwaliów i zbiorów bibliotecznych. W raporcie Biura Rewindykacji i Odszkodowań Wojennych, które pod koniec lat czterdziestych XX w. koordynowało tę operację, znalazła się informacja wskazująca, że w latach 1945–1950 z terenu Dolnego Śląska wysłano 28 wagonów kolejowych i 118 samochodów ciężarowych zawierających dobra kultury zrabowane z polskich kolekcji.

10

Nieznane-zaginione i zapomniane rzeźby gotyckie z Wielkopolski

51%

Soćko A.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2021

|

vol. 83

|

issue 1

89-118

EN

War losses in Gothic sculpture in Greater Poland are discussed. Two collections of old photographs the Author gained access to in 2013 are analysed. One of them documents historic sculptures from different regions in Poland, however mainly from the country’s north. The second collection is predominantly a testimony to Gothic sculptures from Greater Poland from before WW II. In both sets 20 presentations of lost or irretrievably damaged, yet previously unknown in their appearance, Gothic sculptures have found and identified. The first collection of photographs was amassed immediately following WW II by Aleksandra Świechowska, while the latter was created by Alfred Brosig (d. 1940) who himself photographed the historic pieces. The controversy over taking photos of historic monuments, which took place in 1936 in the course of the exhibition Greater Poland’s Gothic Fine Arts between its authors: Poznan University students, and Alfred Brosig documenting the historic art pieces brought for the exhibition is discussed. That was the occasion when the most precious segment of Brosig’s collection was created. Both sets of photographs are of high documentary value, and the circumstances of their discovering are described.

PL

Artykuł poświęcony jest badaniom nad stratami wojennymi w dziedzinie rzeźby gotyckiej w Wielkopolsce. Autor poddaje analizie dwie kolekcje dawnych fotografii, które trafiły do niego w 2013 r. Jeden zbiór dokumentuje zabytki rzeźby z różnych regionów Polski, głównie jednak z północy kraju. Druga kolekcja zawiera przede wszystkim dokumentację rzeźb gotyckich z Wielkopolski sprzed II wojny światowej. W obu zespołach udało się w sumie odnaleźć i zidentyfikować wizerunki 20 zaginionych lub bezpowrotnie zniszczonych, a dotąd nieznanych z wyglądu rzeźb gotyckich. Pierwszy zbiór fotografii stworzyła tuż po II wojnie światowej Aleksandra Świechowska, drugi był dziełem Alfreda Brosiga (zm. 1940), który sam fotografował zabytki. Autor przybliża okoliczności sporu o fotografowanie zabytków, do jakiego doszło w 1936 r. podczas trwania wystawy Wielkopolskiej plastyki gotyckiej pomiędzy jej twórcami – studentami Uniwersytetu Poznańskiego, a pracującym w muzeum Alfredem Brosigiem dokumentującym zabytki przywiezione na wystawę. Wtedy też powstała najcenniejsza część jego zbioru. Oba zespoły zdjęć mają dużą wartość dokumentalną. Autor omawia także okoliczności ujawnienia obu zespołów dokumentacji.

11

WILLI DROST – OSTATNI DYREKTOR STADTMUSEUM (MUZEUM MIEJSKIEGO) W GDAŃSKU

51%

Kramer-Galińska I.

Muzealnictwo

|

2019

|

vol. 60

108-120

PL

O ile historia Wolnego Miasta Gdańska (1920–1939) doczekała się w Polsce po 1989 r. wielu naukowych opracowań, o tyle działalność instytucji i osób – w szczególności gdańszczan narodowości niemieckiej, którzy odgrywali znaczącą rolę w życiu politycznym, kulturalnym, naukowym, oświatowym i duchowym Gdańska do 1945 r. – pozostaje w znacznej mierze ciągle nieopracowana. Taką postacią jest urodzony w tym mieście w 1892 r. Willi Drost. Po studiach oraz pracy naukowej w Lipsku, Marburgu, a także Kolonii i Królewcu powrócił w 1930 r. do Gdańska, gdzie powierzono mu posadę kustosza, następnie konserwatora zabytków Wolnego Miasta Gdańska, a od 1938 r. funkcję dyrektora Muzeum Miejskiego. Sprawował ją nieprzerwanie do 1945 roku. Od 1930 r. był także wykładowcą historii sztuki w Wyższej Szkole Technicznej (Technischer Hochschule), kustoszem Zbiorów Muzealnych całego obszaru Gdańsk – Prusy Zachodnie. Efektem pracy naukowej są jego liczne publikacje z zakresu teorii sztuki, malarstwa nowożytnego północnej Europy oraz sztuki Gdańska. Zasługą Drosta były prowadzone od 1934 r. prace inwentaryzacyjne zabytkowych kościołów gdańskich. Na podstawie zachowanych materiałów Drost opracował oraz opublikował w latach 1957–1964 5-tomową serię pt. Zabytki Sztuki Miasta Gdańska (Kunstdenkmäler der Stadt Danzig). W czasie II wojny światowej, wspólnie z prof. Erichem Volmarem, kierował akcją zabezpieczania i ewakuacji dzieł sztuki z Muzeum Miejskiego, Sali Czerwonej Ratusza, Dworu Artusa, Domu Uphagena, kościołów i innych obiektów zabytkowych. Bezpośrednio po jej zakończeniu Drost pozostał w Gdańsku i pomagał polskim historykom sztuki w odzyskaniu dzieł sztuki ukrytych w mieście i okolicach. Wiosną 1946 r. wyjechał do Niemiec i wykładał na uniwersytetach w Hamburgu oraz w Tybindze. Do końca życia pozostał propagatorem dziedzictwa kulturowego Gdańska. W uznaniu zasług uhonorowano Drosta licznymi nagrodami w Niemczech, a w 1992 r., w 100-lecie urodzin, odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową usytuowaną przed budynkiem dawnego Muzeum Miejskiego, a dziś Narodowego w Gdańsku. Artykuł ma przybliżyć działalność Drosta jako muzealnika oraz przypomnieć jego zasługi dla Gdańska.

12

Udział państwa w opiece nad pomnikami kultury

51%

Zachwatowicz J.

Ochrona Zabytków

|

1948

|

issue 1

2-6

FR

La dernière guerre a fo r tement endommagé bien des monuments de P o logne. Immédiatement après la guerre, 1111 groupe de conservateurs, fort bien préparés, s ’est mis au travail. Il s ’est e ffo r c é de résoudre à sa manière les problèmes de conservation dont la po r té e é ta it inou ïe jusque là. On 11e se bornait pas alors à conserves les monuments e x istan ts, mais, en bien des cas, comme à Varsovie, il fa llu t reconstruire des monuments entièrement détruits. On eut l’id é e de tirer pro fit des monumen ts et de les faire servir à la vie contemp o raine et sociale. Pour m ieu x assurer la réalisation de ces tâches, on organisa toute une série d ’ate lier s sp é c ia u x de conservation: d ’architecture, de peinture, de décoration et de g raphiq ue. On organisa aussi des études de conservation près l ’Académie de Beau x Arts de Varsovie et l’École Supérieure des Arts P la stiques de Cracovie. Lors des tr a v a u x de conservation, 011 se contenta au début d ’une assurance provisoire, mais ensuite, en 1946, 011 appliqua une manière du rable et cela dans 370 cas. La r éalisation de ces entreprises fut rendue possible grâce aux crédits adm in is tr a tifs du Ministère de la Culture et des Arts ainsi qu ’à c eu x du Plan P u b lic d ’inv e stissements. O 11 put alors ex écu te r les plus grands tra v au x d’a ssurance, en a p p liq u an t les moyens de construction modernes, comme pour l’ég lise de N o tr e -D am e à Gdańsk et la Cathédrale de Wrocław. Le - Service Public de C on se rv a tion a encore d ’autres tâches à remplir, entre autres s ’occuper des monuments dé truits par la guerre ainsi que des monuments ab an donnés de l’a r ch ite ctu re fo r tifié e d e s p a la is et des châ teaux . Des gardiens sp é c ia u x veillent sur les monuments inhabités. La so c iété v ien t ici ég a lem en t en aide, ce qui permet d ’espérer que la lutte pour la conservation de l ’a sp e c t de la c iv ilisa tio n po lon aise sera couronnée de succès.

13

Akt 5 listopada w kontekście wojny na wyczerpanie

51%

Morawski W.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2017

|

vol. 24

61-68

EN

The Act of 5th November was a result of exhaustion of mobilisation reserves of the Central Powers after a prolonged war. The upturn was used by Polish leaders in the optimum way, however it proved to be short-lived. Even a year later, Ukraine with its food resources has become a much more important partner for the Central Powers.

PL

Akt 5 listopada był rezultatem wyczerpania rezerw mobilizacyjnych państw centralnych w efekcie długotrwałej wojny. Pomyślna koniunktura została w optymalny sposób wykorzystana przez polskich przywódców, choć okazała się krótkotrwała. Już po roku znacznie ważniejszym partnerem dla państw centralnych stała się Ukraina z jej zasobami żywności.

14

Straty wojenne poniesione przez księgarnię L. Fiszera w Łodzi w latach Wielkiej Wojny w świetle akt Komisji Szacunkowej Miejscowej

51%

Stawiszyńska A.

Toruńskie Studia Bibliologiczne

|

2014

|

vol. 7

|

issue 1(12)

31-42

PL

Najpopularniejsza łódzka księgarnia, należąca do rodziny Fiszerów, podobnie jak wiele łódzkich firm zanotowała ogromne straty w związku z wybuchem I wojny światowej. Straty te wynikały zarówno z konfiskat i rekwizycji prowadzonych przez niemieckie władze okupacyjne, jak i braku zapłaty za przyjęte wcześniej zamówienia. W aktach Komisji Szacunkowej Miejscowej znajdują się opisy strat wraz z charakterystyką okoliczności ich powstania, a także zeznania świadków tj. zarówno pracowników księgarni, jak i innych firm z nią współpracujących. Dokumentacja ta jest cennym źródłem do poznania dziejów łódzkiego księgarstwa w latach Wielkiej Wojny.

EN

The income of the most popular bookshop owned by the Fishers decreased significantly due to the First World War. It was similar in the case of other companies operating in Lodz. The significant losses were also connected with confiscations and seizures performed by the German occupants, as well as lack of payments undertaken for the former orders. The data gathered by the Local Evaluation Committee make it possible to familiarize with the specifics of lost goods and their amount, as well as with the statements of the employees and representatives of other companies cooperating with the bookshop. The aforementioned documentation is a valuable source of information, especially when it comes to the condition of bookshops in Lodz during the Great War.

15

Akt 5 listopada w kontekście wojny na wyczerpanie

51%

Morawski W.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2017

|

issue 24

61-68

PL

Akt 5 listopada był rezultatem wyczerpania rezerw mobilizacyjnych państw centralnych w efekcie długotrwałej wojny. Pomyślna koniunktura została w optymalny sposób wykorzystana przez polskich przywódców, choć okazała się krótkotrwała. Już po roku znacznie ważniejszym partnerem dla państw centralnych stała się Ukraina z jej zasobami żywności.

EN

The Act of 5th November was a result of exhaustion of mobilisation reserves of the Central Powers after a prolonged war. The upturn was used by Polish leaders in the optimum way, however it proved to be short-lived. Even a year later, Ukraine with its food resources has become a much more important partner for the Central Powers.

16

BADANIA PROWENIENCYJNE W POLSCE (CZĘŚĆ 2.)

51%

Romanowska-Zadrożna M.

Muzealnictwo

|

2017

|

vol. 58

47-59

EN

This article continues the first part of Provenance studies in Poland published in issue 57 of the “Muzealnictwo” Annual in 2016, and complements the text published two years ago, which was more general and focused on the situation in the USA and Europe. It presents diverse aspects of the topic, through statistical analysis of the situation in our museums and discussing works by Polish authors who tackled the problem of methodology, including first texts on library science and war losses, so-called orphaned works and property of Holocaust victims, and the post-war situation which contributed to the work’s loss of its origin. The article also draws attention to the legal aspects of purchasing artworks without due diligence, as well as to the verification of museum exhibits’ origin before obtaining legal protection for those works which are to be placed under so-called museum immunity. In the literature on provenance studies when examining the provenance of artworks, the increasing role of digital tools, such as the internet or digitisation, has been noted. Attention has also been drawn to the contribution of conservators and their innovative methods which may help determine the origin of an object. Another aspect raised in the text is the issue of the theoretical preparation to conduct provenance studies as well as the education which is already standard in library science faculties, but still a long-awaited subject for students of art history and archiving. Although NIMOZ has already organised day-long workshops for museum professionals, and the University of Warsaw has conducted academic seminars lasting several hours, there is still a long way before reaching the two-term studies offered at the Berlin Open University.

PL

Niniejszy artykuł jest kontynuacją opublikowanej w „Muzealnictwie” 57’2016 części pierwszej Badań proweniencyjnych w Polsce oraz uzupełnieniem tekstu sprzed 2 lat – bardziej ogólnego, skupiającego się na sytuacji w USA i Europie. Prezentuje on różne aspekty tego zagadnienia, zarówno poprzez statystyczne rozpoznanie sytuacji w naszych muzeach, jak i omówienie prac polskich autorów poruszających problemy metodologii, w tym prekursorskich tekstów z dziedziny bibliotekoznawstwa, a także strat wojennych, tzw. dzieł osieroconych i mienia ofiar Holocaustu oraz powojennej sytuacji przyczyniającej się do zatracanie przez dzieła swojego pochodzenia. W tekście zwrócono uwagę na aspekty prawne nabywania dzieł bez zachowania należytej staranności oraz na weryfikację pochodzenia muzealiów przed uzyskaniem ochrony prawnej dzieł, które mają zostać objęte tzw. immunitetem muzealnym. W literaturze na temat badań proweniencyjnych zauważano wzrastającą – w procesie badania proweniencji dzieł sztuki – rolę narzędzi cyfrowych, takich jak internet, czy digitalizacja. Zwrócono także uwagę na wkład konserwatorów i opracowanych przez nich nowatorskich metod, które mogą wspomagać działania mające na celu określenie pochodzenia przedmiotu. Osobnym zagadnieniem poruszanym w tekście jest kwestia przygotowania teoretycznego do prowadzenia badań proweniencyjnych i edukacja, będąca już standardem na kierunkach bibliotekoznawczych, a oczekiwanym przedmiotem w procesie nauczania przez studentów historii sztuki i archiwistyki. Dla muzealników zorganizowane zostały w NIMOZie całodniowe szkolenia, a na Uniwersytecie Warszawskim kilkugodzinne zajęcia akademickie, jednak daleko im jeszcze do dwusemestralnych studiów proponowanych w Berlinie na Wolnym Uniwersytecie.

17

WWII vicissitudes of the insignia of king Augustus III

51%

Kudelski J. R.

Muzealnictwo

|

2021

|

issue 62

129-138

PL

W czasie II wojny światowej zajęciu, przemieszczeniu i wywozowi uległo wiele cennych dzieł sztuki znajdujących się w polskich zbiorach publicznych i prywatnych. Ze względu na wartość niektórych obiektów władze okupacyjne podjęły decyzję o przekazaniu części z nich niemieckim muzeom. Taki los spotkał m.in. insygnia koronacyjne króla Augusta III i jego żony Marii Józefy. Niemieccy urzędnicy przejęli regalia należące do Muzeum Narodowego w Warszawie już w 1939 roku. Początkowo przewieziono je do Krakowa – stolicy Generalnego Gubernatorstwa. Kilka miesięcy później insygnia wróciły do Warszawy. W 1941 r. upomniał się o nie szef Kancelarii Rzeszy dr Hans Lammers. Decyzją Adolfa Hitlera regalia miały trafić do zbiorów Grünes Gewölbe w Dreźnie, dokąd wywieziono je z Warszawy w 1942 roku. Pod koniec wojny zostały ewakuowane do składnicy dzieł sztuki w podziemiach twierdzy Königstein. Po jej zakończeniu insygnia zostały wywiezione – wraz z innymi dobrami kultury – do Moskwy. Dopiero w 1960 r. władze radzieckie zwróciły Polsce cenne regalia.

EN

During WW II, numerous precious art works from Polish public and private collections were looted, displaced and taken out of Poland. In view of the value of some of those pieces, the invaders’ authorities decided to have them transferred to German museums, and this is what happened to the coronation insignia of King Augustus III and his spouse Maria Josepha. German officials took over the regalia which were property of the National Museum in Warsaw already in 1939. Some time after, they were transferred to Cracow, the capital of the General Government. Several months later the insignia returned to Warsaw. In 1941, Dr Hans Lammers, Chief of the Reich Chancellery, requested them. On Adolf Hitler’s decision they were to be transferred to Dresden’s Grünes Gewölbe; in order to be transported there they were taken from Warsaw in 1942. By the end of the war, they were evacuated to a repository of artworks in the cellars of the Königstein Fortress. After WW II had ended, they were relocated, together with other cultural goods, to Moscow. It was only in 1960 that the Soviet regime returned the precious regalia to Poland.

18

Austriackie Kriegsmappe – zapomniane źródło do ikonografii polskich zabytków architektury – na przykładzie Galizien 1915 Luigiego Kasimira

51%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2014

|

issue 2

5-22

EN

This article refreshes our memory on the graphic portfolios created and published during the World War I, exemplified by the work of Luigi Kasimir (1881-1962), Austrian graphic artist and landscape painter. In the years 1900-1905 he attended the Academy of Fine Arts in Vienna, gaining artistic education under the supervision of William Unger. In the following years, he improved his skills in lithography and colour etching. Soon he became one of the most recognized Austrian graphic artists and his works found their way to the largest world collections. In 1915, Kasimir was delegated to Galicia with a task of providing artistic documentation of the course of military operations, which resulted in a portfolio of 47 graphics presenting the architectural monuments of former Galicia upon passing of the Austro-Russian front in 1915. Portfolio depicts the views of sites from the following localities: Biecz, Glinik Mariampolski, Gorlice, Jarosław, Kraków, Otfinów, Nielepkowice, Pawłosiów, Przemyśl, Radymno, Sękowa, Sieniawa, Tarnów, Wiązownica, Wietlin, Wysocko and Zbylitowska Góra. Therefore, the analysis of portfolio provides us with a relatively comprehensive set of iconographic materials, presented in publications and conservation documentation sporadically or at all. From the total of 47 views, there are only 7 cases of sites, which have been not definitely rebuilt throughout the last century. Almost half of them did not survive. The author mentions also the portfolios of the other artists, which might be of documentary importance. Not all of them were published: materials to some of them rest in the Vienna and Budapest archives. Many works have been rejected as the relics of the Germanic military propaganda. Despite the above, it is worth to return to them, since in many cases, these are the only art representations of sites from villages and provincial small towns.

19

Skarby (po wielokroć) utracone. Ratowanie zbiorów Centralnej Biblioteki Wojskowej podczas II wojny światowej i po wojnie

51%

Nowik G.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2019

|

issue 1(10)

9-18

EN

The article is focused on process of the creating of the Central Military Library's resource over 100 years, since 1919 when the Library was established, with particular emphasis on both, war losses of the years 1939-1945, and the issue of rebuilding the resource after World War against the background of the Polish Peoples Republic's reality.

PL

Artykuł poświęcony jest kształtowaniu zasobu Centralnej Biblioteki Wojskowej na przestrzeni 100 lat, od momentu powołania Biblioteki w roku 1919, ze szczególnym uwzględnieniem strat wojennych z lat 1939-1945, a także problematyce odbudowy zasobu po II wojnie światowej w realiach PRL.

20

Niemieckie reparacje wojenne za II wojnę światową (polskie kontrowersje)

41%

Wyszczelski L.

Copernicus Political and Legal Studies

|

2023

|

vol. 2

|

issue 2

47-60

PL

Niemieckie reparacje wojenne narzucone zostały przez zwycięskie mocarstwa arbitralnie, bowiem nie doszło do zwołania konferencji pokojowej. Oszacowane zostały na 20 mln dolarów kursu z 1938 r., z tego połowa przypadła ZSRR (w jego puli PRL miała otrzymać 15%). Do tego były samodzielnie ściągane przez mocarstwa. Zaniechanie ich ściągania mocarstwa zachodnie uczyniły pod koniec lat 40. XX w., ZSRR, w tym PRL, w 1953 r. Zarówno RFN, jak i cztery mocarstwa, podpisując tzw. układ dwa plus cztery w 1990 r., uznały zamknięcie sprawy II wojny światowej. Polska uzyskała w ramach reparacji rosyjskich tylko część należnych jej reparacji. I jak dotąd odszkodowania finansowe od RFN są niesatysfakcjonujące. W okresie rządów PiS prezes Jarosław Kaczyński uznał żądania takowych reparacji za temat polityczny dla osłabiania międzynarodowej pozycji RFN, także UE oraz dla własnych kampanii wyborczych.

EN

German war reparations were imposed arbitrarily by the victorious powers, because no peace conference was convened. They were estimated at $20 million at the 1938 exchange rate, half of which went to the USSR (the Polish People’s Republic was to receive 15% of its pool). In addition, they were imported by the great powers themselves. Western powers abandoned their importation in the late 1940s, and the USSR, including the Polish People’s Republic, abandoned it in 1953. Both the Federal Republic of Germany and the four superpowers signed the so-called the two plus four agreement in 1990 considered the end of World War II. Poland received only part of the reparations due to it as part of Russian reparations. And so far, financial compensation from the Federal Republic of Germany has not satisfied her. During the PiS government, President Jarosław Kaczyński considered demands for such reparations to be a political issue aimed at weakening the international position of Germany, including the EU, and for his own election campaigns.

Refine search results

Powrót zabytkowej biżuterii i monet z Niemiec do Polski

Wojenne losy insygniów króla Augusta III

WILANOWSKIE DZIEŁA SZTUKI W NIEMIECKIM KATALOGU SICHERGESTELLTE KUNSTWERKE IM GENERALGOUVERNEMENT

Cenne, bezcenne - utracone : katalog utraconych dzieł sztuki = Valuable, priceless - lost : catalogue of losses, wyd. specjalne, Warszawa : Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych, 2000 : [recenzja]

Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego Pomorza Zachodniego w Szczecinie

Garnizon Wadowice oraz społeczeństwo Ziemi wadowickiej w systemie mobilizacyjnym sił zbrojnych II RP – wybrane zagadnienia i problemy badawcze

BADANIA PROWENIENCYJNE W POLSCE (CZĘŚĆ 1.)

Działania Muzeum Zamkowego w Malborku w zakresie badania strat wojennych zamku w Malborku

Rewindykacja dóbr kultury na Dolnym Śląsku w latach 1945–1949

Nieznane-zaginione i zapomniane rzeźby gotyckie z Wielkopolski

WILLI DROST – OSTATNI DYREKTOR STADTMUSEUM (MUZEUM MIEJSKIEGO) W GDAŃSKU

Udział państwa w opiece nad pomnikami kultury

Akt 5 listopada w kontekście wojny na wyczerpanie

Straty wojenne poniesione przez księgarnię L. Fiszera w Łodzi w latach Wielkiej Wojny w świetle akt Komisji Szacunkowej Miejscowej

Akt 5 listopada w kontekście wojny na wyczerpanie

BADANIA PROWENIENCYJNE W POLSCE (CZĘŚĆ 2.)

WWII vicissitudes of the insignia of king Augustus III

Austriackie Kriegsmappe – zapomniane źródło do ikonografii polskich zabytków architektury – na przykładzie Galizien 1915 Luigiego Kasimira

Skarby (po wielokroć) utracone. Ratowanie zbiorów Centralnej Biblioteki Wojskowej podczas II wojny światowej i po wojnie

Niemieckie reparacje wojenne za II wojnę światową (polskie kontrowersje)