Search results

1

Late Roman Period and Early Migration Period in the Upper San River basin

100%

Bulas J.

Acta Archaeologica Carpathica

|

2019

|

vol. LIV

57-76

EN

The analysis of the cultural and settlement situation in the Upper San River basin in the Late Roman Period and the early phase of the Migration Period (timespan between phases C2 and D) is difficult due to the small database. In addition to materials from the partially researched settlement in Lesko and recently excavated (during the investment works on the bypass of Sanok) settlement in Sanok 59-60, the materials from these phases are primarily stray finds, such as metal fragments of clothing, such as buckles or coins, discovered outside the archaeological context. It is important to underline that most of the wheel-made pottery finds have a wide chronological frame and it is a rare possibility to narrow pottery dating. Despite the limited amount of data, they provide the basis for the new analysis of the archaeological material and settlement situation in this area dated roughly to the Late Roman Period and Early Migration Period. In this context, wide-scale research, which for the first time allowed observation of the extent and organization of settlements, proved to be particularly important.

2

Nowe materiały kultury wielbarskiej z Pojezierza Iławskiego – Jawty Wielkie, pow. iławski

72%

Baczewski M.

Wiadomości Archeologiczne

|

2021

|

vol. LXXII

|

issue 72

179-193

EN

The site at Jawty Wielkie, located in the Iława Lakeland in northern Poland (Fig. 1), was discovered in May 2015. A search carried out with the use of metal detectors yielded 50 copper-alloy artefacts (including 25 brooches, 11 bracelets, five belt buckles, two strap-ends and a spur) and an iron razor (Figs. 4–9). The finds were transferred to the collection of the Museum of Warmia and Masuria in Olsztyn. Some of the artefacts bear traces of burning; on several objects, traces of intensely black earth and charcoal have been preserved. These traces, as well as the structure of the discovered artefact assemblage, indicate that the site was used as a cemetery. The vast majority of the artefacts date to the Roman Period and the early phase of the Migration Period. At that time, the area of the Iława Lakeland belonged to the so-called zone D of the Wielbark Culture settlement. The oldest confidently dated artefact is a fibula of type A.III.53 (Fig. 4:1), which is a marker of phase B1b. What is interesting is that, until now, no brooches of this type were known from the area in question. Zone D was thought to not have been settled until stage B2b, however, the aforementioned brooch as well as the recently published, similarly dated finds from Bajdy, Przezmark and Zawada (A. Cieśliński 2020) indicate that the penetration of the Iława Lakeland by the people of the Wielbark Culture began earlier, in stage B1. The youngest artefact in the assemblage is a beak-shaped strap-end (Fig. 6:32), indicating that the cemetery was (continuously?) used until the early phase of the Migration Period. While the iron razor has analogies in the material of the Oksywie Culture from the Late Pre-Roman Period, no sites of this culture are known from the vicinity of Jawty Wielkie. In the northern part of the site, there is a group of small hills with a fairly regular, round bases, which resemble barrow mounds in shape and size (Fig. 10). Although the characteristics of these “tumuli” indicate that they are most similar to the mounds known from Wielbark culture cemeteries, it cannot be ruled out that they were built earlier – in the later phases of the Bronze Age or in the Early Iron Age. It is only possible to reject their later, early medieval provenance. The issue can only be resolved via archaeological excavations.

PL

Stanowisko w Jawtach Wielkich zostało zlokalizowane w maju 2015 roku po przekazaniu informacji przez lokalnego mieszkańca do stowarzyszenia miłośników historii. Po przeprowadzeniu poszukiwań we wskazanym miejscu odnaleziono zabytki archeologiczne. Przekazany do Muzeum Warmii i Mazur zbiór liczył 51 przedmiotów wykonanych głównie ze stopu miedzi. Jedynym wyjątkiem była żelazna brzytwa. W skład zbioru wchodzi ponadto: 25 zapinek, 11 bransolet, 5 sprzączek, 2 okucia końca pasa oraz ostroga. Pozostałą część materiału stanowią przedmioty, które ze względu na stan lub fragmentaryczność zachowania nie mogą być jednoznacznie zinterpretowane. Zabytki zostały podjęte z niewielkiej głębokości, maksymalnie dochodzącej do kilkunastu centymetrów. Niektóre z nich noszą ślady przepalenia. Widoczne na powierzchni przedmiotów są również ślady intensywnie czarnej ziemi oraz węgli. Opisywane stanowisko należy łączyć z ludnością kultury wielbarskiej. Wskazuje na to spektrum pozyskanych zabytków, które wykonane są w zdecydowanej większości ze stopów miedzi i stanowią głównie ozdoby. Zabytki datowane są od okresu wpływów rzymskich do okresu wędrówek ludów. W tym czasie obszar Pojezierza Iławskiego zajęty był przez ludność wskazanego ugrupowania kulturowego. Stanowisko było wykorzystywane jako nekropola. Świadczyć o tym mogą, wspomniane wyżej, ślady spalenizny oraz pozostałości węgli na zabytkach. W tym aspekcie interesująca wydaje się także obecność w północnej części stanowiska grupy niewielkich wzniesień o dosyć regularnej, okrągłej podstawie, które swoim kształtem i wielkością mogą przypominać nasypy kurhanowe. Najstarszym zabytkiem w zbiorze jest fibula A.III.53 będąca wyznacznikiem fazy B1b. Zapinki tego typu do tej pory nie były znane z terenów Pojezierza Iławskiego, które jest częścią tzw. strefy D osadnictwa ludności kultury wielbarskiej. Według ustaleń R. Wołągiewicza obszar ten miał zostać zasiedlony w fazie B2b, jednak na podstawie wspomnianej zapinki oczkowatej serii głównej, a także niedawno opublikowanych odkryć z Bajd, Przezmarka i Zawady, wydaje się prawdopodobne, że sporadyczna penetracja tych ziem przez ludność kultury wielbarskiej zaczęła się wcześniej, w fazie B1. Na podstawie całego zbioru zabytków można również stwierdzić, że cmentarzysko było nieprzerwanie użytkowane do wczesnego okresu wędrówek ludów. Najmłodszym przedmiotem w kolekcji jest dziobowate okucie końca pasa. Interesująco przedstawia się kwestia nasypów ziemnych o okrągłych podstawach położonych na terenie, na którym zostały odkryte zabytki. Należy rozstrzygnąć czy grupa wspomnianych obiektów jest formą naturalną czy pochodzenia antropogenicznego. Przy przyjęciu drugiego założenia pojawia się również problem ustalenia bezpośredniej atrybucji kulturowej. Analiza wykazała, że konstrukcje te najbardziej przypominają kurhany znane z cmentarzysk wielbarskich. Nie można jednak wykluczyć, że konstrukcje te zostały wzniesione przez starsze kultury archeologiczne – grupę warmińsko-mazurską kultury łużyckiej lub kulturę kurhanów zachodniobałtyjskich. Rozstrzygnięcie tego problemu mogą przynieść wyłączne weryfikacyjne badania wykopaliskowe.

3

Dwie interesujące fibule z Ryczywołu, pow. kozienicki

72%

Kuś G., Rzeźnik S.

Wiadomości Archeologiczne

|

2022

|

vol. LXXIII

|

issue 73

264-273

EN

In 2020, a surface survey using metal detectors was conducted at site 7 at Ryczywół, Kozienice County. The site is located on the north-eastern edge of a promontory of a fluvial terrace cutting into the Middle Vistula Valley, about 1.5 km southeast of the present-day confluence of the rivers Radomka and Vistula (Fig. 1). It is part of a larger Przeworsk Culture settlement complex. During the survey, 10 fragments of pottery from the Roman Period or the Migration Period (including vessels made with the help of a potter’s wheel), a denarius of Marcus Aurelius and two copper-alloy fibulae were found at the site. The first of the two fibulae is a small (29 mm long) knee-shaped brooch with a small crest on the head, similar to Almgren type 132, pre-served without a spring and pin (Fig. 2:1). Brooches of this type vary in size, form and material used in their manufacture. Iron specimens come mainly from the area of the Przeworsk and Luboszyce Cultures, while pieces made of copper or silver alloy are known from the area of the Wielbark Culture. Stylistically, the brooch in question most resembles Wielbark Culture fibulae of Almgren type 132, although close references are also found in the Upper Elbe region and in the Morava River basin, mainly among brooches of variant BGKF D distinguished by Eduard Droberjar. The lack of direct analogies and the fact that the discussed fibula is a stray find do not allow its more precise dating. Nevertheless, taking into account its stylistic features and referring to the general findings regarding this artefact group, the brooch can be dated to phase B2/C1−C1a of the Roman Period. The second fibula (43 mm long) is likewise damaged (Fig. 2:2). It has a full catch-plate and a spherical knob on the head, which allows it to be identified as one of the so-called Bügelknopffibeln, known primarily from the West Germanic cultural circle. They are also encountered in the area of the Dębczyno group, the Wielbark and Chernyakhov Cultures, with isolated specimens found in the Przeworsk Culture territory. It has close stylistic analogies among finds from the West Germanic cultural circle, but its closest parallels can be identified among materials associated with the Goth cultural circle in the broad sense. It should be dated within the range adopted for Bügelknopffibeln, i.e., from phase C3 of the Roman Period to phase D1 of the Migration Period. The two brooches are evidence of long-distance contacts maintained by the population inhabiting the area of present-day Ryczywół in the Roman Period and at the beginning of the Migration Period.

PL

Dwie fibule, którym poświęcone jest niniejsze opracowanie, zostały znalezione podczas badań powierzchniowych z zastosowaniem wykrywaczy metali, przeprowadzonych w 2020 r. na stanowisku nr 7 (AZP 68-70/16) w Ryczywole, gm. Kozienice, pow. kozienicki. Stanowisko to jest położone na północno-wschodnim skraju wcinającego się w dolinę Wisły cypla terasy nadzalewowej, w odległości ok. 1,5 km na południowy wschód od obecnego ujścia Radomki do Wisły (ryc. 1). Stanowisko wchodzi w skład większego zespołu osadniczego kultury przeworskiej, datowanego ramowo od młodszego okresu przedrzymskiego po młodszy okres rzymski. Pierwsza fibula, która została wykonana ze stopu miedzi, zachowała się fragmentarycznie (ryc. 2: 1). Jest to mała (29 mm długości) zapinka kolankowata z małym grzebykiem na główce, zbliżona do typu Almgren 132 (O. Almgren 1923, 69–70, ryc.132). Zapinki typu Almgren 132 są zróżnicowanego pod względem wielkości, formy i materiału użytego do ich wykonania. Żelazne egzemplarze pochodzą głównie z obszaru kultury przeworskiej i luboszyckiej, natomiast z obszaru kultury wielbarskiej znane są okazy wykonane ze stopu miedzi lub srebra. Stylistycznie, omawiana zapinka najbliższa jest właśnie wielbarskim zapinkom typu Almgren 132, chociaż bliskie nawiązania znajduje również nad górną Łabą i w dorzeczu Morawy, głównie wśród zapinek wariantu BGKF D wg Eduarda Droberjara (E. Droberjar 2012, 239-241, ryc. 3:11). Brak bezpośrednich analogii do omówionej fibuli oraz fakt, że jest ona znaleziskiem luźnym, nie pozwalają na określenie jej bliższej chronologii. Niemniej uwzględniając jej cechy stylistyczne i odwołując się do ogólnych ustaleń poczynionych dla tej grupy zabytków, omawianą zapinkę można datować na fazę B2/C1-C1a okresu wpływów rzymskich. Druga fibula znaleziona w Ryczywole (ryc. 2: 2) została wykonana ze stopu miedzi i zachowała się fragmentarycznie. Posiada pełną pochewkę i kulisty guzek na główce, co pozwala zaliczyć ją do tzw. Bügelknopffibeln, które znane są przede wszystkim z zachodniogermańskiego kręgu kulturowego, ale także z obszaru grupy dębczyńskiej, kultury wielbarskiej i kultury czerniachowskiej, a pojedyncze egzemplarze również z obszaru kultury przeworskiej. Omówiona zapinka należy do grupy znalezisk o zasięgu interregionalnym. Znajduje ona bliskie nawiązanie stylistyczne wśród znalezisk pochodzących z zachodniogermańskiego kręgu kulturowego jednak najbliższe analogie można dla niej wskazać wśród materiałów wiązanych z szeroko rozumianym gockim kręgiem kulturowym. Jej datowanie można odnieść do dotychczasowych ustaleń dla Bügelknopffibeln i określić ramowo - od fazy C3 okresu wpływów rzymskich po fazę D1 okresu wędrówek ludów. Omówione znaleziska potwierdzają istnienie dalekosiężnych kontaktów ludności zamieszkującej w okresie wpływów rzymskich i na początku okresu wędrówek ludów okolice dzisiejszego Ryczywołu.

Refine search results

2 Wiadomości Archeologiczne

1 Acta Archaeologica Carpathica

1 Baczewski M.

1 Bulas J.

1 Kuś G.

1 Rzeźnik S.

1 2022

1 2021

1 2019

Late Roman Period and Early Migration Period in the Upper San River basin

Nowe materiały kultury wielbarskiej z Pojezierza Iławskiego – Jawty Wielkie, pow. iławski

Dwie interesujące fibule z Ryczywołu, pow. kozienicki