Search results

1

ZACZYNAJĄC WSZYSTKO OD POCZĄTKU… FRANK STELLA I DREWNIANE SYNAGOGI W MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN W WARSZAWIE

100%

Toniak E.

Muzealnictwo

|

2016

|

vol. 57

274-280

EN

The author of the review of the “Frank Stella and Synagogues of Historic Poland” Exhibition at the POLIN Museum of the History of Polish Jews from 19 February until 20 June 2016 (curator Artur Tanikowski, scenography Jan Strumiłło) reflects upon the category of “rescue history” which she believes is adequate to the description of the Polish museum as a model of constructive engagement and a place of critical reflection (B. Kirshenblatt-Gimblett). She also discusses its context: the main narrative exhibition, whose most effective element is a wooden roof of the vanished 17th-century synagogue in Gwoździec, re-erected in 2010–2012 by an international team of students, architects and art historians, led by American artists specialising in wooden crafts. It resulted in an object of a new kind whose value is connected with “intangible heritage”, which in turn was retrieved thanks to a return to traditional techniques of building and materials. The review’s author considers the category of “embodied knowledge” proposed by Prof. Barbara Kirshenblatt-Gimblett as useful in analysing Frank Stella’s creative process in the cycle Polish Village. This was created in 1971–1973, inspired by an English translation published in 1957 of a monograph entitled Bożnice drewniane [Wooden synagogues] by Kazimierz and Maria Piechotka, prepared on the basis of archival materials gathered in the Department of Polish Architecture of the Warsaw University of Technology. The incorporation of pre-war photographs of vanished wooden synagogues reminds us of the Jewish roots of the avant-garde and of multi-ethnic and multi-cultural Central and Eastern Europe as a relational space of communication and translation (M. Csáky).

PL

Autorka recenzji wystawy „Frank Stella i synagogi dawnej Polski” prezentowanej w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie w dniach 19.02–20.06.2016 r. (kurator – Artur Tanikowski, scenografia – Jan Strumiłło) zastanawia się nad kategorią „historii ratowniczej”, adekwatną jej zdaniem do opisu muzeum POLIN jako modelu konstruktywnego zaangażowania i miejsca krytycznej refleksji (B. Kirshenblatt-Gimblett). Omawia także jej kontekst – narracyjną wystawę główną, której najbardziej efektownym elementem jest drewniany dach nieistniejącej XVII-wiecznej synagogi w Gwoźdźcu, wzniesiony na nowo w latach 2010–2012 przez międzynarodowy zespół studentów, architektów i historyków sztuki, kierowany przez amerykańskich artystów specjalizujących się w rękodziele drewnianym. W efekcie powstał obiekt nowego rodzaju, którego wartość związana jest z „dziedzictwem niematerialnym”, które z kolei zostało odzyskane dzięki powrotowi do tradycyjnych technik budowania i materiałów. Zaproponowana przez prof. Barbarę Kirshenblatt-Gimblett kategoria „wiedzy ucieleśnionej” autorce recenzji wydaje się użyteczna także przy analizowaniu procesu twórczego Franka Stelli nad cyklem Polish Village. Powstał on w latach 1971–1973, z inspiracji angielskim tłumaczeniem wydanej w 1957 r. monografii pt. Bóżnice drewniane autorstwa Kazimierza i Marii Piechotków, przygotowanej na podstawie materiałów archiwalnych zgromadzonych w Zakładzie Architektury Drewnianej na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Włączenie do wystawy przedwojennej dokumentacji fotograficznej nieistniejących drewnianych synagog przypomina o żydowskich korzeniach awangardy i o wieloetnicznej i wielokulturowej Europie Środkowo-Wschodniej, jako relacjonalnej przestrzeni komunikacji i translacji (M. Csáky).

2

Usytuowanie synagog w strukturach jednostek osadniczych województwa śląskiego – koncepcja typologii

94%

Majewska A.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2017

|

vol. 6

243-266

EN

This theoretical-empirical article presents the results of the studies conducted by the author, aimed at solving the research problem focused on defining in a typological approach the types of the location of synagogues in the space of the settlement units of the Silesian Voivodeship. The article includes the review of the divisions of location of Silesian synagogues in the urban structures presented so far. Based on the author's analysis of cartographic and written materials, as well as the results of field surveys, the spatial relationships between the synagogues and the morphological elements of the towns occurring during the religious functioning of the synagogues were discussed. The final effect of the studies is the suggestion of the typology of the location of the synagogues in the structures of the settlement units of the Silesian Voivodeship. It takes into account the location of synagogues in relation to the most important (from the perspective of the socio-cultural conditions of Jewish settlement in this area) morphological components of different complexity levels, such as the area and elements of the old town foundations, 19th and 20th century urban layouts, squares, and Christian temples.

PL

Artykuł o charakterze teoretyczno-empirycznym prezentuje wyniki badań podjętych przez autorkę celem rozwiązania problemu badawczego, skoncentrowanego na zdefiniowaniu w formie ujęcia typologicznego rodzajów usytuowania obiektów synagogalnych w przestrzeni jednostek osadniczych województwa śląskiego. W pracy dokonano przeglądu dotychczas przedstawionych podziałów położenia śląskich synagog w strukturach urbanistycznych. Na podstawie dokonanych przez autorkę analiz materiałów kartograficznych i pisanych oraz wyników prospekcji terenowych omówiono związki przestrzenne zachodzące pomiędzy synagogami a elementami morfologicznymi miejscowości, jakie występowały w czasie religijnego funkcjonowania obiektów. Efektem finalnym przeprowadzonych badań jest propozycja typologii usytuowania synagog w strukturach jednostek osadniczych województwa śląskiego. Uwzględniono w niej położenie obiektów w stosunku do najistotniejszych składników morfologicznych o różnym poziomie złożoności, m.in. obszaru i elementów założeń staromiejskich, XIX- i XX-wiecznych układów urbanistycznych, placów, świątyń chrześcijańskich.

3

Żydowskie ślady na Środkowym Nadodrzu

84%

Kirmiel A.

Studia Żydowskie. Almanach

|

2011

|

vol. 1

|

issue 1

137-141

EN

The article concerns remains of the presence of the Jewish population in the the Middle Nadodrze Region. The author briefly describes the Polish-German cooperation in the act of rescuing of the cultural heritage in the explored area as well as the activity of social organisations and schools participating in this undertaking.

PL

Artykuł dotyczy pozostałości po obecności ludności żydowskiej na Środkowym Nadodrzu. Autorka krótko opisuje polsko-niemiecką współpracę w akcie ratowania dziedzictwa kulturowego na badanym terenie oraz działalność organizacji społecznych i szkół uczestniczących w tym przedsięwzięciu.

4

Żydzi i chrześcijanie, z dziejów życia religijnego społeczności żydowskiej w Tarnowie

84%

Pachowicz A.

Galicja. Studia i materiały

|

2023

|

issue 9

300-323

EN

The aim of the article is to depict the religious life of the Jewish community in Tarnów and provide a characterization of their places of worship and their relationship with the Christian community. In 1772, Tarnów was home to 1,200 Jews (34% of the population), and by 1890, the Jewish population had grown to 11,677 (42%). On the eve of World War II, there were approximately 25,000 Jews living in Tarnów. Within a relatively small area, and in close proximity to the Tarnów Cathedral, two synagogues were built. In the early 20th century, particularly in the 1920s, the city had around 40 prayer houses. In 1939, Jews accounted for 45% of the total population in Tarnów; however, their heritage was devastated by the war.

PL

Celem artykułu jest ukazanie religijnego obrazu społeczności żydowskiej w Tarnowie, charakterystyka miejsc kultu i relacji ze społecznością chrześcijańską. W 1772 r. Tarnów zamieszkiwało 1 200 Żydów (34%), w 1890 r. 11 677 (42%), w przededniu II wojny światowej około 25 tys. Na stosunkowo niewielkim obszarze, w niedalekiej odległości od tarnowskiej katedry wybudowano dwie synagogi. Na początku XX w., w latach 20., w mieście funkcjonowało około 40 domów modlitw. W 1939 r. Żydzi stanowili 45% ogółu mieszkańców Tarnowa, jednak II wojna zniszczyła ich dziedzictwo.

5

SPOŁECZNE ZAKORZENIENIE ARCHITEKTURY NA PRZYKŁADZIE XVII-WIECZNEJ SYNAGOGI W ZAMOŚCIU

83%

Morawska W.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2021

|

issue 11

73-84

EN

ABSTRACT Argument. The aim of the article is to show the social roots of synagogue architecture on the example of the 17th century synagogue in Zamość. The analysis is an attempt to show the relationship between the location of the structure in the urban structure and the experiences of minorities, the history of the community and the Jewish community in the city. Concepts discussed. Due to the nature of the topic, the analysis was based on research on archival materials, which is the basic method of work within the art history discipline. In addition to studying the inventory materials and the object itself, the content of the article refers to the theses of the most important researchers and researchers of synagogue architecture and town planning in Poland: E. Bergman, J. Jagielski, A. Łupienko, A. Zabłocka-Kos, K. Matyjaszka, M. and K. Piechotka. Results and conclusions. The analysis revealed that the previous interpretations of the style of the synagogue in Zamość as Sephardic were incorrect. It is concluded that the model was - apart from earlier synagogues, which used the centralization of the main prayer hall and a similar layout - of church architecture from the area of the Zamość Estate. This is evidenced by the implication of the detail used within the Kalisz-Lublin type. This thread also emerges as a new research problem, which, so far, has not been described in the context of Judaism's architecture. At the same time, it points to the broad social context in which there is pre-reform synagogue architecture. The turn of the 16th and 17th centuries was the time of creating new forms in the area of Jewish construction in Poland and the so-called Golden Age of Polish Jews. This is the reverse of the Western European countries, from which the Jewish community was displaced and construction development was halted. The cognitive value of the approach. The greatest value is the original, not yet undertaken attempt to implement a critical discourse in the face of the strongly widespread theory of the continuity of the Spanish tradition within the architecture of synagogues. At the same time, the article presents a methodological directive under which it is assumed that in the history of architecture the priority is not only to take into account ergonomics, but also to the socio-cultural conditions in which a building exists. This means the need for an interdisciplinary analysis of the work of art, which takes into account not only the description of the form, but also the interpretation of the meaning metaphorically "carried" by the realized object. Keywords: architecture, synagogues, urban sociology, Zamość, renaissance, eastern Poland

PL

ABSTRAKT Teza. Celem artykułu jest wskazanie społecznego zakorzenienia architektury synagogalnej na przykładzie XVII-wiecznej bóżnicy w Zamościu. Analiza stanowi próbę wykazania związku między usytuowaniem zabytku w strukturze urbanistycznej a przeżyciami mniejszości, historią losów społeczności i gminy żydowskiej na terenie miasta. Omówione koncepcje. Z uwagi na charakter podjętego tematu analiza była oparta na badaniach archiwaliów, co stanowi podstawową metodę pracy w ramach dyscypliny historii sztuki. Oprócz studiów materiałów inwentaryzatorskich i samego obiektu w treści artykułu odnoszono się do tez najważniejszych badaczy i badaczek architektury synagogalnej i urbanistyki w Polsce: E. Bergman, J. Jagielskiego, A. Łupienko, A. Zabłockiej-Kos, K. Matyjaszka, M. oraz K. Piechotków. Wyniki i wnioski. Analiza wykazała błędność dotychczasowych interpretacji stylistyki synagogi w Zamościu jako sefardyjskiej. Wysuwa się wniosek, że wzorem była – oprócz wcześniejszych bożnic, w których stosowano centralizację głównej sali modlitewnej i podobny układ – architektura kościelna z obszaru Ordynacji Zamojskiej. Świadczy o tym m.in. implikowanie detalu stosowanego w ramach typu kalisko-lubelskiego. Wątek ten wysuwa się także jako nowy problem badawczy, który, jak do tej pory, nie został opisany w kontekście budownictwa judaizmu. Jednocześnie wskazuje się na szeroki kontekst społeczny, w którym istnieje przedreformacyjna architektura synagogalna. Przełom XVI i XVII w. był czasem kreowania nowych form w obrębie budownictwa żydowskiego w Polsce i tzw. Złotym Wiekiem Żydów Polskich. Jest to odwrotną tendencją od krajów Europy Zachodniej, z których wysiedlono społeczność żydowską, a rozwój budowlany został wstrzymany. Wartość poznawcza podejścia. Największą wartość stanowi oryginalna, dotychczas nie podejmowana próba wdrażania dyskursu krytycznego wobec silnie rozpowszechnionej teorii ciągłości tradycji hiszpańskiej w ramach architektury bóżnic. Jednocześnie w artykule zaprezentowano dyrektywę metodologiczną, w ramach której zakłada się, że w historii architektury priorytetem nie jest tylko uwzględnianie ergonomiczności, ale warunków społeczno-kulturowych, w których budowla istnieje. Oznacza to potrzebę interdyscyplinarnej analizy dzieła sztuki, w której uwzględnia się nie tylko opis formy, ale interpretację znaczenia, które metaforycznie ma „nosić” realizowany obiekt. Słowa kluczowe: architektura, synagogi, bożnice, socjologia miasta, Zamość, renesans, wschodnia polska

6

Poznańscy Żydzi – szkic do dziejów: rabini, synagogi, szkoły talmudyczne, zapomniane cmentarze…

71%

Jedlińska E.

TECHNE. Seria Nowa

|

2019

|

issue 4

119-136

EN

The presence of the Jews in Poznań dates back to the early years of the city. The first Polish prince Bolesław the Pious, following the example of Emperor Frederic II who in 1283 granted privileges to the Jews in Vienna, has done the same in Poznań. As Poznań grew, the population of Jews in the city has been gradually growing. In 1507, based on the census conducted in that year, it appears that Poznań, at the time, was one of the largest Jewish communities in Poland. The first Jewish cemetery recorded in the town’s documents was established in the 15th century in a place called Złota Góra (Goldenberg), then it was moved to the western side to a hill called Musza Góra. At the end of the 18th century, the Jewish community made up almost a quarter of the inhabitants of Poznań. In 1793 the city came under the Prussian rule. During the fire in 1803 which devastated the northeastern part of the Old Town and the Jewish quarter. An urban planning-action undertaken by the Prussian authorities didn’t include reconstruction of the Jewish quarter. The Jewish cemetery on Musza Góra existed until 1804 when the Jews were forced to leave. The Jewish community was given land for a new cemetery on Głogowska Street. The history of Poznań’s Jews is a parable of a non-existent place, lost between the tenement houses and the backyard of Lazarus district (Łazarz). Once intellectually and the quantitatively significant Jewish community has disappeared. The latest Jewish cemetery in Poznań has been established in the 1930s on Szamarzewskiego Street. In the documents of the Municipal Executive Board in Poznań, it is called: Jewish Cemetery. Nowadays it’s nonexistent, as it was turned into gardens.

PL

Pierwsi żydowscy osadnicy pojawili się w Poznaniu już w początkach istnienia miasta. Pierwszy polski książę Bolesław Pobożny, idąc za przykładem cesarza Fryderyka II, który w 1283 roku nadał Żydom w Wiedniu przywileje, uczynił to samo w Poznaniu. Wraz z rozwojem miasta stopniowo zwiększała się w nim liczebność ludności żydowskiej. Na początku XV wieku co czwarty budynek przy ulicy Sukienniczej był zajmowany przez Żydów. Ulica niebawem zyskała nazwę ulicy Żydowskiej. Z przeprowadzonego w 1507 roku spisu powszechnego wynika, że Poznań był jedną z największych gmin żydowskich w Polsce. Pierwszy cmentarz żydowski został założony w XV wieku na Złotej Górze, w pobliżu obecnego kościoła oo. Jezuitów, później przeniesiony został na teren zwany Muszą Górą, po zachodniej stronie miasta. Pod koniec XVIII wieku gmina żydowska stanowiła jedną czwartą mieszkańców. W 1793 roku Poznań przeszedł pod władanie pruskie. Podczas pożaru w 1803 roku spłonęły trzy z sześciu synagog. Działania urbanistyczne podjęte przez władze pruskie nie objęły odbudowy dzielnicy żydowskiej. Cmentarz na Muszej Górze został zlikwidowany w 1804 roku, a gmina żydowska otrzymała grunt pod nowe miejsce pochówku przy ul. Głogowskiej. Historia poznańskich Żydów jest przypowieścią o nieistniejącym miejscu, zagubionym między dziewiętnastowiecznymi kamienicami a podwórkami dzielnicy nazwanej Łazarz. Niegdyś znacząca społeczność żydowska w Poznaniu zniknęła. Najnowszy cmentarz został założony w latach 30. XX wieku przy ul. Szamarzewskiego. On również już nie istnieje – obecnie znajdują się tam ogrody działkowe.

7

The Art of Compromise: The Human Figure in Eastern European Synagogue Decoration

59%

Kotlyar E.

Studia Żydowskie. Almanach

|

2013

|

vol. 3

|

issue 3

13-27

PL

Argumenty przeciwko przedstawianiu człowieka, wysuwane przez judaizm normatywny wobec praktyk artystycznych, opierają się na drugim przykazaniu. Jednak zasada hiddur micwa, kładąca nacisk na służenie Bogu „na wszelkie sposoby godne Jego świętości”, doprowadziła do powstania misternych dekoracji synagogalnych, które miały wzmagać zachwyt przed Panem. Ta rozbieżność wyraźnie uwidacznia się w malowidłach ściennych synagog wschodnioeuropejskich, gdzie tradycje aszkenazyjskie zetknęły się z duchową tajemnicą sztetla, tworząc nowe graficzne interpretacje Tory, midraszy i lokalnego folkloru. Ludzkie wyobrażenia Szechiny, Mosziacha, kohanim, prostych Żydów i metafor cnót stały się centralnym elementem symbolicznego wyobrażenia wszechświata, uduchowienia przestrzeni i wzmożenia koncentracji podczas modlitwy. Czyniono to jednak dość oryginalnie, co wskazuje na dążenie malarzy do unikania postaci ludzkich. Do typowych motywów antropomorficznych należą wizerunki rąk, małe postacie ludzkie, ledwie zarysowane sylwetką lub schematem, a także nieliczne duże, o „rozpływających się formach” i rozmazanych rysach twarzy. Ludowe bestiarium wyrażało podtekst dydaktyczny, rytualny lub eschatologiczny, gdzie ludzie „przez maski zwierząt i ptaków patrzą ludzkimi oczami” (El Lissitzky). Taktyka ta przynosiła potężne efekty artystyczne, przekształcając przestrzeń fizyczną w mistyczną esencję dostępną dla wewnętrznego postrzegania zgromadzonych. Na podstawie zachowanych dokumentów tekstowych i fotografii w artykule przeanalizowano ogólną typologię, ikonografię oraz konkretne przypadki tych obrazów.

EN

Arguments against human representation, leveled by normative Judaism at artistic practice, are based on the Second Commandment. Yet the principle of hiddur mitzvah, em-phasizing serving God “in all ways befitting His Holiness,” led to elaborate synagogue decoration supposed to intensify awe before the Lord. This discrepancy is clearly instantiated in Eastern European synagogue wall paintings, where Ashkenazi traditions met the spiritual mystery of the shtetl to produce new graphic renditions of Torah, midrashim, and local folklore. Humanly imaged Shekhinah, Moshiach, kohanim, simple Jews, and metaphors for the virtues became central in symbolically imag-ing the universe, spiritualizing space and intensifying concentration during prayer. But this was done rather originally, indicating the painters’ attempt to avoid human figures. Com-mon anthropomorphic motifs include images of hands, small-scale human figures barely silhouetted or schematized, and the few large-scale ones with “dissolving forms” and smudged facial features. The populous bestiary expressed the didactic, ritual, or eschato-logical subtext, where people “through animal and bird masks gaze with human eyes” (El Lissitzky). These tactics produced powerful artistic effects, turning physical space into a mystical essence available to the congregation’s inner beholding. Based on surviving text documents and photographs, the article studies general typol-ogy, iconography, and specific instances of these images.

Refine search results

2 Studia Żydowskie. Almanach

1 Galicja. Studia i materiały

1 Muzealnictwo

1 Ogrody Nauk i Sztuk

1 Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

1 TECHNE. Seria Nowa

1 Jedlińska E.

1 Kirmiel A.

1 Kotlyar E.

1 Majewska A.

1 Morawska W.

1 Pachowicz A.

1 Toniak E.

1 2023

1 2021

1 2019

1 2017

1 2016

1 2013