Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 4

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  synchronia
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Co to znaczy szanować? Szkic semantyczny

100%
Lisczyk K.
Prace Językoznawcze
|
2020
|
issue XXII/2
93–110
PL
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, co współcześni użytkownicy polszczyzny mają na myśli, gdy używają słowa szanować. W artykule omawiane są jego dawne i współczesne znaczenia. Autorka dokonuje przeglądu leksykograficznego, zestawia dotychczasowe ustalenia badaczy, a także analizuje materiał wyekscerpowany za pomocą wyszukiwarki korpusowej. Omawia również znaczenie modnych fraz z czasownikiem szanować. Metodologicznie praca opiera się na założeniach semantyki leksykalnej.
EN
The purpose of the article is to determine what contemporary Polish users mean when they use the word to respect. The article discusses its past and present meanings. The author undertakes a lexicographic review, collates the previous findings of various researchers, and also analyses material excerpted using the corpus search engine. Another aspect which is addressed is the meaning of commonly used phrases with the verb to respect. Methodologically, the work is based on the assumptions of lexical semantics.
2

Kłopotliwe kwalifikatory chronologiczne w słownikach języka polskiego

80%
Piela A.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 3
58-72
PL
Tematem artykułu jest przegląd technik kwalifikowania zasobów leksykalnych nacechowanych chronologicznie w dawnych i współczesnych słownikach ogólnych i frazeologicznych języka polskiego. Mimo kilkusetletniej tradycji (od XVII w.) system chronologicznej kwalifikacji jednostek języka jest dość niejednolity. W leksykonach można spotkać różne sposoby informowania o archaicznym/anachronicznym charakterze wyrazów i związków frazeologicznych, por. m.in: kwalifikatory nieliterowe (*), literowe (w postaci skrótu, np.: arch., daw., przestarz., rec. lub w formie, np.: dawny, wychodzący z użycia), informacje o dawności zawarte w definicjach wyrazów hasłowych (np.: w dawnej Polsce, w starożytności). O nacechowaniu chronologicznym wyrazów informują również inne kwalifikatory, tj. frekwencyjny (rzad.) oraz stylistyczne (książk., podn.). Artykuł unaocznia podstawowe problemy związane z oceną stopnia aktualności jednostek słownikowych.
EN
The subject of the article constitutes a survey of the techniques of labelling the lexical resources which are chronologically marked in early and contemporary general-purpose and phraseological dictionaries (dictionaries of collocations) of the Polish language. Despite a tradition which spans some centuries (starting from the 17th century), the system of the chronological labelling of language units is quite inconsistent. Lexica feature various types of indication of archaic/anachronic nature of words and lexical combinations, cf. inter alia non-literal status labels (*), literal status labels (which appear in an abbreviated form, e.g.: arch., daw., przestarz., histor., rec. or in a non-abbreviated form, e.g.: dawny, wychodzący z użycia), information about the antiquity of words contained in the definitions of headwords (e.g.: w dawnej Polsce [in early Poland], w starożytności [in antiquity]). The chronological marking of words is also indicated by other status labels, i.e. the frequency-related label (rzad.) and the style and usage labels (książk., podn.). The article demonstrates the fundamental problems associated with the evaluation of the extent of the currency of dictionary units.
3

Językowy comeback, czyli przywrócone archaizmy

80%
Piela A.
Język Polski
|
2022
|
vol. 102
|
issue 1
70-80
PL
Podstawowym celem artykułu jest refleksja nad terminem archaizm przywrócony. Okazuje się, że studia nad powołaną ponownie do języka warstwą leksykalną są w polskim językoznawstwie od przeszło 20 lat marginalne. Można wskazać różne przyczyny niepodejmowania szerszych analiz tego typu, np. niedostrzeganie archaiczności zaktywizowanych na powrót słów, efemeryczny, okazjonalny charakter wskrzeszonego słownictwa czy problematyczność ekscerpcji bazy materiałowej. Kłopot sprawia również samo rozumienie (wąskie/szerokie/nieostre) omawianego w artykule terminu, co przekłada się na niepewność badawczą w orzekaniu o przywróconych do języka formach. Wskazaną problematykę podejmuje się w artykule nie tylko jako problem teoretyczny, ale także w ramach analizy konkretnych wyrazów.
XX
The basic aim of the article is to reflect upon the term “restored archaism”. It turns out that studies on the lexis reintroduced to language have occupied a marginal place for more than 20 years in Polish linguistics. One may indicate various reasons why more comprehensive analyses of this kind are not conducted, e.g. the insufficiently archaic status of the reactivated words, the transient, accidental nature of the vocabulary that has been revived or the problems associated with the excerpting of the material base. The very understanding (the narrow/broad/blurred sense) of the term under discussion is also associated with some problems, which is directly associated with the researcher’s lack of confidence as far as the establishment of the status of the forms that are restored to a language are concerned. The problem that was indicated is treated in the article not only as a theoretical problem but also as a part of an analysis of specific words.
4

Structurele toekomst, predicties, natijdigheid en emergente grammatica: Een bijdrage tot de discussie over panchronie

71%
Konvička M.
Roczniki Humanistyczne
|
2016
|
vol. 64
|
issue 5: Neofilologia. Numer specjalny
63-82
NL
In dit artikel onderzoek ik twee theoretische concepten met betrekking tot de aard van grammaticale structuren. Ten eerste bespreek ik het begrip panchronie als een niet-reductief alternatief voor de structurele dichotomie van diachronie versus synchronie. Ten tweede introduceer ik een emergentistische benadering van taal die de idee van taal als een statisch, stabiel systeem verwerpt. Daarna laat ik zien hoe een panchronische taalvisie de emergentistische benadering ten goede komt. Hierbij zal ik het belang van structurele posterioriteit benadrukken die in traditionele grammaticamodellen vaak wordt verwaarloosd en in emergentistische alleen geïmpliceerd. De opkomende aard van de taal, zoals ik ga aanvoeren, kan alleen worden beschreven als ook rekening wordt gehouden met structurele voorspellingen van de sprekers. Afgezien van het combineren van de structurele anterioriteit, d.w.z. diachronie, en structurele contemporaneïteit, d.w.z. synchronie, moet ook rekening worden gehouden met de structurele posterioriteit. In dat geval bouwt elke spreker in elke uitspraak voort op vroegere taalkundige ervaring en vormt daardoor, in zekere mate, toekomstige uitspraken.
PL
W artykule badam dwie teoretyczne koncepcje odnoszące się do rodzajów struktur gramatycznych. Na początku omawiam pojęcie panchrony (panchronii) jako nieredukcjonistycznej alternatywy dla strukturalnej dychotomii diachronii vs. synchronii. Kolejno krótko wprowadzam podejście emergentystyczne do języka, które odrzuca pomysł języka statycznego, inaczej mówiąc — ideę języka jako systemu stabilnego. Następnie pokazuję, jak panachroniczny obraz języka wpływa na podejście emergentystyczne. Mianowicie odkreślam wagę strukturalnej posteriority (późniejszości), która jest często pomijana w tradycyjnych modelach gramatycznych, a rozumiana tylko w tych emergentystycznych. Emergentną naturę języka można określić tylko wtedy, gdy strukturalne przewidywania osoby mówiącej też są brane pod uwagę, co zresztą podważam. Oprócz łączenia strukturalnego anteriority (pierwszeństwa), tj. diachronii, strukturalnej contemporaneity (teraźniejszość), tj. synchronii, musi też zostać wzięta pod uwagę strukturalna późniejszość. W tym przypadku przecież każdy mówca w każdej wypowiedzi opiera się na swoich wcześniejszych doświadczeniach językowych, a tym samym — do pewnego stopnia — tworzy swoje przyszłe wypowiedzi.
EN
In this article, I investigate two theoretical concepts pertaining to the nature of grammatical structures. Firstly, I discuss the notion of panchrony as a non-reductionist alternative to the structuralist dichotomy of diachrony versus synchrony. Secondly, I shortly introduce the emergentist approach to language that rejects the idea of language as a static, stable system. Afterwards, I am going to show how a panchronic view of language benefits the emergentist approach. Namely, I am going to stress the importance of the structural posteriority which is often neglected in traditional grammar models and only implied in emergentist ones. The emergent nature of language, as I am going to argue, can only be described if the speakers’ structural predictions are taken into account as well. Apart from combining the structural anteriority, i.e. diachrony, and structural contemporaneity, i.e. synchrony, structural posteriority has to be taken into account as well. In that case, every speaker in every utterance builds upon their earlier linguistic experience and thereby—to some degree—forms their future utterances.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.